Ambient Intelligence...ondernemingen zoals ambx, Serious Toys, en Lumalive, bedrijfjes die ambient...

emile aarts & fr its grotenhuis

Ambient Intelligence

de ontwikkeling van ambient intell igence

Ambient Intelligence gaat over het creëren van (elektroni-sche) omgevingen welke sensitief en responsief zijn op deaanwezigheid van mensen. Dergelijke leefomgevingen sig-naleren niet alleen dat er mensen aanwezig zijn, maar ookwie, met welke eigenschappen, behoeften, intenties, enzo-voorts.1Denk aan een sensor in huis die waarneemt dat eenbejaard persoon valt, waarna vervolgens een alarmsignaalafgegeven wordt aan een hulpverlener elders. Nu is dit eeneenvoudig voorbeeld, maar ‘slimme omgevingen’ kunnenuiteraard veel meer functionaliteit bevatten en veel inge-wikkelder in elkaar zitten. Bij al dit soort toepassingenraken diverse technologieën, waaronder met name infor-matie- en communicatietechnologie (ict ), steeds meergeïntegreerd in allerlei (gebruiks)voorwerpen. Denk aanelektronica in muren en plafonds, in kleding, in radio en tv,in auto’s of andere vervoersmiddelen, etc. Ambient Intelli-gencebouwt daarmee voort op het gedachtegoed van MarkWeiser over Ubiquitous Computing, ofwel vrij vertaald:‘Alom aanwezige ict ’. Ambient Intelligencebiedt enerzijdsgeweldige mogelijkheden en kansen.2 Anderzijds roept dittoepassingsveld veel vragen en kwesties op waarvoor noggeen adequate oplossingen bestaan. De mogelijke proble-men die zich aandienen liggen zowel op sociaal, bedrijfs-matig als technologisch gebied.

In het boek True Visions geven Aarts en Encarnacao eenoverzicht van de huidige stand van zaken van Ambient Intel-

88Palmyre Oomen, Theo Wobbes en Theo Bemelmans (red.),

‘Nanotechnologie. Betekenis, beloftes, dilemma’s’ Valkhof Pers, Nijmegen 2010

(Annalen van het Thijmgenootschap, afl. 98.4)

ligence.3 Er wordt benadrukt dat er nog een lange weg tegaan is voordat Ambient Intelligence is geaccepteerd, laatstaan geheel is geïntegreerd in ons dagelijkse leven. In dezecontext schetsen de auteurs twee relevante onderzoeks-richtingen: (1) de verdere ontwikkeling van specifieke tech-nologieën die toegepast kunnen worden bij Ambient Intelli-gence, en (2) de ontwikkeling en invoering van Am bientIntelligence-scenario’s waarin niet de technologie maar debehoeften, de voorkeuren en de culturele context van ge -bruikers leidend zijn. Bij de eerste onderzoeksrichting gaathet om techniek: in het bijzonder om de verdere verkleiningen tegelijkertijd capaciteitsvergroting van ict . In die con-text biedt nanotechnologie nieuwe mogelijkheden en kan-sen. Immers, om relevante en werkbare toepassingen vanAmbient Intelligence te realiseren, is een onvoorstelbaargrote capaciteit aan ict nodig, en dat in minuscuul kleineformaten. In dit artikel wordt niet ingegaan op algemene aspecten

van nanotechnologie. Zie daarvoor vooral de bijdrage vanTheo Rasing. Het gaat er in dit hoofdstuk veel meer ommet het begrip Ambient Intelligence een nieuwe vorm vantechnologie te benoemen waarvoor nanotechnologie on -ontbeerlijk is. Een in dit verband zeer lezenswaardigepublicatie is het Report on Revising Europe’s i c t Strategyvan de Information Society Technologies Advisory Group(istag ). Naast ict -trends worden ook individuele, eco-nomische en maatschappelijke bewegingsrichtingen, ont-wikkelingen en de gevolgen ervan weergegeven.4

Wij concentreren ons in dit hoofdstuk vooral op detweede onderzoeksrichting en schetsen de lange weg vanonderzoek en ontwikkeling die nodig is voordat men totzinvolle en aanvaardbare toepassingen komt. Samengevat:de ontwikkeling van Ambient Intelligencemaakt grote tech-nologische sprongen, maar tegelijkertijd vereist dit een kri-tische herbezinning op toepassingen. Ondanks alle inspan-ningen en intenties, blijft de grote uitdaging voor AmbientIntelligencehet begrijpen en het anticiperen op wat mensen




werkelijk willen en kunnen, om vervolgens oplossingen teontwikkelen die echt voorzien in behoeften.

