Welkom bij het journaal van … uur. Vandaag gaan we een probleem op wereldschaal aankaarten. De olie en meer bepaald de piek olie, want we zijn deze reeds voorbij. Wat gebeurt er nu met onze wereld?We hebben Professor Hamblok uitgenodigt, hij geeft les over energie aan de KUL.

Dag Professor Hamblok.Hoe komen we aan aardolie?

Zoals iedereen wellicht weet boren we ruwe aardolie op met behulp van boortorens. Zoals je op het scherm kan zien komt aardolie niet enkel in de ondergrond op het land voor maar ook in de zee. Daarvoor gebruikt men speciale boorplatformen waar boortorens op staan.

De ruwe aardolie moet natuurlijk eerst gevonden worden voordat we kunnen ontginnen. We vinden aardolie meestal in grote kwantiteit, we noemen dit ook wel olievelden. Op de figuur kan je zien dat we vooral rond de jaren 40 tot 70 de meeste grote velden vonden. Dit is logisch, aangezien hoe meer velden we vinden, hoe minder er over blijven. Voor 1920 was het onderzoek naar aardolie niet echt van toepassing of realiseerbaar.

Na de ontginning gaat men aardolie naar productiecentra brengen, waar we er allerlei zaken mee kunnen produceren zoals benzine, diesel, kunstvezels enzoverder. Op de kaart zien we de landen die productiecentra hebben voor aardolietoepassingen. Het valt vooral op dat de grijze landen, landen waar dit niet van toepassing is, zich niet enkel beperken tot ontwikkelingslanden zoals bijvoorbeeld in Afrika. We kunnen duidelijk zien dat op elk continent er landen zijn die wel of niet produceren. Deze kaart schetst echter een licht vertekend beeld. Het lijkt alsof de VS niet zo gek veel productiecentra heeft, hoewel ze in de top 5 van productie staan. In de legende is te zien dat de blauwkleurige landen ‘OPEC member’ zijn. Concreet houdt dit in dat ze deel zijn van OPEC, the organization of the petroleum exporting countries. Deze organisatie tracht de aardoliemarkt te stabiliseren en te delen.

Wat is de situatie van aardolie, vroeger en nu?

Om een volledig beeld te kunnen schetsen moeten we kijken naar aardolie vroeger en nu. Op de figuur kunnen we zien dat de aardolie productie rond 1960, toen de meeste olievelden gevonden werden, zeker niet op zijn punt stond. Pas tussen 1970 & 80 kwam de productie echt op dreef.

De twee grootste exporteurs in de jaren 80 waren Rusland en Saudi-Arabië. Andere landen beginnen op te komen en de markt begint te leven. Grote delen van Afrika en Zuid-Amerika exporten niets.

Dit geldt ook voor import rond de jaren 80. Het is duidelijk te zien dat landen die veel exporten niet de nood hebben om te importeren aangezien ze hun eigen noden kunnen voorzien. Vooral China, India en de vs importen veel aardolie.

Import in de jaren 80 werd gedomineerd door de VS en Europa, dit kunnen we onder aan in de grafiek zien. De blauwe curve is die van de VS en de groene curve is die van Europa.

Alle gekleurde landen zijn producenten van aardolie, we kunnen duidelijk zien dat het merendeel van de wereld zich hier mee inlaat. Het valt op dat grote delen van Afrika en Europa zich hier niet mee inlaten.

Veel meer landen exporteren ten opzichte van vroeger. Saudi Arabië en Rusland zijn nog steeds de grootste exporteurs.

Import is ook grotendeels hetzelfde gebleven. De VS domineert hier duidelijk, met China en Japan als opvolger.

De consumptie in Europa en de VS hebben geen grote veranderingen ondergaan, terwijl Azië een onwaarschijnlijk grote stijging heeft ondergaan. Hoewel de VS meer importeert dan Azië, wordt er in Azië tegenwoordig meer olie geconsumeerd. Het verschil hierin is zoals op de figuur te zien, maar heel klein.

Hoe wordt aardolie getransporteerd?

Het transport van aardolie gebeurt op verschillende manieren. De meest voor de hand liggende manier zijn tankauto’s, die we allemaal wel in het dagelijkse leven op de baan tegenkomen.

