Hoe vernieuwend denken studenten over taalonderwijs?

Percepties van eerste- en derdejaars studenten kleuter

en lager onderwijs m.b.t. taalvaardigheidsonderwijs

Aanleiding Vernieuwingen in taalonderwijs Mythe? Vernieuwingen in de

lerarenopleiding Project ‘Aansluiting en

Maatschappelijke Differentiatie in de lerarenopleiding’ (1999-2003)

Vernieuwing in taalonderwijs

Nadruk op taalvaardigheid Taakgericht onderwijs Taalheterogeniteit positief uitbuiten Taal de hele dag De leerkracht als bezieler,

ondersteuner

Mythe? In de loop van de jaren ‘90 groeide

de mythe dat de lerarenopleiding de vernieuwing die zich in scholen voordeed, had gemist en dat beginnende leraren vanaf de eerste dag nascholing nodig hadden om taalonderwijs aan heterogene groepen te kunnen geven.

Vernieuwing lerarenopleiding

Basiscompetenties Klemtoon op verwerven vaardigheden Krachtige leeromgeving professionaliteit van de leraar

Evaluatierapport

Project AMD 1999-2003

8 hogescholen en 3 steunpunten Doelen

inhouden OVB en ZVB structureel invoeren

instroom en doorstroom allochtonen en kansarme autochtone studenten bevorderen

Onderzoeksvragen (1)

Denken studenten aan het einde van de lerarenopleiding anders over taalonderwijs dan aan het begin? Studenten kleuteronderwijs Studenten lager onderwijs

Denken studenten van de lerarenopleiding anders dan leerkrachten en schoolbegeleiders?

Onderzoeksvragen (2) Welke verschillen in visie op

taalonderwijs, en in gerapporteerd gedrag m.b.t. taalonderwijs vertonen deze groepen?

Sluit de visie van bepaalde groepen nauwer aan bij vernieuwde visie op taalonderwijs dan die van andere groepen?

Onderzoeksopzet: informanten

8 departementen lager onderwijs: 192 eerstejaars + 186 derdejaars

6 departementen kleuteronderwijs: 121 eerstejaars + 130 derdejaars

44 leerkrachten lager onderwijs 28 schoolbegeleiders

Onderzoeksopzet: vragenlijst 4 situatieschetsen: 3 dimensies

taakgericht - elementgericht heterogeen - homogeen leidend - begeleidend

20 stellingen: 3 dimensies + onderwerpen als taalcorrectheid, schooltaal, taalvariatie

geïntegreerd werken motivatie

Samenvatting resultaten

Studenten lager onderwijs Studenten kleuteronderwijs Leerkrachten en begeleiders

Studenten lager onderwijs (1) Weinig uitgesproken (en sign.) verschillen tussen

eerstejaars en derdejaars Alle groepen drukken zich gematigd uit; ze kiezen

zelden echt partij zowel in situaties als in stellingen: in 14 stellingen en 4 situaties antwoorden tussen de extremen

Slechts in 5 stellingen sterke stellingname bij meer dan 70% van de studenten: 2x voor taakgericht; tegen taalvariatie; voor geïntergreerd werken; voor motivatie.

Studenten lager onderwijs (2) Studenten kiezen voor functioneel taalonderwijs en

geïntegreerd werken aan taalvaardigheid Maar in concrete didactische realisatie meer

meningsverschillen en geven ze taalonderwijs niet vorm als taakgericht taalonderwijs kiezen vrij sterk voor onmiddellijke correctie; weinig bereidheid om taalvariatie plaats te geven; gedeeltelijke keuze voor kennis over taal en oefenen op

bouwen van zinnen als wijze om aan taalvaardigheid te werken

Positieve (sign.) evolutie tgo taalcorrectheid Negatieve tendens tgo schooltaalvaardigheid

Studenten lager onderwijs (3) Pedagogisch-didactische principes

(heterogeen, begeleidende stijl, motivatie): groepen grotendeels eens, kiezen ten dele voor ‘traditionelere’ aanpak

Slechts op 1 stelling mbt heterogeen significante pos. evolutie

Onderschrijven wel belang van motivatie Maar gaan niet voluit voor begeleidende stijl en kiezen voor leerstofdifferentiatie

(homogeniserend)

Studenten kleuteronderwijs (1) Grotere en significantere verschillen tussen

groepen dan bij studenten lager onderwijs, nl. in 3 dimensies en 9/19 stellingen

Neg. evolutie mbt motivatie, hoewel meer dan 70% van derdejaars overtuigd van belang ervan

Pos. evolutie van eerste- naar derdejaars mbt: adequaat taalgebruik > correctheid; taakgericht werken; taalvariatie en meertaligheid; taal de hele dag; heterogeniserende aanpak.

