1

ACTIEPLAN

2

Inhoudsopgave

Inleiding

1. Aanleiding 2. Doelstellingen 3. Hernieuwbare energiescan 4. Participatietraject

Acties 1. Minder energie verbruiken

1.1. Gemeentelijke gebouwen energiezuiniger maken 1.2. Gebouwen van derden energiezuiniger maken 1.3. Duurzame mobiliteit 1.4. Duurzame consumptie 2. Energie hernieuwbaar en duurzaam opwekken 2.1. Energie uit de zon 2.2. Energie uit de wind 2.3. Energie uit biomassa 2.4. Energie uit bodemwarmte 2.5. Restwarmte 2.6. Onze energie

Communicatie en participatie

“Ready, steady …gaan gaan gaan …” “The Ei-Team (Energie Interventie Team)”

3 3 4-6 6-8 9 9 11-12 13 13-14 14 14 15 15 15 16 16

3

INLEIDING

1. Aanleiding

Een van de doelstellingen van het gemeentebestuur is het voeren van een duurzaam beleid. Het gemeentebestuur wenst een energiebeleid te voeren door middel van het realiseren van een energieactieplan. Lokale overheden spelen immers een cruciale rol bij het afremmen van de gevolgen van klimaatverandering. Het gemeentelijk energiebeleid dient afgestemd op de Vlaamse en Provinciale beleidsplannen.

2. Doelstellingen

Via een traject ‘Kruishoutem Energieneutraal’ wil het gemeentebestuur samen met inwoners, bedrijven, scholen, verenigingen en landbouwers werken naar een energieneutrale gemeente. Naast de productie van hernieuwbare energie wordt ook ingezet op slimmer en zuiniger verbruik. De bedoeling is om het aanzienlijke potentieel dat in Kruishoutem aanwezig is te benutten en alle groepen en sectoren op ons grondgebied aan het werk te zetten om samen met de gemeente de omslag te maken naar een energieneutrale gemeente.

4

3. Hernieuwbare energiescan

Cijfers die aangeven hoeveel hernieuwbare energie we uit verschillende energiebronnen kunnen produceren leren ons of onze doelstellingen haalbaar zijn en op welke acties we de nadruk moeten leggen. Het potentieel aan hernieuwbare energie in Kruishoutem werd door de Provincie Oost-Vlaanderen bepaald op basis van een methodiek die ontwikkeld werd door de Organisatie Duurzame Energie (ODE) : de hernieuwbare energiescan (HE-scan). Daarbij werd gebruik gemaakt van gegevens, eenvoudig beschikbaar, van onder andere kadaster, OVAM, FOD Economie, etc. De technologieën om hernieuwbare energie te produceren of op te slaan die onderzocht zijn in de HE-scan zijn : zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen, energieopslag, energie uit biomassa en windenergie. Elektriciteitsverbruik versus potentiële opwekking hernieuwbare energie

5

De enige hernieuwbare energiebron waaruit in 2011 in Kruishoutem al redelijk wat energie werd geproduceerd, is zon (fotovoltaïsche

zonnepanelen) – met name ca. 2,08%.

49%

3%

14%

11%

6%

17%

fotovoltaïschezonnepanelen

zonneboiler

warmtepomp

energieopslag

biomassa

wind

Verdeling potentieel hernieuwbare energie Kruishoutem

115.718

162.177

3.377

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

Potentieel(MWh/jaar)

Verbruik (2011)(MWh)

Productie (2011)(MWh)

6

Alle energie die nodig is voor de inwoners en bedrijven in Kruishoutem opwekken op ons grondgebied? En dan nog wel uit hernieuwbare energiebronnen zoals zon, wind en water? Het kan! Maar dan zullen we alle mogelijke hernieuwbare energiebronnen moeten benutten én vooral een stuk energie besparen, waar het verbruik zuiniger of slimmer kan. Eerste belangrijke stap is energie besparen. Omwille van productie & transportverliezen van energie (vooral elektriciteit) sparen we voor elke MWh

energie die we minder verbruiken, 3 MWh energie uit voor de productie er van. Daarom is het enorm belangrijk om maatregelen te nemen om ons

energieverbruik in kaart te brengen, te vergelijken en zoveel mogelijk te besparen op ons energieverbruik.

Verder is er een groot potentieel om hernieuwbare energie te gaan produceren in Kruishoutem op en rond onze gebouwen. De technologie die het

meeste duurzame energie kan opwekken zijn de zonnepaneleninstallaties. Gevolgd door windturbines, warmtepompen, systemen voor

energieopslag, biomassa en zonneboilers.

