Aandrijftechniek 3 - 2013

MECHANISCHHydrauliek en pneumatiek waren lange tijd de meest toegepaste technieken, maar de elektromechanische techniek wint terrein. De veranderende trends in de lineaire aandrijftechniek

HYDRAULISCHHydac Nederland heeft Hycom overge-nomen en bestaat twintig jaar. Redenen genoeg voor een gesprek met Thomas Kwaks, directeur van Hydac Nederland, over verleden, heden en toekomst

BESTURINGENDe atmosfeer zit vol met hoogfrequente trillingen. Binnen al dit geweld hebben radiografische afstandsbedieningen voor machines en apparaten hun plek gevon-den. De techniek en mogelijkheden ervan

aandrijftechniek

www.AT-aandrijftechniek.nl

Aandrijven - Besturen - Toepassen nr. 3 April 2013

01_cover.indd 18 15-04-13 11:20

>> Realiseer uw systemen sneller. Bezoek ni.com/labview-platform

National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 ACWoerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht

©2013 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 09255

0348 433 466

NI LabVIEW is de enige complete ontwikkelomgeving met de beste hardware-integratie

en compatibiliteit waarmee u elke meet- en testapplicatie met vertrouwen kunt realiseren.

LabVIEW staat centraal in de grafische systeemontwerpmethode. Met deze methode

wordt u niet langer beperkt in uw mogelijkheden en ontwikkelt u uw systeem sneller

door de combinatie van een open platform van productieve software en

herconfigureerbare hardware.

De LabVIEW ontwerpsoftware biedt een ongeëvenaarde hardware-integratie en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

ontwerpsoftware biedt een ongeëvenaarde hardware-integratie en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

Ontelbaar veel applicaties, één platformMaak kennis met de meest complete

systeemontwerpomgeving

aandrijftechniek INHOUDAandrijven - Besturen - Toepassen APRIL 2013 nr. 3

3www.AT-aandrijftechniek.nlAPRIL 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

4 | NIEUWSTU Delft investeert in windenergieNTS-Group breidt flink uit in AziëHybride reachstacker

10 | TECHNISCH NIEUWSNiet gebruikte energie oogsten met TEG’sSiC-hoogspanningscomponenten bespa-ren energieVasthouden in vacuüm zonder afdrukkenVershoudfolie als pompaandrijving

12 | MECHANISCHHydrauliek en pneumatiek waren lange tijd de meest toegepaste technieken, maar de elektromechanische lineaire aandrijftechniek wint terrein.

16 | MECHANISCHMet de nieuwe HMR-serie mikt Parker Hannifin vooral op middelzware toepas-singen als portaalrobots, XY-tafels, pal-letisers en productieautomatisering bij zwaardere werkstukken.

OP DE VOORPAGINA

26 | HYDRAULISCHBarge Master ontwikkelde een beweeg-baar platform dat de bewegingen van een vaartuig door golfslag compenseert.

28 | HYDRAULISCHEen gesprek met Thomas Kwaks, direc-teur van Hydac Nederland, over verleden, heden en toekomst.

31 | ELEKTRISCHPM DM heeft een serie borstelloze gelijk-stroommotoren (BLDC‘s) ontwikkeld.

32 | ELEKTRISCHOp verzoek van aandeelhouder Hitachi heeft Hiflex de verkoop van de frequen-tieregelaars van dit merk in Nederland weer op zich genomen.

34 | ELEKTRISCHEen nieuwe aanpak die een hoge mate van veiligheid biedt, is een actieve rem in de ventilator.

36 | ELEKTRISCHEr zijn functies in mobiele werktuigen en in voertuigen waarbij het gebruik van elektrische aandrijftechniek voordelen biedt. Jetter heeft een op de mobiele markt afgestemde oplossing.

38 | ELEKTRISCHJVL Industri Elektronik introduceerde een geïntegreerde servomotor, waarbij AC servomotor, versterker en sensor in één behuizing zijn ondergebracht.

39 | ONDERWIJSHet Graafschap College is het grootste onderwijsinstituut van de Achterhoek. Het college verzorgt ook maatwerkoplei-dingen voor bedrijven en instellingen.

42 | PRODUCTNIEUWSNoviteiten van deze maand.

46 | SERVICEAgenda en colofon.

12 | MECHANISCH 22 | BESTURINGEN

18 | MECHANISCHAandrijftechniek ging naar Milaan voor een fabrieksbezoek aan Rosa Sistemi dat de tweede generatie rollen profielrailge-leiding type MG voor hogere stijfheid en draagtallen introduceerde.

20 | BESTURINGENMet nieuw ontwikkelde vermogenscon-nectoren uit de serie M12 Power breidt Phoenix Contact de toepassingsgebieden uit in de richting van energiedistributie.

22 | BESTURINGENKeesjan van der Elst van Tele Radio infor-meerde Aandrijftechniek over de laatste stand der techniek en regelgeving van radiografische afstandsbedieningen.

25 | BESTURINGENNational Instruments heeft een rapport gepubliceerd, dat de conclusies van het bedrijf beschrijft ten aanzien van de richting waarin de markt voor embedded systemen zich begeeft.

28 | HYDRAULISCH

Lineaire techniek wordt toegepast in de meest uiteenlopende industrieapplicaties. De eisen aan de producten ontwikkelen zich net zo verschillend. Om deze reden biedt Rodriguez GmbH een gedifferenti-eerde portefeuille voor iedere applicatie-behoefte, onder meer profielrailgeleidin-gen (foto: Rodriquez).

Rodriguez GmbHPrecision in MotionErnst-Abbe-Strasse 20D-52249 EschweilerTel. (+49) 24 03 780 0Fax (+49) 24 03 780 860E-Mail: [email protected]

03_inhoud.indd 3 15-04-13 13:00

4 www.AT-aandrijftechniek.nl april 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

? ??

Op naar 2020De medewerkers van uw vakblad spenderen heel wat uurtjes bij relaties zonder dat daar-van verslag wordt gedaan in artikelen of ver-koop- en marketingrapporten. Heel wat ge-sprekken gaan over de manier waarop bedrij-ven met en naar hun afnemers communiceren: direct (via de buitendienst), per telefoon, fax, e-mail, website, nieuwsbrief, via vakbladen (deze heeft natuurlijk onze voorkeur), klan-tenmagazine, social media en vakbeurzen. Als u dit leest, zijn de Hannover Messe, Mocon en Maintenance Next alweer geweest en bereidt uw redactie zich alweer geestelijk voor op de volgende beurzen (Vision & Robo-tics, Electronics & Automation, Elektrotech-niek, Europort, SPS/IPC/Drives). Intussen be-reiden twee belangrijke brancheorganisaties in ons vakgebied (Feda en FHI) de eerste edi-tie voor van hun gezamenlijke evenement, dat ‘de grootste technologische beurs voor aandrijven, industriële automatisering, indu-striële elektronica en laboratoriumtechnolo-gie’ moet worden. ‘Het resulteert in een sterke beurs voor de bezoekers met een breed aanbod van technologie. Dat biedt kansen aan industrie, zorg, laboratoria en kennisinstituten.’ Tot zover het persbericht dat beide organisaties uitgaven nadat ze met Jaarbeurs Utrecht tot overeenstemming waren gekomen voor beursdata in 2014, 2016, 2018 en 2020. Ik vind deze doelstelling rijkelijk optimistisch. Laat eerst de eerste edi-tie maar eens een succes worden. Uw redac-tie is daar wat sceptisch over, en met ons ook de nodige mensen die ik de laatste tijd heb gesproken over communicatie richting doel-groep. De synergie op het gebied van indu-striële automatisering en industriële elektro-nica zien wij zitten, maar een beurs waarop grote hydromotoren en tandwielkasten naast pipetten en reageerbuisjes staan? Een beurs die én de zorg én de industrie moet trekken? Dat zijn toch twee totaal verschillende secto-ren. Het zal de beide brancheorganisaties nog heel wat bloed, zweet en tranen kosten om hun concept goed richting de gebruikers-markten én (potentiële) exposanten te com-municeren.

Ad [email protected]

TU Delft investeert in windenergieDe TU Delft gaat extra investeren in het interfacultaire onder-zoeksinstituut op het gebied van windenergie, DuWind. Deze impuls stelt dit instituut in staat om het windenergieonderwijs uit te breiden, nieuwe interfacultaire onderzoeksprojecten op te zetten en de samenwerking met industriële partners te verster-ken. Volgens directeur Gijs van Kuik kan de TU hierdoor beter tegemoet komen aan de groeiende vraag naar kennis, innovatie en ingenieurs op windenergiegebied vanuit de markt.

DuWind is opgericht in 2000 en bundelt het werk van veertig promo-vendi en 25 wetenschappelijke stafmedewerkers uit vijf faculteiten. Uit de samenwerking zijn innovaties voortgekomen als een windturbine zonder tandwielkast, profielen van rotorbladen die wijdverspreid worden toegepast door fabrikanten en een zelfregelende windturbine die zijn eigen vorm kan aanpassen aan de windsnelheid en -richting.

Gebundeld onderwijs Door de extra investeringen kan het instituut overgaan naar ‘DuWind 2.0’. Het gaat onder meer het windenergieonderwijs bundelen en uit-breiden. Er is een sterk toenemende vraag naar ingenieurs met verstand van windenergie en de vraag van studenten naar windenergiespecialisa-ties groeit. Voor de Europese masteropleiding windenergie die vorig jaar is gestart met partneruniversiteiten uit Noorwegen, Duitsland en Dene-marken ontving het instituut meer dan 170 aanmeldingen. Na selectie en beurstoekenningen begon een eerste lichting van 37 studenten. De am-bitie is om naar 110 studenten toe te groeien.

Inl.: TU Delft, tel.: (015) 278 91 11, www.duwind.tudelft.nl

Er is een toene-

mende vraag naar

ingenieurs met

verstand van wind-

energie en de vraag

van studenten naar

windenergiespeci-

alisaties groeit. En

die zullen we nodig

hebben, want nu

komt slechts

4 procent van het

vaderlandse elek-

triciteitsgebruik uit

windenergie (foto:

Schaeffler)

04-09_Nieuws.indd 4 15-04-13 11:23

5

Nieuws

www.AT-aandrijftechniek.nlApril 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

Eerste mbo-3 diploma bij rOVC

Schaeffl er ontwikkelt partner Concept

parker Dordrecht verhuisd

Kort Nieuws4��In januari is het faillissement uitgesproken over de Stich-

ting Aluminium Centrum. Koninklijke Metaalunie wilde de hier opgebouwde kennis en informatie voor de alumini-umsector niet verloren laten gaan en heeft het initiatief genomen om onder haar paraplu een doorstart van het centrum in een nieuwe opzet te realiseren. Formeel is de herstart op 1 juli 2013.4��Ten gevolge van dat faillissement is de Nederlandse Ver-

eniging voor Doelmatig Onderhoud (NVDO) gedwongen het pand van het Centrum in Houten te verlaten. De ver-eniging heeft inmiddels onderdak gevonden aan de Lange Schaft 7G, 3991 AP Houten, Postbus 138, 3990 DC Houten. Ze is te bereiken via (030) 634 60 40 (telefoon), (030) 634 60 41 (fax), [email protected] en www.nvdo.nl.4��Duranmatic in Dordrecht is offi cieel distributeur gewor-

den van Handheld, Zweeds leverancier van robuuste draagbare computers. De producten staan bekend om hun goede prestaties en het vermogen om de meest veel-eisende veldtoepassingen aan te kunnen. Alle producten zijn pc-compatibel en hebben CE.NET, Windows Mobile of Windows XP als besturingssysteem.

Zij-instromer Mario Bouwmans heeft het eerste mbo-3 diploma van ROVC in ontvangst genomen. Hij ontving het diploma Servicemonteur werktuigbouw uit handen van Roel Greutink, manager business development bij het onderwijsinstituut. Bouwmans volgde de praktijkopleiding bij zijn huidige werkgever Broviand, een pluimveevleesverwerker in Someren. ROVC is sinds 2011 offi cieel erkend mbo-opleider. De opleidingen bestaan uit losse cursussen, waardoor Bouwmans zijn reeds gevolgde cursussen kon inzetten als vrijstelling. Door een aantal aanvullende cursussen te volgen, werd het mogelijk om versneld zijn mbo-diploma te halen. Bouwmans, van origine bloemist, begon bij Brovi-and als schoonmaker en heeft zich laten omscholen tot servicemonteur.

Inl.: ROVC, tel.: (0318) 69 86 98, www.rovc.nl

Lager- en mechatronicaspecialist Schaeffl er is continu bezig met het ontwikkelen van haar distributienetwerk, op dit moment met het Distribution Partner Concept. Alle distributeurs van de indu-striesector werden wereldwijd geëvalueerd, waarbij beoordeeld werd op zowel regionale als wereldwijde criteria. Voorafgaand aan de evaluatie is een lijst met services opgesteld om het profi el vast te stellen. Slechts wanneer aan deze voorwaarden kan wor-den voldaan, kan de distributeur zich met een certifi caat en een offi ciële erkenningsplaat duidelijk als gecertifi ceerde distribu-teur in de markt positioneren.Door de focus op specifi eke distributiepartners kunnen eindklan-ten wereldwijd met dezelfde competenties en strategie worden bediend. Tegelijkertijd wordt met deze stap de wereldwijde han-del in plagiaatartikelen bemoeilijkt en verzekerd dat eindklanten originele merkartikelen alleen via erkende verkoopkanalen ont-vangen. Na afsluiting van de classifi catie zullen alle geautori-seerde distributeurs op de Schaeffl er-website worden vermeld.

Inl.: Schaeffl er Nederland BV, tel.: (0342) 40 30 00,www.schaeffl er.nl

De vestiging van Parker Hannifi n in Dordrecht (ooit Denison) is verhuisd naar Hendrik-Ido-Ambacht. Daar is men al enkele jaren uit het jasje gegroeid. Afgelopen jaar deed zich de kans voor om ‘in te trekken’ bij de productievestiging voor pneumatiek in Hen-drik-Ido-Ambacht, het voormalige Sempress. Dat gebouw is het afgelopen halfjaar ver-bouwd, zodat er nu ruim plaats is voor zowel het verkoopkantoor van Parker Nederland als de pneumatiekproductie. De gecombineerde vestiging is te vinden aan de Nijver-heidsweg 3, 3341 LJ Hendrik-Ido-Ambacht. De telefoonnummers en overige contactge-gevens blijven ongewijzigd. Overigens heeft Parker Hannifi n onlangs ook twee nieuwe Parker Stores geopend: eentje bij Geeve Hydraulics in Rotterdam en eentje bij de Til-burgse vestiging van Brammer.

Inl.: Parker Hannifi n BV, tel.: (078) 654 30 70, www.ontdekparker.nl

Zij-instromer Mario

Bouwmans (links)

neemt het eerste

mbo-3 diploma van

ROVC in ontvangst

uit handen van

Roel Greutink (foto:

ROVC)

04-09_Nieuws.indd 5 15-04-13 11:23

6 www.AT-aandrijftechniek.nl April 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

NTS-Group breidt flink uit in AziëDe NTS-Group in Eindhoven neemt twee bedrijven in Singapore en Suzhou (China) over van de Aziatische groep HFB ltd.. Beide bedrijven gaan als een 100 procent dochter verder onder de naam NTS Components Singapore respectievelijk NTS Compo-nents Suzhou. De bedrijven zijn gerenommeerde toeleveran-ciers van precisieplaatwerk aan internationale machinebouwers in de hightechindustrie.

De combinatie van ontwikkeling en assemblage van opto-mechatroni-sche systemen, inclusief het in eigen beheer maken van kritische compo-nenten hiervoor, is in Europa succesvol gebleken. Door deze overnames kan de NTS-Group dit totaalpakket nu ook aanbieden aan klanten met vestigingen in Azië. Ook zal de groep een mechatronisch assemblagebe-drijf in Singapore oprichten, NTS Mechatronics Singapore. Dit bedrijf gaat de engineering en assemblage van modules en systemen in de regio realiseren en zal nauw samenwerken met het bovengenoemde maakbe-drijf in Singapore.

lokaal bedienenDe markten die beide Aziatische bedrijven bedienen, sluiten goed aan bij de internationale markten waarop NTS zich richt: gezondheidszorg, half-geleiders, analytische apparatuur, digital printing en zonne-energie. De overgenomen bedrijven hebben veel ervaring in het fabriceren en lakken van nauwkeurige frames en covers. Verder is het bedrijf in Singapore gespecialiseerd in het nabewerken van grote frames en beschikt het over kennis en ervaring op het gebied van co-ontwerpen en assemblage van mechanische modules.Beide Aziatische ondernemingen hebben ruim honderd medewerkers in dienst. Samen met de opstart van de assemblagefabriek in Singapore stijgt het totale personeelsbestand van de NTS-Group hiermee naar meer dan duizend medewerkers. Het management van beide bedrijven gaat mee over en wordt versterkt met Europese specialisten vanuit de huidige organisatie.

Inl.: NTS-Group, tel.: (040) 259 72 00, www.nts-group.nl

Nieuwe software‘Chef, ik wil nieuwe software. Het programma waar ik nu mee werk voldoet niet meer aan mijn huidige eisen. Eigenlijk voldeed het nooit aan mijn eisen, maar inmiddels lijkt het alsof het bij elkaar wordt gehouden door spuug en een oude zakdoek. Het is zo stabiel als een strijkplank op springveren en het enige betrouwbare aan het programma is dat het steeds op hetzelfde punt crasht.’Ik begrijp de romantiek van het met kunst- en vliegwerk, een PTT-elastiek en een roestige spijker iets aan de praat krijgen. Dat is ook de aantrekkingskracht van de techniek. Het voelt iedere keer als een overwinning als ik het pro-gramma aan mij onderworpen heb. Maar ge-noeg is genoeg. Ik ben soms wel drie kwartier op een dag bezig om de software te laten doen wat-ie volgens de specs moet kunnen doen. Rekent u even mee: dat is bijna 4 uur per week, ruim 170 uur per jaar. Ik ben één maand per jaar bezig om dit programma zijn ding te laten doen zodat ik mijn ding kan doen. Dit oude spul kost dus een maandsala-ris per jaar. Voor hetzelfde geld kunnen we iets nieuws kopen. De netto-investeringskos-ten zijn dus nul. Volledig budgetneutraal kun-nen we een investering doen die de slag-kracht van mij (en daardoor van het bedrijf) enorm zal verbeteren. Voor hetzelfde geld kunnen we iets moois kopen, iets toekomst-bestendigs, iets dat wel werkt. Ten minste voor de komende vijf jaar. Over vijf jaar zullen we dit gesprek wel opnieuw hebben over de nieuwe software die dan weer verouderd is.

pauline FransenWerktuigbouwkundige en filosoof

Met overnames in

Singapore en China

wil NTS-Group zijn

totaalpakket opto-

mechatronica nu

ook aanbieden aan

klanten met vesti-

gingen in Azië

04-09_Nieuws.indd 6 15-04-13 11:24

7

Nieuws


Action Speed Control importeur Fuji

Machineveiligheid in de praktijk

Dubbel jubileum Wittenstein

Kort Nieuws�

4��Scheepsbouw Nederland is in samenwerking met Meta-lent en de Kennisalliantie gestart met een nieuw project voor hbo-studenten: HBO Maritieme Delta. Het project laat studenten Scheepsbouwkunde Maritieme techniek, Werktuigbouwkunde en Elektrotechniek via stages, duale projecten en traineeships kennismaken met maritieme mkb-bedrijven.4��In de loop van 2013 centraliseert elektrogroothandel

Rexel Nederland zijn distributie naar één centraal distribu-tiecentrum in Bleiswijk. De centralisatie is een stap vooruit wat betreft de dienstverlening aan en beschikbaarheid voor de klanten. Daarnaast vermindert met deze verhui-zing de CO2-uitstoot van het bedrijf in Nederland.

4��Brancheorganisaties Feda en FHI hebben een volgende stap gezet in de samenwerking voor een beurs voor aan-drijven, industriële automatisering, industriële elektro-nica en laboratoriumtechnologie. Met Jaarbeurs Utrecht is (heel optimistisch) een overeenkomst getekend voor een nieuwe technologische beurs in 2014, 2016, 2018 en 2020. In ieder van deze jaren zal de beurs eind september, begin oktober plaatsvinden.

Action Speed Control is door Fuji Electric Europe aangewezen als officiële impor-teur en vertegenwoordiger van de Fuji frequentieregelaars voor Nederland. Het bedrijf uit Apeldoorn was al de exclusieve distributeur voor de Benelux van de In-veor opbouw frequentieregelaars. Action Speed Controls heeft al een lange relatie met Fuji Europe en is er veel kennis en er-varing in huis met de frequentieregelaars van dit merk.Onlangs heeft Fuji twee nieuwe produc-ten toegevoegd aan haar programma. Naast de vertrouwde Frenic Mini, Frenic Multi, Frenic Mega en de Frenic Lift series zijn nu ook de Frenic HVAC en Frenic Aqua aan het programma toegevoegd. Beide modellen zijn voorzien van energiebespa-rende technieken en toepasbaar in de pompen- en ventilatietechniek.

Op 14 mei organiseert Mybusinessmedia het vierde ‘Engineering Event: Safety’ - beter bekend als ‘Safety Event’ - in het Evoluon in Eindhoven. Dit jaar maakt een van de bezoekers kans op een gratis privéconsult met een van de ‘Safety Doctors’. Onafhanke-lijke sprekers, aanbieders van veiligheidsproducten en -diensten op de ‘safety markt’ en de mogelijkheid voor de bezoeker om vooraf zelf richting te geven aan rondetafelgesprekken met ‘Safety Doctors’, zijn de vaste ingrediënten van het evenement. Het thema dit jaar is ‘Machineveiligheid in de praktijk’.Om te verduidelijken wanneer de verantwoordelijkheid van de fabrikant naar anderen wordt verlegd, organiseren NEN en advo-catenkantoor Van Diepen en Van der Kroef een dag later in Delft de bijeenkomst ‘CE-markering en machineveiligheid: pure (juridi-sche) noodzaak?’. Deze bijeenkomsten worden herhaald op 2 juli (Utrecht), 27 augustus (Eindhoven) en 3 oktober (Maarssen).

Inl.: Mybusinessmedia BV, tel.: (0570) 50 43 32, www.engineersonline.nl/safetyeventNEN, tel.: (015) 269 01 88, www.nen.nl

Wittenstein profileert zich als pionier in mechatronische, intelligente aandrijfsystemen. Op de vakbeurs Indumation in Kortrijk viert het bedrijf het feit dat het tien jaar met een eigen vestiging aanwezig is op de Benelux-markt. Tijdens de Hannover Messe wordt stilgestaan bij het debuut van de eerste spelingarme planetaire vertragingskast, dertig jaar geleden.De grootste dochteronderneming van de groep ontwikkelde onlangs als eerste speling-arme planetaire vertragingskasten in Hygienic Design volgens EHEDG-norm. De reduc-toren optimaliseren de werking van installaties in industrieën waar hygiëne van essen-tieel belang is. Nieuw zijn ook het High Performance Lineair Systeem (HPLS) en applica-tiespecifieke planetaire reductoren voor delta robots.

Inl.: Wittenstein BVBA, tel.: (+32) 9 326 73 80, www.wittenstein.biz

De Fuji Frenic Aqua is een frequentierege-

laar, voorzien van energiebesparende tech-

nieken en toepasbaar in de pomptechniek

HPLS biedt 120

procent meer voe-

dingskracht, 100

procent meer ver-

mogensdichtheid

en 50 procent meer

systeemstijfheid

dan traditionele

tandheugel- en

rondselsystemen

(foto: Wittenstein)

04-09_Nieuws.indd 7 15-04-13 11:24

8 www.AT-aandrijftechniek.nl April 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

Krachtenbundeling in Nederlandse hightechsectorZeven partijen hebben een intentieverklaring getekend om op een aantal terreinen te gaan samenwerken in Holland High Tech. Door deze ondertekening geven Automotive NL, Brainport Industries, Business Cluster Semiconductors Netherlands, High Tech NL, Lucht- en Ruimtevaart Nederland, Mikrocentrum en FME aan dat ze op een aantal terreinen gaan samenwerken om de (internationale) concurrentiekracht van de sector te versterken. Door een duidelijke en krachtig georganiseerde achterban willen de partijen gezamen-lijke ambities sneller realiseren en een steviger vuist maken in de internationale concurrentie. De groeiambitie van de Holland High Tech is om de export van € 32 miljard in 2009 te verhogen naar € 77 miljard in 2020. Om deze ambitie te verwezenlijken organi-seert Holland High Tech gezamenlijke activiteiten onder vier pijlers: Innovatie, Human Capital, Toeleverketen en Internationaal.

Inl.: Holland High Tech, tel.: (088) 555 43 33, www.hollandhightech.nl

Hybride reachstackerKonecranes heeft met de SMV 4531 TB5 HlT een hybride reachstacker met een hefvermogen van 45 ton geïntro-duceerd. De machine voor containertransport heeft een dieselelektrische aandrijflijn, een elektrisch gestuurd hydraulisch hefsysteem en een energiebuffer met een supercondensator. Het geschatte brandstofverbruik bij normale omgang met volledig geladen containers zal tenminste 30 procent lager zijn dan dat van vergelijk-bare diesel reachstackers.

