Open Data en lokale overheden

Amersfoort, 31 augustus 2011

tonzijlstra.euknowledge work, learning, social media

Dank jullie wel, en dank voor de uitnodiging hier te spreken. .... Mij is gevraagd om over open data te spreken, een thema waar ik me nu ruim 3 jaar met veel enthousiasme mee bezig houd. Eigenlijk om 2 redenen.

Networked life, networked work, networked learningDigital Disruption Wave

disruptiegolf

http://www.flickr.com/photos/73416633@N00/

Ten eerste is open data een uitdrukking van een complex en spannend veranderproces bij overheden.

De disruptiegolf van digitalisering die eerder de muziekindustrie en uitgeverij trof, treft nu de overheid. Veelal is de standaard reactie er een van nog meer doen wat je al deed, en de hakken in het zand. Zoals de muziekindustrie en uitgeverijwereld al in de praktijk leerde werkt dat niet. Het is buigen of barsten, je aanpassen om je rol in te kunnen blijven vervullen en vertrouwen te herwinnen, of jezelf overbodig maken en jezelf uitrangeren. Dit is geen optionele keus, naar mijn mening, daarvoor zijn onze publieke instanties, de publieke zaak en onze samenleving veel te waardevol.

onbenutte overvloed

Ten tweede omdat we het over heel veel data hebben. De overheid verzamelt voor al haar taken informatie. En na die taak blijft die schat ongebruikt liggen. Helemaal in tijden van economische krapte en toenemende maatschappelijke complexiteit zoals nu, is het ongehoord die overvloed onbenut te laten. Want in die data ligt veel potentieel besloten. Om complexe vragen te helpen beantwoorden, en als grondstof voor sociale, wetenschappelijke en economische activiteit.

“if you love somebody, set them free”http://www.flickr.com/photos/ableman/1883979655/

Echter die potentie is alleen aan te boren als je de data vrij ter beschikking stelt. Elke drempel betekent uitsluiting, ontmoediging. Omdat niet is te voorspellen wat je er allemaal mee kunt, is vrij kunnen experimenteren noodzaak. Alleen zonder drempels kan er echt worden geïnnoveerd. Bouw je drempels in krijg je vooral meer van ‘t zelfde, en sorteer je je eigen teleurstelling al voor.

http://www.flickr.com/photos/jmarty/128010935/

http://www.flickr.com/photos/cobalt/2886340385/

http://www.flickr.com/photos/wiccked/133164205/

En dat brengt ons bij Open Data. Het is goed even stil te staan bij de definitie, want niet alles waar Open op staat is ook open.

Open Data

• Compleet: alle openbare data en informatie

• Primair: brongegevens, niet geaggregeerd

• Tijdig: zo snel als kan, om nu te behouden

• Toegankelijk: voor iedereen, voor elk legaal gebruik, zonder (fin.) drempels

• Machine leesbaar: voor automatische verwerking

• Non-discriminatoir: zonder opgaaf v. reden, zonder registratie

• Open standaarden: zodat het format geen drempel is

• Open licentie: geen beperking o.b.v. auteurswet, databankenwet, of geheimhouding

Dit zijn eigenschappen die data tot open data maken. ...[lijstje doorlopen]...

Eigenlijk staat daar “zonder technische, juridische of organisatorische hindernissen”.Dat is Open Data.

En het is niet verwonderlijk dat dit juist nu een thema is. Digitalisering en internet hebben namelijk allerlei randvoorwaardelijke technische en organisatorische hindernissen weggenomen, en de EU en de Staat hebben allerlei juridische hindernissen weggenomen. Dit is simpelweg een logisch vervolg van het pad waar we al op zitten.

