AANRAKENals eerste en als laatste taal

Brabantse Kennisdag Dementie1 december 2016

Drs. Marieke Schoenmakers

1

Voorstellen

• Marieke Schoenmakers

• Geestelijk verzorger

• Afgestudeerd op aanraken

Aanraken als eerste en als laatste taal (mei 2013)

2

Opbouw lezing

• Wat is aanraken?

• Aanraken door het leven heen

• Aanraken in de geestelijke verzorging

• Handvatten voor het aanraken

---------------------------------------------------

• Aanraken en mensen met dementie

3

Wat is aanraken? (1)

• Fysiek aanraken

• Positieve intentie

• ‘Zomaar’ gegeven

“Wie nooit meer wordt aangeraakt, verkommert”

4

Wat is aanraken? (2)

Haptonoom Bob Boot:

• Onderscheid tasten, voelen en aanraken

• Aanraken = ontmoeten:

“Als ik de ander aanraak omdat ik wil voelen hoe het met hem gaat, met andere woorden als ik de ander wil ontmoeten, dan raak ik de ander in een diepere laag. Ik wil weten wat er onder de huid zit. Ik voel als het ware via de aanraking van de huid de gehele persoon.”

• Het gaat niet om de aanraking zelf!

5

Het tastzintuig

• De tast is ons voornaamste zintuig

• De huid is ons grootste orgaan

• Weinig belangstelling voor de huid

• Wel veel uitdrukkingen in de taal

6

Vroege kindertijd (1)

7

Vroege kindertijd (2)

• Aanraken is van levensbelang voor baby’s!- lichamelijke ontwikkeling

- ontdekken

- emotionele ontwikkeling / hechten

Bevestigen / hechten

8

Vroege kindertijd (3)

• Aanraken = voelen

• Aanraken gevoelens

• Aanrakingen worden niet door iedereen gewaardeerd!

9

Cultuur en sekse

• Nederland geen aanraakcultuur

• Man – vrouw verschil

10

Grotere kinderen / adolescenten

• Aanraken is geen primaire levensbehoefte meer

• Ca. 7-12 jr. ’latentieperiode’

• Puberteit: losmaken ouders

- Jongens stoeien, contactsport

- Meisjes vriendinnen

- Verkering!

11

Volwassenen

• Bevestiging

• Therapeutische werking

12

Ouderen (1)

• Wat gebeurt er met de behoefte aan aanrakingen in de ouderdom? Neemt die toe of af? En waarom?

13

Ouderen (2)

• De behoefte aan aanraken neemt toe:- verlies intimi

- zoeken naar veiligheid

• Maar de behoefte neemt alleen toe bij:

- goede hechting

- fijne ervaringen

14

Aanraken in de geestelijke verzorging

• Amper aandacht voor aanrakingen

• Lichaam is ondergewaardeerd in het X-dom

• Misbruikschandalen

• Voorzichtigheid is goed

15

Spiritualiteit en aanraken

• Spiritualiteit = heelheid / verbinding

• Aanraken heeft spirituele dimensie

- van oudsher helende dimensie

- opheffen grenzen

16

Handvatten voor aanraken

• Gevoeligheid ontwikkelen

• Het aanraken moet bij jezelf passen!

• Spontaniteit

• Wel doel voor ogen hebben!

17

Positieve doelen van aanraken?

Wat voor doel kan aanraken hebben?

18

Doelen van aanraken

• Bevestigen en sterker maken

• Troost

• Pijn verlichten

• Ontspanning, rust

• Veiligheid, bescherming

• Contact

• Nabijheid

• Behoefte

• Lichaamsgeheugen

• Iemand aanraken is ‘de kwestie’ aanraken

19

Aanraken valt niet altijd goed!

• Niet goed gehecht / negatieve associaties

• Denigrerend, betuttelend, bagatelliserend e.d.

• Bevestigen afhankelijkheidspositie

• Té verdrietig

20

Inschatting maken

• Persoon, ziekte, context e.d.

• Herhaalbaar?

• Voeling krijgen met je eigen lijf!

21

Mensen met dementie

• Woorden zaaien meer en meer verwarring

• Aanraken lijkt belangrijk te zijn voor mensen met dementie

22

Dementie ≈ kinds (Verdult)

• Omkering levensloop

• Taal verdwijnt, alsook het vinden van veiligheid en houvast in een complexe wereld

23

1. Veiligheid

• Onveiligheid door geheugenproblemen

• ‘Zoeken naar veiligheid’ thema omkering levensloop

• Aanrakingen kunnen:

- veiligheid en bescherming bieden

- emoties helpen ontladen

24

2. Contact

• Isolement doordat cognitie en taal afnemen

• Men valt terug op de zintuigen, vooral tast

• Via aanrakingen kun je contact maken!

25

3. Huidhonger

• Behoefte aan warm en liefdevol contact door omkering levensloop

• Afnemende afweermechanismen

26

Aanraken = toegangspoort

Mensen met dementie raak ik eerder en intensiever aan

27

Ingewikkeld

• Slecht gehecht / negatieve associaties

• Overprikkelen / grensoverschrijding

• Informatie wordt slechter verwerkt

• Ontremd zijn

• Persoonsverwarring

• Vaatproblemen

28

Conclusies

• Aanrakingen hebben helende werking

• Bij mensen met dementie belangrijk vanwege:

- veiligheid

- contact

- huidhonger

• Het kan echter ook verkeerd uitpakken

• Goed leren voelen

29

Meer weten?

30

mariekeschoenmakers@home.nl

(06) 51 31 89 36