4. Participatietraject

Zoveel mogelijk Kruishoutemnaren – inwoners, bedrijven en landbouwers – denken na over hoe het hernieuwbare energiepotentieel gerealiseerd

moeten worden. Hoe kunnen we zorgen voor meer zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen? Kunnen we samen een warmtenet ontwikkelen?

Waar moeten onze windturbines komen? En aangezien de meest duurzame energie, steeds de energie is die je niet verbruikt, wordt ook gekeken

naar energiebesparing.

Op 3 december 2015 vond de kick-off van de campagne ‘Kruishoutem k-ei-hard voor groene energie’ plaats.

7

Met het oog op het maximaal informeren en sensibiliseren organiseerde het gemeentebestuur in samenwerking met Energielandschap Oost-Vlaanderen en Eandis in het voorjaar 2016 twee infosessies. In de eerste infosessie dd. 16 februari 2016 werd een beeld geschetst van een energieneutrale toekomst voor Kruishoutem. Sprekers van eigen bodem gaven voorbeelden hoe burgers en verenigingen in samenwerking met de gemeente zelf groene energie kunnen produceren en er de voordelen van kunnen benutten. 1. Tomato Masters – Warmte-uitwisseling tussen tomatenkwekerij en viskwekerij 2. Building Energy – Zonnepanelen in Vlaanderen 3. Burgercoöperaties voor productie hernieuwbare energie: voordelen van rechtstreekse burgerparticipatie in hernieuwbare energieprojecten 4. Kruishoutemse Coöperatieve Zaubeek Power: toelichting over de stand van zaken van windenergie in Vlaanderen

In de tweede infosessie dd. 8 maart 2016 "energiefit-sessie voor snelle energiebesparing" werden in samenwerking met Eandis een hele reeks energietips aangebracht op een aantrekkelijke manier. Vervolgens werden de voorbereidingen getroffen voor het traject energiecafés! De medewerkers van het Provinciebestuur (Energielandschap Oost-Vlaanderen) en participatie-expert Levuur hebben dit uniek traject uitgetekend en volledig begeleid. Eerst werden enthousiaste inwoners opgeleid tot energiecoaches. Deze coaches namen de rol van moderator op zich van de diverse thematische tafels in de 6 energiecafés. Het Provinciebestuur coördineerde het geheel.

8

Een 50-tal Kruishoutemnaren brachten ideeën aan over hoe we Kruishoutem energieneutraal kunnen maken. Iedere tafel verdiepte zich in een andere energiebron: zonne-energie, windenergie, biomassa … De aanwezigen brainstormden ook over hoe we als gemeente, wijk of buurt innovatieve energieacties kunnen opstarten. Het werden boeiende avonden! Alle ideeën werden verzameld in actiefiches (zie bijlage 1).

De ideeën werden uiteindelijk gebundeld in huidig actieplan. De milieuraad bracht advies uit bij het plan op 8 maart. Dit advies werd toegevoegd als bijlage 2.

9

ACTIES

1. Minder energie verbruiken

1.1. Gemeentelijke gebouwen en installaties energiezuiniger maken

“Elk nieuw gemeentelijk gebouw moet een voorbeeld zijn ovv energiezuinig bouwen, duurzaam energiegebruik en hernieuwbare energieopwekking

op niveau van de gebouwschil.”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner(s) Timing

1 maatregelen uit quick scan gemeentelijke gebouwen uitvoeren : vb relighting gemeentehuis

gemeente Eandis lopende

2 energiezuinig en duurzaam bouwen bij nieuwe gemeentelijke gebouwen vb passiefschool (gerealiseerd)

gemeente Architect lopende

3 masterplan relighting van openbare verlichting uitvoeren gemeente Eandis lopende

1.2. Gebouwen van derden energiezuiniger maken

“Elk nieuw gebouw in Kruishoutem moet zo energiezuinig mogelijk zijn – we streven naar beter dan de wettelijke norm, we gaan voor een

energieneutraal.”

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

4 Er wordt nu reeds duurzaam bouwadvies bij nieuwbouw voorzien door de Milieuadvieswinkel en de Provincie. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren.

Gemeente Milieuadvieswinkel en Provincie

Lopende + 2017 acties

5 Er wordt door Solva een energielening voorzien bij bouwen van gebouwen met een E peil van 30 of minder. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren.

Gemeente Solva Lopende + 2017 acties

“Het bestaande gebouwpatrimonium op grondgebied Kruishoutem moet via renovatie zo energiezuinig mogelijk gemaakt worden.”

