STICHTING CARAS ALEGRES

AAN HET WERK VOOR

GUATEMALA!

Caras Alegres Guatemala

Pieter van Hemerenplantsoen 4 | 2355 BR Hoogmade | carasalegres@gmail.com | Tel. 06-43894561

José

Angel

Esperanza

2

Inhoudsopgave

Blz. Inleiding Guatemala en Caras Alegres 3 Introductie José, Angel en Esperanza 4 Aan het werk voor Guatemala – hoe werkt het? 5 Stap 1: Welkom in Guatemala 6 Verhaal 7 Een typisch Guatemalteeks recept 9 Kennis maken met Esperanza & José 10 Gedicht: Handen uit de mouwen 12 Stap 2: De buurt ‘Las Rosas’ 13 Stap 3: Een dag op school 14 Stap 4: Een dag bij Caras Alegres 16 Stap 5: Thuis 17 Stap 6: Verjaardagviering 18 Bijlage 1: Maak kennis met Guatemala 19 Bijlage 2: Waar komt ons eten vandaan? 22 Bijlage 3: Liedje ‘Campanero’ 23 Bijlage 4: Kluskaart 24 Bijlage 5: Recept Feestelijke FruitPunch 25 Bijlage 6: Feliz Cumpleaños 26 Bijlage 7: Puzzel 27

3

Inleiding Guatemala en Caras Alegres

Aan het werk voor Guatemala

Guatemala is een land in Midden-Amerika. Het land is ruim drie keer zo groot als Nederland en heeft ongeveer 14 miljoen inwoners. In Guatemala wonen veel arme mensen; ruim 3 miljoen Guatemalteken verdienen niet genoeg geld om hun huis, eten en kleren te kunnen betalen. Zij moeten rondkomen van minder dan 1 euro per dag per persoon. Er zijn dus veel kinderen die ondervoed zijn en met gaten in hun kleren naar school gaan, als ze al naar school kunnen. De Guatemalteekse regering helpt niet mee, er is veel corruptie en dus moeten de mensen zichzelf zien te redden.

Caras Alegres

Caras Alegres is Spaans voor 'vrolijke gezichten'. Caras Alegres is al bijna 10 jaar actief in een achterstandswijk van de stad Quetzaltenango, ook wel Xela genoemd (spreek uit als Sjeela). Caras Alegres heeft verschillende projecten: twee kleuterklassen, een dagopvang voor peuters en kleuters, activiteiten in het middagprogamma voor kinderen en cursussen voor moeders. Hiermee ondersteunt de stichting kinderen die al op vroege leeftijd moeten werken en dus verstoten zijn van onderwijs en/of in extreme armoede leven. Ook dragen de tientallen projecten van Caras Alegres bij aan de ontwikkeling van vrouwen en hun gezinnen, met als belangrijkste uitgangspunt het algemeen welzijn en het bevorderen en verbeteren van de maatschappelijke positie.

4

Introductie José, Angel en Esperanza Bij Caras Alegres komen kinderen van alle leeftijden: de deuren staan open voor baby’s tot pubers. We maken nu kennis met José Barillas (5), Angel Andres (9) en Esperanza Garcia (12).

José (spreek uit als Gosé) is vijf jaar. Hij woont met zijn oudere zus en ouders in een klein huisje bovenop de heuvel in de wijk ‘Las Rosas’. Er ligt geen vloer, dit is gewoon aarde. Ze slapen met z’n vieren in één kamer en hebben een keuken die ze delen met de buren; de opa en oma van José. Ze koken niet met een gasfornuis, maar op een vuurtje van hout. José houdt ervan met zijn speelgoedauto te spelen en te tekenen met zijn grote zus. Zijn lievelingseten is kip met tortilla. Als José later groot is wil hij brandweerman worden omdat hij dan

mensen kan helpen.