Functiespecifieke elektromotoren leveren de kracht voor het rij-den en heffen. De energie die wordt opgewekt bij het remmen en laten zakken van de last wordt herwonnen. Dit resulteert in vermindering van het dieselverbruik en verlaagt de invloed op het milieu. Konecranes sluit niet uit dat de dieselmotor in de toekomst zal worden vervangen door een andere bron van elek-trische energie, afhankelijk van de beschikbare technologie en prijs. Voorbeelden hiervan zouden brandstofcellen of een ver-mogensbuffer kunnen zijn, die kunnen worden opgeladen via het elektriciteitsnet.

ElektrificatieDe aandrijflijn omvat een dieselmotorgenerator en een elektri-sche tractiemotor. De dieselmotor draait met constant toerental en drijft de generator aan. Een elektromotor die een integraal onderdeel van de aandrijfas vormt, zorgt voor de rijaandrijving. Deze motor genereert ook elektrische energie bij het remmen, wat mechanisch remmen minimaliseert en energie bespaart.De hydropompen worden elektrisch gevoed en elektronisch be-stuurd. Het toerental van deze pompen kan onafhankelijk van het toerental van de dieselmotor worden geregeld. Het retour-debiet van de hydraulische cilinders wordt niet omgezet in warmte, maar teruggevoerd via de pompen die op dat moment reageren als hydromotoren en zo elektrische energie opwekken.

Inl.: Konecranes, tel.: (+ 32) 2 10 00 40, www.konecranes.com

Het onderzoeksplatform is gebaseerd op de in Aken ontwikkelde elek-

trische StreetScooter. Deze geeft volledige toegang tot een echt voer-

tuigconcept met alle relevante informatie en interfaces (foto: RWTH)

Samenwerking FAU en rWTH in e-mobiliteitDe Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule (RWTH) in Aken en de Friedrich-Alexander Universität Erlangen-Nürnberg (FAU) hebben gezamenlijk het open onderzoeksplatform E|Mobility opgericht. De gezamenlijke doelstelling is het vermin-deren van de productiekosten voor het hele voertuigsysteem en zijn belangrijkste subsystemen. De Geschäftsstelle für Elektro-mobilität (GSE) van de RWTH Aken concentreert zich op vraag-stukken voor de productie van complete voertuigen en het on-derzoek naar energieopslag. De leerstoel voor Fertigungsauto-matisierung und Produktionssysteme van de FAU richt zich op de productie van elektrische aandrijvingen. De twee universiteiten vullen elkaar dus prima aan.

Inl.: FAU Erlangen-Nürnberg, tel.: (+49) 9131 852 75 69, www.faps.uni-erlangen.deRWTH Aachen, tel.: (+49) 241 804 93 27, www.gse.rwth-aachen.de

Met de dieselelektrische aandrijving neemt de productiviteit van de reachstacker toe dank-

zij een snellere respons op chauffeurscommando’s en een betere acceleratie

04-09_Nieuws.indd 8 15-04-13 11:24

9

Nieuws


Zolang je robot maar van je houdt

Van Marcel Heerink (1961), gepromo-veerd op robots in de zorg, is bij Uit-geverij Scriptum zojuist het boek ‘Zolang je robot maar van je houdt’ verschenen. Hierin laat hij zien wat er in het verleden al-lemaal is gezegd en geschreven over de mogelijk-heden, beperkin-gen en bedreigin-gen van robots. En wat er aan zit te komen, gebaseerd op wat er in labo-ratoria over de hele wereld ont-wikkeld wordt: wat voor robots er in de laboratoria staan, wat voor robots binnenkort algemeen gebruikt zullen wor-den en welke robots al gebruikt worden zonder dat de meeste mensen zich daar bewust van zijn. Natuurlijk ont-breekt een visie op de toekomst niet. Hierin gaat hij in op filosofische, ethische, juridische en psychologische aspecten die samenhangen met de ingrijpende verandering van onze samenleving door de opkomst van de robots.

Inl.: Uitgeverij Scriptum, tel.: (010) 427 10 22, www.scriptum.nl

Facta neemt Van Ham overPer 12 maart heeft Facta uit Uitgeest de aandelen van Van Ham Elektromotoren uit Vlaardingen overgenomen. Beide bedrijven zijn reeds decennia lang actief in onderhoud, reparatie, revisie en verkoop van ‘rotating equipment’ en beschikken allebei ook over een eigen wikkelarij. Met het samenvoegen van de kennis en er-varing van beide bedrijven zal men nog beter in staat zijn om de markt te kunnen bedienen en de continuïteit te blijven waarbor-gen. Zowel Facta als Van Ham zullen de activiteiten autonoom blijven uitvoeren vanuit de eigen vestiging. Door de samenwer-king ontstaat de capaciteit om snel en goed op de behoeften van klanten in te spelen, in zowel Noord- als Zuid Holland. Facta be-schikt over een serviceafdeling die 24 x 7 werkzaamheden op lo-catie kan uitvoeren. Dit zal nu ook aan de klanten van Van Ham beschikbaar worden gesteld.

Inl.: Facta BV, tel.: (0251) 36 12 00, www.facta.nlVan Ham Elektromotoren BV, tel.: (010) 473 22 66, www.ham-e-motor.nl

industrial EthernetOp dinsdag 14 mei vindt weer het evenement Industrial Ethernet plaats. Een gevarieerd lezingenprogramma met actuele thema’s zal de bezoeker deze dag informeren over de nieuwste ontwikkelingen op gebied van industrial ethernet. Het evenement zal plenair beginnen met een lezing over de ontwikkelingen en trends binnen de techniek, opge-volgd door een sessie omtrent eisen en wensen betreffende industrieel ethernet. Hierna zal de bezoeker een keuze kunnen maken voor het volgen van een aantal pre-sentaties betreft functionaliteit (bijdrage voor de gebruiker, het einddoel, monitoring, diagnose, ATEX-omgevingen), architectuur (infrastructuur, protocollen, IT integratie, cyber security, remote) en medium (glasvezel, draadloos, koper). Plaats van handeling is het kantoor van FHI in Leusden, dat ook het evenement organiseert.

Inl.: FHI, tel.: (033) 465 75 07, www2.fhi.nl/indethernet

Heerink, M.: Zolang je robot maar van je

houdt, ISBN nummer: 9789055942930

rittal koopt Kiesling Maschinentechnik Kiesling Maschinentechnik in Dietzenbach wordt onderdeel van Rittal International. Met deze aankoop breidt de internationale elektrotechnische onderneming zijn kennis op het gebied van schakelinstallatie- en besturingsbouw verder uit. Kiesling is spe-cialist op het gebied van automatiseringssystemen voor de bouw van schakelinstallaties. Partijen geven geen financiële gegevens over de transactie. Rolf von Kiesling, uitvoerend vennoot van Kiesling Maschinentechnik en Dr. Thomas Steffen, directeur On-derzoek & Ontwikkeling bij Rittal, vormen samen het nieuwe bestuur van het overgenomen bedrijf.Nu Kiesling Maschinentechnik wordt gekoppeld met Rittal en Eplan, beide onderdeel van de Friedhelm Loh Group, krijgt de onderneming internationale groeiperspectieven. Ze kan nu haar aanbod voor scha-kelinstallatie- en besturingsbouw uitbreiden met handlingtechniek. In combinatie met het softwareplatform van Eplan en het schakel-kastsysteem van Rittal kan de groep zijn klanten nu begeleiden bij de volledige toegevoegde waardeketen in de schakelkastbouw.

Inl.: Rittal BV, tel.: (0316) 59 19 11, www.rittal.nl

Een aantal ondernemingen zal het evenement ondersteunen met presentaties van indu-

strial ethernetproducten zoals switches (foto: Phoenix Contact)

04-09_Nieuws.indd 9 15-04-13 11:24

www.AT-aandrijftechniek.nl� april 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK1010

T

ijdens het productieproces worden

delen met gevoelige oppervlakken tij-

dens veel processtappen heen en weer

getransporteerd. Maar elk op- of aanpak-

ken brengt een risico van achterblijvende

resten of beschadigingen met zich mee.

Kunstmatig gefabriceerde microscopi-

sche zuilen, zogenaamde gekko-structu-

ren, kunnen hechten aan verschillende

objecten en functioneren met verschil-

De wetenschappers bedrukken een

flinterdunne siliconenfolie, die uiterlijk

nauwelijks verschilt van de commerciële

vershoudfolie, aan beide kanten met een

elektrisch geleidende laag, die er uitziet

als een kleine zwarte ring. Deze maakt

het mogelijk om een elektrische span-

ning op de folie aan te leggen. Door het

lende mechanismen. Licht schuintrek-

ken of drukbewegingen zorgen voor het

uitschakelen van de hechting zonder het

opgebeurde object te beschadigen. Aldus

kunnen objecten snel worden opgepakt

en neergelegd. Deze techniek is vooral in

vacuüm interessant, omdat hier zuignap-

pen niet werken. Op deze manier kunnen

onderdelen in een machine voor gasfase-

coating (CVD of PVD) worden gehanteerd.

elektrische veld te manipuleren, wordt

de folie samengedrukt, gekruld of uitge-

rekt. Met een regeling via algoritmes op

de achtergrond ontstaat op deze manier

uit een onbeduidend stuk kunststof met

zwarte opdruk een technische compo-

nent, die door een elektrische spanning

kan worden gestuurd.

Vasthouden in vacuüm zonder afdrukken

Vershoudfolie als pompaandrijving

Automobiel-, halfgeleider- en displaytechnologie en gecom-

pliceerde lenzensystemen kenmerken zich door onderdelen

met gevoelige oppervlakken. Zuignapsystemen laten weinig

resten achter maar werken niet in vacuüm. Bij het Leibniz-

Institut für Neue Materialien (INM) hebben onderzoekers het

gekko-hechtingsprincipe nu zo ver ontwikkeld, dat het ook

in vacuüm is aan- en uit te schakelen.

Actuatorspecialisten van de Universität des Saarlandes heb-

ben een nieuwe technische component ontwikkeld die zowel

simpel als effectief is. Een dunne folie wordt door een elek-

trische spanning zodanig vervormd, dat deze als een pomp

zonder motor of fijngevoelige schakelaar kan worden toege-

past. Bovendien heeft de folie de functie van sensor, die het

mogelijk maakt om de folie nauwkeurig op afstand te sturen.

Met de nu ontwikkelde hechtstructuren

kunnen gladde, vlakke oppervlakken

met een massa tot 100 g/cm2 worden

opgetild of verplaatst. In de testperiode

is het systeem ook na 20.000 cycli nog

betrouwbaar gebleken. De ontwikkelaars

proberen het hechtingsysteem nu ook

op gewelfde en ruwe oppervlakten te

gebruiken. Dan zouden bedrijven in de

toekomst ook glazen lenzen of bumpers

kunnen verplaatsen zonder ze tijdens het

productieproces te beschadigen.

Inl.: Leibniz-Institut für Neue Materialien,

tel.: (+49) 681 930 03 69,

www.inm-gmbh.de

De onderzoekers

kunnen de aparte

posities van de folie

een bepaalde meet-

waarde van elektri-

sche capaciteit toe-

kennen. Daardoor

weten ze steeds, in welke vorm de folie

op dat moment verkeert. Als ze de elektri-

sche capaciteit meten, kunnen ze daaruit

de mechanische vorm van de folie terug-

koppelen. Hierdoor kunnen ze de com-

ponent tegelijkertijd eigenschappen van

een actuator en een sensor geven en de

bewegingen van de folie nauwkeurig be-

sturen. Het membraan zou bijvoorbeeld

kunnen worden toegepast als pompaan-

drijving, die functioneert zonder motor of

als druktoets.

Inl.: Universität des Saarlandes,

tel.: (+49) 302 713 41,

www.mmsl.uni-saarland.de

‘Gekko-technologie’

kan uitkomst bieden

bij het in- en uit-

schakelen van adhe-

sie op verschillende

oppervlakken, met

name in vacuümom-

gevingen

Een dunne folie fun-

geert tegelijkertijd

als actuator en als

sensor

10-11_Technischnieuws.indd 10 15-04-13 11:23

april 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK www.AT-aandrijftechniek.nl 11

Technisch nieuws

11

T

EG’s hebben een rendement van on-

geveer 8 procent. Dat lijkt weinig, maar

als het zou lukken om ze goedkoop, met

een groot oppervlak en van flexibel ma-

teriaal te maken, zijn bijvoorbeeld de

enorme wanden in koeltorens van cen-

trales te bekleden. In een koeltoren ver-

dampt ongeveer 1.500 dm3/s water, dus

daar valt genoeg energie op te wekken.

De onderzoekers van het Fraunhofer-

Institut für Werkstoff- und Strahltechnik

(IWS) zijn erin geslaagd om TEG’s met

behulp van een 3D printproces te produ-

ceren. De miniatuurgeneratoren van elek-

trisch geleidende kunststoffen zijn daar-

door goedkoop op grote oppervlakken

en flexibel te gebruiken. Een TEG wordt

nu grotendeels met de hand gemaakt met

toxische grondstoffen zoals lood.

De natuurkunde kent het thermo-elek-

Niet gebruikte energie oogsten met TEG’s

Een groot deel van de door de mens geproduceerde energie ver-

dwijnt onbenut als afvalwarmte in de omgeving. Kleine thermo-

elektrische generatoren (TEG’s), waarbij uit temperatuurver-

schillen energie wordt gewonnen, zouden dit potentieel kunnen

benutten. Onderzoekers van Fraunhofer-IWS ontwikkelden een

nieuw productieproces voor goedkope, niet-toxische TEG’s.

trisch effect al ruim twee-

honderd jaar, maar door

het ontbreken van een ef-

ficiënt productieproces en

geschikte materialen bleef

grootschalige toepassing uit.

In de ruimtevaart en tijdens

testen in de automobielindu-

strie worden nu (handmatig

geproduceerde) TEG’s toe-

gepast. In auto-uitlaten ge-

monteerd kunnen ze energie

voor de boordelektronica leveren. Auto’s

en koeltorens zijn echter maar twee voor-

beelden. Met TEG’s gemonteerd in in-

dustriële productiestraten, riolen, grote

computercentra of ventilatiesystemen

zouden grote, nog ongebruikte energie-

bronnen kunnen worden aangesproken.

Inl.: Fraunhofer-IWS,

tel.: (+49) 351 83 39 10,

www.iws.fraunhofer.de

Een eerste demon-

stratiemodel van

een gedrukte TEG,

gewikkeld om een

monster dragerdeel

Bij solarinstallaties en servertoepassin-

gen zijn efficiënte gelijkrichters en net-

voedingen met halfgeleidercomponenten

van siliciumcarbide (SiC) al standaard. Ook

windturbines en het intelligente netwerk

van de toekomst (Smart Grid) zouden met

hoogspanningscomponenten van SiC aan-

zienlijk efficiënter werken. In het project

SiC-WinS onderzoeken partners uit de we-

tenschap en industrie goedkopere produc-

tietechnologieën voor SiC-componenten

en op welke manier de betrouwbaarheid

van de componenten kan worden verbe-

terd tot ‘zero tolerantie’.

Door het gebruik van de SiC-vermogens-

componenten kan op koeling worden

bespaard en zijn schakelingen efficiënter,

goedkoper en compacter te bouwen. In

het project SiC-WinS worden nu pro-

ductieprocessen onderzocht om ook bij

SiC-hoogspanningscomponenten besparen energie

Bij de integratie van duurzame energiebronnen in het elektrici-

teitsnet spelen systemen met vermogenselektronica (gelijkrich-

ters) een grote rol. Om deze opgewekte energie met minimale

verliezen aan het net te leveren, zijn vooral in het middenspan-

ningsgebied (10 kV tot 13 kV) nieuwe omvormers nodig. Een

Duits consortium onderzoekt productiemethoden om tot goed-

kopere SiC-hoogspanningscomponenten te komen.

SiC-componenten

in het sperspan-

ningsgebied tot

maximaal 13 kV de

hoogste betrouw-

baarheid te waar-

borgen. Het project

heeft als doel om

de productiekosten

van deze componenten belangrijk te re-

duceren en tegelijkertijd de elektrische en

structurele eigenschappen van de lagen

te verbeteren.

De in Erlangen gevestigde projectpartners

Fraunhofer-Institut für Integrierte Systeme

und Bauelementetechnologie (IISB), Int-

ego, Infineon Technologies en Friedrich-

Alexander-Universiteit Erlangen-Nürnberg

(FAU) onderzoeken de productie van dikke

SiC-epitaxielagen, die nodig zijn voor deze

SiC-hoogspanningscomponenten.

Inl.: Fraunhofer-IISB,

tel.: (+49) 9131 761 0,

www.iisb.fraunhofer.de

Reactor bij het

Fraunhofer-IISB

voor de productie

van SiC-epitaxie-

lagen

10-11_Technischnieuws.indd 11 15-04-13 11:23


D e toepassing van lineaire aandrijftech-

niek in machines en systemen strekt zich uit over een groot aantal bedrijfstakken, waaronder voedingsmiddelen en dran-ken, farmaceutica, medische apparatuur, elektronica, kunststoffen, landbouw, bouw en luchtvaart, om slechts enkele te noemen. De techniek wordt gebruikt voor de automatisering van veel processen, zoals material handling, openen van deu-ren, verstellen van een tandartsstoel of operatietafel, of positionering in verpak-kingsmachines.

Pneumatisch, hydraulisch of elektromechanischIn principe worden momenteel drie tech-nieken gebruikt voor lineaire beweging in een proces: pneumatische, hydraulische of elektromechanische aandrijving (inclusief lineaire motoren waar een hoge dynami-sche prestatie en microprecisie vereist is). Traditioneel werd het meest gebruik gemaakt van pneumatische of hydrau-lische aandrijving. In de huidige com-petitieve markt wordt de gekozen techniek echter steeds vaker bepaald

door factoren als milieu, veiligheid, ge-zondheid en toenemende druk om machi-nes efficiënter te maken. In dit kader wordt in toenemende mate gekozen voor een elektromechanische aandrijving.

Zoals bij alle processen bepalen de aan de toepassing gestelde eisen de gekozen techniek. Een pneuma-tische aandrijving (waarbij energie uit perslucht wordt omgezet in be-weging) wordt meestal geselec-

teerd voor lagere belastingen met een vaste en zich herha-lende beweging tussen twee punten. Bij deze techniek wor-den de eindpunten van de slag

Veranderende trends inlineaire aandrijftechniek

Er zijn tal van technieken om een voorwerp, product of machineonderdeel in

een rechte lijn (lineair) te verplaatsen. Hydrauliek en pneumatiek waren lange

tijd de meest toegepaste technieken, maar de elektromechanische en lineaire

techniek winnen terrein omdat ze duidelijke technische voordelen bieden.

[tekst] Håkan Persson, Thomson Actuators [foto’s] Thomson Actuators

Schema van hy-

draulische versus

elektromechani-

sche actuatoren

Robuust,

betrouwbaar, schoon

en geruisloos

12-14_thomson.indd 12 15-04-13 11:26

13

TECHNIEK Mechanisch

www.AT-aandrijftechniek.nlaprIl 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

ren en werkt op alleen elektrische span-ning, waardoor het overal in een fabriek kan worden geïnstalleerd. Waar nodig kan draadloze aansturing worden ge-bruikt, waardoor een elektromechanische aandrijving ook op afgelegen plaatsen kan worden ingezet. Bovendien vergt dit systeem relatief weinig componenten ver-geleken met een hydraulisch systeem. Een elektromechanische oplossing is com-pact, gemakkelijk te installeren en te ge-bruiken en is betrouwbaar, met een lange gemiddelde tijd tussen twee storingen (MTBF, mean time between failure). De eenvoud van deze oplossing vereenvou-digt ook de specificaties en het ontwerp. De technicus heeft slechts de waarden nodig voor de lastmeting, de bedrijfscy-clus, de slag en terugtreklengte om het vereiste systeem te definiëren.

Onderhoud en productiviteitHydraulische systemen hebben onder-houd nodig om de oliedruk te controleren en filters te vervangen. Voor sommige on-derhoudswerkzaamheden kan het nood-zakelijk zijn het systeem stil te laten afkoe-len en stil te leggen. Een oliekoelsysteem bespoedigt dit maar verhoogt de investe-ring en de operationele kosten en de complexiteit van het proces. Als het sys-teem intensief wordt gebruikt kan fre-quent (bijvoorbeeld wekelijks) onderhoud nodig zijn, wat tot hogere kosten en meer productieverliezen kan leiden.

In vergelijking hiermee kan een elektro-mechanische aandrijving in een geheel ingekapselde en afgesloten eenheid met permanente smering werken. De elektro-mechanische Thomson E050 actuator bij-voorbeeld kan lasten tot 510 N (51 kgf) trekken of duwen. Door het gebruik van gesmeerde kogelschroeven kan deze in veel toepassingen onderhoudsvrij functio-neren of (in de meest veeleisende en in-tensieve processen) slechts elke drie tot zes maanden onderhoud behoeven. Het systeem kan worden voorzien van ge-boorde kanalen die kunnen worden ver-bonden met een smeernippel zodat sme-ring vanaf één punt kan plaatsvinden zonder de behuizing te openen. Dit maakt snel onderhoud mogelijk. Omdat de unit

vaak bepaald door de mechanische limie-ten van de actuator of aanslagen in het pad van de lineaire beweging. Het geluid dat ontstaat wanneer de inrichting de eindpunten raakt, heeft ertoe geleid dat dit soms wordt aangeduid als ‘bang-bang’ techniek. Het is een relatief goedkope op-lossing die heel geschikt is voor eenvou-dige toepassingen. Als regeling van het bewegingsprofiel nodig is, kunnen pro-portionele regelaars en kleppen worden gebruikt, maar dit maakt het systeem ge-compliceerd en potentieel kostbaar om te gebruiken en te onderhouden. Schomme-lingen in de druk kunnen tot verschillen in de resultaten van het proces leiden.Voor grotere belastingen wordt veelal ge-bruik gemaakt van een hydraulische aan-drijving. Hydrauliek genereert en regelt kracht met behulp van olie onder druk. Deze technologie kan worden gebruikt in veeleisende omgevingen inclusief land-bouwen bouwmachines, bijvoorbeeld voor het bewegen van de giek van een graafmachine, inschuiven en intrekken van gereedschappen of het kantelen van laadplatformen. De technologie heeft echter enkele nadelen, zoals relatief hoge onderhouds- en energiekosten, milieuef-fecten en problemen die kunnen ontstaan door lekkage van hydraulische olie.Elektromechanische aandrijfsystemen worden aangedreven door een elektromo-tor en zijn een relatief eenvoudige oplos-sing. Ze zijn een alternatief voor zowel pneumatische als hydraulische systemen en kunnen een aantal voordelen bieden. Hoewel deze systemen traditioneel als een duurdere optie worden gezien, hebben recente technische ontwikkelingen van deze systemen een levensvatbaar alterna-tief gemaakt met een snel rendement op de investering. De belangrijkste voordelen van deze techniek zijn weinig onderhoud, productiviteit, nauwkeurige positierege-ling, lagere energiekosten en eenvoudig gebruik en installatie. Eendelige lineaire actuatoren zoals de Electrak actuatoren van Thomson zijn ontworpen als robuust en betrouwbaar systeem voor gebruik in zelfs de zwaarste omgevingsomstandighe-den. Bovendien zijn ze een schone en ge-ruisloze oplossing die voordelen biedt voor zowel het personeel als het milieu.

Installatie- en bedrijfskostenHydraulische en pneumatische systemen hebben hydropompen respectievelijk compressoren, leidingen en toebehoren nodig om te kunnen werken. Als deze al

beschikbaar zijn op de plaats waar het li-neaire bewegingssysteem wordt geïnstal-leerd, kan een pneumatisch of hydraulisch systeem lagere aanvangskosten voor uit-rusting en installatie hebben dan een elektromechanisch systeem. Hoewel beide soorten systemen onder druk kun-nen blijven staan zonder dat verdere ener-gie wordt toegevoerd, moet de pomp of compressor voortdurend in bedrijf of stand-by staan, zelfs als het lineaire sys-teem niet in bedrijf is, waardoor het ener-gieverbruik relatief inefficiënt is. Elektro-mechanische apparaten gebruiken alleen stroom zolang het systeem in bedrijf is en de last voortbeweegt. Dit kan voor veel toepassingen aanzienlijke energiebespa-ringen opleveren.Voor hydraulische en pneumatische op-lossingen zijn aanvullende systemen nodig om samengeperste lucht of vloei-stof te leveren en deze systemen moeten op elke lineaire aandrijving worden aan-gesloten. Als zulke voorzieningen niet beschikbaar zijn of niet gemakkelijk kun-nen worden aangesloten op de plaats waar het aandrijfsysteem moet worden opgesteld, kan dit de installatiekosten flink verhogen. Systemen met samenge-perste vloeistof of lucht kunnen boven-dien gecompliceerd en duur zijn en ge-voelig voor lekkages, wat tot hogere on-derhoudskosten kan leiden. Lekkage van hydraulische olie kan veiligheidsproble-men opleveren en het noodzakelijk maken om de vloer van de fabriek regel-matig schoon te maken. De complexiteit van ondersteunende systemen verhoogt het risico dat het productieproces tot stil-stand komt en dat verhoogt de totale be-drijfskosten van het proces.Een elektromechanisch systeem kan onaf-hankelijk van andere systemen functione-

Veranderende trends inlineaire aandrijftechniek

4

Compact en

gemakkelijk te

installeren

Electrak PPA-DC

Performance Pak

actuators zijn ro-

buuste, heavy duty

aandrijvingen voor

mobiele toepas-

singen zoals het

verplaatsen van hy-

draulische liften

12-14_thomson.indd 13 15-04-13 11:26


atoren kunnen functioneren in een volle-dig afgedekte, afgesloten behuizing om het binnendringen van vuil en water te minimaliseren, wat het onderhoud vermin-dert en voorkomt dat het systeem het vroegtijdig begeeft. Bovendien zijn ze ro-buust en compact, waardoor ze gemakke-lijk te installeren zijn in diverse omgevin-gen, inclusief ruwe omgevingen en moei-lijk bereikbare locaties.

