Aanbestedingsrecht en

bouw contractsvormen

Maart 2014

Maart 2014 AvdM 2

Maart 2014 AvdM 3

Geschiedenis van het aanbesteden

• Aanbesteden al in de 17e eeuw

• Vooral buiten de steden, buiten de invloedssfeer van de gilden

• Het gildesysteem stond vrije concurrentie in de weg

• In 1815 werden bij Koninklijk Besluit de Algemene Voorwaarden voor het bouwbedrijf vastgesteld

• De eerste Europese aanbestedingsrichtlijnen dateren uit de jaren ‘70

Maart 2014 AvdM 5

Jaren 70, EU-richtlijnen

•Richtlijn werken 2004/18/E en 2004/17/E

•Richtlijn leveringen en diensten

•Voor Bao* en Bass

•Wet Wira

•Bao sinds 1 december 2005 van kracht!

Maart 2014 AvdM 6

Aanbestedende dienstenDefinitie aanbestedende dienst:

Ingevolge artikel 1, aanhef en sub r, Bao worden als aanbestedende dienst aangemerkt: de Staat, een provincie, een gemeente, een waterschap, een publiekrechtelijke instelling, en een samenwerkingsverband van deze overheden of publiekrechtelijke instellingen.

Een 'publiekrechtelijke instelling' is:

• die is opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang, niet zijnde van industriële of commerciële aard,

• die rechtspersoonlijkheid bezit, en

waarvan:

1. de activiteiten in hoofdzaak door de staat, een provincie, een gemeente, een waterschap of andere publiekrechtelijke instelling wordt gefinancierd,

2. het beheer onderworpen is aan toezicht door de staat, een Provincie, een gemeente, een waterschap of andere publiekrechtelijke instelling, of

3. de leden van het bestuursorgaan, het leidinggevend of het toezichthoudend orgaan voor meer dan de helft door de staat, een provincie, een gemeente, een waterschap of andere publiekrechtelijke instellingen zijn aangewezen.

Maart 2014 AvdM 8

Maart 2014 AvdM 9

Voorbeelden van aanbestedende diensten

• Provincie

• Centraal Justitieel incasso bureau

• Het Wetterskip

• Hoge school Rotterdam

• Academische ziekenhuis

• Gemeente Rotterdam

• UWV

Maart 2014 AvdM 10

Maart 2014 AvdM 11

Maart 2014 AvdM 12

Maart 2014 AvdM 13

Aanbestedingskalender

Maart 2014 AvdM 14

Maart 2014 AvdM 15

Spend van aanbestedende diensten BV. Nederland •Op jaarbasis ca. 60 miljard

•0,5 % wordt over de grens gegund

•Slechts 20% EU aanbesteding en nationale aanbestedingen.

•80% meervoudig onderhands en 1:1!

Maart 2014 AvdM 16

Drempelwaarden overheidsopdrachten 2012-2013

Richtlijn 2004/18/EG

Werken 5.000.000

Leveringen 200.000*

Diensten 200.000

* Voor de centrale overheid is dit bedrag 130.000

Maart 2014 AvdM 17

Nieuwe aanbestedingswetDoel: door heldere regels bij het aanbesteden, krijgen ook kleine ondernemers een goede en eerlijke kans op overheidsopdrachten!

-6 juli 2010 naar 2e kamer

-14 februari 2e kamer stemt in

-30 oktober 1e kamer stemt in

-December 2012, raad van state adviseert over aanbestedingsbesluit

Belangrijk!

De aanbestedingswet geldt voor alle overheidsopdrachten (onder en boven de drempel)

Maart 2014 AvdM 18

Hoe te realiseren?

•Verbeteren toegang van ondernemers tot de opdrachten.

•Uniformering en lastenverlichting

•Door redelijke eisen te stellen

•Geen bundelingen toepassen tenzij!

•Geen omzeteisen stellen tenzij!

•Kerncompetenties i.p.v. referenties

•Slechts 1 standaard formulier in te vullen.

Maart 2014 AvdM 19

“Comply or explain”• Veel zaken verplicht in de aanbestedingswet

• Standstill-periode naar 20 dagen

• Emvi verplicht

• Geen omzeteisen* stellen

• Afwijken gidsproportionaliteit

• Afwijken van het ARW 2012/2013

• Niet onnodig bundelen van opdrachten

• Percelenregeling

* Boven de 300% niet toegestaan!