naar ‘people -centr ic design’

Aarts en Diederiks geven in Ambient Lifestyle: from Con-cept to Experience een overzicht van vijf jaren onderzoek inhet ‘ExperienceLab’ van Philips.5Meer dan veertig projec-ten van Philips Research Laboratories worden in dezepublicatie beschreven waaronder enkele zeer succesvolletoepassingen zoals de Ambilight televisie. Diverse concep-ten hebben op hun beurt geleid tot incubator projecten, dievaak weer hebben geresulteerd in zogenaamde ‘start-up’-ondernemingen zoals ambx , Serious Toys, en Lumalive,bedrijfjes die ambient intelligencetechnologie proberenom te zetten in producten voor de consumentenmarkt.Ondanks deze successen hebben verreweg de meeste con-cepten die werden ontwikkeld in het ExperienceLab, nietgeleid tot een bedrijfsactiviteit. Dat had een simpele reden:men kon niet aannemelijk maken wat de toegevoegde waar-de voor mensen zou kunnen zijn en welke businessmodel-len geschikt waren om het concept in de markt te zetten. Debelofte van Ambient Intelligence, zijnde een toepassingwaarin de behoeften van gebruikers centraal staan, is dusniet waargemaakt in het afgelopen decennium. De belang-rijkste onderliggende reden daarvoor is dat de meestenieuw ontwikkelde prototypen technologiegedreven zijn,ondanks de vele pleidooien voor een ‘user-centric design’.De technologie staat voorop bij veel onderzoek en ontwik-keling en niet zozeer het perspectief van de toekomstigegebruikers en hun wensen en verlangens. En dan te beden-ken dat Ambient Intelligence kan bijdragen aan de ontwik-keling van een duurzame maatschappij, een van de belang-rijke maatschappelijke thema’s van de dag van vandaagvooral omdat het nauwelijks fysiek materiaal verbruikt. Hetgaat om minuscuul kleine, slimme elektronica die helemaal




is geïntegreerd in leef- en werkomgevingen van mensen.Green omschrijft deze kans als volgt: ‘The dematerializa -tion of happiness is matched by the ability of the newambient technologies to dematerialize benefits’. En verder:‘Just as the industrial era was characterized by consump -tion, so the next era will be characterized by context…..based more on knowledge and context than on materialassets and consumption. While some call this the Know-ledge Age, perhaps it would be simpler and more sense-making to call it the People Age. The democratization ofinformation, production, and power means inevitably thatpeople are becoming the principal drivers and actors oftheir own futures, aided and abetted by the flexibility andadaptability of the new technologies’.6

Om beter te begrijpen wat mensen willen of waar zebehoefte aan hebben, kunnen verschillende onderzoeks-methoden worden gehanteerd. In deze context is een zoge-naamde Experience Research benadering ontwikkeld.7

Daarbij worden gebruikers betrokken bij het onderzoek inde allervroegste fasen. Het blijkt dat men alleen zo op hetspoor kan komen van relevante toepassingen. Om Expe-rience Researchdaadwerkelijk uit te voeren zijn ‘Living Labs’veelbelovende instrumenten die als volgt kunnen wordengedefinieerd: ‘Collaborations of public-private-civic part-nerships in which stakeholders co-create new products,services, businesses and technologies in real life environ-ments and virtual networks in multi-contextual spheres’.Via dergelijke samenwerkingsconstructies waarbij proto-types in het echt (dus met echte gebruikers in een echtewoon- of werkomgeving) worden uitgetest, kan men eenbeter begrip krijgen welke factoren bepalend zijn voor eensuccesvolle innovatie.8, 9




de ‘duistere’ k ant van a m b i e n t i n t e l l i g e n c e

Naast de wenkende perspectieven van Ambient Intelligence(AmI), zijn er ook kritische geluiden. Deze hebben geresul-teerd in een tegenbeweging waarbij gekeken wordt naar denegatieve consequenties van AmI-visies en implementa-ties. Daarbij zijn diverse relevante problemen naar vorengekomen.10 Na jaren van positief nieuws over de technolo-gische mogelijkheden, worden voor het eerst risico’s aan deorde gesteld in relatie tot onder meer privacy, identiteit,vertrouwen en veiligheid.In 2005 heeft de Europese Commissie het swami -pro-

ject opgestart (Safeguards in a World of Ambient Intelli-gence), om de ‘duistere’ kant van Ambient Intelligence opeen gestructureerde wijze in kaart te brengen.11 Het resul-taat hiervan is door Wright en medewerkers gepresenteerdin het boek Safeguards in a World of Ambient Intelligence.12

Dit boek waarschuwt voor gevaren in huidige en toekom-stige ontwikkelingen van Ambient Intelligence. In het voor-woord van dit boek worden twee majeure risico’s beschre-ven: 1. Kwaadwillende of incompetente mensen en/of orga-nisaties die aan de slag gaan met in principe goede techno-logie, en 2. Goedwillende mensen en/of organisaties diegaan werken met slechte of niet-adequate technologie. Deswami -groep schetst vier doemscenario’s waarin ze hunzorgen benoemen. Voor elk scenario is zowel een ‘technol -ogy check’ (is of komt de techniek beschikbaar?) als een‘reality check’ (zou het daadwerkelijk kunnen optreden?)uitgevoerd.