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

6 Er wordt nu reeds duurzaam duurzaam bouwadvies voorzien door de Milieuadvieswinkel en de Provincie bij renovatie. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren.

gemeente Milieuadvieswinkel en Provincie

Lopende + 2017 acties

10

7 De Gezinsbond Zingem en Oudenaarde voorzien trajecten om collectief te benoveren. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren. Doel is om ook in Kruishoutem dergelijke trajecten te doorlopen.

gemeente Gezinsbond, Zingem en Oudenaarde

Lopende + 2017 acties

8 De VZW Goed Wonen voorziet energiescans voor kwetsbare doelgroepen. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de deze doelgroepen te brengen, om hen te stimuleren.

gemeente Energiesnoeier ‘vzw Goed Wonen’ OCMW

Lopende + 2017 acties

9 Er wordt door Solva een energielening voorzien bij verbouwen van gebouwen. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren.

Gemeente Solva Lopende + 2017 acties

“Meten is weten en het begin van een Energieneutrale gemeente!”

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

10 Kruishoutemnaars stimuleren om hun energieverbruik op te meten en te registreren (www.energieid.be), meterstanden en globaal energieverbruik te vergelijken. Energiemeters uitlenen voor elektrische toestellen en verbruik vergelijken www.topten.be.

gemeente alle doelgroepen korte termijn

11 Acties op touw zetten om met doelgroepen tot besparingen te bekomen (wedstrijd).

gemeente alle doelgroepen korte termijn ?2017

“Ondernemen met minder energie.”

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

12 Voka, Unizo, de vzw Zaubeek, de Provincie Oost-Vlaanderen bieden een ZOVER-traject aan, aan KMO’s: er wordt een energie-audit en volgend coachingstraject aangeboden. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de KMO’s te brengen, om hen te stimuleren.

gemeente Voka, Unizo, vzw Zaubeek, Provincie, Oudenaarde en Ninove

Lopende + 2017 acties

“Lage energie landbouw.”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

13 Organiseren van workshops energiebesparen voor de landbouw. gemeente Innovatiesteunpunt Landelijke Gilde Bedrijfsgilde

Lopende + 2017 acties

11

“Lage energie onderwijs.”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

14 Promoten deelname dikke truiendag, MOS, CO2-meter ontlenen, ea.

gemeente Provincie, scholen Lopende + 2017 acties

1.3. Duurzame mobiliteit

Onze huidige mobiliteit vraagt heel wat energie. Een duurzamere mobiliteit draagt naast een verminderd energieverbruik en een verminderde CO2-

uitstoot ook bij aan betere luchtkwaliteit (fijn stof, NO2,…), verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische

winst. Binnen deze strategie wordt voorrang gegeven aan voetgangers, fietsers en collectief vervoer en wordt het autoverkeer verminderd.

Als strategie wordt het STOP-principe toegepast. Hierbij wordt voorrang gegeven aan voetgangers (stappen), fietsers (trappen) en openbaar vervoer en

wordt het autoverkeer (privé-vervoer) verminderd. Het resterende vervoer moet van een zo duurzaam mogelijke energie voorzien worden. Zowel woon-

werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten. Verder moet ook de ruimtelijke en mobiliteitsplanning op elkaar worden

afgestemd.

“Gemeentepersoneel duurzaam op weg”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

15 Uitbetalen van fietsvergoedingen voor gemeentepersoneel Gemeente Lopende

16 Terugbetaling openbaar vervoer voor woon-werkverkeer voor werknemers

Gemeente Korte termijn

17 Gebruik van elektrische fietsen voor werkverplaatsingen stimuleren Gemeente Lopende

“Kruishoutemnaars duurzaam op weg”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

18 Bedrijven stimuleren om de bedrijfswagen in te ruilen voor een mobiliteitsbudget

Gemeente Vzw Zaubeek Unizo

korte termijn 2017 acties

19 Gemeente participeert aan ‘zo dichtblij.be’ campagne van de BBL: doel is om de inwoners van Kruishoutem sterker te richten op het lokale gebeuren: “alles is zo dichtbij”

Gemeente Unizo, Gezinsbond en BBL

2017

12

“Meer eigen energie gebruiken, die fietskilometers moeten omhoog.”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

20 Meer veilige fietsstallingen voorzien Gemeente 2017 acties? korte termijn

21 Uitbouwen van fietsstations ten behoeve van fietsdelen (bvb Blue Bike) Vb aan station Zingem, bushaltes Nieuw Plein Kruishoutem, Veneco-Groot Prijkels bushalte

Gemeente middellange termijn

“Openbaar vervoer in de lift.”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing 2

22 Centraliseren en optimaliseren Lijn-halte-accommodatie. Gemeente De Lijn lopende

23 Bedrijven in Kruishoutem aansporen om de terugbetaling van openbaar vervoer voor woon-werkverkeer in te voeren (mobiliteitsbudget)

Gemeente Vzw Zaubeek Unizo

korte termijn 2017 acties

“Auto? Delen!”