Maart 2014 AvdM 20

De aanbestedingswet

• Beginselen voor boven en onder de drempel;

• Stimuleren kansen voor het MKB:• Niet (onnodig) clusteren, en anders percelen;

• Beperkingen aan omzeteisen;

• Maatregelen ter beperking van kosten:• Alle aankondigingen op TenderNed;

• Eén Uniform Model Eigen Verklaring;

• Eén Gedragsverklaring Aanbestedingen (2 jaar geldig) ipv VOG(rp);

• Kosteloze toegang tot alle stukken

Maart 2014 AvdM 21

Maart 2014 AvdM 22

Belangrijke aspecten voor aanbestedende dienst

• Omvang van de opdracht

• Transactiekosten voor aanbestedende dienst en de inschrijvers

• Aantal potentiele inschrijvers

• Gewenste eindresultaat

• Complexiteit van de opdracht

• Type van de opdracht

• Karakter van de markt

• Minimaal 3 en ten hoogste 5 inschrijvers (onderhandse procedure)

• Vragen naar kerncompetenties

• Motivering, niet een samenvatting maar alle relevante reden opnoemen

• Geen aansprakelijkheid die ongelimiteerd is, inschrijver mag suggesties doen

• Paritair opgestelde voorwaarden moeten integraal worden toegepast

Maart 2014 AvdM 23

Belangrijke aspecten inschrijvers

• Een gerechtvaardigd belang om informatie niet aan concurrenten te openbaren

• Nationaal commissie van experts

• Klachtenloket bij aanbestedende dienst

Maart 2014 AvdM 24

Richtsnoer gids proportionaliteit

• Opgesteld door een schrijfgroep van deskundigen uit overheid en bedrijfsleven!

• Doel: eisen en voorwaarden stellen die in redelijke verhouding staan tot de opdracht!

• Van flankerend beleid naar wetgeving!

Maart 2014 AvdM 25

Maart 2014 AvdM 26

Richtsnoer ARW2012 / 2013

• Ter vervanging van het ARW 2005

• Verplicht voor boven en onder de Europese drempelwaarden

• Comply or explain

• Ook van toepassing op werken gerelateerde leveringen en diensten!

• Nieuw, prijsvraag voor ontwerpen vanaf de Eu-drempel

• EMVI tenzij

• Via elektronisch systeem

• Termijnen van 52 naar 45 dagen

• Gestanddoening van 45 naar 50 dagen

• PV van opening niet voorgeschreven, binnen 2 dagen toezenden

• Model K, keuze van de aanbesteder, niet verplicht!

Een goed begin is het halve werk

• De hoofdmoot van de Gids Proportionaliteit omvat keuzes in de voorbereiding van het aanbestedingstraject:

• 1 opdracht of meerdere? (Clusteren/percelen)

• Soort contract

• Procedure

• Deelnemersveld

• Gunningscriterium

• Afweegpunten zijn doelmatigheid en rechtmatigheid

Maart 2014 AvdM 28

1 opdracht of meerdere

• Kan de gemeente opdracht als geheel aanbesteden?• Hoe zit het met de gebouwen?• Welke afwegingen moeten worden gemaakt?

Maart 2014 AvdM 29

Gids: Clusteren en percelen

• uitgangspunt: niet clusteren, tenzij in het concrete geval gerechtvaardigd

• verplichting tot motiveren

• evenwicht zoeken in voor- en nadelen omvang opdracht

• positie MKB zorgvuldig analyseren en afwegen

• relevante markt met voldoende concurrentie

• Waar mogelijk, toch opdelen in percelen

• Gids behandelt tevens aspecten van doelmatigheid

Maart 2014 AvdM 30

Vier soorten van clusteren

• Gelijksoortige opdrachten binnen aanbestedende dienst

• Gelijksoortige opdrachten door verschillende diensten

• Ongelijksoortige opdrachten volgtijdelijk

• Ongelijksoortige opdrachten tegelijkertijd

Maart 2014 AvdM 31

Gids

• 1 opdracht of meerdere? (Clusteren/percelen)

• Soort contract

• Procedure

• Deelnemersveld

• Gunningscriterium

• Afweegpunten zijn doelmatigheid

• en rechtmatigheid

Maart 2014 AvdM 32

Soort contract & voorwaarden

• Traditioneel of Geïntegreerd?• Welke voorwaarden?• Welke eigen aanpassingen?

Maart 2014 AvdM 33

Gids

• 1 opdracht of meerdere? (Clusteren/percelen)

• Soort contract

• Procedure

• Deelnemersveld

• Gunningscriterium

• Afweegpunten zijn doelmatigheid

• en rechtmatigheid

Maart 2014 AvdM 34

Onderhands of (niet-)openbaar?

