Agnes van Ardenne - · PDF filede focus op klantgerichtheid, slimmer werken...

Nummer 9, december 2017

BuitenstebinnenHalfjaarlijkse uitgave van Naktuinbouw

Agnes van ArdenneEén jaar Naktuinbouw-voorzitter.

“Het is gewoon als thuiskomen”

Kompas 2018-2022Onze richting naar een ‘Next Level’

in sectorondersteuning

BrexitDe gevolgen voor kwekersrecht

en handelsverkeer

BuiBin-9-p1-24-DEFINITIEF.qxp_Opmaak 1 04-12-17 13:38 Pagina 1

Naktuinbouw2

Verder in dit nummer:

9 Lange termijnvisie bosplantsoen zorgt voor robuuste en klimaatbestendige beplanting

12 Kompas voor 2018-2022: ‘Next Level’ in sectorondersteuning

14 DNA-technologie opent nieuwe mogelijkheden

16 Grote impact op Naktuinbouw door technologieontwikkelingen

24 Medicinale Canabidiol

Inhoud

Redactie: Naktuinbouw

team Communicatie

Postbus 40

2370 AA Roelofarendsveen

Tel. (071) 332 61 63

[email protected]

www.naktuinbouw.nl

Druk: Ten Brink, Meppel

Ontwerp: Arno Geels, Den Haag

Twitter mee: #buitenstebinnen

4NAFI:

Naktuinbouw Authorized Field Inspection

Helpen met monitoring van de zaadproductie

6Agnes van Ardenne één jaar voorzitter

van Naktuinbouw

“Zoeken naar overeenstemming, dat is mijn

manier van werken.”

20Brexit

De gevolgen voor kwekersrecht en handels-

verkeer volgens Hans Goudswaard, Aron de Kruijf

en Maarten Leune


Ik heb elk jaar, zo aan het einde vanhet jaar, weer dat gevoel over hoe snelde tijd gaat. Ook in 2017 is er veelgebeurd en bij Naktuinbouw heel veel– ook niet gepland – werk verzet. Zoaan het einde van het jaar reflecterenis waardevol. Je houdt jezelf een spiegelvoor. Om stil te staan bij hoe je bijvoor-beeld werkt, welke keuzes je daarbin-nen maakt, welke vaardigheden je inzet,enzovoorts, enzovoorts. Maar, met re-flecteren alleen kom je er niet. Je moetook verder kijken dan je neus lang is.

Een jaar geleden zaten wij in een fusie-verkenning met de BKD. De verkenningliet ons inzien dat op dit moment eennauwere samenwerking geen meer-waarde voor onze sectoren en voor deorganisaties oplevert. Wij besprakenmet brancheorganisaties en sector-besturen het beeld van de veranderen-de wereld, de effecten daarvan op detuinbouwsector en die op ons alskeuringsdienst. Hoe kunnen wij in detoekomst de Nederlandse teeltmateri-aalbedrijven optimaal ondersteunen?

Onze reputatie als ‘BV Nederland’ vanleverancier van hoogwaardig teelt-materiaal willen we natuurlijk wereld-wijd hooghouden. En voor Nederlandsebedrijven zorgen voor markttoegangnaar steeds veeleisender afzetmarkten(fytosanitair, genetisch en kwalitatief).Het verscherpte onze blik op wie wijzijn, waar we goed in zijn en wat erbeter kan. En op wat de bedrijven nuen in de toekomst van ons nodig heb-ben. De verkenning leverde ons dekoers en inhoud van het meerjaren-plan 2018-2022 op.

Het Naktuinbouw-bestuur heeft in deeerste helft van 2017 de toekomstbeel-den omgezet in een meerjarenplan.Dit is in juli vastgesteld. In het najaargingen we hiermee verder aan de slag.Alle afdelingen vertalen het meerjaren-plan naar hun specifieke werkzaam-heden. Naktuinbouw-breed leggen wijde focus op klantgerichtheid, slimmerwerken (productiviteitsverbetering) enontwikkeling van medewerkers. Bentu geïnteresseerd in onze plannen, bekijkdan vanaf 20 december de whiteboard-animatie op onze website. In pakwegvijf minuten leggen wij in een geteken-de film onze toekomstplannen uit.

In dit nummer stellen wij u ook onzenieuwe bestuursvoorzitter aan u voor:Agnes van Ardenne. U vindt een schetsvan de onderwerpen in het meerjaren-plan. Deze diepen wij verder uit, zoalsde innovaties bij R&D en het gebruikvan DNA-technieken.

Wij zijn op weg naar een ‘Next Level’.

Buitenstebinnen 3

Onze reputatie als ‘BV Nederland’ van

Blik op de horizon...

“De verkenning

verscherpte onze blik

op wie wij zijn,

waar we goed in zijn,

en op wat de bedrijven

nu en in de toekomst

van ons nodig

hebben.”

John van RuitenDirecteur Naktuinbouw

Voorwoord


Naktuinbouw4

NAFINaktuinbouw doet meer...

Afgelopen jaar startten we samen met zaad-

bedrijven het vrijwillige erkenningssysteem

NAFI: Naktuinbouw Authorized Field

Inspection. Doel is te helpen met monitoring

van de zaadproductie.

NAFI stelt eisen aan zowel de inspecteur als

aan de manier van inspecteren. Bedrijven

bepalen zelf de scope: rasechtheid, raszuiver-

heid, zuiverheid en/of gezondheid.

Dit najaar organiseerden we een training

voor inspecteurs van deze bedrijven: Bejo,

ENZA, Monsanto, Nunhems, Rijk Zwaan en

Syngenta. Ook vond de eerste audit plaats.

Als het NAFI-erkenningssysteem goed werkt,

kan Naktuinbouw resultaten van het erkende

bedrijf overnemen.

De NAFI-voorwaarden staan op onze website:

www.naktuinbouw.nl/groente/nafi

Foto: Marcel Kortekaas, Production Specialist bij Rijk Zwaan

met senior keurmeester Ronald Boer van Naktuinbouw


Buitenstebinnen 5


Naktuinbouw6

‘Zoeken naar overeenstemming, dat is mijn m

“Dat ik voor deze functie ben gevraagd is bijzonder.” Aanhet woord is Agnes van Ardenne, die in januari 2017 HenkLange opvolgde als voorzitter van Naktuinbouw. Bevlogenvertelt zij over de nationale en internationale ontwikkelingenvan de tuinbouw en de rol die de kwaliteitsdienst daarinkan vervullen. Als Westlandse tuindersdochter werkte zijzich met een gezonde dosis goed verstand op tot staats-secretaris en minister voor Ontwikkelingssamenwerking. Na haar politieke carrière was zij Permanent Vertegenwoor-diger van Nederland bij de Wereldvoedselorganisatie FAO inRome. Bijna vier jaar leidde zij het Productschap Tuinbouw,onder andere door de woelige periode van de EHEC-crisis,naar de afbouw van het schap. Sinds kort nam ze ook detaak van waarnemend burgemeester van de gemeenteWestland op zich. Het ontbreekt haar niet aan energie eneen flinke dosis doorzettingsvermogen.