En is die overheidsdata een maal open data dan komt de potentie ook tot uitdrukking, op allerlei terreinen.

democratische controle

Democratische controle zoals op deze Deense site waar je de parlementaire activiteit van elk lid kunt volgen, evenals de voortgang van wetsvoorstellen. Deze informatie is beschikbaar, maar niet op de parlementssite zelf. Dus bouwde een burger deze site. Kamerleden zijn zelf de grootste gebruikers van de site.

transparantie

Networked life, networked work, networked learning

frankfurt gestalten

participatie

Networked life, networked work, networked learning

Findtoilet

zelfredzaamheid

voor kleine groepen

zelfredzaamheid

voor grote groepen

efficiëntere overheid

effectievere overheid

nieuwe diensten

nieuwe producten

http://weblab.ab-c.nl/

nieuwe overheidsdiensten

nieuwe kennis

http://www.fastcompany.com/1776331/esoc-empirical-study-of-conflict-stanford-princeton Fast Company, 29-8-2011

overvloed in de aanbieding

Er is dus een overvloed in de aanbieding, we hoeven hem alleen maar te ontsluiten. Geen wonder dus dat op veel plekken overheden al zeer actief zijn met het publiceren van datasets, in de hoop dat anderen er nieuwe waarde mee kunnen scheppen, in welke vorm dan ook.

VS

De VS was de eerste met een portaal waarop data centraal vindbaar was.

data.worldbank.org

En vele anderen volgden: Wereldbank

aporta.es

Spanje

Australië

Australie

New Zealand

Nieuw Zeeland,

Griekenland

Griekenland,

UK

de UK, Kenya en nog een heel stel.

Baskenland

En het is niet alleen een nationaal verschijnsel, maar juist ook regionaal en lokaal. Zoals hier in Baskenland

Piemonte

of de Piemonte regio in Italie,

Wenen

En steden, zoals Wenen, Parijs, Rennes, Dublin, Londen, Vancouver, San Francisco en Berlijn, om er slechts enkelen te noemen.

En in Nederland?

En in Nederland wordt er ook hard aan open data gewerkt, en momenteel dan vooral aan de randvoorwaarden.

Er is een beginnend data-register, nu met 64 datasets, een zeer bescheiden begin (al begon de VS met 47 en bouwde dat in een jaar uit naar 250.000, werk aan de winkel Paul!), dat voor BZK bij ICTU wordt beheerd.

WOB / EU PSI Directive / INSPIRE / Århus

http://www.flickr.com/photos/docjohnboy/4106899304/

De wettelijke kaders zijn vrij helder.

De WOB geeft aan waar openbaarheid begint en eindigt.

De WOB, EU PSI Directive, INSPIRE Directive en de Arhus conventie scheppen kaders waar openbaarheid en hergebruik van informatie door iedereen de norm is. Exclusieve overeenkomsten voor hergebruik zijn daarbij sinds enkele jaren verboden

Wettelijk staat u niets in de weg aan open data te doen, sterker nog u wordt zelfs aangemoedigd het te doen. En die aanmoediging krijgt meer en meer een voorschrijvend karakter.

Open standaarden verplicht

En enkele technische voorwaarden zijn ook al geregeld. Sinds 2008, al 3 jaar dus, bent u allemaal verplicht open standaarden te hanteren. Al houden zich maar weinigen daaraan is mijn ervaring in de dagelijkse communicatie met overheden. Zo is het nog steeds zo dat als ik een open document format file stuur, de kantoorsoftware veelal niet is ingericht die te openen.

BZK & EL&I

open overheid / e-overheideconomisch / innovatie potentieel

vrije licentie (geen auteursrecht / databankenrecht of beperkingen)incrementele verstrekkingskosten

De ministeries van Binnenlandse Zaken en EL&I trekken inmiddels samen op om open data bij de overheid flink vooruit te helpen. De richting is daarbij helder.

Hack de Overheid

En er zijn groepen actieve burgers zoals Hack de Overheid, een groep programmeurs die werkt aan het beschikbaar krijgen van overheidsdata, om daar mooie dingen mee te bouwen. En als u schrikt van het woord hacken, dan roep ik u op vooral de definitie daarvan eens op Wikipedia op te zoeken. Het is niet wat de krant u vertelt dat het is. (Eigenlijk is niks zoals de krant u vertelt dat het is)

LinkedIn groep

Op LinkedIn vinden belangstellenden binnen en buiten de overheid elkaar.

ambtenaar20.nl

En op Ambtenaar 2.0 vind je gelijkgezinden uit alle geledingen van de overheid, en ook van daarbuiten.