Angel is negen en woont met zijn moeder en zijn twee kleine broertjes, zijn oudere broer en twee oudere zussen in één kamer beneden aan de heuvel in de wijk ‘Las Rosas’. Omdat de vader van Angel niet meer bij hun woont en zijn moeder moet werken, helpen Angel en zijn broers en zussen mee in het huishouden, passen ze op de kleintjes en koken ze vaak. Als Angel de kans heeft, voetbalt hij graag buiten met zijn oudere broer en vriendjes. Op school doet hij goed z’n best en hij maakt (bijna) altijd netjes zijn

huiswerk. Als hij groot is wil hij graag advocaat worden.

Esperanza is twaalf en woont met haar vader, moeder en drie jongere broertjes en drie jongere zusjes in een huisje, halverwege de heuvel in de wijk ‘Las Rosas’. Het is een huisje van golfplaten; één kamer waar ze met z’n allen wonen en slapen en een aparte ruimte waar wordt gekookt; niet op gas maar op een vuurtje van hout. Esperanza is als een moeder voor haar twee kleine zusjes, ze brengt hen altijd naar school, helpt met het huiswerk maken en zorgt voor het eten.

Esperanza zit nu in groep acht en, ook al heeft ze het altijd druk met het helpen van haar ouders, wil heel graag volgend jaar naar de middelbare school.

5

Aan het werk voor Guatemala – hoe werkt het? Jullie gaan nu aan de slag in dit werkboekje over Guatemala en het project Caras Alegres. Het bestaat uit zes verschillende hoofdstukken, waarbij we een kijkje nemen in het leven van de drie kinderen waar jullie net kennis mee hebben gemaakt.

Er zijn verhalen, opdrachten, liedjes en filmpjes, die jullie hopelijk een beeld geven van hoe het leven in Guatemala is (zie ook de bijlagen). De filmpjes en muziek zijn te vinden op de website: https://carasalegresactie.wordpress.com. Hopelijk raken jullie geïnspireerd om Caras Alegres en José, Angel en Esperanza – en vele andere kinderen te helpen.

Suggesties voor een actie Kinderen zetten zich graag en spontaan in voor een goed doel. En kinderen kunnen veel! Tegen een vooraf afgesproken vergoeding zullen ze tafels dekken en afruimen, liedjes zingen of een instrument bespelen, een schuur of een huis opruimen, koekjes bakken en verkopen, honden uitlaten, wasgoed opvouwen en nog veel meer! De opbrengst hiervan kan gespaard worden voor Caras Alegres!

6

Stap 1: Welkom in Guatemala Voor de juf/meester: maak samen met de kinderen kennis met Guatemala door de opdrachten in bijlage 1 te doorlopen.

In deze stap:

* Maken de leerlingen kennis met het land Guatemala, de stad Quetzaltenango (ook wel Xela

‘sjeela’ genoemd) en met het project Caras Alegres.

* Maken ze kennis met kleuter José en tiener Esperanza.

* Kunnen de leerlingen zich een algemeen beeld vormen van Guatemala i.v.m. Nederland.

* Voorbereiding voor de juf/meester (voor het verhaal): neem enkele verschillende etenswaren

mee.

7

Verhaal Achter het huisje van Esperanza en haar familie hebben ze een stukje land, waar maïs wordt verbouwd. Een paar maanden geleden, in maart, heeft haar vader samen met zijn broer, de oom van Esperanza en de hulp van Hector en René, de maïs geplant. Nu het november is, is de mais bijna volgroeid. Dat betekent dat er geoogst kan worden! Dat is een heleboel werk, maar het is de moeite waard; de grote maïskolven in het veld worden uiteindelijk namelijk tortillas! En daar houdt Esperanza wel van…

Na het harde werken in november, heeft de maïs een maand nodig om te drogen in de zon. In november en december is het droogseizoen in Guatemala, en dus hoeven ze niet bang te zijn voor de regen. Als het december is, kan de maïs gemalen worden!

Esperanza gaat met de maïs naar de molen! Omdat Esperanza vaak moet koken (omdat haar moeder schoonmaakwerk doet bij andere mensen thuis), is het ook haar taak om ervoor te zorgen dat er tortilla’s zijn. Die tortilla’s koopt ze niet, zoals wij, kant en klaar in de winkel. Daar gebruiken ze dus de maïs voor die op hun eigen land verbouwd is. Het is ongeveer tien minuten lopen naar de molen om de maïs te malen. Die molen staat in een klein winkeltje. Het kostte Esperanza deze keer Q0.75 (ongeveer 8 eurocent) om de maïskorrels te malen.

