ls kinderen zich veilig weten bij volwassenen, kun-nen ze zich spelenderwijs ontplooien. In zo’n voorkinderen optimale omgeving kunnen ze zich ont-spannen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig naarde wereld en met hun spel voeden ze hun eigennieuwsgierigheid. Kinderen kiezen dan zelf iets dathen uitdaagt. Tijdens het spel creëren ze zelf aspec-ten die hen uitdagen. Ze geven hun spel vorm methoofd, hart en handen. Dat geeft evenwicht en creë-ert een toestand van flow. Bij het spel zijn kinderenhun eigen meester. Er is niemand die hen goedkeurtof afkeurt. Het spel van het kind is zijn werk. Zouhet niet prachtig zijn als ons werk weer spel zouworden?

Het aanbod op school is hoofdzakelijk gericht op hetmentale aspect van het kind. Rekenen, taal, lezen: jeleert het met je hoofd. Vroeger was dit prima. Dekinderen van voorbije generaties leefden en speeldenveel buiten. Hun leven thuis had een sterk fysiekkarakter. Schoenen poetsen, afwassen, houthakken,werken in de tuin en spelen in de natuur: door ditfysieke werken en spelen ontwikkelden de kinderenook aandachtigheid. De aandacht moet helemaal bijjezelf zijn als je hout klieft met een bijl!Kinderen van de huidige generatie missen dit fysiekeaspect vaak. Hun leven is sterk veranderd in verge-lijking met de kindertijd van hun grootouders. Hetaanbod van het onderwijs is daarentegen niet echtmeegegroeid. Natuurlijk: er worden creatieve ensportieve lessen gegeven. Maar de hoofdactiviteitenzijn nog steeds Hoofd-gericht. De druk op leraren enkinderen wordt bij deze Hoofd-zaken steeds groter.En dan vallen er steeds meer kinderen buiten deboot. Deze kinderen krijgen dan etiketten opgeplaktdie te maken hebben met teveel of te weinig aan-

dacht. Het zou van balans getuigen als kinderenmochten leren op een manier die bij hen past. Endat is met hoofd, handen en hart. Ook bij de reken-les! Het ombuigen van een schoolcultuur kost tijd enaandacht.

Aandacht: een gemis in deze tijdHet opvoeden van kinderen is geen eenvoudige taak.We leven in een uitdagende tijd die ook veel proble-men kent: milieuproblemen, economische proble-men. Maar daaronder zit vooral een dieper probleemdat met het verlies van verbondenheid te makenheeft. Verbondenheid op verschillende terreinen, metde natuur, met de gemeenschap. Het meest treffendeis het verlies van de verbondenheid met het eigenhart. Dit is de prijs die we betalen voor onze moder-ne consumptiemaatschappij. Het opvoeden van kinderen is in dit perspectief eenhele uitdaging. Jonge kinderen zijn nog verbondenmet de essentie van het bestaan. Ze helpen ons omdaar weer contact mee te maken. Dat is wat kinde-ren wezenlijk van ons willen: dat wij weer contactmaken met ons eigen Wezen. Kinderen willen zich,ten diepste, verbonden voelen met het Leven. En datkan alleen als wij hen, en onszelf, hierin respecteren.Als er sprake is van echte verbondenheid tussenkind en opvoeders dan is er ook sprake van aan-dacht! Als een mens zich echt verbindt met eenander mens, zonder hem te ver- of beoordelen, danvoelt de ander zich gezien en gerespecteerd. Zo ont-staat er Zelf- vertrouwen. DIT is de basis van aan-dacht! Zo ontwikkelen beide partijen, degene dieaandacht geeft én degene die aandacht ontvangt,Zelf-vertrouwen. Het is een uitdaging om de liefde van het kind aan

e d u c a r e[ pagina 6 ] 5/2010

A

Wil je een aandachtig

Maril Heijen is als coach, bege-

leider en trainer werkzaam bin-

nen haar bedrijf 'Groeimee'.

Zij ondersteunt ouders en kin-

deren in moeilijke opvoedings-

situaties en traint leerkrachten

en andere opvoeders in het

omgaan met kinderen met

opvoedings- en gedragsmoei-

lijkheden.

www.groeimee.com © MARIL HEIJEN

Laat hem spelen!

Op school kunnen sommige kinderen de aandacht niet bij het werk houden. Thuis,

daarentegen, kunnen ze hun aandacht heel goed richten. Als kinderen fietsen, is hun

aandacht er helemaal bij. Ook als ze spelen, is er geen aandachtsprobleem. We weten

inmiddels dat kinderen in een flow zitten als ze spelen. En tijdens flowmomenten is

de aandacht helemaal bij hen zelf! Wat maakt nou dat verschil? Waarom lukt het de

kinderen wel als ze spelen en lukt het hen niet op school?