In geavanceerde toepassingen kan elek-tromechanische technologie worden ge-bruikt om het bewegingsprofiel gemak-kelijk te regelen. Omdat de voeding elek-trisch is , zijn elektromechanische actuatoren eenvoudig te integreren met regelaars op een hoger niveau in het sy-steem. Dit biedt flexibele programmering en de mogelijkheid om het bewegings-profiel te wijzigen zonder de machine uit te schakelen. De terugverdientijd van de investering in elektromechanische appa-ratuur zal uiteraard verschillen afhankelijk van de toepassing waarin ze wordt ge-bruikt, maar gewoonlijk worden besparin-gen binnen een jaar gerealiseerd.Veel technici onderkennen dat een elek-tromechanisch systeem voor een lineaire beweging voordelen oplevert en proble-men oplost. Deze systemen krijgen steeds meer de voorkeur en worden steeds vaker gebruikt in brede rangen aan toepassin-gen en industriesectoren. Voor sectoren waar een schone productieomgeving ver-eist is, zoals de fabricage van elektronica, farmaceutica of de verwerking van voe-dingsmiddelen en dranken, bieden deze systemen een hygiënisch alternatief voor andere technieken. Elektromechanische actuators bieden in een groot aantal sec-toren een oplossing die de winstgevend-heid verbetert en duurzame bedrijfspro-cessen biedt voor de toekomst.

Inl.: Thomson Actuators, tel.: (+32) 499 98 28 38, www. thomsonlinear.com

daarvoor niet hoeft te worden geopend, kan maar weinig stof of water in het sys-teem komen, zodat het zelfs in de vuilste omgeving beschermd blijft. Voor machi-nes in continu bedrijf minimaliseert dit niet alleen de operationele kosten, maar maximaliseert het de inzetbaarheid van de machine waardoor de productie aan-zienlijk wordt verhoogd.

Prestaties en nauwkeurigheidElektromechanische actuators bieden to-tale flexibiliteit met regeling van de snel-heid, positie en kracht, waardoor de ge-bruiker volledige controle heeft over het bewegingsprofiel. De bewegingen zijn onbeperkt instelbaar en kunnen dankzij ingebouwde eindschakelaars gemakkelijk worden opgenomen in hogere regelkrin-gen, waardoor ze een goede keuze zijn voor gecompliceerde toepassingen. Ver-dere flexibiliteit wordt bereikt doordat wijzigingen in het profiel kunnen worden geprogrammeerd zonder dat het systeem hoeft te worden uitgeschakeld, waardoor deze componenten geschikt zijn voor pro-cessen die omstellingen vereisen binnen een productieploeg. Dit geldt onder meer voor toepassingen zoals verpakkingen van verschillende afmetingen in een ver-pakkingsmachine.Een hydraulisch systeem is lastiger te posi-tioneren en kan tot onnauwkeurigheid leiden. Soms moeten daartoe de sys-teeminstellingen worden overgecompen-seerd, wat kan zorgen voor extra slijtage van werktuigen die in een proces worden gebruikt. Een elektromechanische actua-tor regelt de positie rechtstreeks en is nauwkeuriger. De grote nauwkeurigheid heeft een aantal bijkomende voordelen, waaronder minder slijtage van machines en, in productieomgevingen, minder afval door onnauwkeurigheden.

ToepassingenElektromechanische actuators zijn een goede keus voor situaties waar geavan-ceerde regeling van het bewegingsprofiel vereist is. Zo kan in bijvoorbeeld verpak-kingssystemen de eenvoud waarmee ge-avanceerde regelopties aan het bewe-gingsprofiel in het systeem worden toege-voegd, de productiviteit maximaliseren. Dit kan gebeuren door snelle product-doorvoer, terwijl met langzamere bewe-gingen ook wordt gezorgd voor meer controle over de positioneerfase. De tech-nologie maakt snel omstellen mogelijk, wat productieverhogend werkt. In toepas-

singen als blaasvormen kan de grotere beheersing van het hele bewegingsprofiel resulteren in grotere kwaliteit en minder verspilling door afval. Door de algemene voordelen van elektromechanische aan-drijvingen worden ze vaker geselecteerd voor uiteenlopende toepassingen.Het geluidsniveau van compressoren, luchttanks en accumulatoren bij hydrauli-sche en pneumatische systemen is niet altijd aanvaardbaar in de werkomgeving. Elektromechanische oplossingen bieden een stillere oplossing zonder de noodzaak van aanvullende geluidsabsorberende ap-paratuur. De lagere energie- en onder-houdskosten zorgen voor gereduceerde eigendomskosten, wat uiteraard aantrek-kelijk is ongeacht de toepassing.

SamenvattingPneumatische en hydraulische systemen voor lineaire beweging worden nog steeds veelvuldig gebruikt en vervullen belangrijke functies heel goed. Ze hebben echter een aantal nadelen die ook invloed hebben op de totale kosten tijdens de le-venscyclus. Technici in alle industriesecto-ren onderkennen de voordelen van elek-tromechanische oplossingen steeds vaker, waardoor vaker gebruik wordt gemaakt van deze technologie.Over het geheel gezien bieden elektrome-chanische componenten voor lineaire be-wegingen in een proces potentieel voor besparingen in energieverbruik en onder-houdskosten. De aandrijvingen kunnen door hun grote nauwkeurigheid productie-verhogend werken en de hoeveelheid afval verminderen in een oplossing die eenvou-dig te specificeren, te installeren en te ge-bruiken is. Er zijn minder uitgebreide syste-men voor energietoevoer nodig, waardoor het gebruik eenvoudig blijft en een schone, geruisloze en betrouwbare oplossing wordt geboden. Elektromechanische actu-

Lineaire precisie-ac-

tuators zijn voorge-

monteerde lineaire

bewegingssystemen

voor gebruik in

toepassingen zoals

handling, machi-

nale bewerking

en fabricage waar

een langere slag

en geavanceerde

bewegingsprofielen

vereist zijn

Volledige controle

over bewegingsprofiel

12-14_thomson.indd 14 15-04-13 11:26

More information at+49 711 61946-829 or [email protected]

Answers for automationJoin the industry highlight for electric automation –meet highly qualified visitors and gain new customers

Electric AutomationSystems and ComponentsInternational Exhibition and ConferenceNuremberg, Germany, 26 – 28 November 2013

Request your stand space at

www.mesago.com/sps/exhibitorkit

Laat de raderen draaien

AANDRIJFTECHNIEKAANDRIJVEN - BESTUREN - TOEPASSEN

MAGAZINE Proefabonnement 3 nummers 25,-

WEBSITE Dagelijks nieuws en achtergronden

NIEUWSBRIEF Gratis een wekelijkse update

Aandrijftechniek is hét vakblad over aandrijven, besturen en toepassen en informeert over ontwerp, constructie,

onderhoud en toepassing van componenten en systemen. Aandrijftechniek is er voor ontwerpers, constructeurs

en onderhoudstechnici. Door bundeling van nieuws, achtergrondinformatie en expertise is

Aandrijftechniek een onmisbare kennisbron voor de aandrijfi ndustrie.

ww

w.at-aandrijftechniek.nl

Ga voor meer informatie naar www.eisma.nl of neem direct contact op 088 2944 700


D e HMR is er in twee mechanische vari-

anten: een standaard versie (‘Basis’) die op een draagconstructie moet worden gemonteerd, en een zelfdragende versie (‘Reinforced’) die zelf onderdeel van de dragende constructie is. Van binnen zijn de cilinders voorzien van twee geleide-rails, die vooral dienen voor opname van de mechanische krachten. Verder vindt binnenin een tandriemoverbrenging of schroefspindel plaats.

OpbouwDe cilinder is afkomstig uit het huis Origa, dat sinds 2008 tot het Parker-concern be-hoort. Het is dus niet vreemd dat voor de afdichting is gekozen voor een buiten-band, die door de wagen heen vlak onder de deksels retour loopt. De wagen is me-chanisch verbonden met de tandriem of spindel binnen in de cilinder. In tegenstel-ling tot vergelijkbare oplossingen kan het profiel aan de zijkant worden afgedicht waardoor een afdichting tot klasse IP54 mogelijk is. Een open uitvoering in IP20, waarbij de overbrenging goed toeganke-lijk is, is overigens standaard. De IP54 uit-voering biedt uiteraard meer bescher-ming (de aandrijving tegen vervuiling, de gebruiker tegen verwondingen) en dit is ook de meest toegepaste uitvoering. Bij deze versie kunnen sensoren via M8-aan-sluitingen op de eindkappen worden ge-plaatst. Via externe smeernippels kunnen

smeermiddelen worden toegevoegd zon-der de behuizing te verwijderen, wat tijd spaart en productieonderbreking tot het minimum beperkt.

De keuze voor tandriem of spindel is af-hankelijk van een aantal factoren, met name gewenste of toelaatbare snelheid,

stuwende kracht en nauwkeurigheid. Voor de tandriemen is gekozen voor één standaard type, waarbij de breedte afhan-kelijk is van het profiel van de behuizing. Bij de spindel is uiteraard de diameter af-hankelijk van het profiel. Maar ook de steek is variabel, zodat voor zowel een langzame nauwkeurige verplaatsing als voor een snelle en iets minder nauwkeu-rige verplaatsing kan worden gekozen.Standaard is geen rem aanwezig. Is die wel gewenst, dan moet die bij de aan-bouw van de motor worden aangebracht. Behalve de optionele rem en motor biedt Parker Hannifin nog een assortiment toe-behoren aan in de vorm van flensplaten, koppelingen en T-slots.

Modulair systeemDe HMR linear drive is geheel modulair opgebouwd. De aandrijfmotor is aan de zijkant te monteren (eventueel via een doorlopende as) of aan de boven- of on-derkant. In deze configuratie zorgt een tandriemoverbrenging voor de omzetting van roterende naar lineaire beweging. Als een spindel wordt toegepast, wordt de motor aan de kopse kant gemonteerd. Er wordt in de meeste gevallen een vertra-

Elektromechanische cilindersvoor middelzware toepassingen

Vorig jaar introduceerde Parker Hannifin een nieuwe generatie elektrome-

chanische cilinders, de Origa High Moment Rodless cilinder ofwel HMR. Deze

vullen het gat in het leveringsprogramma tussen enerzijds de Origa zuiger-

stangloze cilinders en de zware cilinders uit het voormalige Hauser-pro-

gramma. Met de nieuwe serie mikt Parker Hannifin vooral op middelzware

toepassingen als portaalrobots, XY-tafels, palletisers en productieautomati-

sering bij zwaardere werkstukken.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Parker Hannifin

De High Moment Rodless

cilinder is leverbaar met

tandriem- of spindeloverbren-

ging en in basis- of versterkte

uitvoering. De wagen is mecha-

nisch verbonden met de tandriem

of spindel binnen in de cilinder

IP20 standaard, IP54

meest toegepast

16-17_parker.indd 16 15-04-13 11:27

17

TECHNIEK Mechanisch


delijke handleiding, hoe de juiste uitvoe-ring moet worden berekend. Daarbij spe-len onder meer het toelaatbare gewicht, de maximale afmetingen, snelheden en versnellingen een rol. De krachtberekenin-gen gelden vooral voor het profiel, dat de bepalende schakel is in het geheel. Nadat de juiste cilinder is berekend, moeten de lineaire en roterende bewegingen worden vertaald naar de juiste aandrijfmotor.Omdat dit weliswaar niet zo heel moei-lijke maar wel tijdrovende berekeningen kunnen zijn, is voor de HMR ook een tool ontwikkeld, EL-sizing genaamd, die klan-ten vanaf internet kunnen downloaden. Op basis van de invoer doet EL een voor-stel, dat de klant kan gebruiken.

ToepassingUiteraard kan deze cilinder als autonome aandrijving worden toegepast. In veel si-tuaties zullen echter meerdere exempla-ren (al dan niet van gelijke afmetingen en slaglente) worden gecombineerd. Parker Hannifin kan de HMR’s ook aanleveren als kruistafel of als portaalrobot, inclusief ge-lijkloopregeling via de controller. Hier-door zijn behalve XY- of YZ-ook gemakke-lijk XYZ-applicaties te realiseren.Parker Hannifin ziet de nieuwe serie vooral als uitbreiding op de bestaande elektrische en pneumatische cilinders uit het Origa-programma. De HMR werd vooral ontwikkeld omdat de markt vroeg om grotere, zwaardere en snellere line-aire aandrijvingen dan de befaamde zui-gerstangloze pneumatische en elektrische konden bieden. Aan de bovenzijde sluit de nieuwe serie weer goed aan bij de aan-drijvingen zoals de ETH cilinder.De fabrikant voorziet voor de nieuwe aan-drijving een brede markt. Een belangrijk marktsegment zal de automatisering bin-nen productieprocessen zijn, met name het gecontroleerd verplaatsen van produc-ten. Een toepassing die in de praktijk al is gerealiseerd is het spuiten van coatings op vlakke glasplaten, waarbij de spuitkop moest worden voorzien van allerlei slan-gen voor coating, perslucht en besturing.Gezien de afmetingen van de cilinders ver-wacht Parker Hannifin dat wat zwaardere toepassingen, zoals portaalrobots en XY-ta-fels voor het verplaatsen van grotere mas-sa’s. Maar ook palletisers lenen zich goed voor uitvoering met HMR cilinders.

Inl.: Parker Hannifin BV, tel.: (078) 654 30 70, www.ontdekparker.nl

gingskast ingebouwd, maar het voordeel van de flexibiliteit is dat je een motor in verschillende configuraties kunt opbou-wen en dit kan inbouwruimte schelen.

Parker levert de motor als kant-en-klare aandrijving, dat wil zeggen klantspecifiek en met de juiste lengte, maar zonder motor. De klant kan zijn eigen favoriete merk motor aanbouwen. De lengte is in principe oneindig; de enige beperking is de handelslengte voor de cilinderbehui-zing van 6 m (op aanvraag tot 8 m), zon-der eindkap. De aandrijvingen worden klantspecifiek geproduceerd in de Parker Origa-fabriek in Filderstadt. Behalve dat de cilinder fysiek wordt opgebouwd en geassembleerd, wordt ook de eventuele tandriem op spanning gebracht en het geheel functioneel getest.De behuizing en (massieve) eindkappen zijn vervaardigd uit aluminium, met name omdat dit materiaal licht is en bestand tegen corrosie. De profielen zijn zo licht maar ook zo stijf mogelijk uitgevoerd, alles afgestemd op de krachten die op de cilin-der kunnen optreden. De bouten zijn uit-gevoerd in staal, als optie in roestvaststaal.Door het grote leveringsprogramma kan Parker Hannifin de cilinder als complete

aandrijfoplossing aanleveren. Behalve deze cilinder omvat het programma im-mers ook motoren, vertragingskasten en controllers voor de aansturing van de mo-toren. Meestal worden stappen- of servo-motoren gemonteerd. Deze kunnen in principe van elk merk zijn; Parker levert desnoods de flensplaten mee. Ook ge-wone draaistroom- en gelijkstroommoto-ren en zelfs luchtmotoren kunnen voor de primaire aandrijving zorgen, maar de nauwkeurigheid met deze typen is lager dan met een stappen- of servomotor.Voor terugkoppeling (vereist voor een servo) en adequate aansturing van de motor adviseert de producent een resol-ver of encoder te gebruiken. Voor tijdige detectie van de eindpositie worden reed-schakelaars ingebouwd. Voor het bepalen van de verplaatsing en het garanderen van de juiste tussenposities zijn zowel op-tische als elektromagnetische meetsyste-men leverbaar.

EigenschappenDe maximale lineaire snelheid bij de klein-ste spindeloverbrenging bedraagt 0,25 m/s, bij de grootste 1,6 m/s. Bij tandrie-men zijn hogere snelheden (tot 5 m/s) en grotere massa’s mogelijk, maar dit gaat ten koste van de nauwkeurigheid. Bij de spindels kan de herhalingsnauwkeurig-heid 20 µm bedragen, bij de tandriem-overbrenging een nog altijd respectabele 50 µm. De lineaire aandrijvingen zijn op dit moment leverbaar in breedten van 150 mm, 180 mm en 240 mm. Aan breedte 110 mm en 80 mm wordt nog gewerkt. Het draagvermogen van elke cilinder is af-hankelijk van het profiel. De documentatie voor deze samenstellingen geeft een dui-

Elektromechanische cilindersvoor middelzware toepassingen

Bij de uitvoering met spindel zijn verschillende diameters en steken

beschikbaar, zodat zowel voor een langzame nauwkeurige verplaat-

sing als voor een snelle en iets minder nauwkeurige verplaatsing

kan worden gekozen

Aandrijvingen worden

klantspecifiek

geproduceerd

Bij de versie met tandriemen zijn hogere snelheden en grotere

massa’s mogelijk, maar is de nauwkeurigheid kleiner

16-17_parker.indd 17 15-04-13 11:27

18 www.AT-aandrijftechniek.nl aprIl 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

De MG-rollenomloopgeleidingserie van Rosa bestaat sinds 2009 en was tot voor kort leverbaar in de maten 25 mm, 35 mm, 45 mm en 55 mm en nu ook in de maat 65. Doordat Rosa alle rails naar de nul maat slijpt zijn wat betreft de voor-spanning de loopwagens op iedere rail te gebruiken. Rosa levert wat de rails betreft alleen de hoogste nauwkeurigheids-klasse. De loopwagens zijn in vier nauw-keurigheidsklassen beschikbaar.Door nu de loopwagen op maat te slijpen en het contactvlak en de kanteling van de rol te compenseren (afwijkende hoek) kun-nen zij garanderen dat de rol volledig aan-ligt op de rail. Bij het maken van de voor-spanning wordt de bovenzijde van de wagen van nature enkele microns hol ge-trokken omdat de zijkanten van de wagen naar buiten worden gedrukt door de voor-spanning. De wagens worden daarom als

laatste stap in gemonteerde toestand, dus onder voorspanning nageslepen op een masterrail zodat bovenzijde en zijkant van de wagen vlak en haaks liggen ten op-zichte van de rail. Vervolgens worden de loopwagens nogmaals nagemeten en met een laser voorzien van de tolerantiecodes. Dit is in tegenstelling tot wat gebruikelijk is

bij het creëren van voorspanning bij rollen-geleidingen. Meestal wordt de behuizing gemeten en vervolgens de voorspanning gecreëerd door toepassing van rollen met verschillende diametermaten. Bij de MG-Monoguide zijn alle rollen gelijk en zit de voorspanning in de tolerantie van de loop-vlakken geslepen. Er hoeft bij vervanging van een geleidingwagen alleen de juiste tolerantieklasse opgegeven te worden.

Rosa claimt dat ze er in geslaagd zijn om een extra draagrol in de loopbaan te krijgen bij de normale lengte wagens en tot twee extra draagrollen bij de langere versies. Hierdoor neemt het draagvermogen van de wagens toe met circa 8 tot 10 procent.

Meer voordelen Bij rollengeleidingen zijn doorgaans de smeerkanalen open, dit in tegenstelling tot bij Rosa. In de smeerkanalen zijn klep-pen aangebracht die voorkomen dat tij-dens het bewegen van de wagen het smeermiddel (meestal olie) niet in een van de twee eindkappen terug kan stromen. Het smeermiddel blijft dus bij de contact-vlakken, ook bij verticale toepassing van de geleiding. Bij bestelling van de wagen hoeft wat betreft de smering ook niet aan-gegeven te worden waar de smeernippel moet worden geplaatst. Alle eindplaten zijn gelijk, en op alle gebruikelijke smeer-plekken zitten blindschroeven. De smeer-

rollenomloopgeleiding met verhoogde draagkracht

rosa Sistemi introduceert met haar partner

Stamhuis lineairtechniek de tweede gene-

ratie rollen profi elrailgeleiding type MG voor

hogere stijfheid en draagtallen. aandrijf-

techniek ging mee naar Milaan (I) voor een

fabrieksbezoek.

[tekst en foto’s] Jeroen aalberts

Productie

traceerbaar

De MG-Monoguide rollenomloopgeleiding van Rosa is leverbaar in de maten 25 t/m 65

(foto: Rosa Sistemi)

In de eindkappen

bevinden zich de

oliekanalen. De

twee ‘gaten’ tussen

de twee bevesti-

gingsopeningen in

de eindkap zijn voor

de oliekleppen

naar buiten worden gedrukt door de voor-spanning. De wagens worden daarom als Dit is in tegenstelling tot wat gebruikelijk is

bij het creëren van voorspanning bij rollen-geleidingen. Meestal wordt de behuizing gemeten en vervolgens de voorspanning gecreëerd door toepassing van rollen met verschillende diametermaten. Bij de MG-Monoguide zijn alle rollen gelijk en zit de voorspanning in de tolerantie van de loop-vlakken geslepen. Er hoeft bij vervanging van een geleidingwagen alleen de juiste tolerantieklasse opgegeven te worden.

de eindkap zijn voor

de oliekleppen

18-19_stamhuis.indd 18 15-04-13 14:37

19

TECHNIEK Mechanisch


nippel kan op de gewenste plaats aange-bracht worden, altijd handig als er tijdens het inbouwen nog wijzigingen zijn in de constructie of de toepassing. Bij het ontwerp van de MG-Monoguide is er bewust voor gekozen om het gebruik van kunststof zoveel mogelijk te beperken. Staal is nauwkeuriger te bewerken en min-der gevoelig voor temperatuurwisselin-gen. Door het aantal onderdelen gering te houden zijn er nauwkeuriger productieto-leranties mogelijk en zijn de wagens ook sneller te assembleren, bewegen de wa-gens soepeler assembleren en bewegen de wagens soepeler.

Standaard zijn de loopwagens van Rosa voorzien van een dubbellips afdichting. Met een lichte voorspanning drukken de afstrijkers tegen de rail en vegen het vuil voor de wagen weg en houden het smeer-middel zoveel mogelijk binnen de wagen. Zo met de hand voel je de extra weerstand wel, maar volgens directeur en mede- eigenaar Fabrizio Rosa hebben praktijk-tests uitgewezen dat het verschil onder belasting minimaal is en dat het geen in-vloed heeft op de motorkeuze van de aan-drijving. Om de omloopkanalen schoon te houden zijn de loopbanen volledig afge-schermd door dichtlijsten.

productieBij de fabriek in Legnano bij Milaan wor-den de geleidingsrails koudgetrokken en inductie gehard aangeleverd. De rails worden voorzien van potgaten en volau-tomatisch gericht. De onder- en de boven-zijde van de rail worden in één bewerking op maat geslepen. De loopvlakken wor-

den op de nul maat geslepen.Ook de blokken voor de loopwagens wor-den gefreesd, geboord en gehard aangele-verd. Rosa slijpt de loopbanen, het monta-gevlak en de zijvlakken. Vervolgens worden de loopwagens geassembleerd. De wagens worden zoals reeds omschreven in gemon-teerde toestand nageslepen op een master-rail voor de juiste voorspanning. Tijdens de productie wordt regelmatig gemeten en de gegevens worden verzameld en digitaal ge-archiveerd. De producten worden geco-deerd en op de loopwagens worden ook de nauwkeurigheidstoleranties ingegraveerd. Van alle producten kunnen productierap-port en eventuele productiefouten achter-haald worden. De productierapporten zijn ook beschikbaar voor de klanten. De MG-serie voldoet wat betreft de afmetingen aan DIN 645-1 en de dynamische belasting is conform DIN ISO 14728-1, statisch -2.

Smeernippel vrij

plaatsbaar

rosa SistemiDe Italiaanse fabrikant Rosa is van oorsprong een machinefabrikant van slijpmachines, en is in 1964 opgericht door Ermando Rosa. De ervaring in de techniek van de Rosa familie gaat echter terug tot in 1890, toen de eerste werkplaats werd geopend. Bij het construe-ren van een nieuwe slijpmachine in de jaren ‘70 heeft Rosa toen zelf de geleiding ontwik-keld en deze vervolgens gefabriceerd. Uiteindelijk is Rosa ook voor de markt geleidingen gaan produceren. In 1979 is de geleidingafdeling onder de naam Rosa Sistemi verder gegaan en de slijpmachineafdeling onder de naam Rosa Ermando. Twee zonen van de oprichter zijn nu samen eigenaar van de twee in Milaan gevestigde firma’s. Rosa Sistemi heeft in Zwitserland en Brazilië eigen verkoopkantoren. In andere landen wordt met dea-lers gewerkt.