Bij het transport over zee gebeurt dit met olietankers, waarvan we regelmatig horen op het nieuws. Hierbij kunnen grotere kwantiteiten vervoerd worden ten opzichte van tankauto’s.

Tot slot zijn er pijpleidingen, die zowel over het land kunnen lopen als door de zee. Deze manier van transport is zeer efficiënt, maar niet flexibel. De buizen liggen namelijk vast en kunnen enkel met veel moeite, tijd en kapitaal verlegd worden.

Dank je Prof. Hamblok voor ons wijzer te maken over olie.

We zijn de piek olie reeds voorbij. We kunnen dus stellen dat we de eerste helft van het olie tijdperk gepasseerd zijn en dat er nu een energie daling komt. De olie reserves nemen af en de EROEI (energy returned on energy invested) neemt af dus de energie die je wint na de geïnvesteerde energie om de olie te ontginnen word steeds lager.

De meeste voorraden van olie (60%) bevinden zich in het Midden-Oosten, in Europa bevindt zich maar 2% van alle voorraden, wij als België zijn dus zeer afhankelijk van het Midden-Oosten.De voorraden zijn niet gelijk aan de reserves, er zijn nog vele reserves, maar die zullen nooit in gebruik genomen worden omdat ze te diep liggen. Wat telt is de olie aan de pomp en niet deze i de grond, nog voor de olie op is zal de productie stoppen omdat het onmogelijk, onzinnig en onbetaalbaar is om te reserves te ontginnen. Deze reserves zijn dus misleidend.We delen de reserves dan ook in volgens ontginbaarheid.

- Proved reserves: 90% kans op ontginning.

- Probable reserves: 50% kans op ontginning.- Possible reserves: 10% kans op ontginning.

Piek olie. Je leest en hoort het tegenwoordig overal. We weten nu wel enkel zaken over d epiekolie, maar hoe gaat alles precies in zijn werk? Jolien Stuyven geeft ons meer uitleg.

PIEKOLIE = Het moment waarop de productie van olie wereldwijd haar maximum bereikt en vervolgens daalt.Wat betekent Piek olie?

-Piek olie is eerst een probleem van vloeibare brandstoffen -Piek olie is uiteindelijk ook een energieprobleem

We hebben dus sinds 1960 massaal olie ontgonnen. En op 50 jaar tijd hebben we de piek bereikt. Is dat niet ontzettend snel? Is daar een verklaring voor?

HOE KOMT DAT? We kozen olie als energiebron en werden oliemensen.

Alle uitvindingen zijn gebaseerd op olie

Stijging van de wereldbevolking: groei van 3 miljard consumenten (willen elk een huis, auto, frigo, microgolf, ….)

Opkomst groeilanden (China, India, Brazilië, Indonesië): Steeds meer partijen willen een steeds groter stuk van de taart die steeds kleiner wordt.

Toekomstige pieken die we nog mogen verwachten:-energiebronnen: gas, uranium, steenkool-Andere: vruchtbare landbouwgrond, tonijn, ertsen, mineralen, water…

Heel de wereld heeft olie nodig die er eigenlijk binnenkort misschien niet meer zal zijn. Wat zijn de gevolgen van die piekolie? Zullen we dit merken? Of zijn er reeds nu al gevolgen te zien?

Stijgende voedselprijzen: vb brood-2006: €1,60-2010: €2,00

€0,10/jaar!!

In theorie: de macht verschuift naar land/regio dat rijk is aan energie.Jojoënde prijzen en economieën zorgen voor conflictpotentieel.Olie = onderhandelmiddel draai de oliekraan dicht en de wereld zal naar je luisteren.

Toeval?20 dollar/vat: Iran wil een dialoog tussen beschavingen. + Bush zegt in Poetin een goed mens te zien.70 dollar/vat: Iran wil Israël vernietigen.

Contradictie

Amerika bestrijdt terroristen die betaald worden door hun eigen olie-aankopen.Financiering van Amerikaanse leger/Navo door belastingen van burgers.Financiering van Al Quaida, Jihad, Irak door aankoop energie.

