Agressiebehandeling in de forensische

kinder- en jeugdpsychiatrie

Prof. dr. Chijs van Nieuwenhuizen

GGzE centrum kinder- en jeugd psychiatrie

Universiteit van Tilburg, Tranzo

http://www.youtube.com/watch?list=PL9EFC

D3220728AFE8&v=P_5NGOcbWq0&feature

=player_detailpage

Agressie: definitie &

probleemafbakening

Definitie1

• Agressie

– ‘fysieke of verbale kracht onder vorm van daad, gebaar

of poging; die een vrees voor verwonding doet ontstaan,

ongeacht of dit psychisch of fysiek is en ongeacht of die

verwonding al dan niet wordt uitgevoerd’.

• Geweld

– ‘het ernstig schade berokkenen aan materiaal, aan

zichzelf, aan anderen of aan het leefklimaat’

1 Cottenie, 2010

Agressie als probleem - I

• 19% van 11-16 jarigen scoort in klinische

range externaliserend probleemgedrag

(CBCL)1

• 15% v/d jongeren scoort eigen gedrag als

ernstig problematisch (SDQ)2

1 Ter Bogt, 2003, 2 Dorsselaar e.a., 2007

Agressie als probleem - II

• Gedragsstoornissen / emotionele

problemen meest voorkomende diagnose

binnen GGz

• Groot appèl aan hulpverlening om

probleem te verminderen

Beleidsbrief VWS

• “(…) tabel laat zien dat

vergeleken met andere westerse

landen een groot aandeel van

het bruto binnenlands product

(BBP) naar de behandeling van

psychische- en

gedragsstoornissen gaat.”

Van kattenkwaad

tot delinquentie

Frequentie van slaan & schoppen 2 tot 11

jaar

Risicogroep

• kleine groep adolescenten die vaker gewelddadig is

• kenmerken van deze groep (selectie) – impulsief

– minder goed in taal(gebruik)

– streng & inconsistent straffen ouders

– weinig toezicht ouders

– afwijzing door leeftijdgenoten & conflicten

Gedeelde

risicofactoren

Risicofactoren niet-delinquente & delinquente

jongeren met agressieproblematiek

Onderzoek naar individuele risicofactoren

(Hage & Van Meijel, 2008)

Onderzoek naar criminogene factoren

(Vogelvang, 2005)

Cognitieve tekorten

Cognitieve tekorten

Afwijkende informatieverwerking

Tekort aan sociale vaardigheden

Tekort probleemoplossend vermogen

Tekort aan probleemoplossende vaardigheden

Aanwezigheid van psychopathologie Aanwezigheid van psychische stoornissen

Pro-criminele houding

Sociale cognitie

• Vijandige intentietoekenning

• Blinde woede

• Afwijkende response evaluatie

– Egocentrisme

– ‘Might makes right’

– Oog om oog

• Snel gekrenkte zelfoverschatting

You better think…

• Sociale informatieverwerking bij agressieve

jeugdigen vertoont vaker afwijkingen &

tekorten1

• Afwijkingen sociale informatieverwerking

kunnen resulteren in denkfouten

• Denkfouten van invloed op

agressieproblematiek2

1Cuperus, 1997; Orobio de Castro e.a., 2005; Hage & Van Meijel, 2008; 2 Barriga e.a., 2001

Effectieve

behandeling

Effectieve behandelmethodieken &

algemene interventies

• Cognitieve gedragstherapie

• Trainen omgaan met kwetsbaarheden

(bijv. agressie)

• Trainen & structureren van omgeving

• Versterken maatschappelijke bindingen

• Gestandaardiseerde gezins- en

systeeminterventies

Ingrediënten effectieve

behandeling

• Non-specifieke factoren - waaronder

therapeutische relatie - dragen 30% bij aan

eindresultaat1

• Effectieve therapeuten

– significant meer zelfkritiek / vragen zich sneller af of ze

vergissingen begaan of tekortschieten in hun werk2

• Houden aan afgesproken protocol/werkwijze

beste voorspeller van voorkomen terugval3

1Lambert, 1986; 2 Williams & Chambless, 1990; 3Barrowclough e.a., 2001; Drake e.a., 2001

Behandeling

agressieproblematiek

• Meta-analyses:1 - cognitief gedragstherapeutische behandeling leidt tot

vermindering van agressief gedrag

• Focus ligt op: - veranderen van cognities

- sociale vaardigheden

- zelfregulatie

- probleemoplossende vaardigheden

1Boendermaker, 2008; Landerberger & Lipsey, 2005

Behandelinterventies

Erkende gedragsinterventies

• Agressieregulatie op Maat (Ambulant)

• In Control!

• Leren van Delict

• Training Agressie ConTrole (TACT) Groep

(voorheen WSART)

www.erkenningscommissie.nl

Agressieregulatie op Maat

• Doelgroep/problematiek – jongens & meisjes; 16 - 21/24 jaar; intramurale &

extramurale variant

– forse agressieproblematiek

• Opzet training – verbeteren v/d zelfregulatie

– cognitieve gedragsmatige aanpak met

dramatherapeutische technieken

– individueel i.c.m. groepstraining (12 sessies; 1,5 uur)

In control!

• Doelgroep/problematiek – jongens van 12 t/m 16 en 17 t/m 21; intramuraal

– agressieve delicten gepleegd

• Opzet training – nadruk op ‘doen en ervaren’ i.p.v. op ‘praten over’

– agressieregulatie- en ontspanningstechnieken, sociale

vaardigheidstraining & cognitieve gedragstherapie

– 21 bijeenkomsten waarvan 18 groepsbijeenkomsten (6

deelnemers) en drie individueel

Leren van Delict

• Doelgroep/problematiek – Jongens; 14 - 23 jaar oud; intramuraal

– gewelddadig delict gepleegd

• Opzet training – verlagen van risico

– cognitief-gedragsmatige interventie

– minstens 20 individuele bijeenkomsten (incl.

delictanalyse); opfrisbijeenkomsten op maat

Training Agressie ConTrole (TACT)

• Doelgroep/problematiek – jongens & meisjes; 12-18 jaar

– een of meerdere delicten gepleegd waarin agressie

een rol speelde

• Opzet training – aanleren van sociale & cognitieve vaardigheden

– cognitief-gedragsmatige interventie

– TACT groepsvariant duurt 50 uur verdeeld over 23

bijeenkomsten

Afsluitende opmerkingen - I

• Behandeling agressie jongeren van belang

• Eenduidig theoretisch kader

• Verschillende interventies beschikbaar

– cognitief-gedragsmatige aanpak

– aanleren vaardigheden

– versterken zelfregulatie

Afsluitende opmerkingen - II

• Niet uit het oog verliezen:

– non-specifieke factoren

– integratie in algeheel behandelbeleid

– responsiviteitsprincipe: aansluiten bij

mogelijkheden & karakteristieken

doelgroep

ch.vannieuwenhuizen@tilburguniversity.edu

@ChijsvanN