Mensen op driftHet is een kleurrijke loopbaan, waar de beschikbaarheidvan voldoende voedsel voor ieder mens als een rode draaddoorheen loopt. “Daar waar gebrek is aan eten ontstaanconflicten en raken mensen op drift. Dat raakt me enorm”,legt ze uit. “Wil je stabiliteit in de wereld, dan moet je honger bestrij-den. Nederland vervult daarin een belangrijke rol; niet doorhet produceren van grote bergen voedsel om te exporteren.Maar door onze kennis op die plaatsen in te zetten waar dat nodig is. Naktuinbouw voelt voor mij gewoon als thuis-komen. Ik zit aan tafel met veredelaars en producenten van plantmateriaal. Dat is de bron, daar waar alles begint.Hier draag ik dus weer een steentje bij aan het verbeterenvan het voedselsysteem.”

Efficiency en transparantieVol enthousiasme is Van Ardenne aan haar nieuwe uitda-ging begonnen. Een belangrijk thema voor de komendejaren is het Meerjarenplan 2018-2022, waaraan zijzelf, hetbestuur en de sectorbesturen een belangrijke bijdrage hebben geleverd. “De wereld van de veredeling van rassen en variëteiten van voedsel, bloemen en bomen zit in de versnelling. Naktuinbouw moet daarin mee, of nog beter,vooruit blijven. Onze organisatie moet dus anders ingerichtworden. Nog meer efficiency en transparantie naar de klantgericht en vooral verdere vernieuwing en toepassing vanonze technologische mogelijkheden.”

Benoemen of voordragenEen belangrijke rol die voor haar is weggelegd is de hervor-ming van het bestuur. Zo worden de sectorbesturen groente-,bloemisterij- en boomkwekerijgewassen vervangen doorsectorraden. Ze behouden hun belangrijke adviserende rolals het om Zaaizaad- en plantgoedwet zaken gaat; zoalskeuringsreglementering en tariefstellingen. In deze sector-raden zitten afgevaardigden namens de tuinbouwbranche-organisaties. Voorheen benoemden de sectorbesturen deleden van het bestuur. Straks gebeurt dat andersom. Desectorraden doen een voordracht, waarna het bestuur uit-eindelijk zelf haar leden benoemt. “Ik vind het belangrijkdat hierdoor een betere balans ontstaat”, legt de voorzitteruit. “Ik pleit voor een onafhankelijk bestuur. Bovendien ont-staat er op deze wijze meer dynamiek in besluitvorming.”

ProfielschetsenSamen met secretaris Remy Broenink schrijft ze profiel-schetsen voor kandidaat-bestuurders, en de competenties

Agnes van Ardenne één jaar voorzitter van Naktuinbouw

Een jaar na het aantreden van voorzitter Agnes van

Ardenne waait er een fleurige, frisse wind door het pand

van Naktuinbouw als haar snelle hakjes door de gangen

tikken. Met een flinke zwiep aan de deurknop valt ze met

de deur in huis. Deze omgeving past haar als een jas.

“Het is gewoon als thuiskomen”, zegt ze met een glimlach.


Buitenstebinnen 7

jn manier van werken’

“We kunnen als tuinbouwsector

nog veel meer internationaal

betekenen en verdienen. Als

we het maar samen doen.”


Naktuinbouw8

die zij moeten bezitten. En er is voor het eerst een roostervan aftreden gemaakt. Een bestuurder wordt voortaan vooreen periode van vijf jaar gekozen, waarna nog eenmaal ver-lenging van vijf jaar mogelijk is. “Dat geldt uiteraard ook voormij”, legt ze uit. “Overigens voeren we dit beleid wel in vol-gens de weg van de geleidelijkheid. We zoeken naar evenwichtin het bestuur. Naar jonge ondernemers, zowel mannen alsvrouwen die onze bestuurders gaan aanvullen. Er gaat dekomende jaren veel veranderen op gebied van sensoren, bigdata en nieuwe technieken. Die veranderingen gaan onzeorganisatie beïnvloeden en we moeten ze kunnen toepassen.”

Menselijk kapitaalTot genoegen van de Ondernemingsraad is in het meer-jarenplan ook een visie neergezet op het personeelsbeleid.Naktuinbouw drijft immers op de deskundigheid van haarmedewerkers. Of het nu om onderzoek gaat of uitvoerendetaken, alles is echt mensenwerk. De gemiddelde leeftijd vande medewerkers neemt toe en dat is een punt van aandacht.“Hier liggen dus uitdagingen voor Naktuinbouw. In een ge-zonde organisatie moet je ervoor zorgen dat mensen zichkunnen ontwikkelen en dat je kennis kunt overdragen opnieuwe krachten. Ik wil graag dat onze medewerkers goedzijn opgeleid en daarnaast betrokken, collegiale mensenblijven”, legt ze uit. “Bovendien is het hard nodig om stagi-aires binnen te halen en mensen te werven voor dit specia-listische vak. We moeten laten zien hoe leuk en uitdagenddit werk is en dat er mogelijkheden zijn om door te groeien.”

Zoeken naar concencusHoe lukt het haar om in zo’n korte tijd de neuzen in éénrichting te krijgen? Ze glimlacht. “Goed luisteren. De juisteprocedures volgen. Zorgen dat iedereen zijn inbreng kangeven in een vergadering. Je doet mensen geen recht als jeze niet laat uitspreken. Ik probeer aan de hand van al dieinformatie en meningen een samenvatting te maken en eengemene deler te vinden. Zoeken naar overeenstemming, datis mijn manier van werken. Dan ontstaat een verhaal waariedereen achter kan staan en zo bereik je meer. “Bovenalvind ik – en dat geldt voor elk bestuur – dat er een goedebasis van vertrouwen moet zijn. Dat is helemaal niet zoheel erg ingewikkeld, mits je in alle openheid en transpa-rantie werkt. Het is mijn taak om dat proces te begeleidenen goed te borgen. Dan gebeuren er vanzelf dingen waarmensen blij van worden en daar beleef ik veel plezier aan.”

Onze verantwoordelijkheidDe voorzitter vindt het noodzakelijk dat Naktuinbouw zich-zelf vernieuwt. Zij plaatst dit in een context van verande-ringen die wereldwijd gaande zijn. “Kijk bijvoorbeeld naarChina, daar ontstaan steden met veertig tot zestig miljoeninwoners, die allemaal moeten eten en in een gezonde omgeving willen leven. Onze tuinbouwbedrijven weten hoeje dat moet doen, zij zijn van alle economische sectoren de meest efficiënte. Kijk maar naar de energieleverendekassen, afname van CO2 van de Botlek voor groei van deplanten en het rendement per hectare. Verder zijn we ultraslim met logistiek, verpakkingen en afval.De tuinbouw is er eigenlijk klaar voor om circulair te gaan,dus kringlopen te sluiten en klimaatneutraal te produceren.Daar is in die nieuwe steden, behoefte aan. Met groen voorde gezonde leefomgeving en voedsel, dat circulair beschik-baar is. Ook daar hebben we de veredelaars nodig om dejuiste rassen en variëteiten op de markt te brengen.We kunnen als tuinbouwsector nog veel meer internatio-naal betekenen en verdienen. Als we het maar samen doen.Maar als we te lang wachten, dan worden we van links en van rechts ingehaald. Dat geldt ook voor Naktuinbouw. Wijspelen een sleutelrol door bijvoorbeeld snellere en beteretoetsmethodes te ontwikkelen en onze service verder te op-timaliseren. Daar zet ik me graag voor in. Het is alsof mijncirkel zich ook sluit. Ik denk weleens: als mijn vader me nueens zou zien. Wat zou hij trots zijn.” �

Wisseling van de wacht: Agnes van Ardenne nam op 1 januari 2017

het Naktuinbouw-voorzitterschap van Henk Lange over.