De geharde rails zijn

gericht en voorzien

van gaten

FlexibiliteitDe machinebouw in Nederland is flexibel en maakt vooral kleine series of zelfs en-kelstuks. Voor Stamhuis is naast kwaliteit dan ook belangrijk dat een leverancier hierop kan inspelen en snel kan schakelen als er zich wijzigingen of problemen voor doen. Recente ontwikkelingen (op ver-zoek van klanten) doen zich voor op het gebied van het integreren van meetsyste-men in de rollenomloopgeleidingen voor een nauwkeurige plaatsbepaling. Rollen profielrailgeleidingen worden onder meer toegepast in kunststofspuitgietmachines, freesmachines, excenterpersen voor buig-techniek, robottracks, precisie snijmachi-nes en langgatboormachines.

Inl.: Stamhuis Lineairtechniek BV, tel.: (0571) 27 20 10, www.stamhuislineair.nl

Goed zichtbaar hier

bij de loopwagen

zijn de rollen en de

dubbele afdichtings-

wiper

18-19_stamhuis.indd 19 15-04-13 14:37


D e laatste jaren is de automatiserings-

techniek in hoog tempo verder ontwik-keld. Daarbij zijn niet alleen de eisen die aan de besturingscomponenten worden gesteld sterk veranderd, maar ook die aan de verbindingstechniek. Denk hierbij aan de trend dat steeds meer persluchtactua-toren vervangen worden door kleine servo- en lineaire motoren. Deze aandrij-vingen worden alsmaar compacter.Tegelijkertijd moeten de elektrische inter-faces meer functies vervullen. Hierdoor zal voor de gebruikelijke M23 verbinding

een alternatief moeten worden gezocht. De van oorsprong vierpolige connectoren zijn daarnaast voor nieuwe toepassingen op het gebied van sensoren geleidelijk tot zeventien polen uitgebreid. Om ook op ethernet gebaseerde omgevingen te kun-nen worden ingezet, zijn M12-connecto-ren voor dataoverdrachtssnelheden tot 10 Gbit/s geschikt gemaakt.

Signalen, data én vermogenMet al deze innovaties wordt met de M12-connector de weg ingeslagen van pure

sensorconnector naar toonaangevend universeel aansluitsysteem voor sensoren, actuatoren, veldbus- en netwerktechniek. Ook de internationale standaardisering draagt hier bij aan de algemene accepta-tie van M12-connectoren. Nieuwe pool-schema’s worden in een vroeg stadium voor het normeringsproces ingediend, waardoor wereldwijde compatibiliteit wordt verkregen.

Tegelijkertijd zien we dat bij de compacter wordende elektronische apparaten het be-nodigde vermogen stijgt. Hiervoor zijn nieuwe aansluitconcepten nodig. Ook de eisen aan de aansluittechniek voor moto-ren en aandrijfoplossingen veranderen. Aansluitingen moeten compact en flexibel zijn, zodat ze in de vaak beperkte inbouw-ruimte passen. Ook economische aspecten spelen in dit verband een rol: juist bij com-

Universele connector voor signaal-, data- en vermogensoverdracht

M12-connectoren kennen we vanuit verschillende toepassingsgebieden. In ma-

chines en installaties zijn ze de standaard aansluittechniek. Met nieuw ontwik-

kelde vermogensconnectoren uit de serie M12 Power breidt Phoenix Contact de

toepassingsgebieden nu zelfs uit in de richting van energiedistributie.

[tekst] Thijs van den Akker, Phoenix Contact BV, Zevenaar [foto’s] Phoenix Contact BV

M12-connectoren

kunnen nu ook

voor vermogens-

overdracht worden

ingezet

7,5 kW via M12

De M12-connectoren voor hoge spanningen

bieden een aardaansluiting, voorijlend PE-

contact en aarding van de metaaldelen

De 360°-afscherming beschermt de omge-

ving tegen EMC–storingen

20-21_Phoenix.indd 20 15-04-13 11:29

21

TECHNIEK Besturingen


pacte motoren met geïntegreerde elektro-nica vormt de aansluittechniek een aan-zienlijk deel van de totale kosten.Phoenix Contact heeft daarom een nieuwe connectoroplossing ontwikkeld, M12 Power genaamd, die ondermeer is be-doeld voor de aansluiting van compacte motoren en apparaten. Deze productfami-lie breidt het M12-concept uit naar de ver-mogensoverdracht tot 630 V AC en 12 A continu (ofwel 7,5 kW via een M12!). Daar-mee wordt een bestaand gat in het aanbod gedicht; de gebruiker kan zijn apparaten nu uniform met M12 aansluiten voor sig-naal-, gegevens- én vermogensoverdracht.De connectoren uit de productserie M12 Power zijn voorzien van mechanische polari-satie, waarmee foutief aansluiten van de M12-voeding op een ‘normale’ M12-aanslui-ting wordt voorkomen. De lucht- en kruip-stroomwegen van de M12 Power connecto-ren komen overeen met de normatieve waarden van klassieke vermogensconnecto-ren. De versies die voor hoge spanningen zijn ontwikkeld, hebben daarom ook een aardaansluiting met voorijlend PE-contact.

De nieuwe vermogensconnectoren zijn ontwikkeld voor de voeding van appara-ten in diverse toepassingsgebieden. Voor DC–toepassingen bij lage spanningen tot 63 V en 12 A hebben ze vier vermogens-contacten met T-polarisatie. Voor AC–toe-passingen bij spanningen tot 630 V en 12 A hebben ze 3+PE-vermogenscontacten met een S-polarisatie. Daardoor is de M12-standaard met twee extra polarisa-ties uitgebreid, waardoor tal van nieuwe toepassingsgebieden mogelijk worden. De totale afmetingen blijven met een dia-meter van circa 16 mm hetzelfde als bij het gangbare en compacte M12-ontwerp.

GebruikIn de automatiseringstechniek is het al gebruikelijk om apparaten in ruwe omge-vingen met M12-connectoren te bekabe-len. De aansluiting voor de voeding vormde daarbij vaak het zwakke punt. De M12-vermogenseigenschappen waren niet toereikend of er was vanwege de vei-ligheid een separate polarisatie voor de netspanning vereist. Zo moest dan, vaak ten koste van compacte apparaatafmetin-gen, toch een traditionele grotere vermo-gensconnector worden gebruikt.Dit probleem wordt met de nieuwe con-

nectoren uit de serie M12 Power opge-lost. Deze bieden fabrikanten van appara-ten namelijk economische voordelen omdat de hoge constructieve en produc-tietechnische kosten voor een combinatie uit M12- en grotere vermogensconnecto-ren vervalt. Een uniforme M12-oplossing met sensor-, data- en vermogensvarianten vereenvoudigt de mechanische opbouw dankzij de gelijke afmetingen voor de ‘de-sign in’ van M12, en maakt zo een voorde-ligere productie van apparaten mogelijk.Ook de eindgebruiker profiteert van de uniforme toepassing van M12-connecto-ren, die met de Speedcon-techniek van Phoenix Contact over snelvergrendeling beschikken. Alle apparaatconnectoren kunnen bij beperkte inbouwruimte met slechts een halve omwenteling snel en be-trouwbaar worden vergrendeld.

Nieuwe toepassingsgebiedenDe M12-vermogensconnectoren komen ook tegemoet aan de vraag naar com-pacte, flexibele en betaalbare vermogens-connectoren, die voortkomt uit de minia-turisatie van aandrijvingen en decentrale bekabeling. Vooral voor apparaten met kleine inbouwafmetingen die een bedrijfs-spanning tot 630 V maar een stroombelas-ting in de orde van grootte van ‘slechts’ 12 A hebben, is de aansluittechniek van M12 Power zinvol. Een 360°-afscherming be-schermt tegen EMC-storingen.Ook voor de laagspanningsvoeding (be-neden 63 V) zijn door de vierpolige M12-connectoren nieuwe concepten voor de voeding van decentrale apparaten moge-lijk. Daarbij kunt u denken aan veldbus I/O-modulen, ventieleilanden of andere

voedingen in een IP67-omgeving. De vier-polige DC-uitvoering maakt ook twee on-afhankelijke DC-voedingscircuits van elk 12 A mogelijk, die dankzij de 1,5 mm2-aders overdracht van hogere stromen bij beperkte spanningsval toelaten.

Tot slotHet universele M12-concept blijkt nog steeds mee te kunnen gaan met de toene-mende eisen in de automatiseringstech-niek. De aansluittechniek voor signalen, data en vermogen is nu voor het eerst uniform met M12-connectoren mogelijk. Dit is een mooie aanvulling op de univer-sele basiseigenschappen, zoals een een-voudige handling en een hoge robuust-heid. Daarmee hebben de M12-connecto-ren goede eigenschappen die hen zullen helpen hun opkomst binnen belangrijke toepassingsgebieden voort te zetten, bij-voorbeeld in de aandrijf- en gebouwen-techniek en op het gebied van infrastruc-tuur en buitentoepassingen.

Inl.: Phoenix Contact BV, tel.: (0316) 59 17 20, www.phoenixcontact.nl

Universele connector voor signaal-, data- en vermogensoverdracht Uitgebreid programma

M12 Power is als volledige productfamilie op de markt geïntro-duceerd. Daartoe behoren:• voorgeconfectioneerde kabels met afgeschermde en ‘kabel-

rupsbestendige’ PUR-kabel met een aderdoorsnede van 1,5 mm2 in rechte of haakse uitvoering met stift- of buscontacten

• inbouwconnectoren voor voor- en achterwandmontage met voorgeconfectioneerde, ingegoten aders voor de apparaataan-sluitingen of voor schakelkastdoorvoeren

• modulaire en door de gebruiker zelf confectioneerbare M12-flens voor motorspecifieke toepassingen. Hiermee kunnen crimpcontacten direct op de motordraden worden aangesloten en door middel van een modulair contactblok op de motor worden geconfectioneerd

Naast deze drie varianten zijn ook in het veld confectioneerbare connectoren met schroefaansluittechniek leverbaar.

De vermogensconnectoren uit de M12 Power serie zijn lever-

baar in omspoten varianten (links), connector met voorgecon-

fectioneerde aders (midden) en als confectioneerbare appa-

raatconnector voor montage aan de motor

T-polarisatie en S-polarisatie: De T-polarisatie laagspanningsap-

plicaties tot 63 V voor de voeding van bijvoorbeeld veldbuscompo-

nenten, passieve verdelerboxen, voedingen of kleine motoren met

maar 12 A continue stroom. Met de S-polarisatie kunnen hoge span-

ningen tot 630 V en 12 A voor compacte decentrale componenten

via M12-connectoren worden aangesloten - bijvoorbeeld motoren,

frequentieomvormers, motorschakelaars of voedingen

Eenvoudiger opbouw,

lagere kosten

20-21_Phoenix.indd 21 15-04-13 11:29


D e toepassing van radiografische af-

standsbediening begon in de jaren dertig van de vorige eeuw in bouwkranen in New York. De eerste apparaten werkten volle-dig analoog, op één frequentie, zodat ie-dere ontvanger kon ‘meeluisteren’. In de beginjaren zijn ook ongelukken gebeurd doordat de verkeerde machine op radio-grafische commando’s reageerde. Tegen-woordig zijn veel frequenties beschikbaar en door de digitale techniek kreeg elke

zender en ontvanger een eigen adres (net als bij ethernet). Tele Radio heeft er voor gekozen om het serienummer van de ont-vanger te gebruiken voor het vaststellen van zijn identiteit. Anders gezegd: het se-rienummer is tevens het adres.

FrequentiesDe telecommunicatiewereld kent strenge regelgeving wie welke band mag gebrui-ken, en vaak verschilt dat van regio tot

regio en van land tot land. In de loop der jaren zijn de frequentiebereiken boven-dien een paar keer aangepast aan ontwik-kelingen in de telecommunicatie.Veel frequentiebanden (bijvoorbeeld voor hulpdiensten, militairen, radio en televi-sie) tellen maar een beperkt aantal aan-bieders. Voor ‘vrije’ banden is het aanbod groter. ‘Vrij’ wil zeggen dat een fabrikant of gebruiker de apparatuur mag toepas-sen zonder dat hij daarvoor een vergun-ning nodig heeft. In de 433 MHz en 869 MHz band is in Europa voor zendvermo-gens tot 10 mW geen licentie nodig, voor 10 mW en meer wel. De meeste systemen werken tegenwoordig in de eveneens vrije 2,4 GHz band en kunnen (indien be-schikbaar) zelfs werken via WiFi-techniek. Binnen elke frequentieband zijn diverse kanalen beschikbaar, zodat diverse zen-ders en ontvangers naast elkaar kunnen opereren. De meeste systemen die Tele Radio verkoopt, opereren in de drie ge-noemde frequentiebanden en zijn licen-tievrij. Soms (bij grotere vermogens en bij andere frequenties die men soms ook verkoopt) moet de gebruiker wel een ver-gunning aanvragen.

Draadloze afstandsbediening werkt radio-grafisch en heeft dus te maken met typi-sche eigenschappen van deze techniek. Zender en ontvanger zijn in zekere mate gevoelig voor plaatsing. Bij 433 MHz moet er rekening mee worden gehouden dat het spectrum gevoelig is voor reflectie. Bij 2,4 GHz is dat juist niet het geval, maar deze frequentie is weer veel gevoeliger voor ‘scattering’ (spreiding).Technisch is het mogelijk om één zender en meer ontvangers, meer zenders met één ontvanger en meer zenders met meer ontvangers te gebruiken. De kleinste zen-der van het merk kan liefst duizend ver-schillende ontvangers aansturen! In de

Elke zender en

ontvanger een

eigen adres

Techniek en mogelijkheden van radiografische bediening

Zonder dat we het merken zit de hele atmosfeer vol met hoogfrequente tril-

lingen: radio, televisie, radar, portofoon, mobilofoon, telefoon, marifoon,

Bluetooth, WiFi, enzovoorts. Binnen al dit geweld hebben radiografische

afstandsbedieningen voor machines en apparaten ook hun plek gevonden.

Directeur Keesjan van der Elst van Tele Radio in Den Haag informeerde Aan-

drijftechniek over de laatste stand der techniek en regelgeving.

[tekst] Ad Spijkers [foto’s] Tele Radio BV, Den Haag

Bij sloopwerkzaamheden (en steenbrekers) kan een radiografisch bediende nevelaar de stofoverlast voor de omge-

ving enorm beperken

22-24_teleradio.indd 22 15-04-13 11:30

23



voor montage op een printplaat. Fabri-kanten die machines in serie bouwen wil-len vaak een stekkervoet omdat ze radio-grafische afstandsbediening als optie aanbieden aan hun klanten.

GebruikQua gebruik zijn er twee soorten syste-men: drukpuls gestuurde en actieve veilig-heidssystemen. De eerste zijn het meest gangbaar. De zender zendt uit op het mo-ment dat er een knop wordt ingedrukt. In het tweede geval wordt er een verbinding gemaakt tussen zender en ontvanger op het moment van aanzetten van de zender. In de 2,4 GHz band wordt gebruikge-maakt van het zogeheten Direct Sequence Spread Spectrum. Hierbij wordt wisselend gebruikgemaakt van 32 kanalen, waarbij er een gedeelte van de transmissie kan wegvallen zonder dat het tot storingen leidt. In de praktijk is deze techniek hier-door een grote stap vooruit, zeker in ver-gelijking met 433 MHz systemen.Veel andere apparatuur werkt ook op 433 Mhz. Dat betekent dat in dichtbewoonde gebieden soms problemen optreden. Zo kan een bepaalde frequentie worden ge-bruikt door een andere applicatie. Het vervelendste is dan, dat een afstandsbe-diening in zo’n situatie soms wel, soms niet en soms haperend werkt. Bij de wat

praktijk wordt per applicatie meestal één zender in combinatie met één afzender gebruikt. Keesjan van der Elst: “Praktijksi-tuaties met meerdere zenders en ontvan-ger komen niet vaak voor. Meestal zorgt de menselijke factor (te weinig overzicht, slechte communicatie) voor problemen. De technische mogelijkheden zijn bijna onbeperkt, maar het moet wel functio-neel en beheersbaar blijven.”

CommunicatieIn de jaren negentig kwam de omschake-ling van analoge naar digitale techniek op gang. Alle apparatuur van Tele Radio werkt tegenwoordig digitaal. Dat bete-kent dat er (net als bij veldbussen en ethernet) wordt gewerkt met telegram-men. Een telegram bevat altijd een adres, een versleuteling, een begin- en een eind-bit en het eigenlijke commando. Tele Radio heeft de versleuteling onderge-bracht in een half open eigen protocol, TRABbus. De basisbesturing is ‘dicht’ ter wille van de veiligheid, een ander deel is open zodat machinebouwers, system in-tegrators en eindgebruikers hun systemen kunnen parametreren en programmeren.De laatste ontwikkeling is dat Tele Radio op de nieuwste modellen een USB-inter-face heeft, zodat programmeurs achter hun pc een applicatie kunnen schrijven en snel in de afstandsbediening kunnen laden. Bij de meeste andere aanbieders moeten ze de applicatie laten program-meren bij de producent en die laten toe-sturen, wat meer tijd kost.

Volop keuzeEr is een grote keuze aan afstandsbedie-ningen, in zowel zenders als ontvangers. De keuze voor het juiste type is afhanke-lijk van een aantal factoren: aantal func-ties, bereik, afmetingen, prijs, robuust-heid en IP-klasse.Het aantal functies varieert van klein (twee of drie, soms zelfs maar één) tot en-kele tientallen. Het meest gangbaar zijn

zenders met twee, zes, acht of tien func-ties. Bijna altijd zijn het veelvouden van twee, omdat klanten twee snelheden wil-len hebben (een voor snel naderen, een voor nauwkeurig positioneren) of in twee richtingen willen werken. Veelgevraagde functies zijn het bedienen van kranen, lie-ren, uitschuifbare poten en het openen en sluiten van klemmen. Het grootste systeem dat de Nederlandse vestiging ooit heeft geleverd, betrof een systeem waar-bij één zender (voor een magneetkraan voor grote platen) zestig magneten indivi-dueel moest kunnen aansturen.

De eenvoudigste modellen werken met alleen knoppen, maar veel typen zijn te-genwoordig voorzien van een display. Dat varieert van een eenvoudig tekstdisplay tot een compleet grafisch display. De laat-ste vinden we vooral voor de complexere applicaties, bijvoorbeeld als de gebruiker op locatie behalve kraanfuncties ook fac-toren als windrichting, windsnelheid, ge-tilde massa en momentbewaking op zijn scherm wil zien. Meer informatie wil ove-rigens niet altijd zeggen nuttiger: te veel informatie op een display kan verwarring en ongelukken in de hand werken.Veel radiografische systemen worden ge-bruikt in de bouw en logistieke processen, waarbij de gebruiker uit veiligheidsover-wegingen met handschoenen moet wer-ken. Klanten werken niet alleen met druk-knoppen (die moeten goed voelbaar be-diend worden) maar ook met joysticks. Er is een toenemende vraag naar sticks met ‘force feedback’ zodat de gebruikers het gevoel krijgen dat ze tegen de capacitei-ten van de machine aanlopen.Antennes zijn er van heel kort tot heel lang, in diverse materialen, met of zonder rubber beschermlaag, met vaste bekabe-ling, met stekkers, met stekkervoeten en

Techniek en mogelijkheden van radiografische bediening

Meestal één zender

en één afzender

Voor de vrije fre-

quentiebanden is

een keur aan zen-

ders en ontvangers

beschikbaar. Dit is

nog maar een deel

van het totale pro-

gramma van Tele

Radio

Kranen zijn een

belangrijk toepas-

singsgebied voor

radiografische

bedieningen. Hier

staat een coil in

een magazijn op

het punt te worden

opgepakt door een

bovenloopkraan

4

22-24_teleradio.indd 23 15-04-13 11:30

24 www.AT-aandrijftechniek.nl APRIL 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

geavanceerdere modellen is dat meestal op te lossen door eenvoudig een ander kanaal te kiezen.Af en toe wordt het bedrijf gebeld om dit soort problemen op te lossen. Van der Elst: “Op de werkvloer is meestal niet veel kennis van radiografie en frequenties. Men werkt er mee totdat het niet werkt. In veel gevallen zijn de problemen via telefo-nisch overleg op te lossen. In zeer ernstige gevallen, maar dat zijn uitzonderingen, kunnen we ter plekke een scan maken en de gebruikte frequenties en vermogens in kaart brengen. Hieruit rolt dan een gericht advies. Maar een dergelijke scan is een tijdopname: een uur later kan het er totaal anders uitzien. Het gebeurt bijvoorbeeld regelmatig dat een bouwkraan die goed werkt, plotseling wordt verstoord. Vaak blijkt een nietsvermoedende vrachtwagen-chauffeur een lading bakstenen of beton-palen te lossen. In de praktijk is de ether echter maar zelden ‘vol’. Alleen in haven-gebieden (met name in België) wil het nog wel eens voorkomen.”

Wettelijke eisenDat brengt ons op een ander punt: wette-lijke eisen. Van der Elst: “Veel bedrijven wil-len met een licentievrije afstandsbediening

De wat grotere af-

standsbedieningen

zijn tegenwoordig

voorzien van een

display

Veel applicaties vragen maar om een be-

perkt aantal functies, reden voor veel afne-

mers om dan ook een beperkt prijskaartje

te verlangen

werken. Dat betekent dat je zendvermogen beneden 10 mW moet blijven. Verder gel-den de gangbare richtlijnen zoals Laagspan-ningsrichtlijn en EMC-richtlijn terwijl ook normen voor relevante apparatuur van toe-passing zijn. Daarnaast gelden veel sector-specifi eke normen (Tele Radio heeft in veel gevallen de vereiste goedkeuringen). Dit geldt onder andere voor de scheepvaart (DNV, Lloyds), de Noord-Amerikaanse markt (FCC, UL) maar ook voor bijvoorbeeld auto’s en de automobielindustrie. Nergens zijn de eisen zo streng als in de auto-industrie, met name voor EMC, omdat er letterlijk men-senlevens mee gemoeid zijn. Eén richtlijn waaraan onze systemen níet voldoen, is Atex. Technisch is het wel uitvoerbaar, maar afgezet tegen de marktomvang wordt dat gewoon te kostbaar.”Daarnaast geldt vaak de Machinerichtlijn. Van der Elst: “De verantwoordelijkheid ligt bij de machinebouwer; zíjn product moet aan de relevante richtlijnen voldoen. Een radiografi sche bediening is geen voltooid product. De eindgebruiker (de werkgever) is verantwoordelijk voor juist gebruik: hij is verantwoordelijk en aansprakelijkheid voor de veiligheid op de werkvloer.”

DuurzaamheidEen radiografi sch systeem gebruikt niet veel energie. Er kan wat aan duurzaam-heid worden gewonnen door gebruik te maken van oplaadbare batterijen, maar daar houdt het ongeveer op. Van der Elst: “Op de systemen zelf valt nauwelijks te besparen. Met 10 mW zendvermogen zet dat ook geen zoden aan de dijk. Wat ech-ter wel degelijk helpt is, dat radiografi -sche systemen ergonomischer zijn dan bedrade systemen en tijd besparen. Dat levert al de nodige energiebesparing op.”“Behalve energie kunnen we ook ‘bespa-ren’ op luchtverontreiniging. Stofwolken bij sloopprojecten kun je vergaand onder-drukken door vanaf de top van de kraan of sloophamer water te vernevelen. De rich-ting, spreiding en het debiet daarvan kun je vanaf de grond radiografi sch besturen.”

MarktDe markt voor radiografi sche afstandsbe-dieningen is erg breed. “Alles wat een knop heeft, kan radiografi sch worden be-diend”, aldus Van der Elst. Dat demon-streert hij door radiografi sch de deur van de spreekkamer te openen. De systemen die Tele Radio levert, worden vooral toe-gepast in de professionele wereld: de

bouw (kranen, graafmachines, bouwlif-ten, betonpompen), scheepvaart (kranen, lieren, dekluiken), wegtransport (kranen, lieren, stempels, kippers), logistiek (por-taal-, bovenloop-, magazijnkranen, trans-portbanden, industriedeuren, laaddocks, hekken) en industrie (kranen, transport-banden). Het aantal functies in deze we-reld is meestal beperkt.

In de stationaire wereld worden de syste-men onder meer gebruikt op drukpersen en mallenpersen. Bij dergelijke complexe zware machines willen de operators rond-lopen om te kijken hoe het proces ver-loopt, en maken daarbij gebruik van de draadloze actieve veiligheid.De vestiging in Den Haag houdt zich vooral bezig met verkoop en technische ondersteuning van machinebouwers. Daarnaast voert men aanpassingen door aan machines die af fabriek van een radi-ografi sche bediening zijn voorzien, maar waarover de importeur of eindgebruiker niet tevreden is. “We leveren eigenlijk al-leen rechtstreeks aan machinebouwers. Dit type product vereist enige expertise en leent zich minder voor levering via de technische groothandel of een webwin-kel”, besluit Van der Elst.

Inl.: Tele Radio BV, tel.: (070) 419 41 20, www.teleradio.nl

‘Besparen’ op

luchtverontreiniging

22-24_teleradio.indd 24 15-04-13 11:30

25



E mbedded Systems Outlook 2013’ is een

doorontwikkeling van de eerste editie die stamt uit 2012. Het rapport beschrijft trends op het gebied van technologie, ap-plicatie en bedrijfsvoering die de ko-mende één tot drie jaar van invloed zullen zijn op de ontwikkeling van embedded systemen. Technici en managers zullen, op basis van de in het rapport beschreven inzichten, beter voorbereid zijn op het ontwikkelen en onderhouden van innova-tieve embedded systemen. Het rapport beschrijft een vijftal trends.