Doemscenario’s

Doemscenario 1: De ambient intelligencefamilie. Dit scena-rio laat zien hoe Ambient Intelligence kan leiden tot kwets-baarheid in het leven van een familie die zich in verschillen-




de omgevingen beweegt. Het introduceert bedreigendesituaties in het ‘intelligente huis’, tijdens het werk en delunch in een park.Doemscenario 2: Een ongeval in een ambiënt intelligente

ruimte. Dit scenario heeft ook betrekking op een familie,maar richt zich meer specifiek op ouderen die een bustoermaken. Door het duidelijk falen van een verkeerssysteemwordt een ongeluk veroorzaakt, wat verschillende proble-men doet ontstaan zowel in het ambiënt intelligente ver-keerssysteem als bij ambiënt intelligente medische hulp-diensten.Doemscenario 3: Wat gaat een ‘data aggregator’ doen?

Hier betreft het scenario een bedrijf dat de data verzamelten slachtoffer wordt van een verduistering van persoonlij-ke gegevens die zijn verkregen uit ambiënt intelligente net-werken en die voor het in stand houden van het bedrijf vanwezensbelang zijn. Wegens de dominante markpositie wilhet bedrijf dit toedekken maar eindigt al doende twee jaarlater in de rechtzaal. Het scenario vraagt aandacht voor dedigitale tweedeling tussen ontwikkelde landen metambiënt intelligente netwerken en de ontwikkelingslandendie dit soort netwerken niet hebben.Doemscenario 4: Een vroeg tv-programma doet verslag

van Ambient Intelligence. Hier is een tv-programma geën-sceneerd dat verslag doet van de risico’s die een maat-schappij loopt die Ambient Intelligence toepast. Het laat een actiegroep aan het woord die zich richt tegen het aan-leggen van gepersonaliseerde profielen, de wereldwijdedigitale tweedeling en de daarmee gepaard gaande milieu-kwesties, de mogelijke kwetsbaarheid van verkeerssyste-men die steunen op Ambiënt Intelligence en het gevaar vangroepsmanipulatie in een ambiënt intelligente omgeving.

Wright en medewerkers concluderen dat een ambient intel-ligente wereld alleen succesvol kan zijn wanneer alle erbijbetrokkenen personen de bedreigingen onder ogen zien ensamenwerken om de benodigde technologische, sociaal-




economische en juridische waarborgen in te bouwen. Hetswami -project heeft een belangrijke rol gespeeld in hetexpliciteren van bedreigingen in nieuwe onderzoekspro-jecten, evenals in de ontwikkeling van nieuw beleid.

andere scenario’s in a m b i e n t i n t e l l i g e n c e

Ducatel en medewerkers hebben in 2001 eveneens visies opAmbient Intelligenceontwikkeld die de invloed aangeven ophet werk en dagelijkse leven van mensen.13 Naast toekom-stige technologische eisen hebben zij ook de bedrijfsmati-ge, economische, en sociaal-politieke implicaties verwerkt.Denk aan nieuwe businessmodellen om aan aangepastegebruikerseisen tegemoet te kunnen komen. Ook hebbenzij aandacht besteed aan zaken zoals privacy, controle ensociale cohesie. De istag heeft op basis van deze publica-tie vier mogelijke scenario’s ontwikkeld. Die scenario’s zijngebruikt zijn om de discussie te structureren over gewenstict -onderzoek binnen het zesde Europese kaderpro-gramma.Het eerste scenario gaat over ‘Maria’, een succesvolle

zakenvrouw die naar het Verre Oosten reist voor een be -drijfsbijeenkomst. Met behulp van ‘a personal and ambientcommunicator’ is zij in staat haar reis op zowel een heelefficiënte als persoonlijke wijze in te richten. Dit geldtzowel onderweg als op locatie waarbij zij in (virtueel) con-tact blijft met haar achterban. Toen dit scenario bijna tienjaar geleden werd geïntroduceerd was dat erg aanlokkelijk,ook omdat de realisatie van een dergelijke ambient productrelatief dichtbij lag. Enkele jaren geleden is een dergelijkscenario al grotendeels gerealiseerd met de blackberry of i-phone, die mensen toegang verleent tot ‘context-aware’-diensten. Dergelijke diensten maken het mogelijk een vluchtof hotel te boeken of te wijzigen, om gebruik te maken vanvideoconferencing met klanten of met familieleden, etc.




