ZO

ET Z

OU

T S

CHA

KEL

Voor

stel

voo

r ver

zilt

land

scha

p

Afs

tude

erop

drac

ht20

11

Joris van Velthoven

De zes afbeeldingen op de voorpagina geven van links naar rechts het landschap van zout naar zoet weer in de Brabantse Delta.

Schorren tegen de dijk.1. Zout minnende plant lamsoor.2. Getijden afdruk tegen de brakwaterkant.3. Dinteloord met kleine brakwater haven.4. Zoet water vloeivelden.5. Suikerfabriek.6.

AfstudeeropdrachtLandschapsarchitectuurHogeschool Van Hall Larenstein

Samenstelling door: Joris van Velthoven

Begeleiding:Adrian NoortmanCees ZoonIvar BranderhorstJeroen LeemansMoniek Oude ElfringPiet MulderHans SmolenaersJohan Vlug

Arnhem, 17 juni 2011

ZOET ZOUT SCHAKELVoorstel voor verzilt landschap

Voorwoord

Dit rapport is een bundeling van mijn afstudeerwerk en omvat het ontwerpproces van masterplanfase tot detailuitwerking. Het rapport wat nu voor u ligt is gemaakt in het kader van mijn afstuderen binnen de major landschapsarchitectuur.

Voor de bijdrage wil ik de volgende mensen graag bedanken; de begeleiders vanuit Van Hall Larenstein: Adrian Noortman, Cees Zoon, Ivar Branderhorst, Jeroen Leemans, Moniek Oude Elfring, Piet Mulder, Hans Smolenaers en Johan Vlug.

Alle kaarten zijn noord gericht, met uitzondering van de eerste kaart van Nederland.Ik wens u veel lees- en kijkplezier.

Joris van Velthoven

INGREDIËNTEN

Inleiding . . . . . . 8

VOORGERECHTPositionering . . . . . . 13Analyse . . . . . . 15Problematiek en Vraagstukken . . . 19Visie . . . . . . . 21Concept . . . . . . 23

HOOFDGERECHTMasterplan 1:50.000 . . . . . 27Analyse op lager schaal niveau . . . 35Projectplan 1:10000 . . . . . 41Structuurplan 1: 5000 . . . . 45Profielen . . . . . . 47Inrichtingsplan 1:2000 . . . . 55Deeluitwerking . . . . . 573D-modellen . . . . . . 58IFish . . . . . . . 64Sfeerbeelden . . . . . . 66

NAGERECHTBronnen . . . . . . 75Bijlage . . . . . . 77

VERZILTINGHet water in het Volkerak-Zoommeer is momenteel sterk vervuild. Het grootste probleem is de bloei van blauwalgen in het zoete water. Deze blauwalgen zorgen voor vis- en vogelsterfte en dat recreatieve potenties en ambities rond het meer niet gehaald kunnen worden. De enige oplossing is het zout maken van het Volkerak-Zoommeer. Hierdoor zal het landschap gaan verzilten waardoor veranderingen in de waterhuishouding en landbouw onvermijdelijk zijn. Het gebruiken van de verzilting in het nieuw landschap geeft hoge potenties voor landbouw, natuur en recreatie. Het voorstel in dit rapport speelt op een strategische manier in op deze onderwerpen.

Gebieden in Nederland die met verzilting te maken hebben.

Volkerak-Zoommeer

Projectgebied in de Brabantse Delta.

INLEIDING

ZOUT

ZOET

10

11

VO

ORG

EREC

HT Positionering

AnalyseProblematiek en VraagstukkenVisieConcept

12 CONTAINERSCHIP IN DE VOLKERAKSLUIZEN

13

POSITIONERING

De Brabantse Delta ligt tussen de mainports Rotterdam en Antwerpen. Deze twee grote havensteden worden steeds afhankelijker van elkaar doordat andere havensteden zoals Singapore, Shanghai en Hongkong sterk aan het groeien zijn. Om beter te kunnen concurreren is de samenwerking van de twee Benelux steden en London genoodzaakt. Rotterdam positioneert zich steeds beter met verschillende transportmogelijkheden. Via water wordt er het meest vervoerd, maar nu Duitsland overweegt om de Betuwespoorlijn door te trekken is Rotterdam een positie sterker. Antwerpen probeert via het spoor de IJzeren Rijn ook hun positie te versterken maar die ontwikkelingen lopen moeilijk. Hierdoor is de verbinding van zowel water als wegen en sporen naar Rotterdam belangrijker geworden. De Brabantse Delta is de schakel tussen deze havensteden. De transportlijnen door de Brabantse Delta zullen steeds belangrijker worden waardoor verbetering en uitbereiding nu en in de toekomst het landschap zullen vernaderen.

Spoorverbinding

Hoofdwaterwegen

Gent

Antwerpen

Binnen Nederland 110,2 miljoen ton

Zeetransport 410 miljoen ton25% containers

Zeetransport 182 miljoen ton50% containers

Richting België 75 miljoen ton- Water 30 miljoen ton- Weg 5 miljoen ton- Spoor 1, 5 miljoen ton

Richting Duitsland 110 miljoen ton- Water, 65 miljoen ton - Weg 10 miljoen ton- Spoor 20 miljoen ton

Breda

Roosendaal

Bergen op Zoom

Rotterdam

Londen

Ruhr gebied

Den Haag

Amsterdam

Hotspot Biobased Economy

Deltawerken

Hotspot transport

Mainport

Brabantse Delta

14

15

ANALYSE

Volkerak-Zoommeer ZOUT

Vliet ZOET

Dintel ZOET

Kreek ZOET

Beek ZOET

Rijksweg A4/E19

Knooppunt

Provinciale weg

Spoor

Waternet

Het Volkerak Zoommeer wordt weer zout vanwege de slechte waterkwaliteit nu. Gebruik van nutriënten in de landbouw zorgt voor blauwalg, vissterfte en wegtrekkende recreatie. Omschakeling naar een zout Volkerak-Zoommeer zorgt voor een beweging in de landbouw. De twee riviertjes Vliet en de Dintel worden de belangrijkere zoetwaterbronnen voor de landbouw.Het Schelde-Rijnkanaal zorgt voor de beroepsvaart verbinding tussen Rotterdam en Antwerpen. Zo min mogelijk fluctuatie in het water is voor de beroepsvaart gewenst.