Reconfigureerbare heterogene architecturenNaarmate snellere en hogere aantallen processorkernen niet toereikend blijken te zijn, combineren ontwerpers van embed-ded systemen meer en meer heterogene processorelementen om aan de toepas-singsbehoeften te voldoen. In plaats van ‘vaste’ configuraties zullen ontwerpers kie-zen voor flexibele geïntegreerde architectu-ren met meerdere processortypes met vaak ook meerdere kernen (cores), zoals CPU, FPGA en DSP. Behalve krachtiger zijn derge-lijke architecturen ook flexibeler, terwijl de ontwerper specifieke taken bij de meest geschikte processor kan neerleggen.

De revolutie van digitale energieDigitale technologieën veranderen de ma-nier waarop we energie manipuleren, ver-plaatsen, beheren en opslaan. De om-schakeling van analoge naar digitale tech-niek zien we het best bij solar-omzetters en frequentieomvormers. Dankzij betere simulatietechnieken, krachtiger processo-ren en betere vermogenselektronica gaat de ontwikkeling bij omvormers sneller dan bij printkaarten.Democratisering van het ontwerp van xembedded systemenVeel ontwerpteams vervangen grotere, gespecialiseerde teams door kleinere fo-cusgroepen die zich richten op het verta-len van expertise in een bepaald domein naar daadwerkelijke innovatie. Hierdoor wordt technologie steeds toegankelijker voor zowel professionals als consumen-ten, waardoor applicaties sneller en beter zijn te ontwikkelen.Totale economische winstgevendheidSteeds meer bedrijven hanteren een veel-omvattende benadering waarin niet al-leen rekening wordt gehouden met kos-tenbatenanalyse, maar ook met factoren zoals flexibiliteit en risico’s. Managers kij-ken nadrukkelijker naar aantallen, risico’s, dienstverlening maar ook reservedelen. Ze stellen zich de vraag of ze (gezien prijs en doorlooptijd) zelf moeten gaan ont-wikkelen of flexibel moeten omgaan met in de handel beschikbare printkaarten en automatiseringscomponenten.

Embedded visionTechnologieën die oorspronkelijk werden gebruikt in consumentenapparaten met een hoog volume, voeden nu een nieuwe generatie intelligente embedded syste-men. Vision is steeds meer gemeengoed, het zit zelfs in smartphones (QR-codes en de Layar-app bijvoorbeeld) en wordt steeds toegankelijker. In de industrie wordt vision tot nu toe vooral gebruikt bij identificatie, sorteren en pick-and-place toepassingen, maar ook de combinatie met servotechniek (met vision terugkop-peling ín de servokringloop) wint terrein. Verder rukt embedded vision op in medi-sche toepassingen, openbaar vervoer (baanvakcontrole) en de landbouw (her-kenning van vervuiling op akkers bijvoor-beeld). Het aantal vision-systemen zal ex-ploderen, en daar zal Google met zijn vi-sion-bril (Google Glasses) een rol in spelen.

Inl.: National Instruments Netherlands BV, tel.: (0348) 43 34 66, www.ni.com/eso

Nieuwe studie National Instrumentsnaar embedded technologie

National Instruments heeft onder de naam ‘Embedded Systems Outlook

2013’ een rapport gepubliceerd, dat de conclusies van het bedrijf beschrijft

ten aanzien van de richting waarin de markt voor embedded systemen zich

begeeft. Het rapport beoogt technici en wetenschappers in een breed scala

aan toepassingsgebieden - variërend van energie en ‘life sciences’ tot indu-

strieel beheer en transport - te ondersteunen bij hun activiteiten in het snel

veranderende bedrijfsvoerings- en technologielandschap.

[tekst] Ad Spijkers [foto] National Instruments

LiteratuurTruchard, Dr. J.: Embedded Systems Out-look 2013, National Instruments, Austin, Texas, U.S.A., 2013, www.ni.com/eso

‘

Technologie-

landschap

verandert snel

25_nationalinstruments.indd 25 15-04-13 11:31


B arge Master is in 2009 opgericht door

Martijn Koppert en Jan-Paul van den Bos. Technisch directeur Koppert kwam met het idee van een compensatieplatform om veiliger en ook bij slecht weer werk-zaamheden op zee te kunnen uitvoeren. Het tweetal klopte met het concept van een golfcompensatieplatform aan bij het AgentschapNL. Het voormalige Sen-terNovem zag wel wat in het idee en on-dersteunde het jonge bedrijf bij het uit-werken van het platform.

Voor de technische realisatie ging Barge Master op zoek naar een systeemleveran-cier met kennis en ervaring in de offshore-wereld. Omdat tijdens de eerste oriënta-tiegesprekken al sprake was van een be-paalde klik, viel de keuze op Bosch Rexroth. Medewerkers van dit bedrijf had-den al signalen uit de markt ontvangen voor behoefte aan een deiningcompense-rend systeem. Door vijftig jaar kennis kon

Bosch Rexroth tijdens de ontwerpfase vaak snel reageren op nieuwe ideeën van de jonge partner, wat tijd en geld be-spaarde. Door de verschillende rekenmo-dellen kreeg het compensatieconcept, ook Barge Master geheten, al snel een concrete vorm. Om het systeem te testen, werd een schaalmodel met een grootte van één op achttien gebouwd. Uit proeven met het

schaalmodel in het golfbassin van onder-zoeksinstituut Marin bleek dat het sys-teemconcept niet alleen op de ontwerpta-fel werkt. In het bassin compenseerde de Barge Master ongeveer 95 procent van de golfbewegingen.Het compensatieplatform was in eerste instantie bedoeld voor bevoorradings-schepen en kraanpontons waarbij respec-tievelijk de last of de kraan zo stil mogelijk

Snel wereldwijd

inzetbaar

Golfcompensatieplatformvergroot inzetbaarheid op zee

Hijsoperaties op zee en het bevoorraden van

boorplatformen kunnen lastig zijn door golf-

slag. Een kleine beweging van het vaartuig laat

een heflast flink heen-en-weer zwaaien, wat

een gevaar voor personeel en materiaal kan

zijn. Het Schiedamse bedrijf Barge Master ont-

wikkelde een beweegbaar platform dat de be-

wegingen van een vaartuig door golfslag com-

penseert. Met dit platform kunnen hijsope-

raties veiliger en ook onder minder gunstige

weersomstandigheden worden uitgevoerd.

[tekst] Benny Gudde

De Barge Master tijdens de productlaunch eind vorig jaar in Schiedam (foto: Bosch Rexroth)

26-27_rexroth.indd 26 15-04-13 11:31

27

TECHNIEK Hydraulisch


VervoerTijdens vervoer en wanneer het platform niet in bedrijf is, rust het platform op zoge-noemde dockingcilinders. Deze blauw ge-kleurde cilinders zorgen ervoor dat de compensatiecilinders, wanneer het plat-form niet in gebruik is, niet belast kunnen worden. De dockingcilinders worden dan iets uitgestuurd en vangen krachten op die tijdens het vervoer kunnen optreden. De dockingcilinders hebben alleen een dem-pingsfunctie en spelen verder geen rol bij het compenseren van golfbewegingen. Het hele compensatiesysteem is modulair opgebouwd en kan volledig worden ge-demonteerd zodat de onderdelen in stan-daard 40-voet zeecontainers passen. Het grote voordeel hiervan is dat het platform snel en goedkoop wereldwijd ingezet kan worden. Het platform hoeft dus niet naar een bestemming gesleept te worden, wat een aanzienlijke tijdwinst betekent.

Inl.: Barge Master, tel.: (010) 409 00 60, www.barge-master.comBosch Rexroth, tel.: (0411) 65 19 51, www.boschrexroth.nl

moet staan. Tijdens de ontwikkeling van het platform kwamen steeds ideeën naar boven voor andere toepassingen. “Zo kunnen er ook een boorstelling of een heimachine op geplaatst worden, onder-houd worden gepleegd aan windmolens op zee of als bijzettafeltje bij een boor-platform wanneer er extra ruimte gecre-ëerd moet worden”, volgens financieel directeur Van den Bos.

Werking van de compensatieHet platform op een vaartuig heeft, net zoals alle vrij te bewegen objecten, zes vrijheidsgraden. De bewegingen van het vaartuig in het horizontale vlak kunnen worden beperkt met bijvoorbeeld een an-kerpatroon. Deze bewegingen zijn de line-aire bewegingen in het horizontale vlak en de rotatiebeweging om de staande as. De drie overgebleven bewegingen, de op en neer beweging en de rotatiebewegingen om de lengte-as en de breedte-as, worden gecompenseerd door de Barge Master.De gecompenseerde bewegingen van het

schip worden gemeten met motion refe-rence units (MRU), bestaande uit versnel-lings- en hoekopnemers die tot een hon-derdste graad nauwkeurig zijn. De signa-len worden verwerkt door een besturing die een tegenbeweging creëert door mid-del van drie hydraulische cilinders. De controller berekent in milliseconden de

positie én de snelheid van de cilinders om naar een positie te gaan om de juiste compenserende tegenbeweging op te wekken. De hoge snelheid zorgt ervoor dat de controller vrijwel real time reageert op de scheepsbewegingen. De snelheid van de controller is belangrijk maar is vol-gens Van den Bos nooit een issue ge-weest. Dit bleek al bij het testen van het schaalmodel in het golfslagbad van Marin. De relatieve tijd bij een schaalmo-del is sneller dan in de werkelijke situatie. De tijd schaalt met de wortel uit de schaal, de relatieve snelheid is dus ongeveer 4,2 sneller dan in het echt. Bij het schaalmo-del in het golfslagbad werd bij het testen al 95 procent van de bewegingen gecom-penseerd. In de werkelijke situatie mag je verwachten, wanneer de controller van-wege de relatieve snelheid minder snel hoeft te zijn, minimaal dezelfde compen-satie moet bereiken.Het platform is in de praktijk getest met een last van 700 ton. De drie cilinders die worden gebruikt voor het genereren van de tegenbeweging hebben een slaglengte van 2,5 m. Het systeem heeft daarmee de mogelijkheid om tot golven met een hoogte van 2 m te compenseren. Grotere en kleinere versies van de Barge Master zijn momenteel in ontwikkeling.

Getest met last

van 700 ton

Golfcompensatieplatformvergroot inzetbaarheid op zee

Hydraulisch systeemBosch Rexroth leverde voor dit project de drie hoofdcilinders met een boring van 420 mm en een slaglengte van 2,5 m. De maximale drukkracht per cilinder bedraagt ongeveer 500 ton. De bijbehorende hydraulische kleppenblokken met stuurkleppen zijn direct op elke cilinder gemonteerd. Ten behoeve van de veiligheid zijn in het besturingssysteem kritieke hydraulische en elektrische onderdelen dubbel of zelfs drievoudig uitgevoerd. Het bestu-ringssysteem is tevens redundant uitgevoerd waardoor er twee regelkringen aanwezig zijn. Bij het falen van één regelkring wordt automatisch overgeschakeld naar de andere, waardoor de bewegingscompensatie door kan gaan. Ook de drie motion reference units, die voor de input zorgen, zijn in drievoud uitgevoerd en verdeeld over het systeem. Het totale vermogen van het hydraulisch vermogen is ongeveer 1,5 MW, drie motoren van elk 510 kW drijven samen de zes hydraulische pompen aan.

Aandrijfspecialist

Bosch Rexroth ver-

zorgde de hydrau-

liek voor de Barge

Master (foto: Bosch

Rexroth)

De op-en-neerbeweging en de rotatiebewe-

gingen om de lengte- en breedte-as worden

gecompenseerd door de Barge Master

(afbeelding: Barge Master)

26-27_rexroth.indd 27 15-04-13 11:31


H ydac is in 1963 in Sulzbach in het Saar-

land begonnen in een dubbele garage. Sindsdien is het uitstekend gegaan. Mo-menteel heeft het bedrijf zo’n zevendui-zend medewerkers en vijftig vestigingen in 45 landen. “Landen 46 en 47 zullen bin-nenkort volgen”, zegt Thomas Kwaks. “Waar markt is, zitten wij. Wij zijn al min-stens vijftien tot twintig jaar het hardst groeiende hydrauliekbedrijf in de wereld.”

Hydac groeit over het algemeen harder dan de markt en het marktaandeel neemt ieder jaar toe. Het familiebedrijf - Kwaks zal het tijdens het gesprek vele malen be-nadrukken - heeft klanten en onderne-merschap hoog in het vaandel staan.In 1993 werd de Nederlandse vestiging geopend met Thomas Kwaks als directeur. Ook in Nederland is Hydac het hardst groeiende hydrauliekbedrijf met een dui-

delijke aanwezigheid op de markt. Hydac is internationaal aanwezig, maar vooral lokaal actief. Dat betekent dat de vesti-ging in Helmond zich vooral richt op de Nederlandse markt en Nederlandse klan-ten. Daarbij is het bedrijf vrij breed in de markt gefocused. Zo zit het in de offshore, maar ook in de landbouw. Soms is de ene branche wat sterker, dan de andere. Maar altijd is er groei.

Hydac is een ‘full liner’, vertelt Kwaks. Dat betekent dat het bedrijf een totaalaanbie-der is op het gebied van componenten voor de hydrauliek of aandrijftechniek. “Pom-pen, motoren, cilinders, en alles wat daar tussen zit. Accu’s, filters, ventielen, koelers, elektrosensoren. Het hele Hydac-pro-

Waar een markt is,

zitten wij

Overname Hycom opent nieuwemarkten voor Hydac Nederland

[tekst] ir. drs. Pauline Fransen [foto’s] Fotopersburo van de Meulenhof BV, Helmond

Hydac Nederland uit Helmond bestaat dit jaar twintig jaar. Tegelijk bestaat

het Duitse moederbedrijf vijftig jaar. Daarnaast heeft Hydac Nederland begin

dit jaar het Apeldoornse bedrijf Hycom overgenomen. Redenen genoeg voor

een gesprek met Thomas Kwaks, directeur van Hydac Nederland, over verle-

den, heden en toekomst.

“Hydac is een fa-

miliebedrijf dat

klanten en onder-

nemerschap hoog

in het vaandel heeft

staan”

28-30_Hydac.indd 28 15-04-13 11:32

29www.AT-aandrijftechniek.nlapril 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

iNTErViEW Hydraulisch

spraken. Ook andere Hydac-onderdelen zijn blij met de overname. Kwaks vertelt over Hydro-Saar. Dit bedrijf produceert cilinders en werd in 2006 overgenomen. HydroSaar was sterk in de mijnbouw, maar het was niet gelukt om, met het verdwijnen van de Duitse mijnbouw, een omschakeling te maken naar andere markten. Het bedrijf heeft sinds een paar jaar een nieuwe fa-briek; ‘de modernste cilinderfabriek ter we-reld’, aldus Kwaks. De overname van Hycom opent voor HydroSaar de interessante off-shore en maritieme markt. “Wij vinden het een pracht bedrijf, met een prachtige toe-komst”, zegt Kwaks over Hycom.Veel klanten van Hydac hebben al positief gereageerd op de overname. Voor het personeel is het natuurlijk wennen. “De eigenaren van Hycom hebben gekozen voor continuïteit”, zegt Kwaks. “Ze heb-ben gekozen voor de toekomst van Hycom.” Dat waardeert hij heel erg.Wil Hoefakker van Hycom blijft voorlopig nog aan als technisch directeur. “Voor de integratie met het personeel is het beter als hij dat begeleidt met ons. Ik heb ook veel met het personeel gesproken om ze gerust te stellen. Zij juichen de overname ook toe, ze zien de voordelen. Dat doet een familiebedrijf.”De groei van Hydac is altijd autonome groei geweest. Er was nauwelijks groei door overnames. Er zijn in het verleden overnames geweest, maar “als je die uit de omzet haalt, valt het nauwelijks op”, zegt Kwaks. Hij verwacht dat er in de toe-komst meer overnames zullen volgen. “Als we nu in een nieuwe branche willen

den moeite om klaar te staan wanneer en waar een klant daarom vraagt. Daarom zochten zij een kapitaalkrachtige partner die hen daarbij kan ondersteunen.”Zo hebben Hydac en Hycom elkaar gevon-den. Beide bedrijven zochten iets wat de ander hen kan bieden. Hydac leverde al componenten aan Hycom. “Dat is ook wel handig”, zegt Kwaks, “dat je niet afhanke-lijk bent van allerlei toeleveranciers die tegelijkertijd je concurrenten zijn.”Hycom is nu een volledige dochter van Hydac Nederland, maar het bedrijf in Apeldoorn moet ‘zijn eigen broek ophou-den’. Het blijft een zelfstandig bedrijf met een eigen winst- en verliesrekening. Of, zoals Kwaks het uitdrukt: “Wij geven ze toegang tot de Hydac-wereld, maar zij zul-len zelf hun werk moeten blijven doen.”Binnen Hydac International stelt Kwaks Hycom voor als het competentiecentrum voor offshore en maritiem. “Als Hydac Singa-pore een project heeft waarvoor ze de exper-tise missen, dan kunnen ze dat project uitbe-steden aan Hydac Nederland of Hycom.”Met plezier vertelt hij dat voor de over-name geen banken nodig zijn geweest en ook geen dikke rapporten. Een telefoon-tje, een gesprek van een uur, en hij had akkoord voor de overname.

ReactiesKwaks stelt dat beide bedrijven er nu wel op moeten letten dat ze niet te hard willen doorgroeien en meer projecten aanne-men dan ze aankunnen. Het enthousi-asme is er immers. Hycom zit nu met men-sen aan tafel waar ze nooit eerder mee

gramma. Maar”, voegt hij toe, “met dozen schuiven alleen ga je het niet meer redden.”

Componenten en systemenSinds vijftig jaar bouwt Hydac in Duitsland ook systemen. Het bedrijf levert dus niet alleen de losse componenten, maar een totaaloplossing voor het probleem dat de klant heeft. Hydac International is het op twee na grootste systeemhuis in de hy-drauliek in de wereld. “Klanten vragen ons ernaar, die weten dat we grote syste-men bouwen”, vertelt Kwaks. “In China staat een hal - daar kun je het einde van de hal niet zien - daar bouwen we syste-men voor de windenergie.”In Nederland leverde Hydac nog nauwe-lijks systemen. “Ik kon niet terugvallen op expertise uit Duitsland”, zegt Kwaks hier-over. Dat komt omdat de Nederlandse markt voor hydrauliek voor een belangrijk deel bestaat uit de offshore en maritieme markt, en die kennis ontbreekt bij het be-drijf uit Saarland. In Drachten, waar een nevenvestiging van Hydac Nederland zit, worden wel systemen gebouwd. Dit zijn kleine systemen voor de industrie. Het gaat dan om series tot honderd stuks. De echt grote systemen, die leverde Hydac Nederland nog niet. “Zo’n baggerschip dat zit vol met Hydac, op componenten-niveau”, zegt Kwaks. Maar nog niet op systeemniveau en het is een langgekoes-terde wens om dat te leveren.

Kwaks merkte dat Hydac in Nederland bijna tegen zijn plafond aan zat. Het be-drijf moest groeien, maar hij zag geen groeimogelijkheden meer. Toen kwam Hycom: de nieuwe groeifase voor Hydac Nederland. Kwaks sprak zo’n vijf jaar gele-den al eens met de eigenaren van Hycom over een overname. Hij zag dat beide be-drijven veel voor elkaar kunnen beteke-nen. Hycom is een systeembouwer en is sterk in het ontwikkelen van hydraulische systemen voor de offshore en maritieme industrie. Dat zijn precies de gebieden waar Hydac Nederland zich verder op wil ontwikkelen. Ook Hycom loopt tegen zijn grenzen aan. De markt voor dit bedrijf wordt juist steeds internationaler. De klanten zitten overal, hebben werven over de hele wereld. Dan moet Hycom volgen. Kwaks: “Hycom is te klein om vier grote projecten tegelijkertijd te doen. Zij had- 4

“Hycom is sterk in

het ontwikkelen van

hydraulische syste-

men voor de off-

shore en maritieme

industrie. Dat zijn

precies de gebieden

waar Hydac Neder-

land zich verder op

wil ontwikkelen.

De markt voor dit

bedrijf wordt steeds

internationaler en

het zocht een kapi-

taalkrachtige part-

ner. Beide bedrijven

zochten dus wat

de ander hen kan

bieden”

Beide liepen tegen

de grenzen aan

28-30_Hydac.indd 29 15-04-13 11:32


steeds meer om turnkey-oplossingen. Vroeger leverden we een tank met wat ventielen en pompen en besturing, maar constructiewerk gaat daar steeds meer een onderdeel van zijn. Of eigenlijk: hy-drauliek maakt een heel klein onderdeel uit van het totaalpakket. De klant wil dat niet bij een andere partij neerleggen. Om aan de hydrauliek te komen moet je de rest erbij nemen”, zegt Kwaks.

Deze benadering is nieuw voor Hydac, maar was al standaard voor Hycom. Niet nieuw voor het van origine Duitse bedrijf is dat het zijn klanten volgt. “Wij zijn altijd onze klan-ten gevolgd. Zo is ook Hydac in de wereld ontstaan: door onze klanten te volgen. Dat is een meerwaarde die wij proberen te geven. Met deze meerwaarde proberen wij ook namakers voor te blijven. Een voordeel is dat onze klanten niet zo snel risico’s nemen. Een baggerschip kost enkele miljoe-nen. Reken maar uit wat dat kost als dat stil ligt. Zulke klanten kiezen voor de producen-ten die ze vertrouwen. Wij hebben de afge-lopen twintig tot vijftig jaar de naam Hydac zo in de markt gezet, dat dat garant staat voor rustige nachten”, besluit Kwaks.

Inl.: Hydac BV, tel.: (0492) 59 74 70, www.hydac.comHycom BV, tel.: (055) 541 52 33, www.hycom.nl

maakt. “Zodra wij onze innovatiekracht verliezen dan denk ik dat we ons einde aan het schrijven zijn. Hoe meer intelli-gentie je in een totale functie brengt, hoe minder een Chinees geneigd is het na te bouwen. Die richt zich vooral op het goed nabouwen en in grote aantallen.”Ook in deze context zijn systemen ook steeds belangrijker. Maar Kwaks is niet van plan de Aziaten uit te leggen hoe een hydraulisch systeem in een baggerschip werkt. “Dan bouwen ze dat ook na.”Tijdens het gesprek stelt Kwaks meerdere keren dat zijn bedrijf schreeuwt om men-sen. Maar zoals zoveel technische bedrij-ven heeft hij grote moeite om ze te vin-den. “Iedereen heeft het idee dat Hydac een componentenbedrijf is. En die com-ponenten worden dan ook nog geprodu-ceerd in Duitsland, niet in Nederland. Stu-denten vinden dat niet zo spannend, dat is schijnbaar niet sexy. Maar nu met Hycom erbij bouwen we systemen. We doen nu ook engineering, wat toch het alpha en omega is van alles. Een ander, mogelijk aantrekkelijk punt is dat mensen met Hycom de mogelijkheid hebben om over de hele wereld aan projecten te wer-ken. Bij Hydac werkten ze toch voorname-lijk in Nederland. We zijn dus een sexier bedrijf geworden”, zegt Kwaks.Het tekort aan mensen is ook belemme-ring van de groei geweest. “We hebben de laatste jaren duidelijk op de rem ge-staan. We hebben dingen niet opgepakt omdat we daar de mensen en de exper-tise niet voor hadden. Klanten vragen

stappen, zullen we sneller kijken of er iets bestaands is dat we kunnen overnemen.”Een begin is al gemaakt, naast Hycom neemt Hydac Nederland dit jaar ook Hy-drodynamics in Hengelo over. “Dat wordt ons servicebedrijf dat wereldwijd service gaat verlenen. Als je een systeem bouwt, moet je immers ook service aan dat sy-steem verlenen”, verklaart Kwaks.De ambitie om te groeien is er. Doelstel-lingen zijn de omzet te verdubbelen en de op twee of een na grootste speler te wor-den. “Je moet wel ambitie hebben om lei-dend, dominant, in de wereld te staan”, zegt Kwaks. “Daarom zoekt Hydac voort-durend naar nieuwe markten. Wij kijken: waar is nog behoefte aan markt. Wij ver-wachten bijvoorbeeld dat de energiemarkt de komende jaren zal groeien. Dan gaat het zowel om olie en gas als om wind- en getijde-energie. Dat zijn markten waar wij nog stappen in gaan doen. Ook is er een markt voor componenten en systemen die zuiniger omgaan met energie.”

HindernissenOntwikkeling is nodig om concurrenten voor te blijven. In het bijzonder ook de geniepige concurrenten die Hydac-pro-ducten exact namaken. Dit is vooral een probleem in China en India. “Ik heb ko-pieën van Hydac gezien, daar schrik ik van de brutaliteit. Daar kunnen wij zelfs pas zien dat het kopieën zijn als we het open maken en het materiaal laten analyse-ren”, zegt Kwaks. Ook de verpakking is Hydac; alleen stond er Made in Germani op, Germany met een i.Kwaks erkent dat Hydac last heeft van de namaak, maar ook dat het niet tegen te houden is. Daarom moet het bedrijf blij-ven ontwikkelen, en dat doet het ook. Acht procent van de omzet gaat naar R&D, of het bedrijf nu veel winst of weinig

Een sexier

bedrijf geworden

Thomas Kwaks in

het magazijn van

Hydac Nederland.