8

En het is nog hard werken ook! Met een glimlach keert ze terug naar huis, met een bak vol ‘massa’, waar ze dan vervolgens tortilla's van kan maken en op het vuurtje kan bakken. - Wat vind je van het verhaal? - Wat is er hetzelfde in vergelijking met Nederland, en wat is er anders? In het verhaal van Esperanza hebben we gelezen dat zij hun eigen maïs verbouwen en dat dan vervolgens laten malen alvorens ze er tortilla's van maken. Tortilla’s eten ze heel veel, eigenlijk altijd, bij elke maaltijd. - Hoe is dat bij ons? - Wat eten wij? - Waar is het van gemaakt? - Wat eet jij vaak en waarom?

Waar komt ons eten vandaan? De juf of meester heeft een aantal etenswaren meegenomen, die jullie waarschijnlijk wel eens eten. Deze staan onder de doek op tafel. Iemand uit de groep mag iets onder de doek vandaan pakken. - Waar is dit product van gemaakt? - Zet het bij de juiste foto. Voor de juf/meester: de foto’s zijn te vinden in bijlage 2.

9

Een typisch Guatemalteeks recept

Gebakken bonen ‘Frijoles volteados’

(spreek uit: free-HOH-layss vohl-tay-AH-dohss)

4-6 personen Gebakken bonen werden traditioneel geplet met de achterkant van een lepel, maar nu worden de bonen vaak gepureerd met een blender. Het is een stevig ontbijt, geserveerd met eieren of een voedzaam bijgerecht voor elke maaltijd. De bonen zijn het gemakkelijkst te pureren wanneer ze net gekookt en warm zijn.

Ingrediënten:

750 ml bruine of rode (kidney) bonen 1 kleine ui, gesnipperd 1-2 teentjes knoflook, uitgeperst 50 ml groene peper, fijngehakt (eventueel) olie zout ½ theelepel komijnpoeder (eventueel)

Bereidingswijze: 1. Zet en maak de ingrediënten klaar. 2. Kook de bonen en bewaar het kookvocht. 3. Pureer in een blender de bonen met kookvocht, de ui, knoflook en groene peper> 4. Verhit in een koekenpan 1 eetlepel olie. 5. Voed het gepureerde bonenmengsel, zout en komijnpoeder naar smaak toe. 6. Laat sudderen op een laag vuur, zonder deksel en onder af en toe doorroeren, tot de bonen dik worden gedurende 10-15 minuten. 7. Doe het geheel in een cakevorm, dan krijgt dit gerecht de vorm van een brood.

Opties: * Plet de bonen met een pureestamper of een vork * Bruin de ui, groene peper en de knoflook eerst in olie. Voeg de geplette bonen en specerijen toe. Ook verder volgens aanwijzingen.

10

Kennis maken met Esperanza & José

We nemen een kijkje bij Esperanza thuis. Ze zijn in totaal met 9 mensen; vader, moeder en 7 kinderen. Omdat moeder en vader allebei werken, zorgt Esperanza als een soort tweede moeder voor haar kleine zusjes. Ook de andere broertjes en zusjes zorgen voor de kleinsten en helpen mee. - Hoe is dat bij jou thuis? - Wat zijn de verschillen in verantwoordelijkheden? - Wat vind je hiervan? Caras Alegres helpt Esperanza en haar broertjes en zusjes, mede namens jullie hulp, om naar school te gaan. Met ingezameld geld kunnen we het schoolgeld betalen en de schoolspullen, zoals schriften, pennen, potloden en een liniaal. Voor jullie misschien heel vanzelfsprekend om te hebben, maar voor Esperanza en haar broertjes en zusjes niet… - Een dagje niet naar school is misschien wel lekker, maar nooit naar school? Hoe zou je leven eruit zien?