• Welke aanbestedingsprocedure kiest je?• Onderhands?

• Openbaar?

• Met voorselectie?

Maart 2014 AvdM 35

Keuze aanbestedingsprocedure

•Gids p.26

Maart 2014 AvdM 36

Onderhands of openbaar?

•Voorschrift 3.4.A GP verplicht tot afwegen van:

• Omvang van de opdracht (de balkjes)

• Transactiekosten voor aanbesteder en inschrijvers

• Aantal potentiële inschrijvers

• Gewenst eindresultaat

• Complexiteit van de opdracht

• Type van de opdracht

• Karakter van de markt

•Afweging is maatwerk

Maart 2014 AvdM 37

Onderhands aanbesteden kan zinvol zijn

• Waarborgen van kwaliteit

• Belonen voor/stimuleren van goed presteren

• Impuls aan duurzaamheid, innovatie, sociale doelen

• Zorg voor lokale/regionale werkgelegenheid

• Meestal lagere kosten voor aanbesteder en inschrijvers

• Kortere doorlooptijd

Maart 2014 AvdM 38

Onderhandse procedure en objectiviteit

Dilemma: Hoe verhoudt het uitnodigen van inschrijvers

zich met het beginsel van objectiviteit?

Aanbestedingswet, hoofdstuk 1:

•Keuze Aanbestedingsprocedure (waarom onderhands)

en keuze ondernemers die worden toegelaten:

• Wel: objectief, proportioneel;

• Niet (verplicht): transparant, non-discriminatoir.

Motiveren indien een ondernemer dit vraagt.

Maart 2014 AvdM 39

Gids

• 1 opdracht of meerdere? (Clusteren/percelen)

• Soort contract

• Procedure

• Deelnemersveld

• Gunningscriterium

• Afweegpunten zijn doelmatigheid

• en rechtmatigheid

Maart 2014 AvdM 40

Ontwikkelingen in Kwaliteit

Maart 2014 AvdM 41

Objectiviteit?

Maart 2014 AvdM 42

Technische eisen bekwaamheid

Gids Proportionaliteit p.39 e.v.:

• Competentiedenken i.p.v. referentiedenken(voorschrift 3.5 F);

• Max. één referentie per kerncompetentie (voorschrift 3.5 G);

• waarde van de referentie is maximaal 60% van waarde opdracht (voorschrift 3.5 G);

• wet: referentietermijn werken ten hoogste 5 jaar.

Maart 2014 AvdM 43

Beperkingen aan omzeteis

• In beginsel geen omzeteis

• Indien noodzakelijk, mits deugdelijk gemotiveerd:

• Zone 150%-300% gereserveerd voor werken die zeer complex en risicovol zijn

• Maximaal 3 jaar en maximaal 300%

• Geen toetsing van specifieke competenties

Maart 2014 AvdM 44

Gids

• 1 opdracht of meerdere? (Clusteren/percelen)

• Soort contract

• Procedure

• Deelnemersveld

• Gunningscriterium

• Afweegpunten zijn doelmatigheid

• en rechtmatigheid

Maart 2014 AvdM 45

Maart 2014 AvdM 46

Gunningscriterium

• AW 2.114: EMVI verplicht boven de drempel, met

mogelijkheid tot gemotiveerd afwijken

• ARW 2013 volgt dit uitgangspunt beneden de drempel

• Vermelding in aankondiging of uitnodiging, inclusief

opgave van de nadere criteria

• Het relatieve gewicht van de nadere criteria naar keuze

in de aankondiging of een ander relevant document

• Alleen indien om aantoonbare reden geen weging

mogelijk is, mag volstaan worden met volgorde van

belang.

• Aanbesteder is vrij in keuze nadere criteria

Maart 2014 AvdM 47

Werken met emvi

• GP: criteria objectief en eenduidig

uitvraag en beoordeling moeten duidelijk zijn

afstemming op de opdracht

rekening houden met administratieve lasten

instrument ter bevordering van innovatie

• Emvi-criteriabibliotheek en Gunnen op Waarde zijn

beschikbaar als hulpmiddelen

• Jurisprudentie laat zien dat het werken met afgeleide scores

(verschil t.o.v. beste) risicovol is, dus geen relatieve

beoordelingen!!!Maart 2014 AvdM 48

Werken met EMVI

De gemeente wil dit werk aanbesteden op laagste prijs, maar

kan daar geen goede reden voor bedenken. De gemeente kiest

voor EMVI, waarbij de prijs op 90% wordt gesteld. Een plan

van aanpak en de verrekenprijzen tellen beiden voor 5% mee.