Wegennet

De nieuwe rijksweg A4 van Rotterdam naar Antwerpen die door de Brabantse Delta komt te liggen zorgt voor een nieuwe lijn in het landschap. Drie nieuwe knooppunten zorgen voor betere ontsluitingen van de provinciale wegen. De provinciale weg van noord naar zuid zal hierdoor ontlast worden. Het spoor in het zuiden en oosten zorgt voor mogelijkheden voor openbaar vervoer.

16

ANALYSE

Grootschalige verkaveling

Kleinschalige verkaveling

Dorpen en Gehuchten

Steden, Dorpen en Gehuchten

Kavelstructuur

De twee kavelstructuren van Brabant en Zeeland komen in de Brabantse Delta bij elkaar. De kleinschalige verkaveling met afwisselende vormen die rommelig voordoet is typisch Brabantslandschap. De grootschalige verkaveling met min of meer eentonige vormen geeft eveneens herkenbaarheid door de strakke en rationele verkaveling, die meer kenmerkend is voor Zeeland.

Bouwstructuur

In het zuiden liggen de steden omgeven door dorpen en gehuchten. De soms grillige vorm van de dorpen hangt mede samen met de noodzaak optimaal mogelijk gebruik te maken van de plaatselijke omstandigheden. Linksonder ligt Bergen op Zoom waar een lijn van steden begint die via Roosendaal richting Breda gaat. Het noorden is voorzien van dorpen en gehuchten die naar Zeeland uitwaaieren. Vooral bij de oeverwallen zijn de woningen te vinden die als een lint parallel aan de rivier liggen. Door de Sint-Elisabethsvloed in 1421 is er veel verloren gegaan. De dorpen en gehuchten nu hebben hun plaats te danken aan nederzettingen vanaf 1500, toen ze opnieuw land gingen inpolderen.

17

ANALYSE

8 t/m 14m

4 t/m 8m

1 t/m 4m

-2 t/m -1m

-1 t/m 0m

0 t/m 1m

In�ltratie

Beekdalen

Kwel

Kreken

Hoogtevormen

Het Kempisch plateau met links daaraan de Brabantse Wal is duidelijk zichtbaar onder de stippellijn. Op deze hoogte ligt het merendeel van Noord-Brabant. De lager gelegen gebieden liggen in het noorden die de hoogte van Zeeland aanhouden. Op het midden van de kaart tegen het Kempisch plateau is duidelijk een lager gelegen gebied zichtbaar.

Kreken en bekenvormen

De kreken komen tot aan het Kempisch plateau terwijl de beekdalen op het plateau liggen. Vanaf het plateau infiltreert het water de bodem in en komt het in de beken terecht of in de kwelgebieden. Een duidelijk kwelgebied is te zien op het midden van de kaart.

18 ZEILBOOT OP HET VOLKERAK-ZOOMMEER MET BLAUWALG, PAUL KAMPMAN

19

PROBLEMATIEK EN VRAAGSTUKKEN

De waterkwaliteit van het Volkerak-Zoommeer is slecht. Dit heeft te maken met de nutriënten die van de landbouw via de kreken het Volkerak-Zoommeer binnenstromen. Deze nutriënten zorgen samen met de warmte in de zomer voor de bloei van blauwalgen. Hierdoor is er vis- en vogelsterfte en is het niet meer aantrekkelijk voor de recreant. Zwemmen is niet meer mogelijk en pleziervaart wijkt uit naar andere wateren.

Het zout maken van het Volkerak-Zoommeer geeft nieuwe kansen voor de waterkwaliteit en de recreatie maar zorgt ook voor problemen in de landbouw. Het tekort aan zoetwater stijgt en de verzilting vanuit het Volkerak-Zoommeer trekt het land in. Dit vraagt voor aanpassing van de waterhuishouding. Deze zal meer afgestemd moeten worden op de lokale situatie van de Brabantse Delta.

Met de komst van de nieuwe snelweg A4/E19 krijgt de Brabantse Delta een nieuwe lijn door het landschap. Dit zorgt voor een verandering in de landschapsstructuren. Deze zullen zowel op de nieuwe snelweg als op de landbouw moeten worden afgestemd.

Vanuit regionaal beleid is er in de Brabantse Delta vraag naar het intensiveren van de glastuinbouw. Het zorgvuldig inpassen van deze clusters is belangrijk voor het behoud van de landschappelijke kwaliteiten.

Het verduurzamen van de regio is eveneens een vraag vanuit het beleid. Door de samenwerking tussen verschillende bedrijven in één cluster ontstaan er kansen voor verduurzaming. Uitwisseling van energie, energietransitie, is een mooi voorbeeld van verduurzaming. De Brabantse Delta heeft potentie om in te zetten op biobased economie. De petrochemische industrie, logistieke hotspots en het sterke achterland met kennis uit lichtstad Eindhoven zijn stenen waarop men verder wilt bouwen.