“Met dozen schui-

ven alleen kom je

er niet”

Namaak is een probleem, vooral in China en India. Thomas Kwaks: “Soms zien wij zelfs pas

dat het kopieën zijn als we het open maken en het materiaal laten analyseren. Ook de ver-

pakking is Hydac; alleen staat er Made in Germani op, Germany met een i”

28-30_Hydac.indd 30 15-04-13 11:33

31

TECHNIEK Elektrisch

www.AT-aandrijftechniek.nlAPRIL 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

De BLDC 40 is een typische elektronisch gecommuteerde binnenrotormotor met een rendement van 85 procent inclusief elektronica. Via een geïntegreerde geslo-ten regelkring kunnen met de nieuwe mo-toren bijvoorbeeld toerental, stroomop-name, temperatuur, positie en spanning worden gemeten, bewaakt en nauwkeurig geregeld. Dankzij de geïntegreerde Hall-sensoren kan de intelligente elektronica de positie en draairichting van de rotor meten en daardoor eenvoudige positio-neertaken realiseren. In veel gevallen is dit voldoende om een extra encoder overbo-dig te maken. Via de geïntegreerde posi-tiemeting kunnen bovendien meerdere motoren worden gesynchroniseerd; algo-ritmen voor de realisatie van een elektro-nische as zijn geïntegreerd in de fi rmware. De motoren kunnen analoog worden aan-gestuurd via een eenvoudige pulsbreedte-modulatiebesturing, of digitaal via LIN, CANbus of een enkeldraads UART. Ook si-

nuscommutatie en een zuivere draaimo-mentregeling via de stroom (met of zon-der snelheidsbegrenzer) zijn mogelijk.

ParametreringDe gebruiker staat vaak voor de keuze: welke motor moet ik gebruiken en aan welke eisen moet die voldoen? Voor deze situaties heeft de gebruiker een motor nodig, die hij in zijn toepassing uitgebreid kan testen.

PM DM biedt hiervoor een oplossing met zijn nieuwe programmeerbox. Zonder in-gewikkelde installatie van stuurprogram-ma’s kan de gebruiker met behulp van een standaard USB-kabel alle belangrijke mo-torparameters als start-stop, stroom-sterkte, toerental, enzovoorts op zijn com-puter invoeren.

Via de buscompatibele interface kunnen meerdere motoren tegelijkertijd worden geparametreerd en gebruikt. Bovendien kunnen alle specifi eke meetwaarden van de motor cyclisch worden uitgelezen en opgeslagen voor latere analyse. Ook wordt aan een app voor Android-toestel-len gewerkt. Deze procedure bespaart de gebruiker niet alleen tijd en geld, maar hij kan ook zijn eigen toepassing testen en zo nodig wijzigen. De programmeerbox kan worden aangesloten op alle PM DM BLDC motoren met geïntegreerde elektro-nica.

Inl.: PM DM GmbH, tel.: (+49) 7721 997 317, www.pmdm.de

Meer motoren tegelijk

parametreren

Meerdere BLDC motoren tegelijk parametreren en testen

Een motor met of zonder koolborstels? Deze vraag is eigenlijk niet meer aan de

orde. De borstelloze elektromotor wint duidelijk terrein op zijn tegenhanger mét

koolborstels. Maar de keuze van de juiste motor is nog steeds belangrijk. PM DM

heeft een serie borstelloze gelijkstroommotoren (BLDC‘s) ontwikkeld, die dank-

zij nieuw ontwikkelde elektronica nog veel meer fl exibiliteit bieden. Bovendien

kunnen vanaf een pc meer motoren tegelijk worden geparametreerd en getest.

[tekst] Roman Klein, Dipl. (FH) Martin Winker, PM DM GmbH [foto’s] PM DM

PM DMPM DM in Villingen-Schwenningen is een vrij onbekende naam in aandrijf-land. Het bedrijf is onderdeel van de Ja-panse Mibea-groep en heeft in het ver-leden zijn sporen vooral verdiend met het produceren en vooral ontwikkelen van aandrijvingen voor harde schijven in computers. Sinds twee jaar betreedt het bedrijf onder eigen naam ook andere markten, zoals kantoorapparatuur, pro-fessioneel handgereedschap, textiel- en papierindustrie. Levering aan Nederland gebeurt rechtstreeks vanuit Duitsland.

PC

Motor

Motor

MotorUSB 3 fasen

BUS

BUS

Programmeer-box

Via de programmeerbox kunnen gebruikers

meerdere motoren tegelijk parametreren

en testen

PM DM wil met zijn borstelloze gelijk-

stroommotoren nieuwe markten betreden

31_pmdm.indd 31 15-04-13 11:33


A ls aandeelhouder in Hiflex heeft Hita-

chi aan het bedrijf in Ridderkerk verzocht de regelaars weer te willen verkopen. Ge-zien de goede ervaringen die de Hiflex medewerkers al meer dan een decennium met Hitachi als leverancier en als aandeel-houder hebben, was de keuze om de draad weer op te pakken snel gemaakt. Een belangrijk aspect was ook om het sy-nergie-effect tussen de frequentierege-laars, de servotechnek en de PLC’s van Hitachi weer te herstellen. De besturingen en de servosystemen van het merk bleven immers wél in het leveringsprogramma van Hiflex. Wel is de bindende afspraak met Hitachi gemaakt dat een en ander geen invloed zal hebben op de inmiddels hechte samenwerking tussen Hiflex en an-dere toeleveranciers. Ook de meeste an-dere Europese distributeurs uit het re-cente verleden van Hitachi frequentiere-gelaars hebben inmiddels besloten om met het merk te herstarten, waardoor het Japanse bedrijf als regelaarmerk in Eu-ropa snel compleet terug is.

Drie seriesHiflex zal drie series van Hitachi actief gaan voeren. De tabel geeft een overzicht van de toepassingen waarvoor de diverse regelaarseries geschikt of juist ongeschikt

zijn en wanneer overleg tussen leveran-cier en afnemer gewenst is. Ook series die in het verleden zijn geleverd (zoals de X200, SJ200 en L300P series) zijn vaak op aanvraag nog beschikbaar.SJ700Deze serie omvat krachtige regelaars voor toepassingen waarbij een hogere nauw-keurigheid gewenst is in een vermogens-gebied van 0,75 kW tot en met 400 kW. Deze regelaarserie heeft standaard een ingebouwd EMC-filter (tot en met 132 kW)

Hitachi regelaars

weer onder

eigen naam

Hitachi frequentieregelaars weer onder eigen naam in Europa

Hitachi, een belangrijke leverancier van elektronische

apparatuur, besloot vier jaar geleden om zijn frequentierege-

laars niet meer onder zijn eigen merk in Europa op de markt

te brengen. De Japanse onderneming heeft echter besloten

vanaf dit jaar deze handelstak weer op te starten en heeft

Hitachi aan Hiflex gevraagd om de Hitachi regelaars weer in

het leveringsprogramma te willen toevoegen.

[tekst] Dick de Graaf, Hiflex BV [foto’s] Hiflex

De WJ200 serie sensorless vector control regelaar is leverbaar

in een vermogensbereik van 0,2 kW tot en met 15 kW (18,5

kW in dual rating)

32-33_hitachi.indd 32 15-04-13 11:34

33

TECHNIEK Elektrisch


Deze hoogdynamische regelaar onder-scheidt zich door zijn hoge startkoppel (tot meer dan 200%) en hoge toerental-nauwkeurigheid. De regelaar voorziet in koppelregeling en in PLC-functies, ook weer gebruikmakend van de Easy Se-quence software. De regelaar heeft tevens een noodstopfunctie (IEC 60204-1, stopca-tegorie 0) en beveiliging met een wacht-woord ten behoeve van parameterinstel-lingen. De regelaar is geschikt voor induc-tie- en permanent magneet motoren. De regelaar omvat tevens positioneringsfunc-ties, een ingebouwde remunit (100% in-schakelduur) en een ingebouwde energie-meter. Voor communicatie met andere apparatuur is de regelaar voorzien van veldbusaansluitingen, terwijl er ook een USB-aansluiting is ten behoeve van pro-grammeren. De WJ200 is geschikt voor ‘side by side’ montage en voldoet aan de wereldwijde standaarden CE, UL, c-UL en c-Tick. En, niet onbelangrijk: de Hitachi WJ200 serie is aantrekkelijk geprijsd. Voor sommige toepassingen zoals centrifugaal pompen en ventilatoren kan door de dual rating mogelijkheid van de regelaars een type kleiner dan het oorspronkelijke no-minale vermogen geselecteerd worden. Hierdoor komt de prijsstelling natuurlijk nog gunstiger uit.

Inl.: Hiflex BV, tel.: (0180) 46 60 04, www.hiflex.nl

en een ingebouwde remchopper (tot en met 22 kW). Deze regelaars zijn universeel inzetbaar en zijn geschikt voor de aandrij-ving van ventilatoren, pompen, compres-soren, mixers, transportbanden, liften, lie-ren, hijswerktuigen, schredders, wikkelsys-temen, centrifuges en wasmachines.

Deze regelaars stellen motoren in staat een hoog startkoppel te leveren: van 200% tot en met 55 kW via 180% vanaf 75 kW tot en met 132 kW en 150% van meer dan 185 kW tot en met 400 kW. Ook bij stilstand kan de motor een hoog koppel leveren (150% bij 0 Hz). Positiebesturingsfuncties zijn mogelijk door gebruik te maken van een speciale encoder terugkoppelingskaart. PLC functio-naliteit is mogelijk met behulp van de Easy Sequence software. De regelaars bieden een gecontroleerde decelleratie bij span-ningsuitval. Ze zijn voorzien van veldbus-aansluitingen en voldoen aan de wereld-wijde standaarden CE, UL, c-UL en c-Tick. Tot slot zijn de regelaars servicevriendelijk door eenvoudig uit te wisselen ventilato-ren, DC bus condensatoren en een afneem-bare klemmenstrook. Bij de ontwikkeling van de regelaars is uitgegaan van een mini-male theoretische levensduur van tien jaar. Hierbij is vooral gekeken naar de koelven-tilatoren en de condensatoren in het gelijk-spanningsvermogensdeel. SJ700BDeze serie betreft krachtige regelaars voor met name HVAC-, pompen compressor-

toepassingen in een vermogensgebied van 7,5 kW tot en met 160 kW. De regelaar serie onderscheidt zich door een inge-bouwd EMC filter, een ingebouwde remu-nit (tot en met 30 kW) en de aanwezigheid van PLC functionaliteit, gebruikmakend van de Easy Sequence software. Doordat gebruik is gemaakt van de sensor less vec-tor control bieden de regelaars een be-hoorlijk startkoppel (van 150% bij 0,5 Hz tot en met 75 kW en van 120% bij vermo-gens boven 90 kW). Bovendien kunnen de regelaars de aangesloten motoren een hoog koppel (120%) laten vasthouden bij stilstand (0 Hz). Ook zorgen ze voor gecon-troleerde decelleratie bij spanningsuitval. Tevens zijn de regelaars uitgerust met een interne PID regelaar en voorzien van een ‘sleepmode’. De regelaars bieden veldbus-aansluitingen en voldoen aan wereldwijde standaarden als CE, UL, c-UL en c-Tick. Tot slot zijn de regelaars uit de SJ700B serie servicevriendelijk door eenvoudig uit te wisselen ventilatoren, DC bus condensato-ren en afneembare klemmenstrook.WJ200De serie is een laatste generatie, ‘state of the art’ sensor less vector control regelaar speciaal ontwikkeld voor de machine-bouw. De regelaar is in nauwe samenwer-king tussen Hitachi en de Hiflex medewer-kers ontwikkeld. De serie is leverbaar in een vermogensbereik van 0,2 kW tot en met 15 kW (in dual rating tot 18,5 kW).

Hitachi frequentieregelaars weer onder eigen naam in Europa

Type WJ200 SJ700B SJ700

Ventilatoren

Pompen

Compressors

Mixers

Transportbanden

Liften

Hijswerktuigen

Shredders

Wikkelsystemen

Centrifuges

Wasmachines

Zeer geschikt

Vraag advies

Niet geschikt

Toepassingsoverzicht

Drie series

actief voeren

De SJ700 serie is een

krachtige regelaar

voor de toepassing

waarbij een hogere

nauwkeurigheid

gewenst is in een

vermogensgebied

van 0,75 kW tot en

met 400 kW

32-33_hitachi.indd 33 15-04-13 11:34


V entilatoren dragen bij aan een veilig,

schoon en efficiënt procesverloop. Een normaal exemplaar heeft compacte afme-tingen en hoge capaciteit bij een laag stroomverbruik. Maar een ventilator draait tegenwoordig met een relatief hoog toe-rental en is voorzien van licht lopende la-gers. Dat brengt beperkingen ten aanzien van de veiligheid met zich mee: ventilato-ren hebben een lange uitlooptijd wanneer ze worden uitgeschakeld. Omdat draai-ende delen altijd een risico op letsel ople-veren, wordt veiligheid gerealiseerd door het aanbrengen van beveiligingsroosters, maar die leveren weer aerodynamische na-delen op.Een nieuwe aanpak die een hoge mate van veiligheid biedt maar deze nadelen vermijdt, is een actieve rem in de ventila-tor. Als de ventilator wordt uitgeschakeld, kan de slijtvaste elektronische rem de uit-looptijd terugbrengen tot minder dan twee seconden. De kinetische energie

wordt snel afgevoerd, waardoor de kans op letsel aanzienlijk vermindert.

Kinetische energieRoterende massa’s slaan energie op. Deze eigenschap, die gewenst is in vliegwielen, vormt bij andere rotoren een bron voor gevaar. Dat geldt ook voor de ventilator, waarvan de rotor de energie van de motor

via schoep overdraagt op de lucht. Met hoge toerentallen kunnen binnen com-pacte afmetingen grote luchtvolumes wor-den verplaatst. Tegelijkertijd neemt echter de hoeveelheid energie in het ventilator-wiel toe en derhalve het potentiële gevaar.Om dat gevaar te beperken, biedt ventila-torspecialist EBM-Papst St. Georgen be-halve de bekende roosters nu een nieuw,

aerodynamisch beter alternatief aan: de in de ventilatormotor geïntegreerde ac-tieve rem, ActionBrake genaamd. Deze vermindert het toerental in minder dan twee seconden naar een veilig niveau zonder dat daarvoor een beveiligings-rooster (dat extra ruimte vraagt) nodig is respectievelijk extra luchtweerstand te veroorzaken. Ter vergelijking: bij een stan-daard ventilator zonder rem is twintig se-conden nodig eer de snelheid tot een veilig niveau is teruggebracht.

Stand der techniekSchakelt een servicetechnicus een appa-raat uit en opent hij het, dan vormen de draaiende rotoren van ventilatoren een aanzienlijk risico op letsel. Dit geldt met name voor moderne compacte ventilato-ren die met hoog toerental draaien om de tegendruk te overwinnen of een grote luchtstroom op te wekken. Tegelijkertijd draaien in de ventilatoren wrijvingsarme

Slijtvaste rem zorgt voor energiebesparing

Ventilatoren behoren in bijna alle industriële

installaties tot de standaarduitrusting. Ze koe-

len, zuigen af, reguleren de luchtvochtigheid

en nog veel meer. De ontwikkeling gaat in de

richting van compactere afmetingen, hogere

capaciteit en lager energieverbruik. Dat bete-

kent echter wel dat ze een lange uitlooptijd

hebben wanneer de ventilator wordt uitge-

schakeld. Een nieuwe aanpak die een hoge

mate van veiligheid biedt maar dit nadeel ver-

mijdt, is een actieve rem in de ventilator.

[tekst] Dipl.-Ing. (FH) Frank Heller, EBM-Papst St. Georgen GmbH & Co.

KG, Dipl.-Chem. Andreas Zeiff, Redaktionsbüro Stutensee

[foto’s] EBM-Papst

Net zo betrouwbaar

en duurzaam

Beveiligingsroosters zijn niet alleen duidelijk zichtbaar, ze verstoren ook de luchtstroom

34-35_EBMPapst.indd 34 15-04-13 11:34

35

TECHNIEK Elektrisch


tingstransistoren van de elektronica- tot stilstand van de rotor te handhaven, wordt de condensator bij afnemende spanning weer opgeladen door korte laadpulsen uit de ‘remgenerator’. Hiertoe wordt de kortsluitingschakeling korte tijd onderbroken. Bij een typische ventilator zijn hierdoor remtijden van minder dan drie seconden mogelijk. De interne warm-tecapaciteit van de componenten en de maximale remenergie resulteert in een temperatuurniveau dat beneden de maxi-male bedrijfstemperatuur van de ge-bruikte componenten ligt. Aldus is een langdurige, storings- en onderhoudsvrije werking gewaarborgd.Het nieuwe actieve remmen bij afschakeling van de stroomverzorging van de ventilator biedt gebruikers nieuwe mogelijkheden. Kort door de bocht brengt de rem een reeks voordelen met zich mee: geen rooster en eenvoudiger montage, minder lawaai, be-tere prestaties en lagere kosten door een lager energieverbruik. Ook logistiek gezien heeft het minder aantal onderdelen een po-sitief effect. De nieuwe remventilatoren be-sparen dus tijd en geld en dat met een ge-lijkblijvend niveau van veiligheid.

Inl.: EBM-Papst Benelux BV, tel.: (0492) 50 29 00, www.ebmpapst.nl

lagers om het energetisch rendement te verhogen en de levensduur te verlengen. Hierdoor zorgt de in de rotor opgeslagen energie voor lange uitlooptijden.Wordt de rotatie plotseling gestopt door een object of door een vinger, dan komt de kinetische energie in één keer vrij. Dat kan leiden tot schade en in het ergste geval tot letsel. Om dit te voorkomen, is er

een voorschrift dat bij ventilatoren die snel toegankelijk moeten zijn, worden voorzien van een contactbeveiliging, met andere woorden een beveiligingsrooster.Vooral bij krachtige ventilatoren wordt hierdoor wel een aantal geavanceerde aë-rodynamische eigenschappen teniet ge-daan. Het rooster genereert turbulentie en daarmee geluid, tegendruk en als gevolg daarvan een lagere stroomsnelheid. Het raster vernietigt dus weer energie en werkt eigenlijk als een permanente licht aange-trokken rem. Het hogere toerental gene-reert bovendien extra ruis (zie grafiek).

Beveiliging zonder externe componentenDe nieuwe aanpak gaat uit van geïnte-greerde snelle rem op de ventilatormotor. Daardoor zijn tijdens continu gebruik geen hinderlijke obstakels meer aanwezig en kan de ventilator met optimaal rendement draaien. Dit bespaart bovendien montage-kosten en vereenvoudigt de installatie.Het principe van de slijtvaste rem is eenvou-dig en beproefd: de motor wordt een gene-rator en de opgewekte stroom wordt omge-zet in warmte. De techniek biedt verschil-lende manieren voor de praktische uitvoering daarvan. Voor hogere vermo-gens zijn externe remweerstanden nodig, bij lage vermogens fungeren de motorwik-kelingen via een kortsluitschakeling als rem-weerstand. Bij de technici rustte de taak de ActionBrake optimaal af te stemmen op het functioneren van de ventilatoren en dat in-dien mogelijk zonder externe componen-ten te doen . Na een serie experimenten bleek kortsluitschakeling van de motorwik-kelingen de optimale variant te zijn.Echter, door het aanvankelijk hoge toeren-tal kunnen door inductie zeer grote stro-men optreden. Dat betekent dat de wikke-lingen gedurende korte tijd een hoge warmtebelasting moeten kunnen verdra-gen en dat de besturingstransistoren ge-

schikt moeten zijn voor deze impulsstro-men. Bovenden zorgen hoge stromen in spoelen altijd voor een sterk (tegen-) mag-neetveld. Er is dus een risico dat de magne-ten in de rotor demagnetiseren. Deze pro-blemen zijn opgelost door te kiezen voor geschikte componenten en door het ont-werp van de magneten. De geremde venti-latoren werken daardoor net zo betrouw-baar en duurzaam als gewoonlijk.Als de bedrijfsspanning wordt uitgescha-keld, gaat het elektronische systeem in remmodus. Het haalt zijn energie daarbij uit de opgeladen afvlakcondensator. Om de functie -de aansturing van de kortslui-

Betere prestaties en

lager energieverbruik

De nieuwe venti-

lator met geïnte-

greerde ActionBrake

rem is net zo com-

pact als de traditio-

nele modellen

Vergelijking van de

bedrijfskarakteristie-

ken van ventilatoren

mét en zónder be-

veiligingsrooster

34-35_EBMPapst.indd 35 15-04-13 11:35


D e elektrische aandrijftechniek biedt

veel technische en economische mogelijk-heden in mobiele werktuigen, bijvoor-beeld voor de landbouw en de bouw. Dankzij deze aandrijvingen kunnen de procesbeheersing worden verbeterd en de productiviteit verhoogd dankzij onder meer het hogere rendement van elektri-sche aandrijvingen en de terugwinning van kinetische energie. Verder kan het toerental van het werktuig worden losge-koppeld van het toerental van de verbran-dingsmotor, waardoor het brandstofver-bruik omlaag kan, wat zowel het milieu als de portemonnee ten goede komt.Jetter brengt voor dergelijke toepassingen de dubbele omvormer JMM-5000 (JetMov

5000 Mobile) op de markt, een systeem voor elektrificatie en automatisering van landbouw- en bouwmachines. De regelaar voldoet aan de strengste eisen voor ge-bruik in de buitenlucht met betrekking tot temperatuur, dichtheid, trillingen en be-scherming tegen vuil en vocht. Behalve met dertig jaar ervaring in industriële toe-passingen kan het bedrijf zich profileren als systeemarchitect en leverancier van complete systemen met uiteenlopende eisen voor mobiele toepassingen.

Compleet systeemJetter levert al software, bedieningspanelen en besturingen voor mobiele werktuigen. De dubbele omvormer is een aanvulling op dit programma. Door de modulaire opbouw en open systeemarchitectuur is de omvormer eenvoudig aan te passen aan uiteenlopende machines en wensen van de klant.

De als vierkwadranten regelaar ontwor-pen JMM-5000 kan eenvoudig worden geïntegreerd in een totaal systeem. Hij kan worden gevoed met wissel- of gelijk-spanning. Voor zelfrijdende oogstmachi-nes of bouwmachines kan de dubbele omvormer worden toegepast van een DC/DC-uitgang zodat het werktuig op 12 V of 24 V gelijkspanning en 400 A kan worden gevoed door de accu van het werktuig. De regelaar is leverbaar voor vermogens van 5 kW tot 80 kW en kan voor aandrijving van wielen of nevenfuncties worden ge-bruikt. In de toekomst zal ook een versie met motion control beschikbaar komen.De omvormer is stapelbaar: er kunnen meerdere eenheden op of naast elkaar worden geplaatst, zodat alle stroom-, be-sturings- en wateraansluitingen zich aan één zijde bevinden. De omvormers zijn uit-gevoerd in IP69K en worden gekoeld met een water-glycol-mengsel. De JMM-5000 is medio 2012 voor de eerste keer ‘in het

Elektrische servoaandrijvingenvoor mobiele werktuigen

De elektrische aandrijftechniek is beproefde technologie in de industriële

automatisering, maar in de ‘mobiele automatisering’ ligt dat anders. Voor

geregelde aandrijvingen op mobiele werktuigen vertrouwen machinebou-

wers op hydraulische systemen. Er zijn echter functies in mobiele werktui-

gen en in voertuigen waarbij het gebruik van elektrische aandrijftechniek

voordelen biedt. Jetter biedt een op de mobiele markt afgestemde oplossing.

[tekst] Ewald Küpfer, Andreas Leu, Jetter AG, Ludwigsburg (D) [foto’s] Jetter AG

Een dubbele omvormer uit de JMM-5000 serie. Het afgebeelde type is de JetMove Mobile

5440 en deze levert tweemaal 40 kW

Betere

procesbeheersing,

hogere productiviteit

36-37_Jetter.indd 36 15-04-13 11:59

37

TECHNIEK Elektrisch


de motor en zodanig ingesteld en gecon-troleerd dat de folie niet breekt. Verandert het draaimoment, dan moet direct een stopcommando worden gegeven waar-door de opwikkeleenheid binnen 450 ms tot stilstand en breuk van de folie wordt voorkomen. Dit voorkomt ongewenste on-derbreking van het oogstproces.

Een kwestie van tijdHet besef dat in de toekomst energie moet worden bespaard en daarmee tege-lijkertijd het rendement worden ver-hoogd, is in de meeste bedrijven wel doorgedrongen. In de aandrijftechniek is in deze richting nog het nodige te berei-ken. Ervaringen uit de industriële automa-tisering zijn in de mobiele automatisering echter maar beperkt toepasbaar omdat de omstandigheden in toepassingen in de open lucht zeer verschillend zijn.In een aantal proefprojecten in mobiele toepassingen heeft Jetter de levensvat-baarheid van de elektrische aandrijving met de nieuwe dubbele omvormer aange-toond en biedt bedrijven daarmee een ef-ficiënt en kostenbesparend systeem.