Amsterdam Enschede

RotterdamEindhoven

Steden in Nederland

In Nederland zijn meerdere steden nu actief, en daar zie je samenwerking tussen ambtenaren en inwoners: Eindhoven,

Amsterdam, Rotterdam, Enschede, Nijmegen. Ook provincies als Noord-Holland en Noord-Brabant beginnen zich hierin te mengen.

Actief uitnodigend

uitnodiging / handreiking

http://www.flickr.com/photos/dhammza/492882480/

Het wordt tijd dat alle gemeenten zich gaan bezighouden met open data. In hun eigen belang.Vandaar dat ik u wil uitnodigen in actie te komen, en een handreiking wil doen hoe die actie er uit kan zien.

Networked life, networked work, networked learning

Kost te veel; Wat is de business case? Heeft commerciële waarde; Mogelijke privacy problemen; Vertrouwelijke informatie; Het is niet van ons, en weten niet van wie; Het is niet van ons en leverancier geeft geen toestemming; De kwaliteit is niet zo goed denken we; We weten niet waar het is; Het is niet onze taak; Het is niet in een nuttig formaat; Ik heb de bevoegdheid niet; Mensen zullen het misbruiken; Mensen zullen het verkeerd gebruiken; Alleen wij snappen de data; Daar komen rechtszaken van; De bestanden zouden te groot zijn; Daar hebben we geen bandbreedte voor; Het begint met dit, maar waar eindigt het? Het is wel te vinden, maar niet te openen; Het is gedateerd, te oud; We hebben het niet digitaal; We weten niet of we het wel mogen van de wet; Onze minister zegt nee; Dit hebben we nog nooit eerder gedaan, dus nu ook niet; Ik zie het nut er niet van in; Kan me niet voorstellen dat ook maar iemand het interessant zou vinden; Geen tijd; Geen middelen; Ze WOBben het maar; We zullen het publiceren, maar dan wel 90% geredigeerd; Het is niet compleet; Het is niet foutvrij; Ligt commercieel gevoelig; Als iemand het combineert met andere dingen wordt het link; Mensen zouden er maar de verkeerde dingen uit halen; Mensen zouden er maar in verdwalen; Leidt alleen maar tot oeverloze discussies; We kunnen bevestigen noch ontkennen dat we dat verzamelen; Dan krijgen we feedback, en daar kunnen we niet mee omgaan; Onze IT supplier zegt dat het niet kan; Onze IT supplier wil er te veel geld voor; Onze site kan dat niet aan; Het staat al on-line! (maar onvindbaar en in PDF); Als iemand het downloadt en later hergebruikt dan is het verouderd; Ik kan geen verantwoordelijkheid nemen voor al het mogelijke hergebruik; Dan worden mensen boos; Onze data weerspreekt de data van een ander departement (die dossierhouder is); Alleen wij hebben verstand van …. (statistiek, weer, geo, wetgeving); Dan verstoren we de markt; Dan worden alleen wij zelf er maar weer mee aangevallen.

Er zijn legio uitvluchten te bedenken om niet in beweging te komen. En ik denk dat ik ze inmiddels allemaal heb gehoord. Elk van de dingen in dit lijstje klinkt als een redelijke vraag of een redelijk probleem, maar ze worden vooral gebruikt als smoes. Door ze op een abstract niveau op te werpen, in plaats van in concrete gevallen. In een concrete situatie smelten deze vragen namelijk weg, of ze worden beantwoordbaar. Stel je ze in het algemeen, is het een vijgenblad voor stilzitten, een in schijnredelijkheid verpakt “ik heb er geen zin in”. Behandel deze punten in concrete contexten.

lokaal is waar ‘t gebeurd

Lokaal is waar het gebeurd en waar je de mensen en de ruimte vindt om dingen uit te proberen, om uit te vinden wat werkt. En dus zie je dat lokale open data initiatieven groeien als kool. Niet alleen in Canada waar het in 2009 begon met Vancouver

Canada

Verenigde Staten

Nederland

Groot Brittannië

Frankrijk

Finland

Oostenrijk

België

Duitsland

Ierland

Italië

Spanje

Maar in allerlei landen, juist ook hier in Europa.