Nu we weten waar we vooral olie kunnen vinden en hoe dringend het is om ons meer bewust te worden van het groter wordend probleem, gaan we eens kijken hoe de EU staat tegenover olie. We hebben reporter Julie ter plaatste in Istanbul. Julie waarom sta je daar in Istanbul?

Ik breng live rapport uit vanuit Istanbul – Turkije. Waar men nog steeds aan het onderhandelen is over de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Officieel wordt olie niet als reden genoemd waarom Turkije waarschijnlijk mag toetreden tot de EU, maar wij zijn dieper gaan graven om de echte waarheid te achterhalen. Wij gingen een link zoeken tussen de toetreding en het oliebassin onder de Kaspische zee.

Wordt er dan bij die onderhandelingen niet gepraat over de mogelijkheden die Turkije biedt op vlak van olie?

In het debat over de toetreding van Turkije ontbreekt de rol die Turkije kan spelen in een gegarandeerde toevoer van olie naar de EU. Volgens professor Altunisik, hoogleraar in internationale betrekkingen is Europa zich nog maar recent beginnen verdiepen in de strategische ligging die Turkije zou hebben voor de Europese Unie. Dit komt volgens de professor omdat de EU pas zeer recent een gezamenlijk beleid in verband met energie heeft. Als je dit met bijvoorbeeld de VS gaat vergelijken is Europa zeer laat beginnen nadenken over de olieproblematiek.

Toch zou het vreemd zijn dat Europa in de analyse voor de toetreding met olie en gas geen rekening zou houden. Turkije kan een mogelijke doorvoerroute zijn uit Azerbeidzjan, Turkmenistan en Kazachstan. Tot op vandaag gaat alle olie vanuit deze regio via Rusland naar Europa en zo wordt Europa wel heel afhankelijk van Rusland om in zijn olie en gas te voorzien. We kunnen stellen dat olie waarschijnlijk wel een hele grote rol speelt bij de toetreding van Turkije en als de EU zegt dat dit niet zo is, liegt men.

Is de EU dan zo afhankelijk van Rusland in zijn olietoevoer?

Om deze stelling te verduidelijken moeten we teruggaan naar de oliecrisis in 1973 en 1979 waar de OPEC-landen (Organization of petrolium exporting countries) de wereld schokte met een drastische prijsverhoging. Hierdoor werd de industriële wereld zich ervan bewust dat ze wel heel afhankelijk werden van deze enkele olieleveranciers. De industrielanden gingen hierop reageren door op zoek te gaan naar nieuwe bronnen en een zuiniger gebruik van energie. Aangezien de regio rond de Kaspische zee een van de grootste olievoorraden ter wereld bevat kunnen we er van uitgaan dat dit bassin een grote economische concurrentie en politieke machtsstrijd teweeg brengt. In de race naar deze laatste olie speelt bovendien ook een rol dat de olievoorraad in de Noordzee

dalende zijn, voor Europa zeer zorgwekkend. Vandaar dat olie van andere landen van steeds groter belang wordt voor West-Europa.

Een ander probleem is dat Europa geen of amper een gezamenlijk beleid heeft met betrekking tot olie en daarnaast ook geen politiek beleid over energie en olie ten aanzien van het Midden-Oosten. Dit ligt aan de EU zelf, want elke lidstaat draagt zorg voor de eigen energievoorzieningen.

Dus met andere woorden de olie die vanuit Turkije zou kunnen komen is van levensbelang voor de EU?

Europa wil dus maar al te graag toegang hebben tot het oliebassin onder de Kaspische zee. Het is namelijk belangrijk om niet afhankelijk te zijn van één leverancier en dus verschillende bronnen te hebben. Normaal komt onze olie uit het Midden-Oosten, maar omwille van de oorlogen daar, is deze regio niet zo stabiel en kunnen ze gemakkelijk de toevoer naar Europese landen afsnijden. Voor Europa is de pijpleiding Baku-Tbilisi-Ceyhan van groot belang. Deze pijpleiding loopt vanuit de Kaspische zee door relatief stabiele landen waardoor de constante toevoer naar Europa relatief veilig is, daar waar andere pijpleidingen vanuit dit gebied door landen die politiek veel instabiel zijn lopen en dus gevaarlijker zijn voor de Europese toevoer. Om dus niet volledig van Rusland en Afrika afhankelijk te zijn, zou toevoer vanuit de Kaspische zee zeer handig zijn voor Europa.