Buitenstebinnen 9

Toen rentmeester Hans Gierveld vanhet Twentse Landgoed Twickel eennieuwe eikenopstand plande, ging hijmaar liefst drie jaar van tevoren bijboomkwekers langs. Hij besprak precies welke bomen ze in die tijdzouden opkweken. “Dat is een school-voorbeeld van hoe het zou moetengaan. Lang van tevoren bestellen, af-spraken maken over kwaliteit en soor-ten, waarbij de Nederlandse Rassen-lijst Bomen leidend is en certificatievolgens Select Plant Bosplantsoen”,zegt Dianne Nijland, directeur van deVereniging van Bos- en Natuurterrein-eigenaren (VBNE).

Bomen staan soms wel honderd jaar. Toch spelen bij de aanplant korte-termijn-overwegingen nog vaak een rol. Maar datis aan het veranderen, dankzij Green Deal‘Weet welk plantmateriaal je (ver)koopt’.Ketenpartijen vonden elkaar en gaan samenverder op weg naar een nieuwe deal.

Green Deal sector bosplantsoen krijgt vorm

Lange termijnvisie bosplantsoen voor

robuuste en klimaatbestendige beplanting


Naktuinbouw10

parantie in de keten over beschikbarehoeveelheden en prijsvorming. Hetonderlinge vertrouwen is gegroeid”,geeft Jansen aan. “We moeten nog welwerken aan een belangrijk punt: eengroot gebrek aan kennis over het be-lang van kwaliteit bij de afnemers.Om die kennis te verbeteren, maaktenwe het boek ‘Bestellen van Bosplant-soen’ en het Praktijkadvies ‘Plantsoenkiezen, bestellen en planten’ en orga-

niseerden we workshops. Dat het boekaan een tweede druk toe is, laat dui-delijk zien hoe groot de behoefte is.”Een vervolg-Green Deal moet zorgenvoor verdere kennisopbouw en sluitenvan de keten. “Degene die plantsoenbestelt, moet krijgen wat hij besteldheeft”, drukt Jansen het kernachtig uit.. Inheemse bomen en struikenHet certificeringssysteem Naktuin-bouw Select Plant Bosplantsoen zorgtniet alleen voor zekerheid over de her-komst, maar ook voor traceerbaarheid.In veel plannen voor bosplantsoenstaan tegenwoordig termen als in-heems en streekeigen. Uitvoerdersgaan daar naar eigen inzichten meeom. “Maar het maakt nogal wat uit of je meidoorns uit het Maasheggen-gebied gebruikt, of van Italiaanse her-komst. De eerste zijn veel resistentertegen bacterievuur. Zo is herkomst tevens een garantie voor kwaliteit”,zegt Jansen. “Ook de grote omvang van de essen-taksterfte is deels terug te voeren opeen te smalle genetische basis. Als jedaar geen rekening mee houdt, krijg je te maken met veel ziekten en hogebeheerskosten. Een grotere genetischediversiteit van het plantmateriaalgeeft een grotere kans op resistentie.Bovendien moet je de totale kostenover de hele levenscyclus bekijken,niet alleen de aanlegkosten. Als je het verkeerde plantsoen bestelt, zit je daar voor soms wel honderd jaaraan vast”, geeft Nijland aan.Maar zelfs opdrachtgevers die zich be-wust zijn van zulke kwaliteitseisen,kunnen voor verrassingen komen testaan. Op korte termijn kan er een tekort zijn aan genoeg geschikt mate-riaal. Dan gaan alle partijen schippe-ren: de kwekers, de aannemers en deonderaannemers. “De oplossing daar-

Met de Green Deals stimuleert deoverheid sinds 2011 de gang naar een duurzame samenleving. Het zijnovereenkomsten tussen organisaties,bedrijven en belangengroepen om eenbepaald doel te bereiken. Financieelondersteund door het Rijk. In de sectorbosplantsoen – de aanleg van bomenen struiken – kwam zo’n Green Dealals geroepen. “Er leefde nauwelijksbesef dat partijen met elkaar eenketen vormen en dat ze een gezamen-lijk belang hebben. Dat is nu sterk ver-anderd”, vertelt Jos Jansen, voorzittervan de stuurgroep Green Deal ‘Weetwelk plantmateriaal je (ver)koopt’.De keten is complex door het groteaantal betrokken partijen. Bij deboomkwekers is er veel onderlingehandel en Staatsbosbeheer neemt eenbijzondere plek in als leverancier vanhet grootste deel van het inheemsezaad, terwijl de organisatie ook afne-mer is. Aan afnemerskant staan deopdrachtgevers, zoals gemeenten enprovincies. Zij besteden het werk uitaan partijen die vaak zelf weer uitbe-steden aan onderaannemers. Daar-naast hebben ontwerpbureaus eengrote invloed op de keuze voor bomenen struiken in een project.

Meer transparantie en vertrouwen“De Green Deal bracht meer trans-

Jos Jansen en Dianne Nijland


plantsoen, geeft hij aan: “Als je bijvoor-beeld zou afspreken dat een partij ver-antwoordelijk is voor de aanleg plustien jaar onderhoud, krijg je heel an-dere afwegingen. Plantsoen neemt bijnatuurontwikkelingsprojecten (alsvoorbeeld) vaak maar 5% van het projectbudget in. Als je dan 10% meeruitgeeft voor kwaliteit, is dat maar10% van die 5%, dus 0,5%. Dat valtvrijwel in het niet bij de totale project-kosten. Zeker als je daarna decennia-lang goedkoper kunt beheren en debeplanting beter functioneert. Rijks-waterstaat maakt al dergelijke afspra-ken bij het wegenbeheer.”

Doorstart Green DealDe afspraken en de uitwisseling vankennis zorgen al voor meer onderlingvertrouwen in de keten. Staatsbos-

beheer zorgt dat het zaad van dezaadgaarden en genenbanken beteren gemakkelijker beschikbaar is op de markt. Naktuinbouw heeft van Select Plant Bosplantsoen niet alleeneen controlemechanisme gemaakt,maar ook een instrument dat inzichtgeeft in beschikbare hoeveelheden. De kwekers werken mee aan de certi-ficering en stimuleren gezamenlijk detoepassing van autochtoon en goedplantmateriaal. Het beste bewijs voorhet gegroeide onderlinge vertrouwenis dat alle partijen nu werken aan dedoorstart van de Green Deal. “Als je elkaar versterkt, geef je het gemeenschappelijke groen weer eenserieuze plek in de samenleving. Bovendien creëer je een grotere marktvoor goed plantsoen”, besluit Hekhuis.

�

voor: op langere termijn bestellen. Kijken wat je over drie jaar nodig hebt.Gecertificeerd materiaal gebruiken”,zegt ze. “Daarmee krijg je een robuus-ter plantsoen waarbij je minder hoeftin te boeten (vervangen van gesneuvel-de exemplaren), dat bovendien tegenklimaatverandering kan.”

Besparen op vervolgbeheerHarrie Hekhuis, hoofd beheer en pro-ductie bij Staatsbosbeheer, relativeertde meerkosten die gepaard gaan metgebruik van kwaliteitsmateriaal: “Je zietdat veel partijen sterk letten op de in-koopprijs van plantsoen. Maar het be-sef groeit dat iets meer uitgeven bij destart, op lange termijn duizenden euro’skan schelen in het vervolgbeheer.”Ook een andere manier van denkenbij aanbesteding leidt tot beter bos-

Buitenstebinnen 11

Harrie Hekhuis:

“Het besef groeit dat iets meer uitgeven

bij de start, op de langere termijn

duizenden euro’s kan schelen.”