Networked life, networked work, networked learningParticipation = life

lokaal is waar je leeft

Op het lokale niveau raak je namelijk direct aan ieders leefomgeving. Daar is dus het snelst zichtbaar hoe open data benut kan worden. Daar zijn ook de lijnen tussen burgers, beslissers en uitvoerders het kortst en is iedereen het makkelijkst te benaderen. De schaal van de vraagstukken is daar behapbaar. En daar kunnen contacten tussen individuen het gebrek aan ingeregelde structuren opvangen, en dat is noodzakelijk in de opbouwfase van een nieuw fenomeen, waar we nog aan het uitvinden zijn hoe we e.e.a. het beste kunnen regelen. Sociale cohesie is het steigerwerk waar op je kunt leunen.

Waar beginnen?

Maar waar begin je?

veel te overwinnen

Het primaire perspectief is een berg werk met onzekere uitkomsten. Dit is een overzicht van alle barrieres die tijdens de recente SharePSI workshop in Brussel werden genoemd rondom open data. Interessant is dat de twee grootste groepen barrieres niet gaan over de technische en juridische aspecten, maar over het maken van de veranderingsslag, de transitie. Bovenin de verandering voor de overheid. Van algemene geslotenheid naar de meer praktische vraag naar kosten en opbrengsten. En linksonder de verandering voor de hergebruiker, van toegang krijgen tot leren iets met de data te doen tot het vinden van nieuwe business models daarbij.

oplossingsroutes

Voor tal van die barriers bestaan ook mogelijke oplossingsroutes. Dit is een overzicht van alles wat in diezelfde workshop onlangs werd genoemd. En al ben ik er nog mee bezig om een kaart van te maken....

Oplossingsassen• bovenaf-midden-onderaf

• korte-middellange-lange termijn

• transitie - het nieuwe ‘normaal’

• klein - middelgroot - groot

• en dat allemaal tegelijk

er zijn in de oplossingen die mensen hebben gevonden of suggereren 4 assen te zien. De eerste is dat TBL gelijk heeft: het moet van de top, het midden en de onderkant komen. Maar er zijn meer assen. En op al die assen zijn op alle plekken acties nodig.

Begin waar je bent, wat je nu kunt. Maar met een groter beeld in je hoofd.

Aspecten

• technisch openen

• juridisch openen

• organisatorisch/sociaal openen

Er zijn 3 aspecten waar je aan de slag kunt:technisch openen, juridisch openen, organisatorisch/sociaal openen.

De meeste focus wordt veelal op de 1e twee gelegd, lekker traditioneel, maar zijn eigenlijk relatief het eenvoudigst want niet complex van karakter. Vooral met de gedachte van klein beginnen en dan uitbouwen in je hoofd. De echte energie en ‘t echte werk zit in de sociale en organisatorische kant. Daar zit de complexiteit.Laten we ze alledrie even bekijken.

Networked life, networked work, networked learning

Technisch openen (.csv, API, .xml, .html, .kml, json,

zet het in je inkoopeisen)

Networked life, networked work, networked learning

* zet het on-line** machineleesbaar (.xls, sql dump bijv)

*** open standaard (xml, rdf, json, csv)

**** open linkbare data (uri’s)

***** link naar andermans data

begin met wat je hebt

meldt ‘t aan

en meld je bestanden aan bij data.overheid.nl

Networked life, networked work, networked learningEnschede, Rotterdam

Networked life, networked work, networked learning

Juridisch openen (licentie aan openbare data hangen:

hergebruik toestaan, zekerheid geven, zet het in je inkoopeisen):

Creative Commons 0 of BYGeen databankenrecht claimen

Incrementele verstrekkingskosten

Networked life, networked work, networked learningrijksoverheid.nl

rijksoverheid.nl

Networked life, networked work, networked learningSociaal/organisatorisch

openen (vindbaarheid, direct contact en

samenwerking met betrokkenen én hergebruikers)

Dit is de crux, eerst een paar uitgangspunten.