Dit is José, hij is 5 jaar en zit in de kleuterklas bij juf Cati. Samen met 19 klasgenoten leren ze lezen en schrijven, maar ook wordt er volop gespeeld en gezongen. Je gaat nu luisteren naar een liedje dat gezongen wordt in de klas van José. Voor de juf/meester: zie filmpje 1. Daarna kunnen jullie het zelf zingen in het Nederlands (of voor groep 7 en 8 in het Spaans), zie bijlage 3.

11

Je hebt een kijkje kunnen nemen in de wereld van jullie leeftijdsgenootjes aan de andere kant van de wereld. - Wat zijn de indrukken tot nu toe? - De levens zijn totaal verschillend… Wat kunnen jullie doen om deze kinderen en hun klasgenoten te helpen? - Wat dachten jullie van klusjes doen? Tegen een vooraf afgesproken vergoeding kunnen jullie klusjes doen: denk aan tafel dekken en afruimen, liedjes zingen of een instrument bespelen, een schuur of een huis opruimen, koekjes bakken en verkopen, fietsbanden plakken, honden uitlaten, sneeuw vegen, stofzuigen, autoruit krabben, wasgoed opvouwen en nog veel meer. Deze klusjes kun je aanbieden als diensten, maar de opbrengst is voor Caras Alegres. Om jullie een zetje te geven in de goede richting, is er in bijlage 4 een kluskaart te vinden. Deze kun je gebruiken om je gedane klusjes op te schrijven.

12

Gedicht: Handen uit de mouwen

Als je met toewijding en passie iets maakt, dan wordt het méér dan zomaar ‘een ding’. Dat

geldt voor de mensen in Guatemala, maar ook voor jullie. Laat je inspireren door het volgende

gedicht:

Je vond iets gewoons. En je kreeg een idee.

Je zag het en dacht toen: daar kán ik wat mee.

Je pakte het op. Je ging aan de slag.

Met liefde, geduld en natuurlijk een lach.

Het juiste gereedschap, je eigen talent:

Je gáát ergens voor en dan kom je een heel ‘end’.

Je werkte heel hard. Wel meer dan een week.

Totdat je zelf vond dat het ergens op leek.

Je schaafde het bij, je wist wat je deed.

En toen was het af, naar je zin en compleet.

’t Kwam niet uit een winkel of uit een fabriek.

Je maakte het zelf en dat maakt het uniek.

Zo gaat dat wel meer. Haast iedere dag.

Er zijn mensen die durven. Ze gaan aan de slag.

Ze maken iets nieuws of iets origineels.

Ze bedenken het zelf. In elk geval deels.

Misschien niet zo groots, maar met veel kwaliteit.

Ze steken er zorg in en moeite en tijd.

Dus wil je iets bouwen?

Stroop op, je twee mouwen.

Kom op, en het lúkt!

Daarop mag je vertrouwen.

Gesprek:

* Wat het jij ooit gemaakt waar je trots op was? Vertel!

* Had je er veel tijd, zorg en moeite in gestopt?

* Soms komt iets pas tot stand ‘met bloed, zweet en tranen’: wat zou dat betekenen?

* Heb je wel eens iets gekregen waar een ander heel veel zorg aan had besteed?

13

Stap 2: De buurt Las Rosas

Kennismaking met Angel Je gaat nu kijken naar een filmpje van Angel in de buurt waar hij woont. Voor de juf/meester: dit is filmpje nummer 2. - Wat viel je op? - Vergelijk: wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen tussen Nederland en Guatemala? - Angel heeft de taal ‘K’iche’ gehad op school. Wat is dat? Je gaat nu een filmpje bekijken van Angel en zijn moeder die naar de markt gaan. Het is een nationale feestdag en dus wordt dat met de hele familie gevierd. Ze gaan thuis Ponche maken en daar moeten de boodschappen voor worden gedaan. Voor de juf/meester: dit is filmpje nummer 3. - Wat viel je op? - Vergelijk: wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen tussen Nederland en Guatemala? Tekenopdracht: Maak een tekening van de markt in Guatemala en de markt in Nederland (de vergelijking). Kijk in bijlage 5 voor het recept van de FruitPunch.