Nr Actie Initiatiefnemer Partner timing

24 Invoeren van mogelijkheden voor autodelen : vb eigen dienstwagen gemeente in weekend en avonduren week ter beschikking stellen

Gemeente Cambio of andere korte termijn

25 Uitbouwen van een netwerk van laadpunten voor elektrische auto’s : o 1ste laadpunt thv Nieuw Plein : juni 2017 o 2de laadpunt thv Warandestraat voetbal : 2018-2020 o 3

de laadpunt thv Passionistenstraat buurt van de kerk : 2018-2020

Gemeente Eandis korte termijn

26 Uitbouwen van ruimer aanbod aan carpoolparking Gemeente Vlaamse overheid korte termijn

13

1.4. Duurzaam consumeren

Onze productie- en consumptiepatronen vereisen heel wat energie en dragen bij tot de opwarming van de aarde, de verontreiniging van het milieu en de

uitputting van natuurlijke hulpbronnen. De noodzaak om over te stappen op duurzamere consumptie- en productiepatronen is groter dan ooit. Hiervoor

moeten we de algemene milieuprestaties van producten gedurende hun hele levenscyclus verbeteren: hun energievraag beperken, de vraag naar betere

producten en productietechnologieën stimuleren, en de consument helpen betere keuzes te maken. De gemeente moet uiteraard eerst haar eigen

aankoopbeleid onder de loep nemen, om vervolgens het aankoopgedrag van burgers en bedrijven in de juiste richting te sturen.

“Eigen kweek, smaakt beter.”

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

27 Volkstuinen en ecologisch moestuinieren promoten : - cursus of infomoment moestuinieren - mogelijkheid bekijken om oude serre te

benutten voor volkstuin - vraag en aanbod afstemmen

Gemeente - Velt - Voedselbos Nokere - Provinciaal Centrum

voor de Groententeelt

korte termijn

28 Lokale producenten lokaal laten verkopen : - boerenmarkt organiseren

Gemeente - producenten : land- en tuinbouwers, imkers en fruittelers, zuivelproducenten

- Voedselbos Nokere - Hoogstamboomgaard

Heyerick

korte termijn

2. Energie hernieuwbaar en duurzaam opwekken

Hernieuwbare energie is energie die gewonnen wordt uit onuitputtelijke bronnen. Vormen van hernieuwbare energie zijn: - bio-energie; - geothermische

energie; - zonne-energie; - energie uit water; - windenergie. Per bron bestaan verschillende technieken om de beschikbare hernieuwbare energie te

winnen (bv. een windturbine, thermische zonnecollector, fotovoltaïsche zonnecellen, vergisting van biomassa tot biogas, persing van pure plantaardige

olie). Deze technieken leveren ook verschillende energiedragers op: warmte of elektriciteit. Elke hernieuwbare energiebron en omzettingstechniek heeft

haar eigen technische en economische kenmerken, zodat een effectief beleid per bron en zelfs per techniek moet worden bepaald. De gemeente zet

initiatieven op voor zowel haar eigen infrastructuur als voor andere doelgroepen.

2.1. Energie uit de zon

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

29 Organiseren van een groepsaankoop zonnepanelen Provincie Gemeente lopende

14

30 Potenties voor zonnepanelen op daken opsporen en communiceren via de zonnekaart

Gemeente Verenigingen en bedrijven Provincie

middellange termijn

31 gemeentelijke gebouwen maximaal voorzien van zonnepanelen (eventueel formule verhuur van daken)

Gemeente Eandis middellange termijn

32 Systeem van zonnepanelen op daken van “derden” stimuleren, vb via energiecoöperatie stroomvloed

Gemeente Stroomvloed korte termijn

33 Promoten van melkkoeling en zonneboilers voor melkveebedrijven Gemeente Landbouwvereniging Innovatiesteunpunt

middellange termijn

2.2. Energie uit de wind

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

34 Faciliteren van windturbines langs E17, mét omgevingsmaatregelen en rechtstreekse betrokkenheid van de bedrijven en omwonenden. Uittekenen en uitvoeren van een participatietraject.