Studenten kleuteronderwijs (2)

Maar verder drukken ook studenten kleuteronderwijs zich gematigd uit: slecht in 4 stellingen uitgesproken stellingnames van

beide groepen:• voor taakgericht;• 2x voor taal de hele dag;• voor motivatie.

Meer dan 90% eerstejaars tegen taalvariatie en meertaligheid

In 2 stellingen derdejaars uitgesproken standpunt• voor heterogeen; • voor taakgericht.

Studenten kleuteronderwijs (3)

Grote inzichten aanwezig: taakgericht, taal de hele dag, adequaat taalgebruik

Niet aanwezig: pos. houding tgo taalvariatie, belang van schooltaalvaardigheid

Maar in concrete didactische handelen meer ‘traditioneel’ onmiddellijk verbeteren van taalfouten; voor woordenschatonderwijs; belang van kennis over taal.

Studenten kleuteronderwijs (4)

Pedagogisch-didactische principes (heterogeen, begeleidende stijl, motivatie): groepen grotendeels eens, kiezen ten dele voor ‘traditionelere’ aanpak

Wel pos. evolutie in situatieschetsen: heterogeen en begeleidend

Slechts op 1 stelling ‘heterogeen’ pos. evolutie Op 1 stelling uitgesproken stellinginname, nl. voor

motivatie Toch ook keuze voor leidende stijl (‘model staan’)

en homogeniserende taakdifferentiatie

Uiteenlopende verklaringen voor gematigd antwoordenpatroon

Percepties die zij zelf als leerlingen over onderwijs hebben opgebouwd, overheersen ( studenten kleuter)

Eclectische opleiding, eclectische taalmethodes

Vernieuwd curriculum, maar geen teach what you preach

Verouderd curriculum, maar vernieuwde onderwijspraktijk

...

Leerkrachten en begeleiders (1)

Op alle situatieschetsen en op 10/19 stellingen verschillen ideeën van begeleiders significant van beide groepen studenten

Leerkrachten nemen een tussenpositie in verschillen sign. van begeleiders op 6 stellingen

en op dimensie ‘taakgericht’ in situaties; verschillen sign. van derdejaars op 1 stelling en

dimensie ‘begeleidend’ in situaties; verschillen sign. van eerstejaars op 6 stellingen

en dimensies ‘taakgericht’ en ‘begeleidend’ in situaties.

Leerkrachten en begeleiders (2) Maar effect van voldoende nascholing! (min. 3)

kloof tussen leerkrachten met voldoende nascholing en begeleiders kleiner

Voornamelijk effect van nascholing op ‘taalconcepten’ (taalcorrectheid, schooltaal, taalvariatie) + zowel in het denken over en didactisch vormgeven van taalvaardigheids-onderwijs: sterke keuze voor taakgericht en niet voor aanbieden van taalelementen of opbouwen van expliciete kennis over taal

Minder effect op pedagogisch-didactische begrippen

Leerkrachten en begeleiders (3)Aantal leerkrachten en begeleiders dat kiest voor taakgericht in desituatieschetsen gedifferentieerd naar aantal gevolgde nascholingen

Taakgericht Nascholingscategorie

0 1/2 3/6 7+ Totaal

0 3 2 51 3 6 2 112 3 13 7 233 1 6 11 9 27

Totaal 10 27 20 9 66

Leerkrachten en begeleiders (4)

Kloof tussen leerkrachten die minstens 3 nascholingen gevolgd hebben en derdejaarsstudenten waarschijnlijk groter dan kloof tussen leerkrachten met max. 2 nascholingen en derdejaarsstudenten

Verklaring?

een meer ‘pragmatisch vernieuwingsmodel’ bij leerkrachten tegenover een meer ‘idealistisch vernieuwingsmodel’ bij begeleiders gekoppeld aan andere functie, andere rol, ...

Conclusies Uitspraak: Lerarenopleiding heeft de

boot van vernieuwing gemist = overroepen.

Wel breuk tussen begeleiders en studenten, en waarschijnlijk ook tussen leerkrachten met meer navorming en studenten.

Dus… nood aan navorming!

Nog veel vragen... Relatie tussen ideeën en didactisch

handelen in de klas? Kiezen studenten bewust voor eclectische

visie? Kiest lerarenopleiding bewust voor

eclectische visie? Link tussen ideeën van studenten en

curriculum lerarenopleiding? ...