Heeft Europa dan zelf geen olie?

Europa heeft na de oliecrisis van 1973 veel eigen olievelden ontwikkeld, waaronder dat van de Noordzee. Maar deze velden, die bedoel waren om niet afhankelijk te zijn van van één regio, hebben hun beste tijd gehad. De Eu wordt dus steeds afhankelijker van olie van buitenaf. En om deze afhankelijkheid strategisch iets te verminderen gaat men op zoek naar alternatieven. En voor die strategie is de olie onder de Kaspische zee heel belangrijk.

En aast alleen Europa dan op deze olie?

Neen, uiteraard niet. De regio kwam vooral in de aandacht na 1973 toen de Westerse landen begonnen te beseffen dat ze te afhankelijk waren geworden van olie vanuit het Midden-Oosten. De totale voorraad olie van het Kaspisch bassin wordt geschat op 200 miljard vaten olie en daarnaast zijn nog grote hoeveelheden gas te vinden. Het grootste deel van deze olie ligt op grondgebieden van Azerbeidjan en Kazachstan, maar de olie wordt vooral opgepompt door buitenlandse investeerders na het uiteenvallen van de Sovjetunie. Om deze olie tot bij ons te krijgen zijn er 2 opties: een route via het noorden en gebruikmakend van de russische al bestaande pijleidingen of via de Baku-Tbilisi-Bayen pijpleiding. Via de Turkse badblaads Cayen is de toevoer naar de rest van de wereld verzekerd, de andere pijpleiding heeft enkele minpuntjes: doordat de leidingen door politiek onstabiele landen lopen heerst er gevaar voor terroristische aanslagen op de leidingen en door politieke veranderingen kunnen de kranen worden dichtgedraaid.

Rusland is als grote concurrent niet even blij met deze pijpleiding en probeert toch zoveel mogelijk invloed te behouden op de nabije buren. En dan is er ook nog China, dit land heeft met Kazachstan een overeenkomst getekend om een pijleiding te bouwen aangezien die door hun groeiende economie niet meer toekomen met hun eigen oliereserves. Dus naast de EU en de Verenigde Staten heeft het Kaspisch oliebassin ook een derde grote olieverbruiker die aangegeven heeft grote interesse te tonen voor het bassin.

Hoe kunnen we dan de toekomst zien voor de olietoevoer naar de EU?

Met de aanleg van de BTC-pijpleiding lijkt de afhankelijkheid van het Midden-Oosten veel kleiner geworden, maar wat als Turkije dan toch niet toetreedt tot de EU? Op korte termijn zal er dan niet veel veranderen want de pijpleidingen komen er toch en Turkije blijft een belangrijke handelspartner voor de EU, het enige verschil wordt dat als Turkije toetreedt we de pijleidingen binnen Europa hebben. Wel kan het gebeuren dat als de onderhandelingen tussen Turkije en de Eu stuklopen, dat Turkije zich anders gaat opstellen tegenover Europa. De positie van het land zal dan meer beïnvloedt worden door Iran en Irak en hoeft zich van ons niets meer aan te trekken.

Feit blijft dat onze vraag naar olie enkel maar blijft stijgen en als we aan dit tempo blijven voortdoen, zijn we tegen 2020 voor 90% afhankelijk van geïmporteerde olie en voor 70% van aardgas. De voormalige voorzitter van de Europese commissie Romano Prodi uitte hierover ook al zijn bezorgdheid en wil tegen 2050 de economie volledig omgevormd hebben naar een op waterstof gebaseerde economie, maar of dit scenario haalbaar is is natuurlijk de vraag.

Oké bedankt Julie voor deze grondige uiteenzetting.

JULIE Vragen stellen aan “bewoners” klasgenoten door journalisten!!!

JOLIEN: Je moet het artikel er nog in integreren van Schellemans. Vooral het kaartje met de elips om de politieke belangrijkheid van regio’s/ landen aan de tonen adhv aardolie.