De heersende problematiek speelt voornamelijk op het noord-westelijk deel van de Brabantse Delta. Samen met de vraagstukken die er spelen in het hele gebied is het noord-westelijke deel waar de focus van het masterplan ligt.

Samenvattend

Slechte waterkwaliteit door bloei van blauwalgen.

Zout maken Volkerak-Zoommeer geeft oplossing tegen blauwalg maar verzilt landschap.

Verzilting van de landbouw zorgt voor een tekort aan zoetwater waardoor de vraag naar waterberging ontstaat.

Landschap en steden laten profiteren van de nieuwe Rijkswegweg A4.

Intensiveren van de landbouw zoals het clusteren van kassen.

Energietransitie mogelijk maken door bedrijven aan elkaar koppelen.

20 EEN BOER DIE ZICH VERDIEPT IN ZILTE TEELT ZOALS ZEEKRAAL.

21

VISIE

De Brabantse Delta zal door twee belangrijke ontwikkelingen een nieuwe vorm krijgen. Deze twee ontwikkelingen zijn enerzijds het aanleggen van de nieuwe rijksweg A4/E19 en anderzijds het verzouten van het Volkerak-Zoommeer.

De E19 die Amsterdam met Parijs verbind wordt steeds completer gemaakt. In de Brabantse Delta ligt één van de ontbrekende delen van de E19. De plannen hiervoor liggen al klaar om uitgevoerd te worden (rijkswaterstaat.nl 2011) . De nieuwe rijksweg zal een plek in het landschap van de Brabantse Delta krijgen wat ervoor zal zorgen dat nieuwe ontwikkelen rond de rijksweg zullen ontstaan. Vooral de knooppunten waar twee schaalniveau’s elkaar tegenkomen, namelijk nationaal en lokaal, zullen nieuwe kansen komen. Vanuit nationaal belang staat West Noord-Brabant als tweede belangrijkste logistieke hotspot aangegeven (logistiek.nl 2011) , wat betekend dat de goederenstroom groot is en nog groter gaat worden. Lokaal gezien zijn Moerdijk, Roosendaal en Bergen op Zoom de logistieke hotspots. Met de komst van nieuwe rijksweg E19 is de inzet op doorontwikkelen van regionale specialisaties een logisch gevolg. Deze ontwikkelingen zullen zich logistiek gezien richten op de knooppunten van de E19.

Het Volkerak-Zoommeer zal door de terugkomst van het zoute water het landschap van de Brabantse Delta beïnvloeden. Vooral ten westen van de nieuwe E19 zal het agrarisch landschap met verzilting te maken krijgen. Vanuit het oosten zorgen de beken Vliet en Dintel-Mark voor het zoete water waar nu de landbouw gebruik van maakt. Om in de toekomst genoeg zoetwater over te houden is het omschakelen naar zilte teelten in het westen van de Brabantse Delta een uitkomst. Dit zorgt er namelijk voor dat de rest van de Brabantse Delta genoeg zoetwater heeft en zichzelf kan gaan intensiveren. Door het inzetten op efficiëntere landbouw worden meerdere doelen behaald. Er komt bijvoorbeeld meer ruimte voor waterberging en natuur. Hierdoor is er meer mogelijkheid voor recreatie en wordt de beleving van het landschap belangrijker.

Deze twee ontwikkelingen gaan elkaar versterken en daardoor ook West Noord-Brabant versterken als logistiek hotspot. De E19 wordt meer dan een lijn in het landschap en de landbouw krijgt een grotere verscheidenheid aan producten die lokaal als nationaal afgezet kunnen worden. De Brabantse Delta wordt een strategische schakel tussen Rotterdam en Antwerpen waar zoet en zout samenkomen.

22

23

CONCEPT

In de Brabantse Delta komt zout en zoet bij elkaar. De dikke lijn geeft het zoute water aan en de dunne lijn het zoete water.

Dijken die het zoute water tegenhouden en de kleine kavels met zoetwater zorgen voor een inefficiënt situatie. Het zoute water heeft beperkte fluctuatiemogelijkheden en kavels zijn inefficiënt ingericht.

De landbouw in het gebied ligt tussen zoet en zout. Op grote en kleine kavels worden de gewassen geteeld.

De oplossing is dat er een samenwerking tussen boeren plaatsvindt zodat zowel zoet water, zout water en de land-bouw de ruimte krijgt.

24

25

HO

OFD

GER

ECH

T Masterplan 1:50.000Analyse op lager schaal niveauProjectplan 1:10000Structuurplan 1: 5000 ProfielenInrichtingsplan 1:2000Deeluitwerking3D-modellenIFishSfeerbeelden

26

STRATEGISCH SCHAKELLANDSCHAP LEGENDALEGENDA

Bestaand

Water, zoet/zout

Bebouwing

Bedrijventerein

Glastuinbouw

Bos

Gemaal/sluis

Dijk

Wegen

Beken

Brabants bekenlandschap

Te ontwikkelen

Getijdennatuur

Zilteteelt

Productielandschap

Glastuinbouw cluster

Stedelijke uitbereiding

Bedrijventerrein

Aquacultuur

Knooppunt

Rijksweg A4/E19

Fiets route

Fruitteelt

Waterberging

ZOET EN ZOUT WATER KOMEN SAMEN

Zout water wordt beheerst binnen gelaten waardoor kreken herstellen en • getijdennatuur zich kan ontwikkelen.Zoet water wordt geborgen in oude kreken en vennen voor de landbouw.• Het samenkomen van zoete en zoute kreken zorgt voor andere vegetatie.•

SNELWEG A4 / E19 ALS NIEUWE LIJN

Een nieuwe route die gekoppeld is aan de twee mainports Rotterdam en • Antwerpen ontlast de huidige binnenstedelijke routes en geeft ruimte voor nieuwe doeleinden. Lokale economie kan meeliften op de logistieke hotspots Bergen op Zoom, • Roosendaal en Moerdijk.