Oost-Vlaanderen Energielandschap, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeente

Energielandschap Oost-Vlaanderen

lopende

35 Onderzoek naar mogelijkheid en wenselijkheid voor kleine windturbines Gemeente Landbouwvereniging Vzw Zaubeek Unizo

middellange termijn

2.3. Energie uit biomassa

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

36 Landbouwers activeren om via biomassa in hun warmtebehoefte te voldoen: verbranding van landschapshout, vergisting van mest, …

Gemeente Landbouwvereniging Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen PCG Innovatiesteunpunt

middellange termijn

37 Energie uit het onderhoud van bestaande (en in een latere fase, bijkomende) houtige landschapselementen en natuur- en bosgebieden aanwenden voor verwarming van gebouwen. Voorbeeld: www.sval.be : samenwerking voor agrarisch landschap. Gestart: haalbaarheidsstudie verwarming met houtige biomassa : dossier jeugdinfrastructuur – Woestijnestraat

Oost-Vlaanderen Energielandschap, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeente

Landbouwvereniging Innovatiesteunpunt PCG

middellange termijn

38 Mogelijkheden onderzoeken om (al dan niet collectief) mest, Gemeente Landbouwvereniging middellange termijn

15

bermmaaisel en resten groenteteelt te vergisten : vb pocketvergisters Innovatiesteunpunt PCG

2.4. Energie uit bodemwarmte

Nr actie Initiatiefnemer partner timing

39 Informeren en stimuleren van WKK-installaties Gemeente Landbouwvereniging Innovatiesteunpunt PCG

middellange termijn

40

Informeren en stimuleren van warmtepompen Gemeente

2.5. Restwarmte

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

41 Onderzoeken waar er restwarmte van bedrijven is en trajecten op poten zetten om deze warmte te benutten in warmtenetwerken

Oost-Vlaanderen Energielandschap, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeente

Eandis

middellange termijn

2.6. Onze energie

Nr Actie Initiatiefnemer partner timing

42 De gemeente betrekt de coöperatieve Stroomvloed bij de uitwerking van onderdelen van Energie Actie Plan

Gemeente Energiecoöperatieve “Stroomvloed”

lopende

43 Er wordt door Solva een energielening voorzien om hernieuwbare energie op te wekken rond de woning. Er moeten acties komen om dit bekender te maken, om dit tot bij de Kruishoutemnaars te brengen, om hen te stimuleren

Gemeente Solva lopende + acties 2017

44 Workshops organiseren voor landbouwers zodat ze kunnen laten berekenen welke hernieuwbare energie installaties voor hen geschikt zijn

Gemeente Landbouwvereniging Innovatiesteunpunt

lopende

45 Ondersteunen van groepsaankopen groene stroom, PV, …

Gemeente Provincie lopende

16

COMMUNICATIE EN PARTICIPATIE

“Ready, steady …gaan gaan gaan …”

Nr actie Initiatiefnemer partner timing

46 Gemeente tekent in op ‘gemeente voor de toekomst’ Gemeente verenigingen korte termijn

47 Interne medewerker(s) bijscholen

Gemeente verenigingen korte termijn 48 Regelmatige thematische publicaties

Gemeente korte termijn

“The Ei-Team (Energie Interventie Team)”

actie Initiatiefnemer partner timing

49 Oprichten, van een Energie Interventie team: burgers en overheid samen aan de slag om minder energie te verbruiken en hernieuwbare energie op te wekken.

Gemeente energiecoaches, verenigingen, milieuraad, Oost-Vlaanderen Energielandschap schepen en gemeentelijke personeelsleden

korte termijn

50 Individueel gesprek met de verenigingen: werking, energieverbruik, consumptie, mobiliteit op welke vlakken kan de vereniging al een verschil maken?

The Ei-Team gemeente, Oost-Vlaanderen Energielandschap

2017 korte termijn

51 Met de verenigingen overlopen hoe zij hun leden kunnen aanzetten om ook hun energieverbruik onder de loepe te nemen en veranderingen aan te brengen – met ondersteuning van The Ei-Team

The Ei-Team gemeente 2018

52 Verenigingen er toe bewegen om zélf het engagement op te nemen met een aantal energie acties, en deze toe te voegen aan het Energie Actieplan op de jaarlijkse, publieke bekrachtiging.

The Ei-Team gemeente 2018 en verder

53 Energieteam evalueert en actualiseert jaarlijks het klimaatactieplan in een Publiek Moment

The Ei-Team en de Gemeente

doorlopend een eerste keer in 2018 (net voor de fusie)

17