Maril Heijen

kind?

Het spel van het kind is werk

e d u c a r e[ pagina 8 ] 5/2010

te nemen en het in liefde op te voeden. Dan is eraandacht voor wie het kind in wezen is. Dat is debasis waardoor het kind aandachtig kan zijn in debuitenwereld. Gelukkig zijn er steeds meer mensendie deze uitdaging aangaan. Dit is geen gemakkelij-ke taak of weg in een samenleving die van het leveneen wedstrijd maakt.

Vervreemding en bezielingDe soefimeester Inayat Khan sprak reeds in hetbegin van de vorige eeuw over de noodzaak om bijkinderen in een vroeg stadium de kwaliteiten vanhet hart aan te spreken. Een citaat uit 1917: “Reeds in het basisonderwijswordt het wiskundig ingewikkelde tot iets moois eninteressants verheven terwijl aan eenvoud, natuur enschoonheid voorbijgegaan wordt; al in de jeugd isde ziel enthousiast en geconcentreerd en daar wordtde bestemming tot het bereiken van iets belangrijksgelegd. Dit is voor de ontwikkeling van het levenheel belangrijk. Je kunt daar de kwaliteiten van hethart aankweken, zoals intuïtie, openbaring, gevoelvoor schoonheid en creativiteit in plaats van voort-durend kennis op te doen en vanuit trots, eigenzin-nigheid en conflict jezelf onderscheiden van ande-ren.” Kinderen hebben een sterkere verbondenheid methun ziel dan volwassenen. En zeker kinderen vandeze tijd hebben een groter zelfbewustzijn waarmeeze vertrouwd willen worden. Er worden veel sensi-tieve kinderen geboren die op zoek zijn naar huneigen identiteit. Deze kinderen voelen zich nietbeschermd in een samenleving die niet verbonden ismet haar eigen hart. Onze samenleving mist hier-door het vermogen tot zingeving. Als samenleving

zijn we vervreemd van onze eigen bron en daarmeeook van ons diepste zelf, van de medemens en vande natuur. We redden het niet met alleen de rede.We zullen ons weer moeten verbinden met dat wathet rationele overstijgt. Er is een diep verlangen inieder mens om de wereld weer heilig en heel temaken. Dit verlangen zullen we moeten voeden ende kinderen kunnen ons daarbij helpen.

Aandacht: een taak voor de helesamenlevingOp school worden de problemen rondom aandachthet meest zichtbaar. Leraren en een veel te grotegroep hulpverleners bestempelen individuele kinde-ren met diagnoses die dit probleem bevestigen. Hetprobleem wordt op de schouders van het individugelegd terwijl het systeem vrij uit gaat. Kinderenkrijgen tegenwoordig op jonge leeftijd al te makenmet teveel ‘hulp’verleners met het gevaar dat ze eennegatief zelfbeeld ontwikkelen. Terwijl het enige datkinderen echt nodig hebben, aandacht is voor wie zewerkelijk zijn. De school heeft als systeem de nei-ging de verantwoordelijkheid hiervoor bij de ouderste leggen. Omgekeerd leggen de ouders graag deverantwoordelijkheid bij de school. Het is echter eengezamenlijke verantwoordelijkheid. De school is een systeem binnen onze samenlevinggeworden. Als systeem weerspiegelt ze wat de sterkeen zwakke kanten van deze samenleving zijn. Omdatze met kinderen werkt zal ze de verantwoordelijk-heid voor de tekorten van het systeem moeten dra-gen. De school kan niet volstaan met de problemenrondom aandacht op ouders en kinderen af te schui-ven. Op weg naar een evenwichtige samenleving zalde school de aandacht meer op het wezenlijke moe-

“Het innerlijke werk van aandachtigheidschept een diepe spirituele werkelijkheid.” Thich Nhat Hanh

Met behulp van je zintuigen kun je de aan-dacht van kinderen activeren. Op een moment dat je de geur waarneemt vanbijvoorbeeld een ui ben je helemaal met jeaandacht erbij! Je ruikt die geur en koppelt ditmet woorden aan de ui. Linker- en rechterher-senhelft werken zo samen: Je aandacht is, vooreen moment, in het NU en bij je zelf. Door dezekleine momenten te cultiveren en te bekrachti-gen, bied je de kinderen een nieuw instrument

dat ze kunnen toevoegen aan hun brein. Pas alshet toegevoegd is aan het brein kunnen ze hetherkennen en kan het uitgroeien tot en krach-tig middel. En dat kost tijd… en aandacht!