De gemeente geeft daarbij aan dat het plan van aanpak en de

inschrijfstaat zullen worden beoordeeld op juistheid en

compleetheid.

Voldoet de gemeente hiermee aan de verplichtingen?

Maart 2014 AvdM 49

Comply or explain…

De aanbesteder heeft haar keuzes gemaakt. Er is op enkele

punten afgeweken van de Gids en de Aanbestedingswet.

Wat nu?

Maart 2014 AvdM 50

Pas toe of Leg uit, verplicht voor:

• Clusteren en percelen (AW 1.5)

• Toepassen Gids Proportionaliteit (AW 1.10)

• Alle voorschriften in Gids Proportionaliteit (GP 1.1)

• Toepassen ARW 2013 bij werken (AW 1.22)

• Alle bepalingen in het ARW 2013 (algemene toelichting)

• Omzet-eis (AW 2.90)

• Gunning op emvi (AW 2.114)

•

Maart 2014 AvdM 51

Vereisten motivering afwijking

• Opnemen in aanbestedingsstukken

• Deugdelijke grond (logisch en begrijpelijk)

• Correcte weergave van feiten

• Aangeven hoe aanbesteder tot beslissing is gekomen

• Motivering betreft specifieke situatie en geen algemene afwijkingsgrond

• Uitgebreider naarmate afwijking groter is

Maart 2014 AvdM 52

Motivering afwijking: moeilijk?

•De Minister biedt troost: u wordt daar vanzelf handig in!

•Uitspraken van de rechter moeten duidelijk maken wat geoorloofd is en wat niet.

Maart 2014 AvdM 53

De aanbestedingsprocedure

De aanbesteder heeft haar keuzes gemaakt en waar nodig

gemotiveerd. Er zal een openbare procedure worden gehouden.

Te nemen stappen:

•Aankondigen opdracht

•Publiceren bestek

•Verstrekken van inlichtingen

•Ontvangen en registreren van inschrijvingen

•Besluit nemen over gunning en motiveren

•Omgaan met klachten

Maart 2014 AvdM 54

Aankondigen opdracht

• Gebruik TenderNed verplicht

• Daarmee is elektronische aankondiging verplicht

• Bepalingen inzake termijnen zijn hierop aangepast

• Meer expliciete voorschriften tot opgave informatie in

aankondiging (bijvoorbeeld gunningscriteria).

• Een correcte, volledige, aankondiging draagt bij aan de

doelstelling van lastenvermindering, want het voorkomt

onnodig downloaden van documenten.

Maart 2014 AvdM 55

Inschrijving

• Termijn tussen aankondiging en inschrijving moet

proportioneel zijn (Gids)

• Verplicht gebruik Uniform Model Eigen Verklaring (Wet)

• Bestuurdersverklaring model K facultatief (ARW)

• Geen onnodige vormvereisten (Gids)

• Vergoeding bij hoge inschrijfkosten (Gids)

• Meer voorschriften proces-verbaal van opening van

inschrijvingen en verplichte toezending binnen twee

werkdagen aan alle inschrijvers (ARW)

• Meer instrumenten voor elektronisch inschrijven en het

elektronisch opslaan van bewijstukken (praktijk)

Maart 2014 AvdM 56

Gunningsbeslissing

• Termijn om bezwaar te maken tegen voornemen tot gunnen

gaat van 15 naar 20 dagen.

• De standaard gestanddoeningstermijn wordt om die reden

ook vijf dagen langer: 50 dagen

• Opschortende termijn moet in bericht voornemen tot gunnen

nauwkeurig worden omschreven.

• Berichtgeving aan inschrijvers moet, in voorkomend geval,

altijd de redenen omvatten waarom inschrijving niet

gelijkwaardig was of terzijde is gelegd.

• Bekendmaking gegunde opdracht ook nationaal.

Maart 2014 AvdM 57

Klacht

•De inschrijver, die ter inlichtingen heeft gevraagd om de voorwaarden inzake de voetgangersbruggen te wijzigingen, is ontstemd over de gang van zaken. Hij geeft aan dat hij de aanbesteding had kunnen winnen, maar gedwarsboomd is door een veel te hoge prijs van de leverancier in kwestie. Zeker weten doet hij dat niet. Wat kan hij doen?