Een tweede scenario gaat over ‘Dimitrios’ en zijn ‘Digi-tal Me’. Dit scenario gaat over de verbondenheid van men-sen met een of meer identiteiten. Het betreft hier de relatietussen de fysieke en één of meer virtuele entiteiten vanDimitrios die door middel van digitale media vorm gege-ven worden. Ook dit scenario is dichtbij realisatie dankzijde recente ontwikkelingen op het gebied van virtuele tech-nologie. Deze ontwikkelingen maken het mogelijk voormensen vele digitale dubbellevens te leiden, maar ook omde echte en de virtuele wereld met elkaar te verbinden. De realisatie van de andere twee scenario’s liggen naar

verwachting veel verder in de toekomst. Het derde scenario‘Carmen’ gaat over intelligente verkeerssystemen en hetvierde scenario ‘Annette and Solomon’ voorspelt ‘sharedpresence’ door digitale connectie en met een gezamenlijkgroepsgeheugen. Voor deze laatste twee scenario’s zijngrote infrastructurele ict -veranderingen vereist, nog losvan de complexe sociale, economische en politieke aspec-ten.Uit de vier scenario’s zijn vijf relevante (technische)

eisen gedestilleerd waaraan toekomstige ambient intelli-gencetoepassingen zouden moeten voldoen en waarvoornader onderzoek nodig is: natuurlijke interactiemogelijk-heden tussen gebruiker en ict (‘user interfaces’), be trouw -baarheid en veiligheid, ingebedde hardware/soft ware, draad -loze, mobiele of vaste communicatie-infrastructuren, entot slot een dynamisch en sterk gedistribueerd netwerk aanallerlei apparaten en hulpmiddelen.De i stag scenario’s hebben de afgelopen jaren een

belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van AmbientIntelligence. Tegelijkertijd kan men echter nog steeds vraag-tekens plaatsen bij de vraag in hoeverre deze scenario’swerkelijk de manier weergeven hoe mensen nu en in de toe-komst willen leven. Naar onze mening stellen mensen hunverlangens voortdurend bij. Zo zijn behoeftepatronen naaronze overtuiging sterk veranderd sinds het i stag -rap-port. Dit komt voor een deel door de huidige financiële




crisis en voor een ander deel door het groeiende bewustzijndat een duurzame ontwikkeling van onze maatschappijvraagt om een alternatieve benadering die niet technolo-giegedreven is maar ‘user pulled’, door de gebruikerbepaald. Technologie dient oplossingen te ondersteunendie een gezond, veilig en comfortabel leven mogelijkmaken. Na tien jaar meer technologiegedreven AmbientIntelligence lijkt het de hoogste tijd voor een nieuw paradig-ma waarin gebruikers werkelijk centraal staan.

v isies op een nieuw paradigma

In het voorgaande gaven we aan dat het oude innovatieden-ken dient te worden bijgesteld. Een geschikt kader daarbijis de recent geïntroduceerde trits ‘People, Planet, Profit’voormaatschappelijk verantwoord ondernemen. Daardoorgeïn-spireerd is het idee ontstaan van ‘Synergetic Prosperity’, eenmodel waarbij centraal staat dat men voor welvaart (‘pros-perity’) een gebalanceerde afweging moet maken tussen dedrie genoemde p ’s. Of anders gezegd: Synergetic Prosperityverwijst naar de ontwikkeling en toepassing van ecologischrijke innovaties die het mogelijk maken voor alle mensenom te floreren. In het navolgende schetsen we kort de basis-dimensies in het afwegingsmodel van Synergetic Prosperity(zie figuur 1).