Harrie Hekhuis


De wereld verandertBedrijven worden groter en werken steeds internationaler.Productie vindt over de hele wereld plaats. Consumentenwillen weten waar producten vandaan komen en hoe ze totstand kwamen. Grenzen en grenscontroles worden strenger.Fytosanitaire eisen nemen toe. Politieke spanningen komenmeer voor. Het zorgen voor markttoegang op internationale markten isvoor het bedrijfsleven van levensbelang. Overheden hebbenminder omvang en capaciteit en trekken zich in uitvoeringterug. Verantwoordelijkheden komen daardoor meer bij hetbedrijfsleven te liggen. Ook waar het gaat om onderzoekenen innovaties.

De tuinbouwsector verandert meeWereldwijde handel wordt er dus niet makkelijker op. Lan-den en klanten in de tuinbouwsector eisen veel. Zij vragenketentransparantie van producten (tracking en tracing) eneen duurzame productie. Ziekten en plagen moeten vakerworden voorkomen. Systemen die continu de kwaliteit vanhet materiaal bewaken beheersen steeds meer de productie-risico’s. Zo maakt de sector meer gebruik van hightechmeet- en registratiesystemen.

Keuringsdiensten gaan daar in meeAls kwaliteitsdienst controleren wij onafhankelijk. Maarwij ondersteunen de sector ook actief in verbeteringen ommarktposities te versterken. De sector verlangt dat eenkeuringsdienst op een hoger niveau de bedrijfssystemendoorlicht, niet dat we elk plantje controleren. Voor dat nieuwe niveau zijn hoger opgeleide mensen nodigdie tegelijk veel praktische kennis van de gewassen hebben.Mensen die kennis vastleggen in ICT-systemen en gebruikmaken van hightech technieken om teeltmateriaal te beoordelen en te waarmerken.

Hoofdroute voor de komende jarenNaktuinbouw is hard op weg om op een Next Level tekomen. Onze uitgestippelde route volgt de hiernaast omschreven vier hoofdwegen:

Naktuinbouw12

Onze visie: alle tuinbouwondernemers in de wereld hebben toegang tot goed, gezond

Kompas voor 2018-2022

Onze richting naar een ‘Next Level’ in

Klantgerichtheid

Onze relaties zijn heel gevarieerd: van eenmanszaak tot multinatio-nal. Ook bieden we een variëteit aan diensten: van laboratorium-toets tot veldkeuring en van het leveren van virusvrij materiaal totDUS-onderzoek op nieuwe plantenrassen. Dat daagt ons uit om alonze klanten te bedienen op zo’n manier dat we inspelen op hunvragen en wensen. Daarvoor komen we vaker naar u toe en vragenwe u of de geleverde dienst aan uw verwachtingen voldeed. Bedrij-ven hebben niets aan lange wachttijden, onnodig papierwerk enmoeizame contacten. We zetten het ‘bureaucratisch spook’ op eendoodlopende zijweg. We pikken steeds meer omgevingssignalen op die van invloed kun-nen zijn op onze toekomst en die van de sector. We spelen daaropin zoals auto’s met een autopilot-systeem zelfstandig kunnen ma-noeuvreren en van koers kunnen veranderen. Kennis waarborgenwe in systemen en de informatie daaruit delen we met onze directeachterban. Denk bijvoorbeeld aan eisen van derde landen (landenbuiten de EU) om de export en markttoegang te bevorderen. Ookmeedenken met de sector en overheid hoe grensbelemmeringenweggenomen kunnen worden, blijft voor ons een belangrijke taak.

Menselijk kapitaal

De kennis en ervaring van medewerkers die de komende jaren metpensioen gaan, willen we behouden en overdragen aan een nieuwegeneratie. Zij brengen op hun beurt ook weer nieuwe specialistischeknow-how binnen. Naktuinbouw wil een aantrekkelijke werkgeverzijn en denkt mee met de carrièreperspectieven van medewerkers.We zetten in op duurzame inzetbaarheid. Om medewerkers fit, vitaalen met werkplezier de steeds nieuwe uitdagingen in het vakgebiedaan te laten gaan.


Buitenstebinnen 13

gezond en betrouwbaar teeltmateriaal. Welke wegen slaan we de komende jaren in?

l’ in sectorondersteuning

Naktuinbouw is op weg naar een ‘Next Level’. Op welke weg(en) lopen wij samen met u de komende jaren?

Nieuwe technologieën

Het gebruik van hoogwaardige technologieën isnodig voor het ontwikkelen van nieuwe toetsen omziekten te detecteren én voor het verbeteren vanbestaande laboratoriumtoetsen. Daarvoor bouwenwij een nieuw hightech laboratorium.Vision-technologie vraagt om het verwerken en ontsluiten van big data. Denk aan het gebruik vandrones bij controles én DNA-technologie in rassen-onderzoek, keuringen en ziektendetectie. Naktuin-bouw ondersteunt de sector ook bij het verminderenvan het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van hygiëne-systemen en via het stimuleren van de ontwikkelingvan resistente rassen.

Slimmer werken

Om de productiviteit te verhogen, zetten we nieuwe(ICT-)technologieën in en gaan we slimmer werken.Met als doel de kwaliteit te verbeteren en de kostenvoor de bedrijven goed beheerst te houden. Zoalshet verbeteren van mijnNaktuinbouw. Hier delenwe informatie met u en kunt u zelf gegevens invoe-ren. Dergelijke systemen geven u inzicht in bijvoor-beeld de status van uw onderzoek. De digitaleaanlevering van gegevens zorgt voor een snellereverwerking. Ook zijn systemen nodig die de ketentransparanter maken, waardoor de herkomst vanproducten snel te traceren is. Bedrijven gaan meerzelf keuren. Naktuinbouw controleert niet meer elkplantje, maar beoordeelt of het kwaliteitssysteemvan het bedrijf volgens de norm is. Daarvoor is dekennis nodig van producten en over hoe het waar-borgsysteem en bedrijfsproces in elkaar zit.


Naktuinbouw14

Het analyseren van de genetische vin-gerafdruk is niet nieuw voor Naktuin-bouw. Al sinds het begin van ditmillennium vindt in het laboratoriumDNA-onderzoek plaats. Bijvoorbeeldom de identiteit van een plant vast testellen of om ziekteverwekkers teidentificeren. Maar de afgelopen jarenis er behoorlijk wat gebeurd op dit gebied. Met name het sequensen, hetbepalen van de volgorde van de vierbouwstenen van het DNA, is in eenstroomversnelling geraakt.

Praktische toepassingenEen werkgroep met Naktuinbouw-medewerkers onderzocht wat nieuweDNA-technieken voor Naktuinbouwkunnen betekenen. Zij deden dat onderleiding van de oud-directeur van Key-gene in Wageningen, prof. Hans Dons. “Het is technisch steeds eenvoudigerom kenmerken van een plant of eenorganisme via het DNA vast te stellen”,aldus Dons. “Het is daarom een logischmoment om te kijken wat de prakti-sche toepassingen voor Naktuinbouwzijn. De organisatie wil immers zijnvooraanstaande rol op het gebied vanrassenonderzoek, keuringen, ziekte-detectie en diagnostiek behouden enversterken. We keken eerst hoe deDNA-technologie de komende vijf jaareen rol gaat spelen in het werk vanNaktuinbouw op het gebied van iden-titeit, gezondheid en kwaliteit.”