Maart 2014 AvdM 58

Omgaan met klachten

De wet introduceert een nieuw instrument voor klachten:

Klachtenregeling aanbesteden

•Uniforme klachtenregeling door schrijfgroep opgesteld

•Voorziet in klachtenloket bij aanbestedende dienst

•Alsmede een Commissie Aanbestedingsexperts

•In eerste aanleg behandeling door klachtenloket

•Klacht zet (termijnen) aanbesteding niet stil

•Klacht kan resulteren in corrigerende maatregel, afwijzing met

motivering of doorzenden naar Expertcie.

Maart 2014 AvdM 59

Klachtenregeling (vervolg)

• Commissie Aanbestedingsexperts kan door klager worden

ingeschakeld bij afwijzing klacht of niet tijdige beslissing

door Klachtenmeldpunt

• Expertcommissie kan, afhankelijk van gedaan verzoek,

bemiddelen of advies geven

• Advies Commissie is niet bindend; verwacht wordt dat

adviezen gezaghebbende werking kunnen krijgen

• Aanbestedingsbeleid valt buiten de klachtenregeling

• Inhoud bestek: eerst vragen, pas daarna klagen

• Geen termijn van indiening, wel passend en tijdig

Maart 2014 AvdM 60

Jurisprudentie (gekibbel)

• Clusteren van een opdracht

• Marktconformiteit

• Totstandkoming overeenkomst na aanbesteding

• Aanbestedingsplicht verkoop oud papier

• Meetmethodiek van kwaliteit

• Strategische, manipulatieve inschrijving

• Discriminatiebeginsel

• Onduidelijke eis

Maart 2014 AvdM 61

Interessante links

• Het Kennis aanbesteden centrum van Rijksoverheid www.pianoo.nl

• Kennissite Europa decentraal voor Wet- en regelgeving inzake Europese aanbestedingen www.europadecentraal.nl

• Kennisportaal Europese Aanbestedingen www.europeseaanbestedingen.eu

• Digitaal aanbesteding tool www.negometrix.nl

• Marktplein voor aanbestedingen www.tenderned.nl

• Publicaties aanbestedingen www.aanbestedingskalender.nl

Maart 2014 AvdM 62

Bouw contractenMet aanbesteding

Contracten in de bouw

• traditionele rolverdeling in de bouw

• geïntegreerde contracten

• Publiek private Samenwerking (PPS)

Maart 2014 AvdM 64

Contractvormen; families (1)benaming klassiek geïntegreerd life-cycle

traditioneel

bouwteam

bouw-

management

total engineering

management

plus

total design

Maart 2014 AvdM 65

Contractvormen; families (2)

benaming klassiek geïntegreerd life-cycle

D & C / D & B

turn-key

Design, Build, Finance & Main-tain

Build Operate

Transfer (BOT)

Publiek Private

Samenwerking

(PPS)

p.m. p.m. p.m.

Maart 2014 AvdM 66

Traditioneel Geïntegreerd

samenwerkingsconcept samenwerkings-

concept

Bouwfasen Regie UAV/RAW Bouwteam Engineering Design & Turnkey

& Construct construct

Initiatief

Onderzoek Verantwoordelijkheid opdrachtgever

Definitie

Programma van eisen

Voorlopig ontwerp

Definitief ontwerp

Uitvoeringsontwerp

Werkvoorbereiding

Uitvoering Verantwoordelijkheid opdrachtnemer/aannemer

Onderhoud

Maart 2014 AvdM 67

Scheiding ontwerp/uitvoering

• Architect ontwerp en schrijft bestek

• Aannemer voert uit op basis van bestek

• Risico: bestek en uitvoering sluiten niet op elkaar aan

• Resultaat: meerwerk

• Wie betaalt: opdrachtgever, tenzij ….

• Oplossing: alternatieve contractvorm?

Maart 2014 AvdM 68

Veel spelers...

• Stelt eisen aan opdrachtgever:• kennis van bouwprocessen

• inzicht in en beheersing van risico’s

• leiding geven: zichtbaar, met name op lastige momenten

• adequate interne organisatie

Maart 2014 AvdM 69

Probleemveroorzakers in het traditionele model

• Meerdere contracten met adviseurs

• Meerdere contracten met aannemers

• Scheiding ontwerp-uitvoering

• Veel spelers, diverse rollen

Maart 2014 AvdM 70

Traditionele rolverdeling

architectenovereenkomst

aanneming van werk

samenwerking in de bouw

Maart 2014 AvdM 71

Architectenovereenkomst

• Aibk 5 juli 1996, BR 1996, p. 950 m.n. M.A.M.C. van den Berg (te zware kapconstructie)