14

Stap 3: Een dag op school

Dit is José met zijn klasgenootjes. Net zoals in Nederland, hebben ze halverwege de ochtend even pauze en mogen ze buiten spelen. Hieronder een voorbeeld van een aantal spelletjes die ze spelen. * Voetballen * Touwtje springen * Tikkertje * Verstoppertje

15

Als het speelkwartier voorbij is moet er weer gewerkt worden. Er wordt gerekend en geschreven, en de ochtend wordt afgesloten met een dansje. Voor de juf/meester: dit is filmpje 4.

Je hebt nu de Guatemalteekse kinderen zien dansen. We zetten nu een liedje op waar dezelfde kinderen vaak naar luisteren. Nu mag jij dansen zoals je zelf wilt!

Voor de juf/meester: liedje 1: ‘La Finca’

Bovenbouw: Spaanse les: We weten ondertussen dat ze in Guatemala Spaans spreken. Het wordt dus wel tijd wat Spaanse woordjes te leren… Kennen jullie al wat woorden in het Spaans? Zoek de juiste combinatie!

Kom je er niet uit? Zoek het op het internet!

16

Stap 4: Een dag bij Caras Alegres Behalve helpen in huis, komen de kinderen (zoals José, Angel en Esperanza) ook graag bij Caras Alegres om ’s middags te spelen. Thuis hebben ze immers (bijna) geen speelgoed. Bij Caras Alegres is er altijd van alles te doen. Je gaat nu kijken naar filmpje nummer 5 waarin je kunt zien hoe José, Angel en Esperanza de middag doorbrengen. - Welke activiteit vond jij het leukst? - Doe je dat zelf ook wel eens? - Wat viel je op aan de knutselactiviteit van Esperanza?

17

Stap 5: Thuis

Het is weekend! - Wat doe jij in het weekend? In Guatemala is het de gewoonte om vrije tijd veel met familie door te brengen. En dan niet alleen met het gezin, maar ook met opa’s en oma’s, tantes en ooms en neefjes en nichtjes. Dit is vaak een stuk makkelijker dan in Nederland, want de families wonen vaak heel dicht bij elkaar, naast elkaar of bij elkaar in de straat. Kijk maar naar de familie van José…

Toch is het weekend voor de kinderen in Guatemala wel anders. Er moet ook gewerkt worden. Kijk maar naar filmpje 6, waar de kinderen werken maar gelukkig ook tijd hebben om even buiten te spelen.

18

Stap 6: Verjaardagviering Het is de laatste vrijdag van de maand, de dag waarop we bij Caras Alegres de verjaardagen gezamenlijk vieren van alle kinderen die die maand jarig waren. - (hoe) Vier jij je verjaardag (traktatie, klassen rond, feestje, cadeautjes)? De kinderen uit de wijk ‘Las Rosas’ krijgen thuis geen cadeautjes voor hun verjaardag en er is ook geen geld om taart te kopen. Omdat alle kinderen het leuk vinden om hun verjaardag te vieren, proberen we bij Caras Alegres toch een feestje te bouwen. We spelen spelletjes, er is cake en een klein cadeautje voor de jarigen. Ook wordt er gezongen; natuurlijk in het Spaans. Kijk maar eens naar het filmpje 7. De tekst en bladmuziek is te vinden in bijlage 6. Je bent ondertussen van alles te weten gekomen over Guatemala. Kan je nu de puzzel in bijlage 7 oplossen?

19

Bijlage 1: Maak kennis met Guatemala

‘Hoi, ik ben Esperanza en ik woon in Guatemala, een

land in Midden-Amerika’. Kan jij het land vinden op de

kaart en aanwijzen?

20

Je hebt al eerder de vlag van Guatemala gezien. Kun je je nog herinneren hoe deze eruit zag? Ja…? Kleur deze maar in!

21

Hierboven nogmaals de kaart van Guatemala. José, Angel en Esperanza wonen in de stad Xela, maar die stad heeft ook een andere naam. Weet je het nog? Zoek het maar op op de kaart en omcirkel de naam van de stad. Wat is de hoofdstad van Guatemala? …………………………………….