OnderscheidbaarEén van de toepassingen is het vast-stellen van de onderscheidbaarheidvan planten voor het rassenonderzoek.“Het uiterlijk van een plant, het feno-type, blijft voor het kwekersrecht- enhet toelatingsonderzoek doorslagge-

vend. DNA-onderzoek kan een goedeondersteuning bieden”, aldus HansDons. Nu gebruikt Naktuinbouw nogslechts incidenteel een DNA-analyse.Dat kan met name uitsluitsel gevenwanneer er discussie ontstaat over deidentiteit van een plant.Eén van de voorstellen is om hiervoordatabanken op te zetten. Nog nietvoor alle gewassen, maar gedachtwordt aan een stuk of vijftien soortenwaarvoor veel DUS-aanvragen binnen-komen. Met sequentie-techniekenverbeteren en versnellen de processenén worden ze goedkoper. Een databankhelpt vooral bij gewassen waarvanrassen morfologisch (op het oog) lastigte onderscheiden zijn: tomaat, roos,bonen, ui en komkommer. Ook voorhet vaststellen van de voor een rasunieke resistenties is DNA-analyseeen handig en snel hulpmiddel. Voor vegetatief vermeerderde gewas-sen is een levende collectie gewenst.De DNA-gegevens hiervan zouden ineen databank moeten worden opge-nomen. Het instandhouden van eenlevende collectie is immers kostbaaren bij onbedoeld verlies van een plantis vervanging niet altijd eenvoudig.Overigens zijn er voor aardappel enPhalaenopsis al databanken beschik-baar, net als voor diverse groot- enkleinfruitgewassen.

Het onzichtbare zichtbaar makenOok op het gebied van ziekte-onder-zoek valt veel te winnen met DNA-methoden. De traditionele toetsenkosten immers relatief veel tijd. Voorde identificatie van virussen en viroï-den wordt het complete DNA vastge-legd, het zogenaamde ‘Whole Genome Sequencing’. Bij bacteriën, schimmels

De ontwikkelingen van

biotechnologie gaan

razendsnel. Tien jaar

geleden kostte het mil-

joenen euro’s en jaren

werk om de genetische

code van een levend or-

ganisme te ontcijferen.

Tegenwoordig weet je

dat voor nog geen dui-

zend euro en in een paar

dagen tijd. Naktuin-

bouw onderzocht wat

DNA-technologie voor

haar werk kan doen.

DNA-technologie opent nieuwe mogelijkheden

Thomas van Gurp, bio-informaticus bij Naktuinbouw


Buitenstebinnen 15

en nematoden kan men – net als voorde identificatie van planten – gebruik-maken van SNP’s: variaties op het DNA.Maar in de toekomst wordt ook hierhet volledige DNA onder de loep ge-nomen. Dat geeft extra zekerheid overde aan- of afwezigheid van ziektever-wekkers in het plantmateriaal. Het DNA-onderzoek toont niet alleenaan óf een plant is geïnfecteerd meteen ziekteverwekker. Het kan zelfs deverschillende stammen en fysio’s on-derscheiden. En ook als de plant op hetoog gezond lijkt, kan een DNA-toetsaantonen dat er ziekteverwekkersaanwezig zijn. Het maakt de nog on-zichtbare ziektesymptomen zichtbaar.Bij keuringen en certificeringen kansequensen waardevolle ondersteuningbieden. Bij het vaststellen van ras-zuiverheid en rasechtheid van teelt-materiaal geeft een DNA-analyse dekeurmeester extra informatie naastde visuele inspectie. Het werk waarbijhet gaat om keuringen op de kwaliteit

van het teeltmateriaal profiteert ver-moedelijk de komende vijf jaar min-der van DNA-technieken. Theoretischkun je het gebruiken voor uniformi-teitsbeoordeling. Om een betrouwbareuitslag te krijgen, is wel een groot aan-tal planten nodig. De kosten wegendaar (nog) niet tegen de baten op.

InvesterenEen deel van de DNA-analyses kanworden uitbesteed aan gespecialiseer-de laboratoria. Naktuinbouw moet zelfook de nodige apparatuur aanschaf-fen. Eén van de consequenties van hetuitbreiden van het sequensen is dat er een enorme hoeveelheid gegevensbeschikbaar komt. Die moeten op eentoegankelijke en veilige manier wordenopgeslagen in een databank, want eendeel van de gegevens in de databankis vertrouwelijk. De verwachting is datveredelingsbedrijven informatie overhun rassen beschikbaar stellen, maarvertrouwelijke gegevens mogen natuur-

lijk niet naar buiten. De grote hoeveel-heid data vereist een grote opslag-capaciteit. Er moet dus ook in compu-tercapaciteit worden geïnvesteerd.Voor het omgaan met die datastroomis ook gespecialiseerd personeel nodig.Sinds enkele maanden beschikt Nak-tuinbouw over een bio-informaticus,Thomas van Gurp. Hij brengt de be-schikbare genetische informatie inkaart, vergelijkt ze en trekt vervolgensconclusies uit de overeenkomsten enverschillen. Ook ontwikkelt een bio-informaticus analysemethoden enstandaardiseert en automatiseert hijdeze processen. En natuurlijk moet de kennis op hetgebied van moleculaire genetica wor-den versterkt. Er zijn nieuwe medewer-kers nodig en de huidige onderzoekershebben aanvullende opleidingen nodig.

Voortrekkersrol voor NederlandInvesteren in DNA-technologie be-spaart op termijn geld. Een deel vande huidige werkzaamheden wordt inde toekomst vervangen door molecu-laire bepalingen. Ook komen nieuwevormen van internationale samen-werking binnen handbereik. Voor veelfenotypisch onderzoek zijn klimaat-en proefomstandigheden belangrijk.Voor DUS-onderzoek en keuringsstan-daarden zijn daarom lokale referen-tiecollecties noodzakelijk. Moleculairetechnieken kunnen in elk land plaats-vinden. Databanken met moleculaireinformatie kunnen daarom wereld-wijd worden gedeeld.

Het belangrijkste is dat het Nederland-se bedrijfsleven een vooraanstaandepositie heeft op het gebied van teelt-materiaal. Naktuinbouw heeft medeals gevolg daarvan een voortrekkers-rol in rassenonderzoek, ziektedetec-tiemethoden en kwaliteitsborging.“Om die prominente rol te blijven spelen, is investeren in DNA-technolo-gie en bio-informatica noodzakelijk”,concludeert Hans Dons. �

Hans Dons:

“DNA-onderzoek kan een goede

ondersteuning bieden.”

Hans Dons (Bron: www.caln.nl)


De komende jaren verandert het werk

van Naktuinbouw sterk van karakter.

Op korte termijn zijn DNA-technieken

daarvoor verantwoordelijk. Op de langere

termijn vision-technologie, big data-

analyse en robotisering. De afdeling R&D

pikt innovaties op en zorgt samen met

partners voor doorontwikkeling.

Grote impact op Naktuinbouw door technologieontwikkelingen

Innovatie R&D

Naktuinbouw16

Keuringen, rassenonderzoek en toetsen op ziekten en plagen: deze taken van Naktuinbouw veranderen op ter-mijn door de snelle ontwikkeling van DNA-technieken. “Sequencen – het in kaart brengen van de DNA-volgorde –gaat tegenwoordig zo snel dat het al op korte termijn onswerk bepaalt. Als R&D-afdeling bouwen we voort op wat de wetenschap ontwikkelt en vertalen dat in bijvoorbeeldsnelle toetsen die in onze laboratoria uitvoerbaar zijn”, vertelt teammanager R&D Michel Ebskamp.