Maart 2014 AvdM 72

Architectenovereenkomst

• juridisch kader

• titel 7.7 BW (overeenkomst van opdracht)

• algemene voorwaarden (DNR 2005, SR 1997, RVOI 2001)

Maart 2014 AvdM 73

Architectenovereenkomst

DNR 2005 (De Nieuw Regeling 2005)

• hoofdverplichtingen architect:

• het maken van een ontwerp technisch deugdelijk (artikel 1 en 13 lid 1)

financieel haalbaar ontwerp (artikel 2 lid 3j, artikel 3 en 4)

juridisch uitvoerbaar ontwerp (artikel 11 lid 4)

• prijs- en contractvorming

• directievoering tijdens de bouw

Maart 2014 AvdM 74

Architectenovereenkomst

DNR 2005 (De Nieuw Regeling 2005)

• Aansprakelijkheid

• toerekenbare tekortkoming (artikel 13 lid 1 en 1)

• omvang aansprakelijkheid (artikel 14 en 15)

Maart 2014 AvdM 75

Contracten adviseurs (1)

• Architect

• Bouwmanagementbureau

• Installatie-adviseur

• Grondmechanisch adviseur

• Constructeur

Maart 2014 AvdM 76

Contracten adviseurs (2)

• Let op overlap in taken

• Wie coördineert? ------- helderheid in contract

• Wie brengt alle informatie bij elkaar?

• Wie draagt zorg voor verspreiding van relevante informatie?

• Oplossing: één contract met één hoofdadviseur

Maart 2014 AvdM 77

Contracten met aannemers

• Contracteren in nevenschikking:• opdrachtgever verantwoordelijk voor voortgang

• vertraging komt voor rekening van opdrachtgever

• Oplossing: één contract met één hoofdaannemer

Maart 2014 AvdM 78

Architectenovereenkomst

• fasen architectenovereenkomst

• initiatief (programma van eisen)

• ontwerp

• aanbesteding

• directietoezicht

Maart 2014 AvdM 79

Aanneming van werk

• juridisch kader

• titel 7.12 BW (aanneming van werk)

• algemene voorwaarden (UAV 1989)

Maart 2014 AvdM 80

Aanneming van werk

• hoofdverplichting aannemer

• uitvoeren van het ontwerp (7:760 lid 1 en 2 BW)

Maart 2014 AvdM 81

Aanneming van werk

• Belangrijke regelingen

• opleveringsregeling titel 7.12 BW (7:758 en 7:761 BW)

• consumentenbouw (7:765 – 769 BW)

Maart 2014 AvdM 82

Geschillen

• Keuze voor civiele rechter of arbitrage?• civiele rechter: toets aan het recht

• arbiter: rechtdoende als goede man naar billijkheid

• Let op verschillen in forumkeuze in diverse contracten:• het ene rechtsprekend college is het andere niet

• complexe procedures

• Oplossing: één rechtsprekend college in alle contracten

Maart 2014 AvdM 83

Waar hebben we het over?

uitbesteden:

• contractvormen zoals D&C, E&C, Turnkey, DBFM, bouwteam, traditioneel, DBO, etc.;

• regelgeving, zoals UAV, UAV-GC, RvOI, SR;

• ontwerpmethodieken zoals Stabu en RAW.

aanbesteden:

• regelgeving zoals ARW, BAO, BASS, Europese aanbestedingsrichtlijnen;

• procedures zoals openbaar, niet-openbaar, (meervoudig) onderhands, onderhandelingsprocedure;

• termen zoals selectie- en gunningcriteria, inschrijvingstermijnen, aanbestedingsdocument.

Maart 2014 AvdM 84

Waar hebben we het over?

uitbesteden:

• intern afwegingsproces;

• organiseren;

• resultaat: projectopzet;

• beleidsniveau;

• geen blauwdruk;

• voor start project.

aanbesteden:

• extern selectieproces;

• selecteren;

• resultaat: transactiemoment;

• techniek;

• (zeer) veel regelgeving;

• onderdeel van project.