Inl.: Vierpool BV, tel.: (0346) 59 45 11, www.vierpool.nl

veld’ in actie gekomen en heeft sindsdien zijn waarde in ruwe omgevingen bewezen.

RendementHet economisch rendement van elektri-sche aandrijfsystemen is, behalve van di-verse andere factoren, sterk afhankelijk van de gebruiksduur van de machine. Is de gebruiksduur van de machine laag, kan procesverbetering het argument zijn om elektrificatie te rechtvaardigen. Betere procesbeheersing betekent minder stil-stand, betere bezettingsgraad van de ma-chine, nauwkeurige grondstoftoevoer (bijvoorbeeld voor biogasinstallaties of voedersystemen), minder oogstverliezen, enzovoorts. Door de ontkoppeling van het toerental is het toerental van elke aan-drijving onafhankelijk van het toerental van de dieselmotor, die daarop op zijn gunstige toerental kan (blijven) draaien. Een op de machine afgestemd vermo-gensmanagement zorgt voor een opti-male stroomverdeling. Als kinetische energie wordt teruggewonnen, zorgt het energiemanagementsysteem er voor dat deze energie wordt opgeslagen of op een andere plaats in de machine wordt ver-bruikt. Op deze manier worden de belas-ting en het toerental van de verbrandings-motor constant gehouden en wordt ener-gie (lees: brandstof) bespaard. De opgeslagen energie kan worden gebruikt voor ‘boosten’: bij piekbelastingen wordt deze energie aangesproken, zodat de ver-brandingsmotor op zijn gunstigste toe-rental kan blijven draaien.

Als een voorbeeld noemen we de zwenk-aandrijving van een graafmachine. Deze vult zijn bak tijdens het laden, zwaait met zijn vracht naar de dumper of aanhanger en lost zijn vrachtje. De bovenbouw moet daarbij worden gedraaid en na zo’n ne-gentig graden afgeremd. Deze remener-gie wordt nu teruggewonnen, opgesla-gen en gebruikt voor de versnelling in omgekeerde richting. De vereiste energie voor de aandrijving kan daarbij tot 50 pro-cent worden verminderd.

AardappelrooierIn deze toepassing wordt de energie van een PTO (power take-off) ofwel aftakas gehaald en via een speciaal ontworpen connector overgebracht naar het werk-

tuig. De PTO aan de voorzijde van de trek-ker wekt een gelijkspanning op, die in de tussenkring van de dubbele omvormer wordt gevoed en vervolgens doorge-stuurd naar twee permanent magneet synchrone motoren. Deze zijn speciaal voor deze toepassing door Jetter ontwik-keld en beschikken over een hoge vermo-gensdichtheid. De in de dubbele omvor-mer geïmplementeerde software regelt het toerental, zodat het werktuig wordt gesynchroniseerd met de trekker. Boven-dien bewaakt de software de stroom-sterkte en het draaimoment, zodat niet langdurige overbelasting kan optreden (de dubbele omvormer is kortstondig overbelastbaar tot 150 procent) en voor-komt bij slechte bodemgesteldheid het ‘doordraaien’ van de wielen. Voor het be-waken van het motortoerental wordt een resolver gebruikt. De temperatuurbewa-king van de motor gebeurt via thermo-koppels. Dankzij de hoge vermogens-dichtheid brengt de motor van 30 kW op deze manier 27,5 kW per wiel over. Aldus wordt het werktuig op beide wielen met 55 kW aangedreven. De toegepaste pla-netaire reductor heeft een overbrengings-verhouding van 1:65 en kan tijdens trans-port worden uitgeschakeld.

Wikkelaandrijving voor ronde balenpersNet als in de aardappelrooier wordt de elektrische energie opgewekt vanaf de af-takas. Bij de aardappelrooier is het verbe-teren van de energiebalans het belangrijk-ste. Bij de wikkelaar daarentegen ligt de nadruk op de verbetering van het proces. Als gevolg van verschillende weersomstan-digheden en verschillende soorten folie voor ronde baal variëren de eigenschap-pen van de folie. Het proces kan met elek-trische aandrijvingen, die nauwkeurig kun-nen worden ingesteld, beter worden be-heerst dan met hydraulische aandrijvingen. Bij de elektrische variant wordt het draai-moment gemeten via de stroomsterkte van

Voorbeeld van een

configuratie van een

JMM-5000 met een

DC voeding (boven)

en een AC voeding

Brandstofbesparing

door ontkoppeling

Schema van een

ronde balenpers

36-37_Jetter.indd 37 15-04-13 11:59


J VL Industri Elektronik A/S is in 1986 op-

gericht in Denemarken. Oorspronkelijk was het een idee naast de studie, maar al snel ontstond een serieus bedrijf. De twee eigenaars maakten namelijk goed gebruik van de nieuwste technologieën. Aanvan-kelijk concentreerde men zich op de ont-wikkeling en marketing van vermogens-trappen voor stappenmotoren. Door de overname van een Deense onderneming werd het productportfolio uitgebreid met AC en DC servoversterkers. Dat bracht beide oprichters op het idee om motor en versterker als één eenheid te leveren.

Geïntegreerde elektronicaHet onderbrengen van de elektronica in de motor werd aanvankelijk alleen toege-past met standaard motoren met frequen-tieomvormers, niet met servomotoren. Voor deze compacte servoaandrijving heeft JVL de motor, de Hall-sensoren, en-coder, de uitgangstrap en de controller opnieuw ontworpen zodat ze bestand zijn tegen schokken en onnodige opwarming wordt voorkomen.Als motor wordt een borstelloze servomo-tor gebruikt, waarvan de rotor uit krach-tige magneten bestaat. Aan de achter-zijde van de motor bevindt zich de Hall-sensor die tijdens het opstarten informatie geeft over de positie van de rotormagne-ten. Hiermee wordt de juiste commutatie van de motor gewaarborgd. De spanning op de drie motorfasen wordt zodanig in-gesteld dat de magnetische oriëntatie is geoptimaliseerd voor een maximum draaimoment bij minimale stroomsterkte.

Na het aanlopen van de motor wordt ech-ter alleen de achter de Hall-sensor ge-plaatste encoder gebruikt voor terugkop-peling van de snelheid en de positie en werkt de motor volledig digitaal.De besturingskring die draaimoment, snelheid en positie regelt, bestaat uit een digitale controller en een vermogenstrap. De krachtige microprocessor krijgt zijn commando’s via een ingebouwde uitbrei-dingsmodule en verzorgt de hem opge-dragen digitale stroom-, snelheids- en po-sitieregeling. Om de snelheid en positie te bepalen, worden de signalen van de opti-sche of mechanische encoder gebruikt.De servomotor met geïntegreerde elek-tronica is voorzien van verschillende be-drijfmodi om met de basisconfiguratie zo veel mogelijk toepassingen te kunnen af-dekken. De bedrijfsmodus wordt inge-steld via software wat een snelheids-, draaimomentregelaar of positionering over ± 10 VDC omvat, plus de aansturing met een puls-/richtingsignaal. Dit laatste

biedt een eenvoudige manier om een be-staande applicatie met stappenmotoren op te waarderen naar servoprestaties. De nulinstelling van de aandrijving kan af-hankelijk van de toepassing worden gese-lecteerd, hetzij door een referentiepunt-schakelaar met een mechanische aanslag bij draaimomentregeling of door het soft-warematig instellen van het nulpunt. In een servomotor met mechanische abso-lute encoder is dat slechts één keer nodig.

DecentralisatieDe voordelen van een oplossing met com-pacte servomotoren in een applicatie zijn onder meer de decentralisatie van de sy-steemintelligentie en de besparing op (dure) kabels tussen motor en versterker. Dit ver-eenvoudigt de installatie, bespaart ruimte in de schakelkast, voorkomt fouten in de beka-beling en vermindert EMC-problemen.

Een ander voordeel is de mogelijkheid de aandrijving, door het gebruik van uitbrei-dingsmodules, aan te passen op de be-hoeften van de toepassing. Behalve mo-dules met nano PLC-functionaliteit zijn modules voor conventionele veldbussen (Profibus, CANopen, DeviceNet en Mod-bus) en voor netwerken als Bluetooth, Zigbee en WiFi beschikbaar. Ook worden diverse industriële ethernetmodules aan-geboden.Op de Hannover Messe zal JVL de stan-daardintegratie van PLC-functionaliteit in zijn motoren vanaf 400 W introduceren (in het marktsegment waarin JVL actief is, wordt minder dan 400 W nauwelijks ge-vraagd). Hiermee heeft de gebruiker de mogelijkheid motor- of applicatiespeci-fieke taken direct in real-time in de motor uit te voeren, zonder omweg naar de PLC. Ook zal men dan op deze motoren STO (Safe Torque Off) gaan aanbieden.

Inl.: Rotero BV, tel.: (0348) 49 51 50, www.rotero.com

Decentralisatie van

systeemintelligentie

Decentrale servoaandrijvingbespaart ruimte en kosten

De draaistroommotor met op- of ingebouwde regelaar heeft in diverse toe-

passingen ingang gevonden. JVL Industri Elektronik introduceerde vorig jaar

een geïntegreerde servomotor, waarbij AC servomotor, versterker en sensor

in één behuizing zijn ondergebracht. Het concept combineert betaalbare prij-

zen met een hoog rendement en een modulaire opbouw.

[tekst] Jan Tausend, JVL Industri Elektronik A/S Deutschland [foto] JVL

Servomotor met

geïntegreerde

elektronica, type

MAC140

38_Servo.indd 38 15-04-13 11:59

39

ONDERWIJS Mechatronica

www.AT-aandrijftechniek.nlapRIl 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

H et Graafschap College telt veertien

vestigingen, verspreid over de regio Doe-tinchem. Leerlingen komen dan ook uit de hele regio, met een trend die er op wijst dat ook leerlingen van buiten de regio de afgelopen jaren de school bezoe-ken. Het motto luidt: Leren doe je een leven lang, dus onderwijzen wij iedereen.

De sector Techniek en Informatica bestaat uit de afdelingen: Bouwkunde, ICT, motor-voertuigen en de WEI-opleidingengroep. WEI staat voor Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek en Installatietechniek. Binnen deze afdeling valt ook mechatro-nica. Naast Stanley Willemsen voor voor-namelijk het vakgebied mechatronica ver-

zorgt Henk Nijenhuis opleidingen voor elektrotechniek/mechatronica. “Wij be-steden veel zorg aan ons onderwijs, dat betekent ondermeer een grote betrokken-heid bij de school en de studenten. Het is van groot belang dat studenten en cursis-ten zich op school veilig en vertrouwd voelen, en weten dat wij kwalitatief goed onderwijs bieden”, aldus Willemsen.De docenten bedenken ieder jaar een eind-product waaraan de studenten moeten werken. Willemsen noemt als voorbeelden van projecten van de laatste jaren de potjes met potgrond, hydrokorrels, zaadjes en een dekseltje en haalt het WK-pakket aan dat uit diverse componenten bestond.

ProjectWillemsen vertelt over het laatste project dat zojuist is afgerond. “Het grootste pro-ject in de BOL-opleiding mechatronica van de afgelopen jaren is het opzetten van een productielijn. Dit bestaat uit bewer-kingsstations, bewerkingsmachines die de deelnemers zelf ontwerpen, voorberei-den, bouwen, produceren, leveren en waarvoor ze de nazorg realiseren.”Het afgelopen jaar is door een groep der-dejaars WEI-studenten aan het eerder ge-noemde project Productielijn gewerkt. “De studenten bouwen per klas een eigen pro-ductielijn volgens een pakket van eisen van de klant. Dit gebeurt volgens de reguliere projectmanagementfasering van definitie, ontwerp, voorbereiding, realisatie, nazorg en gebruik. In vier perioden van tien weken werd deze productielijn in onze eigen hal hier aan de Fabriekstraat gebouwd.”

De doelstelling is dat aan het eind van het project een aantal componenten dusda-nig is samengevoegd dat het resultaat een product is dat bij wijze van spreken zo bij een supermarkt kan worden afgele-verd en in de schappen kan worden opge-nomen. Willemsen onderstreept dat niet het product het doel is, maar het realise-ren en komen tot bewerkingsmachines

Projectmatig onderwijs slaat aan bij leerlingen

Het Graafschap College is het grootste onderwijsinstituut van de Achterhoek.

Het college houdt zich bezig met mbo-opleidingen voor de beroepsoplei-

dende en de beroepsbegeleidende leerweg en voortgezette educatie, waaron-

der havo en vmbo-tl. Daarnaast wordt maatwerkopleidingen verzorgd voor

bedrijven en instellingen. Aandrijftechniek ging op bezoek in de vestiging

aan de Fabriekstraat in Doetinchem, waar wij praten met onder andere

Stanley Willemsen, docent Mechatronica.

[tekst en foto’s] Dirk Scheper

Elk jaar krijgen studenten opdracht om een complete productielijn voor een bepaald product te ontwerpen, samen

te bouwen, volledig in gebruik te nemen en uiteindelijk weer te demonteren

Studenten bouwen

eigen productielijn

4

39-41_onderwijs.indd 39 15-04-13 12:00


laatste project bijvoorbeeld werd de motor van het roerwerk voor de gel stel-selmatig overbelast als gevolg van onder-dimensionering van de motor. Dat wordt in deze laatste periode opgelost.”Willemsen ziet deze periode als de mooi-ste, omdat ze dan spelen met de techniek, bedreven raken in de software en enthou-siast zijn over wat ze hebben weten te bereiken. “Dat is ook het mooie van deze locatie: de middelen zijn aanwezig om alles te realiseren. Daarnaast gaat het om systemen die de studenten ook tijdens hun stage in het bedrijfsleven tegen kun-nen komen. Ook de software die wordt toegepast in de ondernemingen, is hier beschikbaar.” Toen vier jaar geleden met deze project-matige aanpak werd begonnen, was er niets om automatiseringsprojecten op deze wijze te realiseren. Er is vooral het eerste jaar veel geïnvesteerd om iedere projectgroep een machine te kunnen laten ontwerpen, bouwen en testen. Het investeringsbedrag is elk jaar verlaagd. “Componenten kunnen worden herge-bruikt, omdat het ontwikkelde en ge-bouwde systeem elk jaar compleet wordt gedemonteerd. Daarnaast zijn bedrijven die overbodige onderdelen afstaan, zoals bij magazijnopruimingen. En wat wij dan tekortkomen, wordt aangeschaft.”

Aantal studenten bepalendAfhankelijk van het aantal leerlingen van het betreffende leerjaar wordt bepaald hoeveel bewerkingsstations er worden ge-realiseerd. Deze opzet wordt dit jaar voor het vijfde keer ingezet. De afgelopen jaren

die in samenspel met elkaar het gewenste eindproduct opleveren.“Op deze wijze worden alle aspecten van de mechatronica die je hier in de regio tegenkomt behandeld. Het gaat om het transporteren, het controleren, het be-werken en het verpakken van halffabrika-ten tot een eindproduct. Een machine bewerkt een product, de volgende voegt er iets aan toe, vervolgens controleert een machine op zijn beurt de verschillende uitgevoerde handelingen en uiteindelijk wordt het verpakt.”

De structuur is dat tien weken lang een projectgroep, bestaande uit drie of vier leerlingen, aan de hand van een pro-gramma van eisen, dat door de docenten is opgesteld, een ontwerp moet maken. Zo krijgt elke projectgroep de opdracht om een ontwerp van een bewerkingsma-chine op te zetten. Feitelijk zijn het ont-werpafdelingen die een geautomati-seerde machine moeten ontwerpen. Als dat is gebeurd, wordt een overdrachtsmo-ment vastgelegd. Dat wil zeggen dat groep A zijn ontwerp overdraagt aan groep B, B aan C, enzovoort. Op deze ma-nier krijgt iedereen een nieuw project ter voorbereiding. In wezen wordt de bouw van de installatie voorbereid.Vervolgens wordt er gebouwd en gereali-seerd. Dat houdt in dat de autonome ma-chine wordt gemonteerd, frames worden samengebouwd, besturingskasten wor-den samengesteld en bedraad en de soft-

ware wordt geschreven. Met andere woorden: als alle productiehandelingen voor de onderdelen werktuigbouwkun-dig, besturingstechnisch, elektrotechnisch en communicatie-technisch klaar is, wordt de machine opgeleverd.Vervolgens wordt deze overgedragen aan weer een andere groep die de technische dienst (van het productiebedrijf waar de machine wordt ingezet) moet vertegen-woordigen. Deze ‘technische dienst’ krijgt instructie met bedieningshandleiding, tech-nische handleiding, onderhoudsplan, ei-genlijk alles wat noodzakelijk is om de ma-chine goed te kunnen bedienen van de projectgroep die de machine levert. In de laatste tien weken gaat dit team met de ma-chine aan de slag en wordt het in de pro-ductielijn geïntegreerd. Hier wordt de cen-trale besturingssoftware opgenomen om de communicatie over en weer tussen de machines in de gaten te houden en andere informatie te verwerken. U kunt hierbij den-ken aan productieaantallen en dergelijke.

Praktische aanpakIn dit stadium vinden ook verbeteringen plaats van oplossingen die in het oor-spronkelijke ontwerp misschien niet hele-maal voldeden. “Neem als voorbeeld een plek van een sensor, een aandrijving die niet goed is gedimensioneerd enzovoort. Vergeet niet dat onze studenten goed zijn in het praktisch toepassen van com-ponenten, aansluiten en in bedrijf stellen, maar het doordacht berekenen van het systeem, wat wel aan bod komt, is niet hun ding. Er gaat dientengevolge wel eens wat mis of wij geven het advies om er eens anders tegen aan te kijken. In het

De studenten krij-

gen te maken met

alle aspecten van

de mechatronica,

dus ook met het

inrichten van scha-

kelkasten

Goed in praktisch

toepassen

Programmeren en

het opsporen en

verhelpen van de

daarna nagenoeg

altijd optredende

fouten en storingen

is uiteraard onder-

deel van het project

39-41_onderwijs.indd 40 15-04-13 12:00

41

ONDERWIJS Mechatronica

www.AT-aandrijftechniek.nlapRIl 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

wel degelijk een voorkeur blijkt te be-staan. Bijvoorbeeld omdat het CAD CAM ontwerpen in Solid Works van werktuig-bouw wel leuk en aantrekkelijk is, terwijl software, besturingen en communicatie-verbindingen niet aanspreken. Bij mechat-ronica krijgen ze met alle aspecten te maken, dus ook de voor hen niet aantrek-kelijke kanten van de opleiding.”

Tot slotElk leerjaar van de WEI-opleiding heeft een stage van minimaal tien weken. Hier-bij wordt gebruikgemaakt van de Stich-ting Metaalimpuls, waarin meer dan 150 bedrijven zijn verenigd. Deze bedrijven stellen BPV (stage)plaatsen ter beschik-king (BPV is Beroeps Praktijk Vorming). Het stage-bureau van de WEI-opleiding plaatst de deelnemers voor elke stage bij een van de bedrijven. Dit bureau kent de mogelijkheden van de deelnemer en van de bedrijven en zorgt op deze manier voor een zo goed mogelijke match en af-wisseling tijdens de opleiding. Een eerste-jaars heeft bijvoorbeeld een minder com-plexe plaats nodig met meer begeleiding dan een derdejaars of een vierdejaars die juist zelfstandigheid in een complexere omgeving wil.Nijhuis: “Stageplaatsen zijn er nog ge-noeg maar we zijn altijd op zoek naar in-teressante bedrijven. Vooral voor de vak-gebieden mechatronica en industrieel design zijn er nog wel wat bedrijven nodig binnen de metaalimpuls.”

Inl.: Graafschap College, tel.: (0314) 35 39 49, www.graafschapcollege.nl

varieerde het aantal leerlingen en het pro-ject moet daar op worden afgestemd. “Wij krijgen op deze locatie gemiddeld een in-stroom van 120 leerlingen, die zich verde-len over de opleidingen werktuigbouw-kunde, elektronica en mechatronica. En niet ieder jaar is de verdeling gelijkwaar-dig waardoor er variatie is in aantallen voor een bepaalde opleiding.”De studenten die de machines bedenken, moeten die ook realiseren. Dat betekent dat er ook relevante bronnen moeten worden geraadpleegd zoals internet, maar ze moeten ook overleggen met be-drijven. “Zij moeten op zoek gaan naar bedrijven die machines leveren en/of ge-bruiken die overeenkomen met de te ont-werpen machine. Dit zijn bij voorkeur be-drijven uit de regio en vaak kennen zij die al van stages. Tevens nemen de studenten contact op met bedrijven voor specifieke aanvullende informatie over technische componenten die we al hebben of die we willen aanschaffen. De techniek wordt niet voorgekauwd door docenten of assis-tenten. Een voorbeeld: we hebben veilig-heidscomponenten in de vorm van lasers-canners van de firma Leuze. Elk jaar wor-den de betreffende deelnemers geïnstrueerd door de productmanager van dit bedrijf over de software, program-mering en gebruik van deze hightech vei-ligheidscomponenten.”

Er wordt in dit kader gebruikgemaakt van een aantal vaste leveranciers, waaronder Wago Nederland, Phoenix Contact (leve-ranciers van interfacetechniek), Van Eg-mond (system integrator in Doetinchem) en Kramp (technische groothandel in Vars-seveld). Het blijkt in de praktijk dat niet al-leen deze bedrijven bereid zijn om studen-ten te woord te staan of welkom te heten voor een excursie of een rondleiding.

Extra instroomWillemsen geeft aan dat momenteel zichtbaar is dat door de crisis mensen eer-der geneigd zijn een BOL-opleiding (Be-roeps Opleidende Leerweg) te doen dan een BBL-opleiding (Beroeps Begeleidende Leerweg). Een BOL is vijf dagen per week naar school en een BBL-opleiding bestaat uit vier dagen werken en een dag naar school. In het laatste geval moet de deel-nemer over een baan beschikken. “Wij zien momenteel een instroom in het

tweede en derde leerjaar van jongens die al een niveau 3 of niveau 4 opleiding bouwkunde hebben afgerond en geen baan vinden. Deze groep besluit om dan nog een extra diploma te gaan halen om beter beslagen ten ijs te komen bij een mogelijke werkgever.”Volgens Willemsen stroomt circa 50 pro-cent van hen die de opleiding afronden door naar het hbo in Arnhem, Enschede, Utrecht of Zwolle. De andere 50 procent gaat op zoek naar een baan, maar in de meeste gevallen hebben ze die al. “De meesten hebben vóór het behalen van hun diploma al een uitnodiging voor een gesprek bij een van de metaal-impulsbe-drijven waar stage is gelopen.”

Open keuzeHet is - juist bij mechatronica - van groot belang dat de goede man op de juiste plek zit. Dat wordt bij het Graafschap College vooral onderstreept door de WEI-oplei-ding. Nijhuis: “In het eerste leerjaar van de opleiding hoeven de studenten nog niet te kiezen. Zij doen dan drie projecten van elk zes weken. Zij doen er drie, maar mogen er vier kiezen uit twee projecten elektro-techniek, twee projecten mechatronica en twee projecten werktuigbouw. Hierbij hopen wij dat iemand die nog niet weet welke richting hij op wil, er een van elke richting kiest. Hij snuffelt aan iedere rich-ting en maakt hij na het eerste leerjaar de voor hem juiste keuze. Het probleem is echter dat, als er geen keuze gemaakt kan worden, studenten dan voor mechatro-nica kiezen met in gedachte dat zij dan nog alle kanten op kunnen. Dat is een mis-vatting, omdat vaak achteraf blijkt dat er

Helft stroomt door,

helft heeft een baan

Niet het product

is het doel, maar

het realiseren en

komen tot bewer-

kingsmachines die

in samenspel met

elkaar het gewenste

eindproduct ople-

veren (in dit geval

een verpakking met

scheermesje, scheer-

schuim en op de lijn

geproduceerde gel)

39-41_onderwijs.indd 41 15-04-13 12:00


Elektrohydraulische aandrijvingOnder de naam Sytronix biedt Bosch Rexroth een intelligente combinatie van een hy-drauliekpomp en een elektrische aandrijving die specifiek op elkaar zijn afgestemd. Voor de engineer betekent dit dat hij eenvoudig de voor inbouw gerede en voorgecon-figureerde aandrijving in zijn systeem kan integreren. De gebruiker krijgt hiermee een toerengeregelde aandrijving die de voordelen van beide technologieën combineert: de betrouwbaarheid van krachtige hydrauliek en de energie-efficiënte en dynamische eigen-schappen van elektrische aandrijvingen. De SvP 7000 is voorzien van een directe motor-pomp-koppeling die bijdraagt aan een eenvoudige installatie en een compacte oplossing. Het wegvallen van de koppelingsbehuizing kan een besparing van 150 mm opleveren.