Op de langere termijn zorgen vision-technieken voor netzo’n revolutie. Hiermee kunnen we grote aantallen beeldenanalyseren. “Ook dat bestrijkt onze werkterreinen. Je kuntdenken aan keuringen met drones, rassenonderzoek metbehulp van 3D-analyse of de automatische beoordeling vankiemkracht in het laboratorium. Dat vergt nu veel mens-kracht, maar als je gebruikmaakt van zelflerende algorit-mes is er op termijn veel te automatiseren. Zover is hetoverigens nog lang niet: het menselijk oog is moeilijk teverslaan”, vertelt Ebskamp.

Ook de analyse van grote aantallen gegevens (big data)biedt nieuwe mogelijkheden. “Een simpele vorm is de com-binatie van weergegevens en temperaturen om te voorspel-len waar bepaalde ziekten zich kunnen voordoen. Danconcentreer je daar de keuringen, gebaseerd op risicoana-lyse. Maar je kunt aan veel meer denken, zoals het opspo-ren van trends op social media”, zegt hij.Een mooi voorbeeld van de potentie van big data is ‘Watson

Michel Ebskamp:

“Dit is baanbrekend onderzoek,

als dit lukt, kunnen we straks

veel sneller werken.”


Potato’. Dit is een computerprogramma in ontwikkelingdoor Wageningen University & Research en IBM. Het pro-gramma brengt alle bestaande informatie over aardappelenbij elkaar. Een goudmijn als de juiste digitale ‘mijnbouw-technieken’ worden toegepast.

Verder gaat ook de robotisering door. “Veel van de laborato-riumtoetsen bestaan uit routinematige handelingen. Metbehulp van een ‘laboratory inventory management system’leggen we alle stappen vast. Op termijn kunnen we daar-door ook onze klanten veel sneller en beter inzicht geven inde voortgang van analyses en de uitslagen daarvan. Dat ge-beurt nu veelal telefonisch, maar in de toekomst veel meervia mijnNaktuinbouw”, zegt de R&D-manager.

DNA-technieken bij Fusarium-onderzoek

De schimmel Fusarium vormt in veel groentegewassen eenprobleem. De ziekte kan zich onder andere met zaad ver-spreiden. “Om te testen welke soort eventueel op het zaadzit, kweken we de schimmel vanuit zaden op een voedings-bodem op. Dan zie je kolonievorming, maar het is lastig te beoordelen of het om een schadelijke vorm gaat. Omvals-positieve uitslagen te voorkomen, kun je vervolgensgevoelige planten enten met de verdachte schimmel-isolaten en opkweken. Wanneer de planten ziek worden, ishet duidelijk dat het gaat om een schadelijke vorm van deschimmel. Nadeel daarvan is dat dit veel tijd en kasruimtekost”, vertelt senior-onderzoeker Harrie Koenraadt. Er is dus grote behoefte aan een snellere test die minderruimte kost. Daarom ontwikkelt Naktuinbouw samen metde Universiteit van Amsterdam (UvA) moleculaire toetsen.

Harrie Koenraadt:

“De kunst is om een stukje

DNA te vinden,

een merker, die specifiek is

voor de ziekteverwekkende

soort.”

De kunst daarbij is om een stukje DNA te vinden, een mer-ker, die specifiek is voor de ziekteverwekkende soort. Dat is lastig. Fusarium is extreem variabel en het genetische verschil tussen schadelijk en onschadelijk is vaak klein. “Wij isoleren de schimmel uit bijvoorbeeld ui, anjer, cycla-men, tomaat, asperge en maken een collectie van schade-lijke isolaten. Die gaan naar de UvA. Zij brengen hetgenoom in beeld en zoeken met behulp van bio-informa-tica naar relevante merkers”, vertelt Koenraadt. Die zijnnodig om uiteindelijk met de TaqMan PCR-methode snelmonsters te analyseren.Een ander traject is de beoordeling van grondmonsters opde aanwezigheid van Fusarium-schimmels, die schadelijkzijn voor asperge. Nu kost het veel tijd en kasruimte voor-

Buitenstebinnen 17


Naktuinbouw18

dat een verklaring over de status van een potentieel asper-geveld kan worden afgegeven. “Beoordeling van grond meteen DNA-toets is wel complexer. Je moet het DNA eerstgoed uit de grondmonsters krijgen. Bovendien zijn er bij asperge meerdere Fusarium-soorten in het spel. Dan ga je op zoek naar specifieke merkers voor die soorten. Diemogen geen signaal afgeven bij onschadelijke isolaten vannauw verwante of zelfs dezelfde soort”, vertelt hij. Dit is baanbrekend onderzoek: “Als dit lukt, kunnen westraks veel sneller werken, zijn we niet meer afhankelijkvan kas- en klimaatcelruimte en kan veel werk geautomati-seerd worden. Bovendien gebruiken we deze techniek danvoor andere bodemgebonden ziekten.”

Keuringen met drones

Het werk van keurmeesters drijft op visuele inspectie. Ver-geleken met een camera ziet een mens heel goed. Maar hijmoet dan wel geconcentreerd blijven, op verschillende mo-menten van de dag hetzelfde beoordelen en ontwikkelin-

gen in de tijd opmerken. Naktuinbouw onderzoekt of ca-mera’s en sensoren een toegevoegde waarde kunnen heb-ben bij het keuringswerk. “Dit staat nog helemaal aan hetbegin. Maar omdat vision-technologie snel ontwikkelt, zijnwe alvast aan het experimenteren”, vertelt beleids-medewerker Marco van Dalen. Een eerste toepassing kanvoorselectie tijdens de keuringen in het veld zijn. “Je laatbijvoorbeeld een drone met een camera over een perceelvliegen. Daarmee spoor je snel afwijkende plekken op, dieje extra aandacht geeft bij de keuring”, zegt hij.Behalve gewone camera’s spelen ook infraroodcamera’seen rol. Die zien namelijk andere dingen dan de mens. Bij-voorbeeld de hoeveelheid bladgroen of de efficiëntie waar-mee de plant omgaat met het licht. In de akkerbouwrukken zulke sensoren al op om plaatsspecifiek te kunnenbemesten of bestrijden. “Voor ons werk is de resolutie vandergelijke apparaten nog te grof. Wij kijken naar kleineplekjes op de plant die op een ziekte kunnen duiden”, geeftVan Dalen aan.

Om op termijn naar meer geautomatiseerde inspecties te komen, is nog veel nodig. “Behalve een betere resolutieheb je goede databases nodig met beelden van het gezondegewas en van afwijkingen. Als je die kunt combineren metkunstmatige intelligentie, zodat het programma leert vanervaringen, kun je wel stappen zetten”, vertelt hij.Innovatieve ondernemers oriënteren zich ook op de moge-lijkheden. “Als zij ideeën hebben, houden wij ons aan-bevolen. Als iemand bijvoorbeeld met vision-techniek bacterievuur kan opsporen of zelfs voorspellen, trekken we graag samen op.”

Marco van Dalen:

“Als innovatieve ondernemers

ideeën hebben,

houden wij ons aanbevolen.”