Maart 2014 AvdM 85

Traditioneel aanbesteden bundelt niet

initieert

ontwerpt

financiert

bouwt

managet

Overheid Markt

assisteert/adviseert

ontwerpt

bouwt

Overheid gebruikt advies van markt

Overheid huurt capaciteit ingenieurs in

Overheid zet capaciteit bouwbedrijven in

Gefragmenteerdeinput

Maart 2014 AvdM 86

Maart 2014 AvdM 87

Toen…

• De Dom van Florence

• 15e eeuw

• Filippo Brunelleschi

• Prijsvraag

• Nieuwe techniek

• Ontwerp én bouw

• Dus “turnkey”

DBFM(O)

• Design (ontwerp)• Build (realisatie)• Finance (financiering)• Maintain (onderhoud)

met eventueel• Operate (exploitatie)

Maart 2014 AvdM 88

DBFM contract vraagt een dienst

DBFM zorgt voor levering van integrale prestatie

– ON levert beschikbaarheid (bijv. infrastructuur)

– ON moet zelf de (bouw, ontwerp, onderhoud) activiteiten (voor)financieren

– OG betaalt alleen de geleverde prestatie

Kenmerken DBFM

– Integrale dienstverlening

– Allocatie verantwoordelijkheden en risico’s

– Betalingsmechanisme, de “F”

Maart 2014 AvdM 89

Maart 2014 AvdM 90

Voordelen DBFM-contract

OPDRACHTGEVER

Kan zich beperken tot kerntaken

Risico & zorg voor bouwen en onderhouden bij opdrachtnemer

Vereenvoudigde aansprakelijkheidsstelling (één partij)

Financier stuurt mee op kwaliteit en tijd

OPDRACHTNEMER

Ruimte voor innovatie (prestaties, ontwerpen)

Synergievoordelen (profitable & competitive)

Bedrijfsmatige continuïteit in werk (meestal lange contractsduur)

Traditionele wijze van betalen o.b.v. mijlpalen

Ontvangenvergoedingendoor ON

+

-/- tijd

Uitgavenvan ON

ontwerp- en aanlegkosten onderhoudskosten

groot onderhoud

oplevering restpunten

regulier onderhoud

ontwerp uitvoering onderhoud

openstelling

Maart 2014 AvdM 91

Betalingsmechanisme algemeen bij DBFM(O)

Ontvangenvergoedingendoor SPV

+

-/- tijd

Uitgavenvan SPV

ontwerp- en aanlegkosten onderhoudskosten

groot onderhoud

voltooiingopenstelling

financieringskosten

ontwerp uitvoering onderhoud

instandhouding

Maart 2014 AvdM 92

Klassiek

93Maart 2014

Drie families

Geïntegreerd

Life-cycle

Waar betaal je voor bij een DBFM?

Wanneer

•Tijd

Waar

•Plaats

Hoeveel

•Kwaliteit

Maart 2014 AvdM 94

Betaling gerelateerd aan performance

Beschikbaarheid

Snelheid

Maart 2014 AvdM 95

Voor beschikbaarheid wordt betaald

Bruto Beschikbaarheid-

vergoeding

Beschikbaar-heidskorting

Prestatiekorting

Tijdsduur gebonden korting:gekoppeld aan

verminderd gebruik van de infrastructuurdoor afnemer

Korting m.b.t boetepunten:Niet direct van invloedop gebruik maar wel

op kwaliteitsniveau en veiligheid

Betaling voor geleverde dienst

Maart 2014 AvdM 96

Wat is technische beschikbaarheid?

“Het mogelijk onbelemmerd en veilig gebruik van

de weg door de weggebruiker”

Indicatoren:

–Fysieke beschikbaarheid rijstroken én

–Kwaliteit van de beschikbaarheid vanuit veiligheid en doorstroming (‘kritische functies’)

–Niet voldoen aan gestelde eisen = rijstrook niet beschikbaar

Prestatie-indicatoren uitgewerkt & opgenomen in DBFM overeenkomst

Maart 2014 AvdM 97

Juiste prikkels

Vergoedingsritme en beschikbaarheidskortingen zijn zodanig gekozen dat ON geprikkeld wordt om:

•de beschikbaarheidsdatum te halen

•lifecycle-afwegingen te maken

•onderhoud zodanig te plannen dat:

– de uitvoering ervan zoveel mogelijk plaatsvindt in verkeersluwe perioden

– alle verkeersrelaties beschikbaar blijven rekening houdend met de afzonderlijke gewichten

Maart 2014 AvdM 98

Elk falen past in één van de hoofdcategorieën

1.Afsluiting voor werkzaamheden

Beschikbaarheidskortingen (voor de duur van de afsluiting)

2. Kritische functie valt uit

(voorbeeld: tunnelventilatie)Idem

3. Schade door derden Normduur, Boetepunten i.g.v. overschrijding

(Geval van) Vergoeding

4. Niet- kritische functie valt uit (voorbeeld: geluidsscherm)

Boetepunten

Normduur, Boetepunten i.g.v. overschrijding

5. Procesfout (onderhoudsplan te laat, niet werken cf. kwaliteitsplan)

Idem

6. Natuurgeweld, terrorisme, etc (Geval van) Overmacht

Maart 2014 AvdM 99

Performance regime – Boetepunten systeem

Naast beschikbaarheid draagt het DBFM-contract ook bij aan meer kwaliteit.