ECONOMIE INTENSIVEERT

Herverkaveling van grootschalig productielandschap zorgt voor betere productie.• Landbouw innoveert in akkerbouw, aquacultuur en glasteelt voor • voedselvoorziening.Logistieke hotspots schuiven langs de A4 zorgvuldig het landschap in.• Clusteren van bedrijven zorgt voor duurzame energietransitie.•

LANDSCHAPSBELEVING VERSTERKT

De fietsroute leidt langs de bronnen van voedselvoorzieningen.• Duidelijkere typen landschappen van de kleigronden en zandgronden geven • beleving een kans.Oude kreken krijgen hun karakter weer terug.•

27

MASTERPLAN

Tholen

Oosterschelde

KrabbenkreekSt Philipsland

Oost�akkee

Volkerak Zoommeer

Hollandsdiep

Haringvliet Zuid-Beijerland

Schouwen-Duiveland

Grevelingen

N0 1 2 3 4km

Roosendaal

Bergen op Zoom

Zout

Zout

Zoet

Moerdijk

28 PRODUCTIELANDSCHAP

29RECREATIEF VAARWATER MET OPEN SLUIZEN

30

TOELICHTING ZONERING

Het masterplan bestaat uit verschillende zones zoals op de kaart hiernaast is te zien. Elke zone heeft zijn eigen programma die hier verder toegelicht wordt.

Recreatiezone: Willemstad met marinerie.He oude vestingstadje Willemstad ligt tegen het Hollandsdiep. Vanuit hier kan met de boot zonder sluizen naar de Biesbosch gevaren worden. De Biesbosch is een mooi vaargebied voor de recreant. Door onder andere deze verbinding is Willemstad de grootste recreatieve havenplek in de Brabantse Delta.

Productiezone: Moerdijk met chemie.De Moerdijk bestaat voornamelijk uit petrochemische industrie en overslag bedrijven. Samen met de steden Roosendaal en Bergen op Zoom vormen ze een van de logistieke hotspots van Nederland.

Productiezone: Dinteloord met de Suikerunie en het Agro Food Cluster.Door de nieuwe ontwikkelingen van het Agro Food Cluster en de Rijksweg A4 wordt dit gebied een zone waar productie voorop komt te staan. Tevens is het een interessante plek voor berdrijven die zichzelf willen promoten bij de dagrecreant. Het gebied ligt namelijk tussen twee recreatieve zones in, waartussen recreatieve routes lopen.

Recreatiezone: Estuarium met verblijf mogelijkheden.Het natuurgebied dat ontstaat door de openverbinding met het Volkerak-Zoommeer zal in de zomer meer vakantiegangers gaan trekken. Waardoor campings en andere verblijfsmogelijkheden zullen ontstaan. Tevens ligt het vlakbij Steenbergen waar de basisvoorzieningen zoals een supermarkt aanwezig is.

Dorp- en uitloopzone: SteenbergenDe vestingstad Steenbergen ligt midden in het productielandschap. Met de uitbereidingen langs de Rijksweg A4 groeit Steenbergen bijna tegen Bergen op Zoom. Om te zorgen dat dit niet gebeurd is waterberging voor het productielandschap een reële optie. Door de boomgaarden langs de Vliet krijgt het gebied boven Steenbergen een nieuwe impuls waardoor streekeigen producten verder ontwikkeld kunnen worden door lokale verkoop te stimuleren.

Landelijke woning zoneOude boerderijen die door de herverkaveling vrij komen zullen de functie landelijke wonen krijgen. Ook zullen bredere kreken de strakke lijnen en van het productielandschap doorbreken en fungeren als waterberging en vaarrecreatie. Hierdoor wordt het een aantrekkelijke omgeving om te wonen en blijven de boerderijen behouden.

Stad- en uitloopzone: Roosendaal en Bergen op Zoom.Vanuit België is er veel treintransport dat via Roosendaal naar het Ruhr gebied gaat. Dit zorgt ervoor dat Roosendaal een onderdeel is geworden van de logistieke hotspot.Bergen op Zoom is een stad waar veel bij elkaar komt. Het is de verbinding naar Zeeland en ligt op de Brabantse Wal. Tevens is er industrie en zijn er bedrijventerreinen die een snelle verbinding met Antwerpen hebben. Met de aanleg van de Rijksweg A4 is nu ook de verbinding met Rotterdam verbeterd en doet Bergen op Zoom ook mee met de Logistieke hotspot van de regio.

31

ZONERING

32

PRODUCTIE ZONE

SUIKER UNIE

33

34 HISTORISCHEKAART UIT 1680

Dintel

Eerste nederzetting Dinteloord

Vliet

35HISTORISCHEKAART MET HUIDIGE SITUATIEVERGELEKEN.

Op de historische kaart zijn de schorre en slikken nog duidelijk zichtbaar. De getijden werking van het water was toen nog volop in het gebied aanwezig. Daarnaast is duidelijk te zien dat een groot stuk land is ingepolderd. Philips Willem, de oudste zoon van Willem de Zwijger, was eigenaar van het gors tussen de Vliet en de Dintel. Hij besloot in 1905 het te bedijken en er een polder van te maken. Zo ontstond de Oude Prinslandse polder met daar omheen zout water. Onmiddellijk daarna begon men met de aanleg van het Dorp Dinteloord.