Behalve de directe koppeling biedt deze variant een verbeterde motorkoeling als gevolg van een betere warmteoverdracht van de motor naar de pomp. Het lagere traagheidsmoment draagt bij aan een ver-beterd energetisch rendement en betere dynamische eigenschappen.Meer info? Products4Engineers.nl: 71114

Inl.: Bosch Rexroth BV, tel.: (0411) 65 19 51,

www.boschrexroth.nl

Variabele plunjerpompDe VP1-130 variabele plunjerpomp van Parker Hannifin is een krachtige variabele plunjerpomp voor vrachtwagentoepassin-gen. De pomp is geschikt voor het vereenvoudigen en optima-liseren van load sensing systemen van vrachtwagenkranen, vuilniswagens en kolkenzuigers en voor verschillende combinaties van kippers, kranen, sneeuwploegen en zout-/zandstrooiers. De 30 cm3 VP1-130 levert tot 245 dm3/min en tot 42 MPa en goede han-delingseigenschappen, waardoor de gebrui-ker nauwkeurig meer werk kan doen in min-der tijd. Minimale warmteverliezen en het geluidsniveau dragen bij aan een lagere milieubelasting.Meer info? Products4Engineers.nl: 71162

Inl.: Parker Hannifin BV, tel.: (0541) 58 54 59,

www.ontdekparker.nl

Bewakingsmodule voor ProfibusDe COMbricks RS 485-IS module van Procentec creëert Pro-fibus segmenten voor explosiegevaarlijke gebieden en kan tegelijkertijd vanuit een veilige zone de segmenten perma-nent bewaken via ethernet. Volgens de fabrikant is dit het eerste product dat ‘hot permits’ elimineert om Profibus te monitoren in Ex-zones. De gebruiker hoeft niet meer de zone te betreden en aan te raken wegens de permanente montage en de beschikbaarheid van ethernet. De RS 485-IS module voldoet aan de Profibus-specificaties voor intrinsiek veilige veldbussegmenten en kan 31 Profibus devices aan.Meer info? Products4Engineers.nl: 71163

Inl.: Procentec BV, tel.: (0174) 67 18 00, www.procentec.com

ServosysteemKoning & Hartman introduceert de MR-J4, een nieuwe genera-tie ‘state-of-art’ servosystemen van Mitsubishi Electric. Nieuwe functies zoals ‘one-touch advance vibration suppression II en one-touch real time auto tuning’ zorgen voor hoge nauwkeurig-heid, korte positioneertijden en eenvoudige ingebruikname. De MR-J4-B (SSCNet-netwerk) wordt aangesloten aan de motion/po-sitioneercontroller via SSCNet III/H met een communicatiesnel-heid van 300 Mb/p. Dit is drie keer sneller dan de communicatie met de MR-J3-B serie, waardoor een snelle ap-plicatie kan worden gerealiseerd.Meer info? Products4Engineers.nl: 71161

Inl.: Koning en Hartman BV,

tel.: (020) 587 76 00,

www.koningenhartman.com

PositioneersysteemDe serie AGR roterende positioneersystemen van Aerotech zijn geschikt voor uiteenlopende applicaties in zowel laboratoria als de industrie. De componenten bieden een nauwkeurigheid van 20 boogseconden met 8 boogseconden bi-directionele her-haalnauwkeurigheid, een maximaal toerental van 30 min-1 en een bereik van 360° of optioneel een gelimiteerd bereik. De maximale axiale belasting bedraagt 425 kg. Als aanvulling op eerdere generaties via wormwiel aangedreven systemen biedt deze uitvoering een grotere opening, die varieert van 50 mm tot 200 mm. Dit biedt ondermeer mogelijkheden in toepas-singen die een doorlopende opening nodig hebben of ruimte voor de montage van een optiek; inclusief gewricht of lenzen, doorgaande openingen voor bekabeling of luchtslangen of voor vision- en inspectietoepassingen.Meer info? Products4Engineers.nl: 71141

Inl.: Aerotech Ltd, tel.: (+44) 118 940 94 00, www.aerotech.com

42-43,45_Productnieuws.indd 42 15-04-13 12:01

Productnieuws

43www.AT-aandrijftechniek.nlapril 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

Hydrauliek- koppelingDe Gromelle FFCUP (Flat Face Connect Un-der Pressure) hydrauliekkoppelingen van Eaton Hydraulics zijn geschikt voor toepas-sing in de bouw, landbouw en industrie. De koppelingen zijn ontwikkeld conform artikel 3.3 van PED 97/23 EC en zijn be-stand tegen drukken tot 350 bar. Daarbij voldoen ze aan de dimensionele eisen uit ISO 16028 waardoor de koppelingen zijn uit te wisselen met andere koppelingen volgens deze norm. Het aansluiten van de koppelingen gebeurt volgens het ‘push-to-connect’ principe waarbij dubbele afsluit-kleppen lekkage tijdens zowel het koppe-len als het ontkoppelen voorkomen.Meer info? Products4Engineers.nl: 71080

Inl.: PowerFlex Fluid Handling Products BV,

tel.: (0294) 45 02 00, www.powerflex-fhp.nl

Grote softstarterDe ISA-HD serie softstarters van Igel Elektronik is uitgebreid met varianten tot 40 MW. De Megastarter uitvoeringen beginnen bij 15 MW en zijn onder meer toe te passen in de grotere compressoren binnen de olie- en gasindustrie. Hier bieden zij een alternatief voor LCI’s (Load Commu-tated Inverters). De softstarters voldoen aan de eisen die IEC 62 271-200 stelt aan schakelinstallaties en bieden een kortsluitvermogen van 40 kA en hoger. Op dit moment be-draagt het hoogste vermogen 40 MW bij 15 kV; technisch gezien zijn hogere vermogens te realiseren.Meer info? Products4Engineers.nl: 71084

Inl.: Igel Elektronik GmbH, tel.: (+49) 2526 938 90,

www.igelelectric.de

WormwielreductorenNord Aandrijvingen introduceert een nieuwe reeks wormwielreductoren in een ro-buuste, eendelige Unicase behuizing, in vijf bouwgroottes met een maximum koppel van 427 Nm. Nieuwe, grotere uitgaande lagers zorgen voor een gro-tere keuze aan asdiameters voor de gebruiker dan bij de vorige reeks. Bovendien zorgen de grote lagers voor een veel lan-gere levensduur. De gesloten SMI wormwieluitvoeringen hebben een glad oppervlak dat vuilopbouw voorkomt, zijn spuitwaterdicht en kunnen daarom gemakkelijk worden gereinigd tijdens reinigingsprocessen in de fabriek.Meer info? Products4Engineers.nl: 71055

Inl.: Nord Aandrijvingen BV, tel.: (074) 250 43 74, www.nord.nl

Proportionele snelontluchtersEvac heeft zijn leveringsprogramma uitgebreid met de serie Hi-pex proportioneel werkende snelontluchters van Bifold. Deze normaal gesloten tweewegkleppen zorgen voor een afblaas die proportioneel verloopt met het drukverschil tussen de inlaat- en de stuurdruk. Als de stuurdruk gelijk is of hoger dan de inlaat-druk, blijft de uitlaatpoort gesloten. Ook modulerend bedrijf is mogelijk. De kleppen zijn geschikt voor primaire drukken van 0,2 MPa (2 bar) tot 1 MPa (10 bar) overdruk en een maximale in-laat van 2 MPa overdruk.Meer info? Products4Engineers.nl: 71050

Inl.: Evac BV, tel.: (073) 543 19 15,

www.evac-valves.com

KoelsmeersysteemMet de Indutec MS 1/2-K1-SD15 biedt Technisch Advies Bureau Hemmes een koelsmeer-systeem dat het gebruik van koelsmeermid-delen minimaliseert. Het elektropneumatische koelsmeersysteem werkt volgens het valstroom-principe en is eenvoudig te monteren en demon-teren. De vloeistofhouder van HPDE is na te vullen zonder de slang te demonteren en is geschikt voor nagenoeg alle gangbare vloeistoffen. Het systeem heeft een maximale tankinhoud van 1 dm3 en een luchtaansluiting met een diameter van 6 mm. De sproeikop meet 13 mm.Meer info? Products4Engineers.nl: 71078

Inl.: Technisch Adviesburo Hemmes BV,

tel.: (0252) 52 95 44, www.tah.nl

Haakse holle as vertragingDeze nieuwe serie WGN haakse holle as precisievertragingen van Neugart combineert ruimtebesparende oplossingen met goede montagemogelijkheden. Zo kan de as van een machine in zijn geheel door de vertraging worden doorgevoerd, of kunnen tandriempoelies, tandwielrondsels of klemringen aan de beide zijden worden gemonteerd. Ook valt te denken aan het door-voeren van elektrische of pneumatische leidingen. De vertraging is aan beide zijden voorzien van een uitstekende holle as voor montage, waardoor het over te brengen koppel kan worden ver-deeld en een hoge koppeldichtheid mogelijk is.Meer info? Products4Engineers.nl: 71116

Inl.: Electro Abi BV, tel.: (023) 531 92 92, www.abi.nl


Als het om kettingenen transport gaat...

Nestenschijven in gegotenof bewerkte uitvoering,ook in RVS en kunststof.

Elevatorbekers volgens DIN en tekeningin staal,RVS ofkunststof

Gecalibreerde rondstaalketting volgens DIN,

verzinkt of RVS, uitvoorraad lever-

baar.

Gootschraperkettingen transportketting indiverse uitvoeringen, ook vol-gens uw tekening mogelijk.

Heko®

ketting• Slijtvaste geharde rond-

staalketting in Mn-Cr-Ni staal.• Slijtvaste geharde kettingbeugels.• Eindloos kettingsysteem met HEKO TS-TSN

kettingbeugels.• Kettingwielen in on- en vertande uitvoering.• Geha-onderhoudsvrije lagers.

Gesmede schraper-ketting in geharde uitvoe-

ring, diversemeenemer-vormen mogelijk.

Slijtplaten voor o.a.bodembekleding, schrapertranspor-teurs, stortgoten,elevatorbakken entransportschroeven.

Grote Tocht 27, Westerspoor-ZuidPostbus 2150, 1500 GD ZaandamTel.: (+31) 075-65 39 800. Fax: (+31) 075-67 02 456 E-mail: [email protected] Website: www.geha-zaandam.nl

GEHA B.V.Kettingen- en mechanisch transport

Aan

dr.t

ech

n.’1

0

Perfection in Automationwww.br-automation.com

Room for newpossibilitiespossibilitiespossibilitiesRoom for newpossibilitiesRoom for newpossibilitiespossibilitiespossibilitiespossibilitiespossibilitiespossibilitiespossibilitiespossibilities

` Motor-mounted ACOPOSmotor servo drives – Machine modularity in motion.

` Significant space savings in the control cabinet

` Power classes from 500W to 4kW

` Fully integrated safety technology for SIL3 based on openSAFETY: STO, SOS, SS1, SS2, SLS, SMS, SLI and SDI

` Maximum system productivity: One solution covers CNC, robotics and motion control

More power for decentralized motion control.

Leve

ranc

ier v

an

hydr

aulis

che-

en

aand

rijft

echn

isch

e co

mpo

nent

en, r

emm

en, s

yste

men

en

best

urin

gen

Onder druk debeste prestaties...

Ohmstraat 42, 3335 LT ZwijndrechtT. +31 (0)78 623 18 18 • www.rs-hydrauliek.nl

Remmen en rembedieningen voor industriële-, mobiele- en scheepvaart toepassingen.• MICO schijfremmen en platenremmen, actief en fail-safe,

hydraulisch, pneumatisch en mechanisch bediend.• Hoofdrem- en hulpcilinders, drukomvormers, reservoirs• Proportionaal-, stuur- en hulpkleppen• ABS systemen

Productnieuws

45www.AT-aandrijftechniek.nlAPRIL 2013 AT AANDRIJFTECHNIEK

Kort nieuwsSteute breidt het aanbod uit met type RC 2580 magnetische senso-ren. De nieuwelingen zijn compact en dankzij hun rechthoekig ontwerp ook eenvoudig te integreren in be-staande machineontwerpen. De roestvaststalen behuizing is bestand tegen corrosie, het speciale afdich-tingconcept maakt beschermings-klassen mogelijk tot IP69K.Meer info? Products4Engineers.nl:

70867

Inl.: ForTop automation & energycontrol,

tel.: (0522) 46 66 88, www.4top.nl

Vervormde of onduidelijke bedrukking als gevolg van pro-blemen op de transportband is geen probleem voor de FQ2 vision-sensor van Omron. Een stabiele en snelle afl ezing van tekens is gegarandeerd dankzij de nieuwe OCR-metho-de en het ingebouwde woordenboek. Tekenverifi catie en de inspectie van labelposities kunnen worden uitgevoerd met één sensor.Meer info? Products4Engineers.nl: 71233

Inl.: Omron Electronics BV, tel.: (023) 568 11 00, www.industrial.omron.nl

TSB-Bescom presenteert vernieuwde versies van de opti-sche Profi net IRT encoders van Posital. In eerste instantie hadden de encoders een certifi cering ontvangen voor één jaar. Tot de nieuwe functies behoort ondersteuning van het fabrikantspecifi eke 860 telegram dat een eenvoudige aan-passing van de Preset waarde voorziet.Meer info? Products4Engineers.nl: 70867

Inl.: TSB-Bescom BV, tel.: (0316) 25 08 00, www.tsb-bescom.nl

‘Ovale’ deltarobotDe ABIfl exx Wide Delta robot van Electro bespaart ruimte op de fabrieksvloer en heeft een opbouw waarmee een ovaal werkge-bied is gecreëerd. Binnen dit werkgebied kan de Wide Delta Ro-bot producten op de toe- en afvoerbanden tot een breedte van 1.580 mm bereiken. Het systeem kan tot 220 picks per minuut realiseren met een hoge positieherhaalbaarheid en een lage slijtage. Daarnaast neemt de robot in series minder plaats in. De robots voldoen aan de EHEDG- en FDA-richtlijnen en zijn hiermee geschikt voor toepassing in de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie.Meer info? Products4Engineers.nl: 71259

Inl.: Electro Abi BV, tel.: (023) 531 92 92, www.abi.nl

Atex koelerDe Atex-varianten van de BLK/BNK en de BFP serie koelers en circulatiepompen voor hydraulische systemen en smeersystemen van Bühler voldoen aan de eisen die wor-den gesteld voor de gaszones 1 en 2 en voor de stofzones 20 en 22. Daarbij zijn de units ontwikkeld voor de temperatuurklassen T3 tot T4 en groep IIC (bevat tevens IIA

en IIB). Kenmerkend voor deze serie is dat de circulatiepomp direct in de oplossing is opgenomen waardoor er geen extra mo-tor nodig is. Alle Atex-uitvoeringen zijn te completeren tot subsystemen door het toevoegen van accessoires zoals fi lters en regelingen.Meer info? Products4Engineers.nl: 71200

Inl.: Bosch Rexroth BV, tel.: (0411) 65 10 93,

www.boschrexroth.nl

Touch panel computerDe nieuwe Microclient 3/3W touch panel computer van Kontron heeft ‘intuitive gesture control’. Dit geeft gebruikers de mogelijkheid complexe visualisaties te roteren, in en uit te zoomen of te swipen en op een hypergevoelig aanraakscherm door mappen of datafi les te scrollen. Het 16:9 breedbeeldscherm vergroot het dis-

play met eenderde en biedt een moderne uitstraling. De touch panel computer is ge-schikt voor het optimaliseren van productielijnen en supervisory control applicaties.Meer info? Products4Engineers.nl: 70987

Inl.: Telerex Nederland BV, tel.: (076) 578 20 00, www.telerex-europe.com

Robuuste box-pcHPS Industrial neemt de FPC-7700 van Arbor op in het assortiment. De robuuste box-pc biedt een hoge performance dankzij de nieuwste generatie processoren en is voorzien van het Intel Sandy Bridge/Ivy Bridge Platform. Daar-naast is de pc fanless, waardoor deze inzetbaar is in di-verse industriële omgevingen, zoals in de scheepvaart en machinebouw. De box-pc heeft een ingangsspan-ning van 9 V tot 36 V en een temperatuurbereik van -20°C tot 55°C.Meer info? Products4Engineers.nl: 71159

Inl.: HPS Industrial BV, tel.: (033) 277 49 05,

www.hpsindustrial.nl

1.580 mm bereiken. Het systeem kan tot 220 picks per minuut

FDA-richtlijnen en zijn hiermee geschikt voor toepassing



Nieuwsbrief en websiteWekelijks brengt Aandrijftechniek zijn e-mailnieuwsbrief met actuele technische informatie, branchenieuws en de nieuwste productinformatie. Abonneren op deze gratis nieuwsbrief kan via www.AT-aandrijftechniek.nl.

www.AT-aandrijftechniek.nl bevat een uitgebreid overzicht van alle producten en leveranciers, te berei-ken via een handige zoek-routine. Daarnaast bevat de site dagelijks geactualiseerd nieuws uit de branche, een uitgebreide agenda en dossiers met gebundelde informatie.

aGENDa

Hbo leiderschap, organisatie en communicatieEenjarige praktijkgerichte leergang hbo leidinggeven, organisatie en communica-tie, Utrecht/Eindhoven, 8-15 mei.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 33, www.mikrocentrum.nl

Safety Event 2013Conferentie over veiligheidsnormen- en richtlijnen. Thema: Machineveiligheid in de praktijk, 14 mei, Eindhoven.Inl.: Mybusinessmedia, tel.: (0570) 50 43 33, www.engineersonline.nl

Sensor+Test 2013Internationale vakbeurs voor sensoren, testen meettechniek, Neurenberg (D), 14-16 mei.Inl.: AMA Service, tel.: (+49) 50 33 96 390, www.sensor-test.de

pCiM EuropeVakbeurs en congres over Power Electronics, Intelli-gent Motion en Power Qua-lity, Neurenberg (D), 14-16 mei.Inl.: Mesago, tel.: (+49) 711 619460, www.pcim.de

industrial EthernetThemadag rondom ontwikkelingen in industrieel ethernet, Leusden, 14 mei.Inl.: FHI, tel.: (033) 465 75 07, www2.fhi.nl/indethernet

Bearings in hightech systemsCursus die zich richt op technische speci-ficaties van commercieel verkrijgbare lagers, Eindhoven, 14 mei.Inl.: Engenia, tel.: (040) 751 39 21, www.engenia.nl

SpS/ipC/Drives italia 2013Vakbeurs en congres voor de elektrische automatiserings-techniek, Parma (I), 21-23 mei.Inl.: Mesago Messe Frankfurt, tel.: (+49) 711 61 94 60, www.sps-italia.net

Vision, robotics & Mechatronics 2013Vakbeurs met congres voor (machine) vision, robotica en mechatronica, Veldhoven, 22-23 mei.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22, www.mikrocentrum.nl

Electronics & automation 2013Vakbeurs met lezingenprogramma over industriële elektronica en automatisering, Utrecht, 28-30 mei.Inl.: FHI, tel.: (033) 465 75 07, www.eabeurs.nl

Materials 2013Vakbeursdagen over het ontwikkelen en fabriceren van allerlei materialen, Veldhoven, 4-5 juni.Inl.: Mikrocentrum, tel.: (040) 296 99 22, www.mikrocentrum.nl

Bits&Chips Hardware Conference 2013Conferentie over hightech-elektronica-industrie in de Benelux, ’s-Hertogenbosch, 12 juni.Inl.: Techwatch BV, tel.: (024) 350 55 44, www.hardwareconference.nl

reMaTec 2013Vakbeurs voor revisie van motoren, transmissies en componen-ten, 16-18 juni, Amsterdam.Inl.: Amsterdam RAI, tel.: (020) 549 12 12, www.rematecnews.com

Transmissions in vehiclesConferentie over transmissies en transmissiebesturingssyste-men, Friedrichshafen (D), 18-19 juni.Inl.: VDI Wissensforum GmbH, tel.: (+49) 211 621 42 01, www.getriebekongress.de

Elektrotechniek 2013Vakbeurs voor de elektrotechnische branche, Utrecht, 30 september-4 oktober.Inl.: VNU Exhibitions Europe, tel.: (030) 295 27 31, www.elektrotechniek-online.nl

pumps & Valves 2013Vakbeurs op het gebied van industriële pompen, Rotterdam, 2-3 oktober.Inl.: EasyFairs, tel.: (0162) 40 89 99, www.easyfairs.com

Maandelijks vakblad voor ontwerpers, constructeurs en onderhoudstechnici, op het gebied van mechani-sche, elektrische, hydraulische en pneumatische aandrijfcomponenten en systemen, besturingen, en industriële en procesautomatisering.

RedactieHoofdredactie: ing. Ad SpijkersRedactie: Jeroen Aalberts, Benny Gudde, Eindredactie: Liedy BisselinkBasis ontwerp: Studio Putto bNO – De RijpRestyle ontwerp: ZeeDesign - WitmarsumTel. redactie: (088) 294 47 02E-mail redactie: [email protected]: Informaticaweg 3, 7007 CP Doetinchem Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Aan dit nummer werkten mee: T. van den Akker, P. Fransen, D. de Graaf, F. Heller, J. van Huet, R. Klein, E. Küpfer, A. Leu, H. Persson, D. Scheper, J. Tausend, A.Wesel, M. Winker, M. de Wit-Blok, A. Zeiff

UitgaveEisma Industrialmedia b.v., Doetinchem

DirectieEgbert van Hes, algemeen directeur,Bouke Hoving, financieel directeurGerbert Tiecken, uitgeefdirecteur

UitgeverCobie te Nijenhuis

Advertentie-exploitatieSalesmanager: Cobie te Nijenhuis, tel.: (088) 294 47 35Accountmanagement: Vincent Hermans, tel.: (088) 294 47 40 Rafke Kraakman, tel.: (088) 294 47 10Traffic: ZeeDesign tel.: (0517) 531 672 fax: (0517) 531 810 [email protected]

Marketing Imke Hammerman tel.: (088) 294 47 60 [email protected]

AbonnementeninformatieAbonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 226 66 48 e-mail: [email protected]: De abonnementsprijs bedraagt 264 euro per jaar (excl. 6% BTW) (bij automatische incasso be-

spaart u 3 euro administratiekos-ten) en is bij vooruitbetaling ver-schuldigd.

Abonnementsprijzen voor andere landen op aanvraag.

Abonnementen: Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave via www.AT-aandrijftechniek.nl of [email protected].

Opzegging dienst schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298,voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Productie: DTP & Prepress: ZeeDesignDruk: Scholma Druk b.v.

Copyright: © 2013 Eisma Industrialmedia, Leeuwarden.

Algemene voorwaarden | Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd en/of overgenomen, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektro-nisch, mechanisch, door fotokopieën of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en au-teurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingenen/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl

COlOFON

46_Service.indd 46 15-04-13 12:03

Meer informatie? Telefoon: O343 - 45 37 44, e-mail: [email protected]

K I J K O P W W W . A L P A T E K . C O M

Elektrischvoertuig bouwen?

Alpatek B.V. heeft een zeer uitgebreid assortiment aandrijf-componenten om uw voertuig elektrisch aan te drijven:

• Batterijgevoede DC- en AC-motoren 12-240 V • Wielnaafmotoren • Complete differentieelaandrijvingen 250 W - 25 kW (ook voor hydromotoren) • Tandwielkasten • Planetaire wielaandrijvingen met motoren • Toerenregelingen • Disselkoppen, voetpedalen,

hall sensors • Aansluiten en programmeren elektronika

Met meer dan 7000 medewerkers, 45 buitenlandse vestigingen en meer dan 500 verkoop- en servicepartners is HYDAC wereldwijd een betrouwbaar partner.Ons leveringsprogramma omvat hydraulische accumulatoren, fl uid fi lters, procesfi lters, koelers, elektro-hydraulische besturingen, industriële ventielen, sensoren voor druk, meet - en magneettechniek, cilinders, pompen, bevestigingstechniek, armaturen, condition monitoring en zoveel meer.Wij projecteren en leveren sleutelklare hydraulische besturingen aandrijvingsystemen inclusief elektronische besturingen voor regelingen voor mobiele en stationaire machines en installaties voor de meest verschillende branches.

Fluidtechniek, Hydrauliek, Elektronica en Service. Wereldwijd.

HYDAC B.V.Vossenbeemd 1095705 CL HelmondTel: +31 - 4 92 - 59 74 70Fax: +31 - 4 92 - 59 74 80Email: [email protected]: www.hydac.com

Perfection in Automationwww.br-automation.com

www.br-automation.com/automationpc

Thegeneration has arrived!generation has arrived!generation has arrived!has arrived!

The iiirdgeneration has arrived!

The iiirdgeneration has arrived!generation has arrived!generation has arrived!has arrived!has arrived!has arrived!has arrived!has arrived!has arrived!

` B&R Automation PCs with 3rd generation Intel® Core™ i3/i5/i7 processors

` Fan-free operation even in the top performance class with the Core™ i7

` Intel® Turbo Boost Technology with 4 cores and DirectX 11 support

` Uncompromising quality for performance that easily endures the harshest industrial environments

Even stronger – Even faster – Even smarter

Motors | Automation | Energy | Transmission & Distribution | Coatings

We kunnen de toekomst niet voorspellen maar ons er wel op voorbereiden.

Vanaf juni 2011 is het verplicht om aan de IE2 norm voor

motoren te voldoen. WEG-motoren overtreffen deze norm

reeds. De IE3 norm wordt pas met ingang van 2015 van

kracht. Maar WEG produceert nu al superzuinige IE3

motoren. Voor IE4 is nog geen datum vastgesteld. Maar bij

WEG kunt u vandaag al een superefficiënte IE4 motor kiezen.

Alleen door futuristisch denken behalen we een voorsprong...

Zet een stap in de goede richting, ga naar www.weg.net

Aandrijftechniek 3 - 2013

Documents

Transcript of Aandrijftechniek 3 - 2013