22

Bijlage 2: Waar komt ons eten vandaan?

23

Bijlage 3: Liedje ‘Campanero’

Campanero, Campanero

Donde estas? Donde estas?

Toca la campana, toca la campana

Din, don, dan. Din, don, dan.

Klokkenluider, klokkenluider,

Waar ben jij? Waar ben jij?

Laad de klokken luiden, Laad de klokken luiden.

Ding, Dang, Dong. Ding, Dang, Dong.

Wellicht herken je het melodietje. Kan iemand het spelen op de blokfluit?

24

Bijlage 4: Kluskaart

Aan het werk voor Guatemala: Kluskaart

Exemplaren voor de aanbieder Exemplaren voor de kopers

Omschrijving klus: ……………………. ………………………………………………………

Naam aanbieder:.………………………

Naam koper: ………………………………

Afgesproken bedrag: €……………..

Betaald: ⃝

Omschrijving klus:……………………… ……………………………………………………… Naam aanbieder:………………………. Naam koper:………………………………. Afgesproken bedrag: €……………...

Omschrijving klus:…..……………….. ……………………………………………………. Naam aanbieder:….………………….. Naam koper:………………………………

Afgesproken bedrag: €…………….

Betaald: ⃝

Omschrijving klus:……………………. ……………………………………………………. Naam aanbieder:……………………… Naam koper:…………………….………. Afgesproken bedrag: €…………….

Omschrijving klus: …………………….

………………………………………………………

Naam aanbieder:………………………. Naam koper: ………………………………

Afgesproken bedrag: €………………

Betaald: ⃝

Omschrijving klus:……………………… ……………………………………………………… Naam aanbieder:………………………. Naam koper:………………………………. Afgesproken bedrag: €……………..

25

Bijlage 5: Recept Feestelijke FruitPunch: Ponche (POHN-chay)

10 personen De inwoners van Guatemala serveren deze unieke warme punch voor speciale gelegenheden als bruiloften, Kerstmis en Nieuwjaar en wanneer het koud weer is. Het kan duur zijn om deze punch te maken als het niet het goede seizoen is voor de benodigde ingrediënten. Je kunt ook experimenteren met andere fruitcombinaties.

Ingrediënten: 1 middelgrote ananas, zeer fijngehakt of uit de blender 1 papaja, niet te rijp, fijngehakt (eventueel) 250ml pruimen, fijngehakt, of rozijnen 5 appels, geschild en fijngehakt 1 tros druiven 125ml suiker ½ theelepel kaneel of 4 kaneelstokjes ¼ theelepel gemalen kruidnagel

Bereidingswijze: 1. Zet en maak de ingrediënten vooraf klaar 2. Breng 2 liter water in een grote pan aan de kook 3. Voeg de ananas, papaja, pruimen of rozijnen, appels en druiven toe. 4. Voeg de suiker, kaneel en kruidnagel toe 5. Laten koken totdat het fruit zacht is 6. Warm serveren met een lepel

26

Bijlage 6: Feliz cumpleaños

Feliz cumpleaños a ti Feliz cumpleaños a ti Feliz cumpleaños a los niños Feliz cumpleaños a ti. Ya queremos pastel Chocolate tambien Aunque sea un pedacito Ya queremos pastel. 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10!

27

Bijlage 7: Puzzel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Quetzal Mayas Voetbal Spaans Goedemorgen Snelwandelen Quetzaltenango Tortillas Vrolijke gezichten Chickenbus

1:Caras Alegres betekent:

2: Betalen doen wij met de….

3:De stad waar José, Angel en Esperanza wonen heet…

4:Olympische medaillewinnar Erick Barrondo beoefend de sport…

5: Buenos dias betekent:

6:Bij elke maaltijd eten wij…

7: De originele bewoners van Guatemala heten de

8: Een grote bus waar we veel mee reizen heet een…

9: In Guatemala spreken we…..

10: De populairste sport in Guatemala is…