‘Lichaam’ en ‘Geest’ in het model van Synergetic Prosperitystaan voor de eerste ‘p ’ (People) en de daarmee gepaardgaande behoeften, in termen van gezondheid en welbevin-den. Het Latijnse gezegde ‘mens sana in corpore sano’ (eengezonde geest in een gezond lichaam) onderkende reeds derelatie tussen beide. ‘Lichaam’ heeft ondermeer te maken met Persoonlijke

Gezondheidszorgwaarin een patiënt zelf steeds meer cen-traal staat bij de diagnostiek en de behandeling en de ver-volging van ziektes. Het concept van ‘ambient assistant




living’ kan hier een belangrijke rol spelen. Een dergelijketoepassing maakt het bijvoorbeeld mogelijk dat patiëntengeattendeerd worden op vereist medicijngebruik dan welbehoed worden voor verkeerd gebruik. Een dergelijkeambiënte toepassing kan geheel gepersonaliseerd worden,een trend die algemeen waarneembaar is in de zorgsector.De dimensie ‘Geest’ is gerelateerd aan een Evenwichtige

Levensstijl. Mensen moeten evenwichtig kunnen omgaanmet mentale en fysieke eisen van onze maatschappij. Indeze context maakt Antonovsky een onderscheid naarpathogenesis en salutogenesis.14 Pathogenesis beziet gezond-heid vanuit een binair perspectief: mensen zijn ziek ofgezond. Salutogenesis daarentegen hanteert een conti-nuüm om iemands gezondheid weer te geven. Daarbij gaathet om een samenstel van factoren die onze algemene staatvan welbevinden uitdrukken. Denk aan geluk, motivatie,stress, schrik voor veranderingen, etc.‘Aarde’ en ‘Maatschappij’ staan in het model van Syner-

getic Prosperity voor de tweede ‘p ’: Planet. Beide refererennaar onze eigen verantwoordelijkheid jegens anderen enjegens de planeet waarop wij leven. ‘Maatschappij’ refereertaan gezamenlijke welvaart en de zorg voor elkaar. Als ge -volg van verdergaande globalisering en de opkomst van hetInternet leven we vandaag de dag in een zeer open maat-

97

Fig. 1: Mensen staan centraal bij ‘Synergetic Prosperity’.

Palmyre Oomen, Theo Wobbes en Theo Bemelmans (red.), ‘Nanotechnologie. Betekenis, beloftes, dilemma’s’

Valkhof Pers, Nijmegen 2010 (Annalen van het Thijmgenootschap, afl. 98.4)

schappij. De economie heeft zich ontwikkeld van een agra-rische via een industriële naar een kenniseconomie. In eenkenniseconomie speelt de creatieve industrie een belangrij-ke rol. Deze richt zich op het ontwikkelen en vermarktenvan producten en diensten in een open setting waarvaniedereen in de maatschappij gebruik kan maken. Datgebeurt niet alleen in de westerse (blanke) wereld, maarook in ontwikkelingslanden waar de creatieve industrie eensteeds belangrijkere rol speelt voor wat betreft economi-sche groei en de (digitale) infrastructuur. Denk alleen alaan het snelgroeiende mobiele telefonienetwerk in Afrika,of de opkomst van de creatieve industrie in Indonesië, waardeze sector over de periode 2002-2006 gemiddeld al 6,3%van het bruto nationaal product uitmaakte.15

De dimensie ‘Aarde’ refereert aan een duurzame ont-wikkeling van onze planeet. Er is een wereldwijde aanpas-sing nodig voor wat betreft het gebruik van natuurlijkegrondstoffen, willen we toekomstige generaties niet opza-delen met onoplosbare schaarste. Duurzame ontwikkelinggaat over het voldoen aan behoeften van deze generatiezonder daarmee concessies te doen aan de behoeften vande toekomstige. De Amerikaanse presidentskandidaat AlGore was enkele jaren geleden een voortrekker met zijnfilm An Inconvenient Truth, waarmee hij de noodzaak duid-de van wereldwijde aanpassingen in productie- en con-sumptiepatronen. Sindsdien zijn diverse bewegingen opgang gekomen, zoals de Cultural Creatives die de westersematerialistische leefstijl aan de kaak stellen en pleiten voorduurzame alternatieven. Andrew Price introduceert in zijnrecente boek het concept Slow Tech, waarin hij een alterna-tieve visie biedt op het gebruik van technologie in de een-entwintigste eeuw.16

Tot slot de derde ‘p’: Profit. Vaak ten onrechte geassoci-eerd met persoonlijk gewin en individueel winstbejag. Profitdient te worden vervangen door Welvaart of Prosperityvoor iedereen. Welvaart is pas aan de orde wanneer tenaanzien van de eerder beschreven dimensies in het model




Synergetic Prosperity de juiste en rechtvaardige afwegin-gen zijn gemaakt. Dit aspect van een juiste balans komteveneens naar voren in het werk van Max-Neef en mede-werkers, die de term Synergic Satisfiers hebben geïntrodu-ceerd.17

implementatie van de nieuwe onderzoeksv isie

In deze paragraaf wordt een drietal voorbeelden gepresen-teerd van ambient intelligente concepten, uitgaande vanhet model van Synergetic Prosperity.