In de huidige situatie is de Prinslandse polder omgeven door andere polders die later zijn gemaakt. Het water is nu terug gedrongen tot aan de oever van het Volkerak-Zoommeer met zoet water. Door de historische situatie en huidige situatie te vergelijken is duidelijk te zien tot waar het water vroeger kwam.

De oude dijk van de Prinslandse polder is een van de basis uitgangspunten voor het project plan.

ANALYSE OP LAGER SCHAAL NIVEAU.

36 HET IN DE TOEKOMST VERZILTE GEBIED, ONGEVEER 500METER.

Volkerak-Zoommeer dat zout gaat worden.

37MEER RUIMTE VOOR VERZILTING VOOR BETERE PRODUCTIE.

Door het zout worden van het Volkerak-Zoommeer zal er ongeveer 500 meter landbouwgrond gaan verzilten. Het doorspoelen van deze landbouwgronden is geen optie van wegen het tekort aan zoetwater. Om te zorgen dat de landbouwgrond toch in gebruik kan blijven is een alternatieve teelt zoals zilte teelt of zoute aquacultuur gewenst.

Om meer te weten te komen over zilte teelt en zoute aquacultuur heb ik samen met twee medestudenten een onderzoek gestart naar de verschillende vormen van zilte teelt en zoute aquacultuur. Tevens hebben we gekeken naar wat de landschappelijke eigenschappen zijn de teelt en aquacultuur.In Nederland zijn nog geen grootschalige zilte teelten of vijverlandschappen te vinden. Dit komt door de grote hoeveelheid kennis die momenteel bij de pioniers liggen. Deze kennis zal gedocumenteerd moeten worden door een overkoepelende organisatie waardoor andere boeren gemakkelijkere de overschakeling kunnen maken. In de toekomst zal er een overkoepelden organisatie komen die boeren helpt met de overschakeling naar zilte teelt en zoute aquacultuur. Hiervanuit gaande is een grootschalige zilte teelt en zoute aquacultuur de toekomst voor dit gebied.

Door de verzilting meer ruimte te geven kan er een betere productie ontstaan voor zilte teelt en zoute aquacultuur. Dit is ook een van de basis uitgangspunten voor het projectplan.

ANALYSE OP LAGER SCHAAL NIVEAU.

38 TOPKAART MET VERZILTINGGRENS AANGEGEVEN.

39

DE VERZILTINGSGRENS

In het projectplan is de grens tussen zoet en zout herkenbaar gemaakt door een bomenrij die voornamelijk op de dijk staat. Om deze verziltinggrens duidelijk in het landschap aanwezig te laten zijn is er gekozen voor de Populus x canadensis. Deze boom kan 30 meter of hoger worden en vormt een dichte kroon met grillig gevormde takken.

POPULUS CANADENSIS ALS VERZILTINGGRENS.

40

LEGENDA

Zoet en Zout gebied worden onderscheiden door een dijk met bomenrij. De rondjes geven de mate van verzilting weer.

Dijkenstructuur die aangehouden is, zorgt in de toekomst voor een beleefbare cultuurhistorie van het landschap.

De Oude Prinslandse Polder krijgt zijn functie gedeeltelijk weer terug door kreken die in open verbinding krijgen met de Dintel.

De suikerfabriek met vergistingsinstallatie heeft restwarmte die gebruikt wordt in de kassen. Door minder kassen te plannen dan in het huidige plan is er restwarmte over voor het recreatief centrum Prinsenoord.

De kassen liggen in de lijn van het bedrijventerrein en Dinteloord en volgen de bestaande weg richting de suikerfabriek. De expeditie van de kassen zijn gecentreerd in het midden van de kassen en liggen een stuk van de weg af waardoor er geen verrommeling rond de kassen ontstaan.

De vloeivelden waar vanuit de suikerfabriek water in stroomt gaan vervolgens over in bassins waar het water vast gehouden kan worden voor de kassen. Op deze manier kunnen de zichtlijnen behouden blijven vanuit de A4 op de kerk van Dinteloord en de suikerfabriek.

Rijksweg A4 wordt meegenomen in een afwisselend landschap waarnaast veiligheid de beleving van cultuur voorop staat. De dijk met de bomenrij begeleid het zicht van de automobilist.

Het bedrijventerrein ligt tegen het knooppunt voor een goede verbinding met de A4. Het bedrijventerrein bestaat voornamelijk uit distributie en kantoren. De molenbeek zorgt voor een soepel verloop tussen de woonwijk en het bedrijventerrein.

De zilte teelten en zoute aquacultuur liggen in het verzilt landschap. op lager schaalniveau wordt hier verder op in gegaan.

De Jachthaven ligt tegen het Volkerak-Zoommeer aan zodat er snel het open water opgevaren kan worden. De haven bij Dinteloord in het centrum kan bereikt worden met de boot. Tevens zijn daar woningen in combinatie met ligplaatsen voor boten (zie afbeelding hieronder).

Prinsenoord is een natuurlijke zwemvijver die verwarmt wordt door de suikerfabriek. De afvoer van de ca 50 graden damp die nu via de koeltoren de lucht in geblazen wordt kan dan gebruikt worden voor het verwarmen van het zwemvijverwater.

Vrije zilte pluk van lamsoor en zeekraal is mogelijk tegen de dijk van het Volkerak-Zoommeer. Dit is tevens een bufferzone voor ongewenst zaad vanuit de getijdenzone aan de andere kant van de dijk op te vangen.