Tips:• Creëer een hoek waarin ze kunnen experi-

menteren met voelen, ruiken, proeven, zienen horen. Maak memoriepotjes met etenswa-ren: welke twee ruiken of proeven hetzelfde?

• Stop in een doos allerlei voorwerpen om tevoelen. Wissel dagelijks.

• Verander iedere dag een klein detail aan deomgeving.

• Leg eens dropjes in de fruitschaal. Alle evenwichtsoefeningen geven balans enkunnen onmogelijk zonder aandacht gebeuren:klimmen, klauteren, fietsen, skaten. Geef erruimte en tijd voor.

Schakel je zintuigen in

© MARIL HEIJEN

e d u c a r e 5/2010 [ pagina 9 ]

ten richten zodat leraren en kinderen weer vanuitverbondenheid met elkaar kunnen communiceren enzijn. En ouders mogen beseffen dat er niks mis is met hunkind. In de storm van het systeem worden ze uitge-daagd om in hun kind te blijven vertrouwen:

Meer lezen?

Jack Kornfield, ‘Het wijze hart;

Op zoek naar het hart van wijs-

heid’; Asoka 2001

www.mindfulschools.org

onvoorwaardelijk. De groei van onze samenlevinggaat via individuen. Iedereen die echte aandachtheeft voor een ander verricht een klein wonder.Ouders, leraren en kinderen die leren aandacht tebeoefenen, van en met elkaar, dragen een bijzondersteentje bij aan een gezonde samenleving.

Op school leren kinderen de aandacht vooral op deleerkracht te richten. De leerkracht leidt en neemt deverantwoordelijkheid en de kinderen dienen te volgen.In de aandacht van de kinderen ontstaat zo verdeeld-heid. Wat echt nodig is, is de aandacht bij jezelf te lerenhouden. Met de Davisleerstrategieën leren de kinderen opschool zich te focussen op hun eigen wezen en zijn.

Dit wordt dan de basis voor een gezonde leerhoudingvoor kinderen en leerkrachten. Leerkrachten en leer-lingen leren de aandacht op elkaar af te stemmen. De leerkracht leert de kinderen te begeleiden in hetbeoefenen van aandachtigheid. Letters, cijfers, woor-den en begrippen worden met klei uitgebeeld. De kin-deren leren vanuit hun eigen innerlijke beelden dewerkelijkheid te benaderen. Dat schept aandacht!Lees meer op: www.davisleerstraat.nl

Davismethode

Dit artikel kreeg je van Educare! Educare is een tijdschrift over opvoeden en onderwijzen vanuit verbondenheid. Het wordt uitgegeven door Stichting Universele Opvoeding en verschijnt 5x per jaar. Ieder nummer bevat een uitneembaar katern met praktische oefeningen en informatie die je thuis en/of in de klas kunt uitvoeren. Wanneer je op de hoogte wilt blijven van nieuws over opvoeding en onderwijs in verbondenheid, dan kun je je inschrijven op onze digitale nieuwsbrief. We sturen je dan ook bericht wanneer de nieuwe Educare (het tijdschrift) uitkomt. We gebruiken de nieuwsbrief tevens voor nieuws wat niet in het tijdschrift gedrukt kon worden en om je op de hoogte te houden van ontwikkelingen op onze websites. Schrijf je nu in op de nieuwsbrief en ontvang direct 6 Educare katernen (pdf):

1. Leren met Hart Focus 2. Schatgraven in jezelf 3. Verrassend tekenen 4. Opgroeien in verbondenheid 5. Leren kun je leren 6. De rol van spiegelneuronen

Je vindt het inschrijfformulier op onze homepage op www.educare.nl Op onze website kun je ook een abonnement afsluiten op het tijdschrift zelf of ter kennismaking een proefnummer aanvragen. De websites van Stichting Universele Opvoeding:

www.educare.nl – alles over het tijdschrift Educare www.opvoedingsboek.nl – wekelijks een boekbespreking... www.opgroeieninverbondenheid.nl – wekelijks een praktische tip... opvoedingenonderwijs.ning.com – digitale ontmoetingsplaats voor leden

Copyrights van alle teksten en foto’s in deze pdf berusten bij Stichting Universele Opvoeding en de respectievelijke auteurs en fotografen. Je mag er niets uit kopiëren zonder hier vooraf toestemming voor te vragen. Je mag wèl deze pdf in zijn geheel doorgeven aan vrienden en/of collega’s van wie je denkt dat ze belangstelling hebben voor de inhoud ervan. St. Universele Opvoeding – Hendrik Marsmanweg 16 – 4103 WS Culemborg – redactie@educare.nl