Voorbeeld 1: My Reading LightBegin 2009 heeft Philips een nieuw ambient intelligent-product op de markt gebracht dat op zonlicht werkt en isgebaseerd op led -licht, genaamd ‘My Reading Light’. Ditapparaat maakt het mogelijk voor mensen licht te hebbenzonder gebruik te hoeven maken van een energienetwerkof wegwerpbatterijen. Alleen al in Afrika leven een halfmiljard mensen zonder elektriciteit. Dit betekent dat wan-neer de zon ondergaat, mensen nauwelijks meer kunnenlezen of studeren. Kaarsen en kerosinelampen waren totvoor kort de enige mogelijkheden om licht te maken. MyReading Light biedt in dat opzicht een innovatief en duur-zaam product. De kosten ervan zijn laag en gedurende dedag laadt My Reading Light zichzelf weer op door daglicht.Deze lichtvoorziening draagt dan ook duidelijk bij aan deverschillende elementen van Synergetic Prosperity. We geven een zeer beknopte afweging:Lichaam: dit product maakt het voor mensen mogelijk

om onder fysiek betere omstandigheden te leven. Kaars-licht of kerosinelampen bederven de lucht en zijn daarnaastslecht voor de ogen.

Geest: mensen hebben de mogelijkheid om te studerenof om allerlei huiswerk te doen, ook ’s avonds. Door te




lezen worden mensen in staat gesteld kennis te vergaren diehen zelf verrijkt en daarmee ook de maatschappij.

Maatschappij: onderwijs is de belangrijkste pijler onderde hedendaagse kenniseconomie. Dankzij My ReadingLight kunnen jongeren studeren en doorstromen in ver-volgonderwijs tot universiteiten toe. Van deze opgeleidemensen profiteert uiteindelijk de hele maatschappij.

Aarde: My Reading Lightgebruikt geen andere energie ofmaterialen dan voor de productie van licht zelf. Het pro-duct wordt opgeladen met daglicht. Goedkoop en milieu-vriendelijk.

Voorbeeld 2: TagTilesIntelligent speelgoed helpt kinderen sociale en andere vaar-digheden te leren waarbij toch het spelelement in tact blijft.Het bedrijf ‘Serious Toys’produceert en verkoopt educatie-ve producten die zowel in de behoefte voorzien om te spe-len als in persoonlijke ontwikkeling. TagTiles is een elektro-nisch speelbord waarmee tegelijkertijd motorische, cogni-tieve en sociale vaardigheden worden gestimuleerd. Deontwikkeling van (individuele) kinderen staat daarbij cen-traal. Kinderen kunnen experimenteren met verschillende(team) rollen in spellen op verschillende moeilijkheidsni-veaus. Die niveaus kunnen ze zelf selecteren. Eerste resul-taten geven aan dat verlegen kinderen meer assertief kun-nen worden en daarmee ook gemakkelijker geaccepteerddoor andere kinderen in een groep.18

Opnieuw een beknopte afweging: Lichaam: door te spelen met TagTiles ontwikkelen kin-

deren fijne motorische vaardigheden doordat het spelvraagt om oppakken, aanraken en verplaatsen van objectenop een gecontroleerde manier.

Geest: met dit spel worden cognitieve vaardigheden ge -stimuleerd van kinderen, waarmee hun leervermogen wordtversterkt en hun intelligentie verder wordt ontwikkeld.

Maatschappij: TagTiles stimuleert kinderen om al lerenden spelend samen te werken.




Aarde: TagTilesbiedt een grote diversiteit aan spellen opverschillende niveaus zonder daarvoor telkens verschillen-de fysieke spellen nodig te hebben. Het is als het ware ‘allesin één’. Daarmee wordt aanzienlijk in materiaal bespaardin vergelijking met ‘klassieke’ spellen waarbij telkens maaréén variant mogelijk is.

Voorbeeld 3: MyHeartCardiovasculaire ziekten (hart- en vaatziekten) zijn debelangrijkste doodsoorzaak in de Westerse wereld. Alleenal in Europa lijden ruim 20 procent van de mensen aanchronische hartproblemen. Ongeveer 45 procent van allesterfgevallen zijn direct of indirect te relateren aan hartfa-len. Als gevolg hiervan investeert Europa miljarden euro’sin cardiovasculaire ziekten. Het ‘MyHeart’-project is eenvan de grootste onderzoeksprojecten binnen de eu op hetgebied van gezondheidszorg. Het is erop gericht om‘ambient assisted living’ concepten te ontwikkelen in relatietot hartfalen. Met intelligente oplossingen, zoals draagba-re elektronische en geïntegreerde diensten, kunnen de vita-le lichaamsfuncties worden bewaakt, waardoor patiëntenlanger in de eigen thuissituatie kunnen blijven wonen. Meteen consortium van 33 kennisinstellingen, bedrijven enoverheidsorganisaties, verspreid over 10 landen in de eu , isonderzoek verricht naar een variëteit aan oplossingen inrelatie tot diverse aspecten van hartziekten.Wederom in het kort een afweging:Lichaam: MyHeart helpt mensen hartziektes te voorko-