Imperfectie:

Mee leren omgaan

Imperfectie wordt vaak aangegrepen om dan maar niets te doen. Maar van niets doen gaat de imperfectie niet weg. Niets doen omdat niet iedereen meedoet is afschuiven. Imperfectie mag geen showstopper zijn.

De ‘hergebruiker’ bestaat niet

http://www.flickr.com/photos/twose/887903401/

En de typische hergebruiker bestaat ook niet. Dus we moeten ons best doen om niemand per ongeluk buiten te sluiten. Bedenk dus niet wat er zal gaan gebeuren, en probeer je niet naar die verwachtingen te richten.

‘Hergebruik’ is niet te voorspellen

http://www.flickr.com/photos/factoryjoe/195492568/

nieuwe dingen beginnen op onverwachte plekken, en is niet te voorspellen.

Welke data eerst?

Doe ook geen moeite om te gaan vragen burgers welke data ze eerst willen. Daar komt het lijstje op links uit. Verrassend he? De burgers weten net zo min wat ze willen met die data. Daar kom je pas achter als je er mee kunt spelen, experimenteren, en dan moet ‘t er eerst zijn. Neem dus om te beginnen gewoon dat lijstje hier op links, dan ben je al vast van start.

Vraag ‘t gewoon doorlopend

En geef mensen de mogelijkheid om zelf vragen te stellen of ideeen in te dienen.

Networked life, networked work, networked learning

Openheid/open data is jullie instrument,

niet alleen verplichting,niet andermans doel

Probeer niet te raden wat een ander wil. Ga bij je zelf te rade wat je wilt. Dat is een prima startpunt. Zie openheid als een instrument!

Networked life, networked work, networked learning

Hoe helpt open data jullie beleidsuitvoering?

Dit betekent dat open data geen IM of IT ding is. Maar iets dat midden in de operationele werkzaamheden hoort.

Networked life, networked work, networked learning

Hoe helpt open data jullie doelgroepen?

(wijken, MKB, studenten, kunstenaars ....)

burgers

En hoe kun je je stakeholders helpen op een manier waardoor ze vervolgens een kleiner beroep doen op jouw diensten. Ook hier kan data een instrument zijn.

Networked life, networked work, networked learning

bestuurders beleidsmakers

organisaties burgersvragen

‘oplossingen’

Overheid in klassieke model

Kijk naar open data als een manier om van de overheid een platform te maken.

Networked life, networked work, networked learning

bestuurders beleidsmakers

organisaties burgers

maatschappelijk middenveld

massa

Overheid in klassieke model

Networked life, networked work, networked learning

bestuurders beleidsmakers

organisaties burgers

maatschappelijk middenveld

massa

E

vragen

oplossingen

Overheid als platform

welke open data heeft burger nodig om jullie

vragen op te lossen, of het zelf te doen?

discussie over hoe burger ook dient te veranderen.

welke open data maakt relatie doelgroep/consument mogelijk?

welke datain welke vorm?

(privacy, bedrijfsbelang, informatievoordeel

hier oplossen)

welke data v. andere dept. hebben jullie nodig?

en wat heb je te bieden?

je bent dan bezig van de overheid een platform te maken.

Networked life, networked work, networked learning

Maak het concreet,Houd het klein,Experimenteer

(safe to fail)

een dataset, een taak

met boeren, burgers, en buitenlui.

Maak het concreet: koppel het aan je eigen taken en beleidsdoelen.

beter inzicht

Er liggen kansen om beter inzicht te krijgen in het eigen werk

groen-onderhoud in Enschede

Of zie open data als een middel om je bezuinigingsdoelstelling op een andere manier te realiseren. Dat is de uitdaging die ik met mijn eigen woonplaats Enschede ben aangegaan. Hoe helpt data de taken v.d. gemeente. Vorig jaar was in Sept in Enschede het geld voor groenonderhoud op. Men wilde burgers betrekken. Als je de data rondom onderhoud ter beschikking stelt, wordt dat makkelijker, anders komt het niet van de grond. Dit jaar geef ik Enschede elf dagen van mijn tijd, in ruil voor datasets, om die link te leggen.