De sportaccommodatie voor mogelijke uitbereiding in de toekomst zorgt voor een blijvende openverbinding met de polder.

Volkerak-Zoommeer

De dintel krijgt een brakwater milieu met een natuurlijke vegetatie oever. Deze oever loopt vanuit het Volkerak-Zoommeer land inwaards en geeft zowel de fauna als de flora nieuwe mogelijkheden tot ontwikkeling.

De recreatieroute komt vanuit de recreatiezone (zie pagina 27) het gebied in. Deze loopt via de dijk dwars door het productielandschap naar het centrum van Dinteloord. Daarna gaat de route langs de Dintel naar de Suikerfabriek en verder naar Willemstad.

41

PROJECTPLAN

DE SCHAAL IS AF TE LEZEN AAN DE KILOMETERHOKKEN.

42 PRINSENOORD MET SUIKER UNIE OP DE ACHTERGROND.

43HET WINTERBEELD VAN DE VERZILTINGSGRENS.

44

LEGENDA

Zilte teelt en zoute aquacultuur wisselen zich af waardoor er duurzaam gewerkt kan worden. Afvalwater van de zoute aquacultuur kan als voeding dienen voor de zilte teelt.

De recreatie route komt bij de dijk met windmolens langs de vrije zilte pluk zone. Hier kan lamsoor en zeekraal geplukt worden. Vanuit de haven richting Dinteloord ligt een centrale as die dwars door het productielandschap loopt. Op deze manier kan de recreant het productielandschap goed ervaren.

IFish dat midden in het productielandschap ligt zorgt voor een tussen stop waar de recreant heerlijk kan eten en meer te weten kan komen over de zilte teelt en zoute aquacultuur. Vanuit een uitzichtpunt op het gebouw is het landschap nog beter te beleven. Zo zijn de bassins en zilte teelt banen duidelijk zichtbaar. Tevens is de bomenrij op de dijk duidelijk te zien die de overgang van zoet naar zout verbeeld. Ook is het bedrijventerrein van de zilte teelt en zoute aquacultuur duidelijk zichtbaar. Zo ziet men goed hoe een productielandschap met bassin eruit ziet. (zie pagina 65 voor verdere uitleg)

De zilte woningen zijn nieuwe woningen die de verbinding tussen het centrum van Dinteloord en het educatief centrum met restaurant verbeteren. Hierdoor is er altijd levendigheid bij de zilte woningen wat de buurt ten goede komt aan sfeer en sociale veiligheid.

De Jachthaven tegen het Volkerak-Zoommeer wordt verbonden via de recreatie, die dwars door het zilte teelt en zoute aquacultuur gaat, met het centrum van Dinteloord.

Het bedrijf van de zilte teelt en zoute aquacultuur ligt midden in het open gebied. Hier woont de boer en staan zijn loodsen voor de machinerie. Tevens staan er verwerkingshallen voor het verwerken van de oogsten zodat deze op transport kunnen.

Het schorregebied langs de Dintel en het Volkerak-Zoommeer zorgt voor een natuurlijke brak water vegetatie met diersoorten zoals lepelaar, tureluur, kluut en trekvogels. Hierdoor wordt het gebied een intressant plek voor natuurliefhebbers zoals vogelaars. De ruigten van de oevers kont ook vaak de Noorse woelmuis voor.

Op de dijken wordt koolzaad geplant. Dit geeft in het voorjaar een accentuatie van de dijken.

KOOLZAAD

SFEERBEELD VAN DE ZILTE TEELT EN ZOUTE AQUACULTUUR

45

A

A1

B

B1

C

C1

STRUCTUURPLAN

46

DOORSNEDEN A - A1

pijpleiding voor zeewaterzoute kwel

GETIJDEN VEGETATIE1 KOOLZAADZEEKRAAL LAMSOOR2 ZEEKRAAL LAMSOOR ZEEKRAAL LAMSOOR KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

SCHORRENGEBIED DIJK VRIJE PLUK ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN DIJKVERWERKINGSHAL FUNCTIES

ZOUTE VIS3

0 50m 100m 150m 200m

TONGTONGTONG TONG VIS SOORTEN

47

pijpleiding voor zeewaterzoute kwel

GETIJDEN VEGETATIE1 KOOLZAADZEEKRAAL LAMSOOR2 ZEEKRAAL LAMSOOR ZEEKRAAL LAMSOOR KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

SCHORRENGEBIED DIJK VRIJE PLUK ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN ZILTE TEELT VIS BASSIN DIJKVERWERKINGSHAL FUNCTIES

ZOUTE VIS3

0 50m 100m 150m 200m

TONGTONGTONG TONG VIS SOORTEN

Getijdenvegetatie: Riet, Zeeaster, Zeekraal, Lamsoor, Koolzaad.1. Zeekraal Lamsoor: Dit is een buffer gebied waar zeekraal en 2. lamsoor gezaaid wordt maar sneller andere soorten kunnen gaan groeien die in het schorregebied aan de andere kant van de dijk groeien.Zoute vis: Schol, Tong, Bot, Jonge platvissen, Aasgarnaal en 3. Driedoornige stekelbaars.