men en nodigt uit tot een gezondere leefstijl. Mensen ont-vangen informatie over hoe een gezonde leefstijl te berei-ken met als resultaat een hogere kwaliteit van leven en eenlanger leven.

Geest: het is van belang voor mensen dat ze de relatietussen hun leefstijl en gezondheid beter begrijpen, maarvooral ook hoe die te verbeteren. Dit besef stimuleert men-sen om een gezonde leefwijze aan te houden.

Maatschappij: doordat mensen langer gezond blijven en




langer zelfstandig kunnen wonen, zullen de kosten van degezondheidszorg dalen. Tevens resulteert dit in een ver-sterkte arbeidsmarkt doordat mensen gezonder zijn en lan-ger kunnen werken.

Aarde: Het MyHeart-project kan leiden tot een forse ver-mindering van het medicijngebruik en daarmee van de‘eco-footprint’ welke de farmaceutische industrie wereld-wijd nalaat. Bovendien dragen draagbare elektronische engeïntegreerde diensten bij aan dematerialisatie. Met anderewoorden: waar voorheen grote en gespecialiseerde appara-tuur nodig was, wordt dit nu vervangen door minuscuulkleine elektronica.

De beschreven voorbeelden betreffen slechts een kleineselectie om het nieuwe onderzoeksparadigma van AmbientIntelligence te illustreren en hoe dit kan resulteren in Syner-getic Prosperity. De uitdaging is en blijft het doorontwikke-len van prototypen in eindproducten die in een echtebehoefte van gebruikers voorzien zonder dat dit ten kostegaat van anderen of van toekomstige generaties.

de boodschap

We zijn dit artikel begonnen met het aangeven van degeweldige mogelijkheden die nanotechnologie biedt aan deverdere ontwikkeling van de ict . En die ontwikkeling isnodig om toepassingen te ontwerpen die bekend staan on -der de verzamelterm Ambient Intelligence. Hoewel we ernog lang niet zijn op dat (technologische) gebied, is inmid-dels ook duidelijk geworden, dat het een lange en moeiza-me weg is om technologie om te zetten in toepassingen dievoor mensen zinvol en nuttig zijn. Vooral dat laatste heb-ben we in deze bijdrage willen schetsen. Daarbij hebben wegetracht duidelijk te maken dat het onderzoeksparadigmamoet veranderen. Men zal van een technologiegedrevenuitgangspunt moeten overstappen naar ‘user pulled’, of




vraaggestuurde benadering. Niet een benadering van eengeïsoleerde vraag, maar één waarin voldaan wordt aan hetprincipe van Synergetic Prosperity. Het gaat immers niet omde vervulling van een individuele gebruikerswens ten kostevan anderen of ten koste van ecologie. Dit concept vormtnaar onze opvatting de sleutel voor succesvolle toekomsti-ge ontwikkelingen van Ambient Intelligence. Het idee dat men afwegingen moet maken tussen ver-

scheidene dimensies staat haaks op de oorspronkelijkeresearch- en ontwikkelvisie die vaak puur technologiege-dreven was. Het vergt een lang aanpassings- en verande-ringstraject om een organisatie om te turnen van een tech-nologisch gedreven denkraam naar een multidimensioneelafwegingskader. Dergelijke veranderingen vergen lange tijden een gezamenlijk gedeelde sense of urgency. Maar de he -dendaagse trend van maatschappelijk verantwoord onder-nemen wijst erop dat deze sense of urgency langzamerhandgedeeld goed wordt. Alleen wanneer producten en diensten zinvol zijn voor

gebruikers, met een verantwoorde afweging tussen lichaam,geest, maatschappij en aarde kan Synergetic Prosperitywor-den gerealiseerd. Dat zal en moet de meerwaarde wordenvan toekomstige (elektronische) omgevingen ofwel Am -bient Intelligence.