Networked life, networked work, networked learningAnders werken?

Andere instrumenten!

Als je anders wilt werken dan ook andere instrumenten.

Networked life, networked work, networked learning

Data is ‘t sociaal objectvoor

participatie

Data voedt daarbij participatie, levert de gespreksstof voor participatie.

Networked life, networked work, networked learningParticipation as talking

participatie?

http://www.flickr.com/photos/vredeseilanden/3646968183/

En dan niet deze vorm van participatie, meepraten in een stoffig zaaltje in de aanloop naar beleid

Networked life, networked work, networked learningParticipation = life

participatie!

Maar deze vorm: volop meedraaien in je eigen omgeving.

Networked life, networked work, networked learningParticipatie is pad naar

gebruik van data

En binnen participatie wordt data gebruikt. Dat hergebruik is niet ‘misbruik maken van’ of ‘geld verdienen over de rug van de belastingbetaler’ maar participatie in de samenleving.

betrek burgers bij je werk-uitvoering

het is een pad om burgers echt bij je werk te betrekken.

en moedig derden aan

om data ook te publiceren.

Networked life, networked work, networked learning

know the gov does not exist. find 1 civil servant

De overheid: 1 ambtenaar/local hero is genoeg

Er hoeft nog geen staand beleid te zijn om data te publiceren. Je kunt het vast ook al zelf.(Mijn eerste local hero is de figuur in het blauwe hemd) Patrick Reijnders. Hier tijdens een hackdag die we samen organiseerden, en waarvoor hij de data regelde. Met dat eerste contact kwamen we binnen een jaar van niets naar een ambitieuze open data motie afgelopen maart. Waardoor we nu nog meer werk te doen hebben dan daarvoor :)

Maar let wel: het moet een echt gesprek zijn. Niet een vergadering.

http://www.flickr.com/photos/-sel-/60124583/

ambtenaren hebben passie voor publieke zaak

En voor de niet ambtenaren onder ons, of voor die momenten waarop je niet in functie bent: Alle ambtenaren hebben passie voor de publieke zaak. Soms is dat wat verstopt, zoals bij deze 2, onder een laagje cynisme. Maar cynisme is ook maar gefrustreerd idealisme. Blijf dus op deuren kloppen en ga in gesprek. Vind je local hero. 1 is genoeg om te beginnen, maar vind er meer.

delen is een must

Wat je ook doet, delen is een must. Zodat anderen voort kunnen bouwen op jouw ervaring.

Dus als je een motie aanneemt zet ‘t online. Zoals Enschede en Vancouver deden.

opendatachallenge.org

En gebruik schaamteloos wat anderen al hebben gedaan. Laat je inspireren door de voorbeelden die je vindt: welke data hoort daarbij, welke mensen in de stad? Bij de diverse app-wedstrijden zie je mooie voorbeelden die ook in de eigen gemeente zouden kunnen.

ourservices.eu

Op ourservices.eu vind je ruim 150 voorbeelden van publieke diensten die ofwel door burgers is gebouwd met data van de overheid, ofwel door overheden is gebouwd met gegevens aangedragen door burgers.

appsforamsterdam.nl

Actief uitnodigend

welkom!

http://www.flickr.com/photos/dhammza/492882480/

Met Eindhoven, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Nijmegen en Enschede zijn we nu bezig om samen sneller te kunnen handelen. Jullie zijn welkom om daarbij aan te sluiten. Om te kopiëren, om te experimenteren, en om ons te voorzien van jullie ervaring en inspiratie.

Aan de slag!

Rest nog 1 ding om te zeggen: Aan de slag!

CreditsAll photos: Ton Zijlstra, by nc saExcept where mentioned on the photo.

Slides: http://slideshare.net/tonzijlstraBlog: http://zylstra.org/blogContact: ton@tonzijlstra.euSkype: ton_zylstra

tonzijlstra.euknowledge work, learning, social media