A

A1

48

DOORSNEDEN B -B1

WATERPLANTEN GETIJDEN VEGETATIE1 BRAK WATER VEGETATIE2 LAMSOOR KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

SCHORRENGEBIEDVAARWATER ZILTE TEELT VIS BASSING DIJK FUNCTIES

ZOUTE VIS3 TONG VIS SOORTEN

0 25m 50m 75m 100m

49

WATERPLANTEN GETIJDEN VEGETATIE1 BRAK WATER VEGETATIE2 LAMSOOR KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

SCHORRENGEBIEDVAARWATER ZILTE TEELT VIS BASSING DIJK FUNCTIES

ZOUTE VIS3 TONG VIS SOORTEN

0 25m 50m 75m 100m

Getijdenvegetatie: Riet, Zeeaster, Zeekraal, Lamsoor, Koolzaad.1. Brak water vegetatie: Waterranonkel, Engels gras, zeegras.2. Zoute vis: Schol, Tong, Bot, Jonge platvissen, Aasgarnaal en 3. Driedoornige stekelbaars.

B

B1

50

DOORSNEDEN C -C1

KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

PRIVE TERREIN VAARWATERWEGVIS BASSIN DIJK DIJKWONING DIJK WATER BUFFER FUNCTIES

TONG VIS SOORTEN

0 25m 50m 75m 100m

51

KOOLZAAD VEGETATIE SOORTEN

PRIVE TERREIN VAARWATERWEGVIS BASSIN DIJK DIJKWONING DIJK WATER BUFFER FUNCTIES

TONG VIS SOORTEN

0 25m 50m 75m 100m

Prive terrein: Bestaande woning met tuin tot de dijk.1.

C

C1

52 REFERENTIEBEELD VOOR HET SCHORREGEBIED BUITEN DE DIJK.

53REFERENTIEBEELD VOOR HET ZILTE TEELT EN ZOUTE AQUACULTUUR BEDRIJF MET VERWERKINSHALLEN.

54

LEGENDA

IFish is een gebouw dat mag opvallen in het eentonige landschap van de bassins en zilte teelten. Het moet een icoon zijn die de recreant al van ver verteld wat er te doen zou kunnen zijn. Aangezien het midden in het productielandschap van zilte teelt en zoute aquacultuur ligt zal men naarmate men dichter bij het gebouw komt weten wat er te doen is. Het gebouw bestaat uit verschillende faciliteiten: educatief centrum, restaurant, winkel en uitzichtpunt.

Visbassins zijn grote oppervlaktes water met een diepte van ongeveer 1 meter. Hier wordt tong in gekweekt die vers zout water krijgen vanuit het Volkerak-Zoommeer. Het zoute water dat gevoed is met afvalstoffen van de tong wordt bevloeid over de zilte akkers naast de bassins.

Zilte teelt die zout water met voeding van de bassins krijgt bestaat uit zeekraal en lamsoor.

Recreatieve route is tevens voor de bewoners van Dinteloord bedoeld. Op deze manier kunnen ze een ommetje maken door het productielandschap en makkelijk lokale visproducten halen bij de winkel.

De verziltingsgrens

Bestaande bebouwing

Nieuwbouw nabij Dinteloord heeft dezelfde bouwstijl als de woningen op de foto linksboven. De nieuwbouw wordt verder uitgelegd bij de deeluitwerking.

Haventjes DinteloordOp de afbeelding linksboven is de sfeer van een gezellig en gemoedelijk ha-ventje goed af te lezen aan de bescheiden huizen en boten.

Centrum DinteloordVanuit het haventje gezien loop het water verder het centrum van Dinteloord in. Op de afbeelding linksonder is duidelijk de situatie te zien.Dit water zal zoeter blijven doordat het gevoed wordt door de kreek die vanuit de zoete polder komt.

GRACHT IN HET CENTRUM VAN DINTELOORD

HAVENTJE VAN DINTELOORD

55

INRICHTINGSPLAN

56

LEGENDA

Zilte woningen tegen de dijk hebben een perceel van ongeveer 27m breed en 50m lang. De zilte woning is ongever 15m lang, deze lengte komt doordat het gebouw alleen begaandegrond en eerste verdieping heeft. Op deze manier geven de woningen aan de dijk een knusse en gezellige sfeer weer. Terwijl de duurzaamheid en luxe van tegenwoordig gebruikt is. Onder aan de dijk naast de woning is er parkeergelegenheid. (zie pagina 58 tot 61 voor sfeerimpressies)

Zilte woningen naar de dijk hebben kleine percelen van ongeveer 10m breed 25m lang. Deze zilte woningen hebben drie verdiepingen en zijn ongeveer 6m breed en 10m lang. Op pagina 62 en 63 geeft de doorsneden verdere informatie.

Zilte woningen achter de dijk zijn in verhouding hetzelfde als de zilte woningen tegen de dijk. Door middel van erfdienstbaarheid in de vorm van recht van overpad kunnen de deze woningen bereikt worden en kan de auto bij huis gezet worden.

Bestaande bebouwing

Weg

De reden voor deze nieuwbouw komt door een paar factoren. Ten eerste komt de recreatieve route bij dit punt op de dijk uit maar had geen verdere verbinding met het centrum van Dinteloord. Tevens staat er een bedrijf op het terrein van de nieuwbouw dat bij de Havenweg een kantoor heeft staan dat niet in het straatbeeld past. Dit waren de redenen voor mij om het te ontwikkelen tot woongelegenheid. Hierdoor is er een goede verbinding tussen het Centrum van Dinteloord en IFish ontstaan. Tevens is het straatbeeld van de Havenweg verbeterd.

Erfafscheiding

De verziltingsgrens

Talud

NIEUWE SITUATIE HAVENWEG

BESTAANDE SITUATIE HAVENWEG

57

DEELUITWERKING

View 1.0

HAVENWEG

View 3.0

View 2.0

58

VIEW 1.0 ZILTE WONINGEN

59

Gezien vanuit het productielandschap van de zilte teelt en zoute aquacultuur is de dijk met de bomenrij duidelijk zichtbaar. De zilte woningen vallen minder op door de bomen en doordat ze niet op de dijk staan maar achter tegen de dijk.