De conclusie moet dus zijn dat tien jaar onderzoek naarAmbient Intelligenceons heeft geleerd dat de oorspronkelij-ke ideeën en veronderstellingen over hoe het concept teontwikkelen substantieel bijgesteld moeten worden. Deeerste scenario’s voor Ambient Intelligence voorzagen eenwereld waarin individuen maximaal gebruik konden ma -ken van gepersonaliseerde intelligente en draadloze tech-nologie waarmee men maximaal productief kon zijn en konleven zoals nooit tevoren. Omgevingen zouden intelligenten proactief worden, daarmee de beleving of ervaring voorgebruikers ondersteunend en verrijkend. Op deze manierkonden mensen het maximale uit het leven halen. Nieuwe




inzichten geven echter aan dat deze scenario’s niet echtweergeven wat mensen werkelijk nastreven. Dat is namelijkeen meer gebalanceerde benadering waarbij technologiedienend is voor mensen in plaats van hen voort te stuwentot een jachtig bestaan. Deze nieuwe benadering noemenwe Synergetic Prosperity, een term die refereert aan oplos-singen die een balans representeren tussen geest, lichaam,maatschappij en aarde. Alleen zo kan worden bijgedragenaan een duurzame welvaart en aan de ontwikkeling van demensheid.

noten1 E. Aarts, H. Harwig en M. Schuurmans, ‘Ambient Intelli-gence’, in: The Invisible Future, (J. Denning, ed), McGrawHill 2001, New York, p. 235-250.

2 M. Weiser, ‘The computer for the Twenty-First Century’,in: Scientific American, 165(1991), p. 94-104.

3 E.H.L. Aarts & J.L. Encarnacao (eds.), True Visions. TheEmergence of Ambient Intelligence, Springer Verlag, 2006,Berlin.

4 istag , Revising Europe’s ict Strategy, Report, EuropeanCommission 2009, Luxemburg.ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/ist/docs/istag-revising-europes-ict-strategy-final-version_en.pdf.

5 E.H.L Aarts & E. Diederiks (eds.), Ambient Lifestyle. FromConcept to Experience, bis Publishers 2006, Amsterdam.

6 J. Green, ‘Thinking the Unthinkable’, in: In The Long Run.Corporate Foresight und Langfristdenken in Unternehmenund Gesellschaft, Klaus Burmeister & Andres Neef (eds.),Oekom Verlag 2005, München.

7 E.H.L. Aarts & B. de Ruyter, ‘New research perspectiveson Ambient Intelligence’, in: Journal of Ambient Intelligenceand Smart Environments, 1(2009), p. 5-14.

8 K. Feurstein, A. Hesmer, K.A. Hribernik, K-D. Thoben &J. Schumacher, ‘Living Labs. A new development strategy’,




in: J. Schumacher & V.P. Niitamo, European Living Labs,Springer Verlag 2008, Berlin.

9 istag , Experience and Application Research. InvolvingUsers in the Development of Ambient Intelligence, Report,European Commission 2004, Luxemburg. ftp://ftp.cor-dis.europa.eu/pub/ist/docs/2004_ear_web_en.pdf.

10 J.E.J. Prins, ‘When Personal Data, Behaviour and VirtualIdentities Become a Commodity. Would a Property RightsApproach Matter?’, in: The Icfai Journal of Cyber Law,6(2007), p. 48-77.

11 http://is.jrc.ec.europa.eu/pages/tfs/swami .html.12 D. Wright, S. Gutwirth, M. Friedewald, E. Vildjiounaite &Y. Punie (eds), Safeguards in a World of Ambient Intelligence,Springer Verlag 2008, Berlin.

13 K. Ducatel, M. Bogdanowicz, F. Scapolo, J. Leijten & J.C. Burgelman, Scenarios for Ambient Intelligence in 2010,istag report for the European Commission 2001,Luxemburg.

14 A. Antonovsky, Health, Stress and Coping, Jossey-Bass1979, San Francisco.

15 Aditya Suharmoko, ‘Govt plans blueprint for creative indus-tries’, The Jakarta Post, 2008.

16 Price, Andrew, Slow Tech. Manifesto for an OverwoundWorld, Atlantic Books 2009, London.

17 M.A. Max-Neef, A. Elizalde, M. Hopenhayn, Developmentand Human Needs, in: M.A. Max-Neef (ed), Human ScaleDevelopment, The Apex Press 1991, New York.

18 K. Hendrix, R. van Herk, J. Verhaegh & P. Markopoulos,Increasing Children’s Competence Through Games. AnExploratory Study, idc 2009, Como.




Ambient Intelligence...ondernemingen zoals ambx, Serious Toys, en Lumalive, bedrijfjes die ambient...

Documents

Transcript of Ambient Intelligence...ondernemingen zoals ambx, Serious Toys, en Lumalive, bedrijfjes die ambient...