Sturen op kwaliteit van niet weggebonden functies:

–het boetepuntensysteem heeft betrekking op geluidsschermen, rapportages, etc.

–Geen directe boete, maar een “gele kaart” (2 maal “geel is wel rood” en een boete) Beperkt aantal vrije boetepunten.

–Vaste boete per boetenpunt en vast aantal boetepunten per overtreding. Meermalen dezelfde overtreding betekent wel cumulatief aantal boetepunten.

Maart 2014 AvdM 100

Wanneer doet een korting pijn?

–De consortia streven naar een optimale vermogensverhouding

om een zo aantrekkelijk mogelijke bieding te doen

–BBV is met name een vergoeding voor rente en aflossingen

–Verschaffers van vreemd vermogen willen voorspelbare,

stabiele cash-flow en sturen op Debt-Service Coverage Ratio

(DSCR)

–Zodra DSCR afwijkt van de base case

projecties worden financiers onrustig

Maart 2014 AvdM 101

Proces

Businesscase bouwopgave

Uitbestedingsstrategie

Uitbestedingskeuze (contractvorm)

Aanbestedingsstrategie

Keuze aanbestedingsprocedure

Keuze te selecteren partij

Uit

bes

teden

Aan

bes

teden

Maart 2014 AvdM 102

Samevatting: DBFM(O) contracten kenmerken

• kernverplichtingen opdrachtnemer

• ontwerpen

• bouwen

• instandhouden/onderhouden

• exploiteren

• contracttermijn 20 tot 30 jaar

• realisatiefase

• exploitatiefase

Maart 2014 AvdM 103

DBFM(O) contractenkenmerken

• dienstverlening (ipv werk totstandbrengen)

• betalingsmechanisme

• beschikbaarheidsvergoeding

• gebruikersvergoeding

• outputspecificaties

• functionele specificaties ipv producteisen

Maart 2014 AvdM 104

DBFM(O) contractencontractencomplex

Opdrachtgever Gebruiker(s)

Project

vennootschapAandeelhouders

Prestatie

Aandelen

Eigen

vermogen

VergoedingVergoeding

DBFM(O)

JV

overe

en-

kom

st

Aannemer

D&B

overeenkomst

O&M

opdrachtnemer

Facilitaire

Management

overeenkomst

Verzekeraars

Uitvoerings-

Garantie

Financiers

Zekerheden

Lening

Fin

ancie

rin

gs-

overe

enkom

st

Account agreements

Directe

overeenkomst

Directe

overeenkomst

Directe

overeenkomst

Technisch

ingenieurs bureauOpdracht

tot monitoring

Maart 2014 AvdM 105

Operationele beschikbaarheid

PPS bundelt wel; vormen van PPS

Payment

Innovatief aanbesteden 100%

Life cycle denken 100%

Fysieke beschikbaarheid 100%

100%

Bezettingsgraad >0,<100%

Alternatieve aanwending <100%

Overgedragen activiteiten

Ris

ico

-overd

rach

t

Design Build Maintain FinanceFacilitaryServices Operate

AdditionalServices

Maart 2014 AvdM 106

Maart 2014 AvdM 107

28 januari 2011

Ook…

Samenwerking kent meerdere vormen

Mate

van

: in

pu

t stu

rin

g

Mate

van

: ris

ico

o

verd

rach

t

Traditionele allianties

RAW D&CNieuwe

alliantiesPFI /DBFM

Privatisering

Maart 2014 AvdM 108

Sneller en beter & Meer PPS

• Commissie Elverding – Commissie Versnelling Besluitvorming Infrastructurele Projecten – deed aanbevelingen om processen te vereenvoudigen en daarmee eerdere samenwerking te vereenvoudigen

• Commissie Ruding – Commissie Private Financiering Infrastructuur – dringt aan op meer gebruik van privaat kapitaal en bijpassende samenwerkingsvormen, o.a. door:• Grotere dealflow PPS/DBFM

• Risicoallocatie verbeteren

• Oprichting (regionaal) PPS fonds

• Ondersteunen regionale overheden

• Institutionele beleggers betrekken bij financiering

Maart 2014 AvdM 109

Maart 2014 AvdM 110