60

VIEW 2.0 ZILTE WONINGEN

DE ZILTE WONING GEZIEN VANAF DE STRAAT ZIJN KLEIN EN KNUS VAN KARAKTER EN AAN DE ACHTERZIJDE EIGENTIJDS. DE DIJKWEG IS SMAL EN DE PARKEERPLAATSEN NAAST DE DIJK ZORGEN ER VOOR DAT DE AANDACHT NAAR DE ZILTE WONINGEN GAAN.

61

VIEW 3.0 ZILTE WONINGEN

DE DIJKWEG IS SMAL EN DE PARKEERPLAATSEN NAAST DE DIJK ZORGEN ER VOOR DAT DE AANDACHT NAAR DE ZILTE WONINGEN GAAN.

62

DOORSNEDEN A-A1

Weg naar het centrum van Dinteloord.

Zilte woningen naar de dijkZilte woningen naar de dijk Grauwe abeel met Koolzaad eronder.

Parkeerplaats Dijk met uizicht over zilte teelt en zoute

aquacultuur.

63

Weg naar het centrum van Dinteloord.

Zilte woningen naar de dijkZilte woningen naar de dijk Grauwe abeel met Koolzaad eronder.

Parkeerplaats Dijk met uizicht over zilte teelt en zoute

aquacultuur.

A

A1

De zilte woningen naar de dijk hebben dezelfde bouwstijl als de woningen aan het haventje van Dinteloord. Op deze manier blijft de identiteit en sfeer van het dorp behouden. Door het lange talud verspringen de woningen naarmate de dijk genaderd wordt. Dit zorgt voor een soepele overgang van het hoogteverschil. De smalle straat naar de dijk zorgt voor een groter effect op de dijk bij de grote open ruimte. Zo blijft de straat meer dorps en wordt de beleving voor de recreant groter.

64

IFish

SFEERIMPRESSIES FACALITEITEN

65

IFish

REFERENTIEBEELDEN HEMISFERIC OF WEL IMAX DOME IN VALENCIA DOOR SANTIAGO CALATRAVA

Voor de IFish is een vorm nodig die verteld wat de identiteit van de omgeving is. Hiervoor heb ik me laten inspireren door Santiago Calatrava. Deze architect uit Spanje weet door de construtieleer en architectuur vernieuwende vormen te creëren.

Het gebouw op de afbeeldingen laat duidelijk zijn skeletbouw zien wat in de industriële omgeving past van de productiezone bij Dinteloord. De Suiker Unie en het Agro Food Cluster zijn hier mooie voorbeelden van. Daarnaast is de gladde en ronde vorm van het gebouw passend voor de vis die gekweekt wordt in de bassins.

Om het gebouw de IFish de juiste vorm te laten krijgen is Santiago Calatrava de juiste persoon om voor de tweede keer uit te nodigen in Nederland.

De faciliteiten in het gebouw zijn: Educatief centrum• Viswinkel• Restaurant• Uitzichtpunt.•

66 AFBEELDING BESTAANDE SITUATIE

20011

67SFEERIMPRESSIE PRODUCTIELANDSCHAP MET IFISH

2015

68

2011

AFBEELDING BESTAANDE SITUATIE

69

2015

SFEERIMPRESSIE IFISH MET RECREATIE ROUTE

70

71

Om strategische redenen is het investeren in een slimme toekomst zoals dit voorstel goed voor het landschap de economie en welzijn van de regio. De industrie en recreatie gaan samen, maar nog belangrijker is dat ze van elkaar profiteren. Door deze symbiose wordt het landschap leefbaar.

72

73

NA

GER

ECH

T BronnenBijlagen

74

75

BRONNEN

Stuurgroep Ruimtelijke Ontwikkeling West-Brabant, Ruimtelijke Visie West-Brabant • 2030Provincie Noord-Brabant, Energietransitie als kans voor innovatie en duurzaam-• heid, juli 2010Stuurgroep Zuidwestelijke Delta, Waterhuishoudkundige samenhang en interacties • in de Zuidwestelijke Delta, september 2009Rijkswaterstaat, Tracébesluit A4 Dinteloord - Bergen op Zoom, gedeelte Steenber-• gen (2011)Rijkswaterstaat, Waterberging Volkerak-Zoommeer• Innovatienetwerk, Een verkenning bij marktexperts naar langeretermijnmogelijk-• heden voor zilte landbouw, juni 2007Provincie Noord-Brabant, Brabant Waterland, watersystemen in beeld• Kaderrichtlijn water Schelde, Op weg naar verbetering, december 2008• Auteur: Bas Dijkhuizen, Geplaatst: 11 mei 2010, www.logistiek.nl• Auteur: Mark van Baal, Geplaatst: 1 december 2008, www.technischweekblad.nl• Suiker Unie, Duurzaamheidsverslag editie juni 2010, www.suikerunie.nl•

Geraadpleegde website’s

www.waddenzeesites.nl• www.brabantsewal.nl• www.vloeiveldendekrim.nl• www.wsvdedintel.org• www.stedengeschiedenis.nl/• www.thuisinbrabant.nl• www.dinteloord.nl• www.natuurkennis.nl•

76

77

BIJLAGE 1

Projectkaart

78

79

BIJLAGE 2

Structuurkaart

80

81

BIJLAGE 3

Inrichtingskaart

82

83

BIJLAGE 4

Deeluitwerking

84

85

86

Uitgegeven door Repro Larenstein te Velp17-06-2011