Buitenstebinnen 19

Zekerheid over herkomst

Hoe kun je met zekerheid zeggen dat een paprika uitSpanje komt en niet uit Nederland? DNA-onderzoek biedtbij deze vraag geen oplossing. Als een ras in beide landenwordt geteeld, zijn de paprika’s genetisch hetzelfde. Naktuinbouw oriënteerde zich al op herkomstonderzoek,toen deze concrete vraag zich aandiende bij problemen bijeen Duitse supermarkt. Deze case hielp het onderzoek eenstuk verder. Elementen zoals zuurstof en waterstof bestaanin verschillende vormen. Dat heten isotopen. De isotopenverschillen in atoomgewicht. Waterstof bijvoorbeeld kentdrie isotopen. “Alle gewassen hebben water nodig en waterwordt vrijwel altijd lokaal gebruikt. Daardoor zijn de ele-menten uit dat water, waterstof en zuurstof, heel geschiktvoor herkomstonderzoek. Over de wereld verschillen deverhoudingen tussen de isotopen van waterstof en zuur-stof vaak. Op internet zijn kaarten beschikbaar met dezeisotopenratio’s”, vertelt onderzoeker Daniël Bakker. Na extractie van het sap uit de paprika’s bleek dat aan dehand van de isotopen Nederlandse herkomst duidelijk teonderscheiden was van Spaanse of Egyptische.In een EFRO-project wordt de techniek nu verfijnd. EFRO

staat voor Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.“Dat doen we samen met de Vrije Universiteit Amsterdam,waar een massaspectrograaf staat. Dat is een apparaat datde isotopen onderscheidt en hun verhouding bepaalt. Technisch gaat het goed, nu ontwikkelen we het tot eenpraktijkgeschikt systeem. We werken vooralsnog metbomen, rozen, lelietjes van dalen en paprika”, zegt Bakker. “Het kan een extra tool gaan vormen voor de keuringen, dieook preventief werkt. Als we de herkomst niet vertrouwen,kunnen we die straks nagaan. Maar er zijn nog meer mogelijkheden: op den duur kun je zelfs denken aan eigenkarakteristieke isotopenprofielen voor zaadbedrijven ofkwekers als herkomstgarantie voor hun producten.”

�

Daniël Bakker:

“Als we de herkomst niet vertrouwen,

kunnen we die straks nagaan.”


buiten Europa, waaronder Engeland.“Onze producten gaan naar eind-gebruikers of naar kwekerijen”, verteltHans Goudswaard, die Quality Assurance Manager is. “De huidige regelgeving rond de verhandeling vanteeltmateriaal binnen de EU is niet ingewikkeld. Net als naar andere EU-landen krijgt iedere partij die nu naarhet Verenigd Koninkrijk gaat een plan-tenpaspoort mee.” Dit document isnodig voor het fytosanitair vrijgevenvan zaden, stekken, jonge planten enbomen. “We hebben binnen ons bedrijfal veel nagedacht over de komendeveranderingen. We zien er tegenop dater meer papierwerk komt zodra hetVerenigd Koninkrijk weer een derde-land wordt. Het is niet te hopen dat er ook aparte fytosanitaire inspectieskomen.”

Hogere kostenOver de exacte uitvoering is nog nietveel bekend. Goudswaard voorziet datde werkzame situatie van nu mogelijkverandert in een gecompliceerd systeem.

Het Verenigd Koninkrijk is altijd eenbelangrijke handelspartner voor deNederlandse tuinbouw geweest. Na deBrexit gaat er veel veranderen, datstaat vast. Het eiland dat al sinds 1973behoort tot de Europese Gemeenschapis straks weer één van de zogenaamdederdelanden; landen buiten de Euro-pese Unie (EU). Handelsbedrijven dieal jarenlang zaken doen, krijgen temaken met nieuwe regelgeving enmogelijke heffingen. Bovendien kande regelgeving rond het kwekersrechtingrijpend veranderen. Een ‘zachte’ of‘harde’ Brexit, eenvoudiger wordt heter niet op.

Meer papierwerkFlorensis in Hendrik-Ido-Ambacht isveredelaar en leverancier van eenbreed pakket teeltmateriaal. Het be-drijf is vooral bekend van perkplantenals Pelargonium, Calibrachoa, Lavandula,Begonia, Primula, Impatiens, Viola enOsteospermum. Het bedrijf produceerthoogwaardig teeltmateriaal uit zaaden stek, onder andere in Afrika en Por-tugal, en exporteert het binnen en

Krap anderhalf jaar voor Brexit is nog onzeker met welke veranderingen

de tuinbouwsector te maken krijgt. Wordt bijvoorbeeld de controle aan de

grens strenger of krijgen bedrijven te maken met importheffingen? Gelden

dezelfde regels voor kwekersrecht aan beide zijden van het Kanaal? De tijd

dringt en de onderhandelingen zijn nog maar net gestart.

Brexit en de gevolgen voor kwekersrecht en handelsverkeer

Nog lang niet duidelijk wat er precies gaat veranderen

Hans Goudswaard:

“We hebben binnen ons

bedrijf al veel nagedacht

over de komende

veranderingen.”

Naktuinbouw20


Hij noemt als voorbeeld het controle-ren per vrachtwagen in plaats van perpartij. Dit leidt tot vertraging aan degrens. Ondanks vervoer onder gecon-ditioneerde omstandigheden moet hettransport zo snel mogelijk. Andersstaan de kwetsbare planten te lang inhet donker. “We hebben alle scenario’s al door-lopen, maar kunnen eigenlijk niet veelmeer dan afwachten. De Brexit levertzeker meer papierwerk en hogere kosten voor transport op. Bovendienvrees ik dat elementen als protectio-nisme zich vertalen in strengere im-portcontroles”, besluit hij.

KoopkrachtBij La Serra ExclusivePlants in Eschontspon zich eenzelfde discussie. Ditbedrijf ontwikkelde zich van kuip-plantenkwekerij tot importeur vanbomen en solitairen (hogere vasteplanten die niet gegroepeerd staan)uit Zuid-Europa. De laatste jaren nammet name de export naar Engelandtoe. Het bedrijf levert veel productenaan groothandel, hoveniers en tuin-centra. Bedrijfsleider Aron de Kruijfmeldt dat hij de media goed in degaten houdt, net als de geluiden diehij opvangt van klanten. “In de eerste plaats maak ik me zor-gen om het dalende Pond, door devoorgenomen maatregelen. Daardoorgaat de koopkracht bij consumentenachteruit en dat heeft mogelijk gevol-gen voor de verkoop bij onze relaties”,legt hij uit. “Daarnaast verwacht ikaanscherping van fytosanitaire

maatregelen. Op dat gebied gaat per 1 januari 2018 toch al het één enander veranderen.”Voor de gevolgen van mogelijke im-portheffingen vreest hij niet. “Datbrengt ons niet in een uitzonderings-positie, want zo’n maatregel treft allebedrijven. Een importheffing maakteen ‘buitenlands product’ wel duurderen maakt het product minder interes-sant voor de klant. Ook leidt het tot toe-name van productie binnen Engeland.”

De Kruijf kan eigenlijk niet meer doendan afwachten wat er gaat gebeuren.“We hebben als bedrijf wel het voor-deel dat we op meerdere marktenopereren.”

Splitsing kwekersrechtDe Brexit is ook een flinke stoorzen-der in de uitvoering van het EuropeesKwekersrecht. De vraag speelt of deBritten gaan proberen de verschillente overbruggen door zoveel mogelijkgelijke regelgeving aan te houden. Of kiezen zij voor een typisch eigennationale aanpak? Als het laatste ge-beurt, dan vreest Maarten Leune vanRoyalty Administration International(RAI) in ’s-Gravenzande dat verede-laars veel dubbel werk moeten laten

Buitenstebinnen 21

Aron de Kruijf:

“We hebben als bedrijf

wel het voordeel

dat we op meerdere

markten opereren.”


zich soms in hele kleine nuances. BijChrysant speelt ook mee dat eengewas zich anders kan profileren ineen ander jaargetijde of onder andereklimaatomstandigheden. Om dat on-derscheid goed te beoordelen, heb jeveel ervaring nodig. Ik vrees dat veelkennis verloren gaat en dat het jarenduurt voordat een nieuw onderzoeks-station dat kennisniveau opnieuw be-reikt.” Uiteraard geldt ook het omge-keerde. De Britten moeten kennis op-bouwen van gewassen die voorheenin andere landen werden onderzocht.

OvergangsfaseIn de overgangsfase kan volgens Leune

doen. Dat brengt ook meer kosten metzich mee. Tot nu toe wordt het kwe-kersrechtonderzoek voor aanmeldin-gen voor Europees kwekersrechtverdeeld over de onderzoeksstationsin meerdere lidstaten. Straks zou datzowel in Engeland als op het vaste-land van Europa moeten plaatsvindenals de resultaten niet uitwisselbaarzijn. “Veel van dit soort zaken is nogonbesproken. Lopende onderhande-lingen moeten daar meer duidelijk-heid over geven”, vertelt hij. “Het isingewikkelde materie met meerderegevolgen. Veredelaars zonder verte-genwoordiger in Engeland moeten diedus gaan aanstellen en omgekeerd.”

DUS-onderzoekLeune is vooral erg bezorgd over hetDUS-onderzoek dat het NIAB (voormaar liefst 678 soorten) in Cambridgedoet: een onderzoeksstation geaccre-diteerd door het CPVO. Het NIAB heeftjarenlange ervaring in vele gewassen.Met name het onderzoek bij Chrysantis belangrijk voor Nederlandse verede-laars. Dit moet worden verplaatst naaréén van de EU-lidstaten. Op verzoekvan de belangrijkste veredelingsbedrij-ven in Chrysant treft Naktuinbouw alvoorbereidingen om in Nederlandtaken over te nemen. “Dat heeft veelvoeten in aarde. Verschillen tussen bestaande en nieuwe rassen vertalen

Naktuinbouw22

Maarten Leune:

“Veredelaars zonder

vertegenwoordiger

in Engeland moeten

die dus gaan aanstellen

en omgekeerd.”


een vacuüm ontstaan. Het CPVO dientdan alleen nog DUS-onderzoek in bijEngelse instellingen als dit gegaran-deerd kan worden afgerond voor in-gang van de Brexit. Leune verwachtdat daardoor rassen tussen de wal enhet schip vallen. Met name die gewas-sen waarvoor meerjarig onderzoeknodig is. “Het is een slangenkuil, ikhoop dat de onderhandelingen overdit thema normaal en pragmatischzullen verlopen, zonder dat partijende hakken in het zand zetten.” Enigehaast is geboden. Ruim een jaar voorde Brexit is overleg wel gestart, maarde onderhandelingen bevinden zichnog in een grijs gebied. �

Buitenstebinnen 23

Opleidingen & Trainingen

Data opleidingen & trainingen eerste helft 2018

• Professional Plant Sampling 26 & 27 februari(inschrijven t/m 12 januari)

• Interne audit kwaliteit-plus-systemen 28 februari & 1 maart(inschrijven t/m 16 januari)

• Training Bedrijfshygiëne 28 februari(inschrijven t/m 16 januari)

• Opleiding Bedrijfshygiëne 5, 13, 20 en 27 maart(inschrijven t/m 19 januari)

• Spoor van het zaad 12 maart(inschrijven t/m 26 januari)

• Plantspecifieke ELISA technieken 22, 29 maart & 5 april(inschrijven t/m 7 februari)

• Kwaliteit van boomkwekerijproducten 29 maart(inschrijven t/m 14 februari)

• Bemonstering van zaden 10 & 24 april(inschrijven t/m 26 februari)

• Validatie & Kwaliteitsmonitoring 24 mei(inschrijven t/m 11 april)

• Bemonstering van grond 29 mei(inschrijven t/m 16 april)

• Plant Variety Protection Course 18-29 juni(inschrijven t/m 7 mei)

• Seed Identification Voorjaar 2018meer informatie via www.naktuinbouw.nl

Neem voor in company trainingen contact op via [email protected] of (071) 332 62 70


Naktuinbouw24

Er hangt een vage cannabisgeur in de kas van de Naktuinbouw. De geur isafkomstig van de twee henneprassen die voor het Europees kwekersrecht zijnaangemeld. Het Italiaanse instituut CREA-CI; de raad voor landbouwkundigonderzoek en analyse van landbouwkundige economie, heeft het tweetalveredeld. Hun bijzondere eigenschap: ze hebben een verhoogd oliegehalte, eenverhoogd CBD- en THC-gehalte en zijn daarom zeer geschikt voor de productievan medicinale cannabisolie. Naktuinbouw voert het DUS-onderzoek uit.

Nationaal programmaEr zijn twee stoffen die bij het medicinaal gebruik van cannabis belangrijk zijn:CBD en THC. De laatste is het psychoactieve bestanddeel. Cannabisolie die meerdan 0,2% THC bevat, mag alleen door artsen worden voorgeschreven; de CBD-olieis bij de drogist verkrijgbaar. “Wij hebben de rassen CINRO (8% CBD en 7% THC) en CINBOL (20% THC) ontwikkeld. Voor de productie van de olie worden alleen debloemen gebruikt”, vertelt dr. Gianpaolo Grassi. “Wij zijn in Italië in 2014 gestartmet een nationaal programma voor de productie van medicinale cannabis”, aldusdr. Grassi. Hij is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de nieuwe henneprassen.

Populair geneesmiddelHet begon allemaal in 2005, toen hij tijdens een congres in Leiden liet zien datcannabidiol, de olie van de cannabisplant, een heilzame werking heeft op kinderenmet onbehandelbare epilepsie. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat ereen reeks van aandoeningen is die met cannabidiol kunnen worden bestreden.Oncologen schrijven het voor om misselijkheid bij chemotherapie te bestrijden,bij MS-patiënten helpt het tegen de spierkrampen, het vermindert de tics bij hetsyndroom van Gilles de la Tourette en het kan worden gebuikt bij therapieresistenteglaucoom (staar). In de psychiatrie wordt het ingezet tegen psychoses, maar het isook een goede pijnbestrijder. “In Italië vindt de productie plaats onder verantwoor-delijkheid van de ministeries van Defensie en Gezondheid. Cannabisolie is deafgelopen jaren in mijn land uitgegroeid tot een populair geneesmiddel”.

Naktuinbouw Buitenstebinnen

Een bestaand product in een nieuw jasje. In deze editie: medicinale cannabisolie

“Veel aandoeningen kunnenmet cannabidiol worden bestreden”

Dr Gianpaolo Grassi, hoofdonderzoeker bij het Italiaanse CREA-CI:


Agnes van Ardenne - · PDF filede focus op klantgerichtheid, slimmer werken...

Documents

Transcript of Agnes van Ardenne - · PDF filede focus op klantgerichtheid, slimmer werken...