Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 1

Aan de slag

Sociaal return & Impact

van Specialisterren B.V.

Publieksversie.

Opdrachtgever: Specialisterren B.V., Utrecht

Uitgevoerd door Gert Rebergen

Izare B.V., Zutphen

Utrecht / Zutphen, januari 2012

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 2

Aan de slag Sociaal return & Impact van Specialisterren B.V. (publieksversie) Januari 2012

===========================================================================

Inhoudsopgave

1. Opdracht pag. 3

2. Over Specialisterren

3. Social Return pag. 4

4. Social Return On Investment

5. Investeringen pag. 5

6. Waardencreaties

7. Indiceren en SROI-ratio pag. 6

8. Beschouwing pag. 9

Samenvatting

Specialisterren B.V. is een bedrijf met een dubbele doelstelling. De missie is mensen met

autisme in een sociale onderneming die de eigen continuïteit in de markt organiseert, een

economische zelfstandigheid laten verwerven in de ICT.

Met behulp van het instrument Social Return on Investment (SROI) is het maatschappelijk

rendement (de impact) van de bedrijfsvoering gemeten over anderhalve jaar vastgesteld.

In algemene zin levert inzake Specialisterren elke euro (tenminste) € 2,40 op (ratio: 2,4).

De maatschappelijke baat komt vooral in handen van de overheden (ratio: 9,2) en

opdrachtgevers (ratio: 1,19).

Deze SROI-analyse laat zien dat een coalitie van ondernemer, opdrachtverstrekker en

overheden, met een helpende hand van (een) sociale investeerder(s), een fundamenteel

maatschappelijk verschil kan maken ten gunste van mensen met een achterstand op de

arbeidsmarkt.

Enkele vormen van laaghangend fruit zijn geïdentificeerd.

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 3

1. Opdracht

Specialisterren heeft Izare gevraagd de impact van de bedrijfsvoering in beeld te brengen.

Deze analyse staat in het kader van een additioneel gefinancierd project met als doel het

bedrijfsconcept en het maatschappelijk rendement van Specialisterren te beschrijven.

Specialisterren is een bedrijf met een dubbele doelstelling. Naast de sociale doelstelling (het

creëren van arbeids[leer]plaatsen voor mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt),

richt Specialisterren zich bedrijfsmatig op de organisatie van de eigen continuïteit in de

markt c.q. het genereren van voldoende omzet.

2. Over Specialisterren

Specialisterren B.V. is een sociale onderneming in Utrecht waar mensen met autisme een

economische zelfstandigheid verwerven binnen de ICT. Specialisterren is opgericht in 2009

en ondersteunt bedrijven bij het testen van applicaties, online software, webwinkels,

mobiele toepassingen, portals en simulaties. Het bedrijf bestaat uit 4 managers en 12

gecertificeerde testers. Het team van testconsultants bestaat uit testoperators, -engineers

en -analysten. Ieder kwartaal worden 8 aspirant testers opgeleid tot gecertificeerd

testoperator.

Specialisterren werkt met mensen met autistische kenmerken en biedt haar medewerkers

werkzaamheden op een gestructureerde manier aan. Vanuit het professionele testcentrum

in Utrecht worden applicaties op afstand getest. De werkomgeving is aangepast en de

werkzaamheden worden op een Agile wijze aangeboden. Specialisterren hanteert een

industry standaard aanpak en werkt volgens de Tmap methode en ISTQB. Hierdoor kan

Specialisterren op maat leveren. Het bovengemiddelde concentratievermogen, oog voor

detail en logisch denken zijn zeer nuttige vaardigheden waardoor iemand met autisme beter

en sneller is in het testen van software. Specialisterren heeft inmiddels bewezen dat de

testers in Utrecht 20% tot 30% sneller kunnen werken dan standaard.

Als sociale onderneming is het lastig om banken te betrekken bij de uitbreiding van het

bedrijf.

Mensen met een stoornis in het autistisch spectrum (hierna: met autisme) kunnen slechts

productief zijn in een omgeving die is aangepast op hun speciale behoeften. Het

productieproces dient op maat van de mensen met autisme te worden gesneden. Wat

betreft de plek (vrij van stress), het arbeidsproces (factory model), de arbeidsproductiviteit

(mens als productiemiddel) en de persoon (Agile aansturing).

In het kader van de dominante trends vergrijzing en toenemende sociale vraagstukken i.v.m.

de maatschappelijke kosten van de schulden-/banken-/politieke crisis, is het van groot

belang om alle talenten van mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt te gaan

benutten. Nieuwe regelgeving (Wwnv, WMO) is daarop ingericht. Mensen met autisme

hebben talenten die waardevol voor bedrijven zijn.

In Nederland zijn ongeveer 190.000 mensen met autisme (1% van de totale bevolking).

Daarvan staat de meerderheid wat betreft werk aan de kant. Binnen de ICT is naar schatting

werk voor 20 à 25.000 mensen met autisme. Specialisterren wil:

a. een aantal van deze mensen toerusten voor de reguliere arbeidsmarkt;

b. de reguliere arbeidsmarkt toerusten voor mensen met autisme.

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 4

Het algemene doel van Specialisterren is als volgt omschreven: mensen met autisme in een

sociale onderneming die de eigen continuïteit in de markt organiseert, een economische

zelfstandigheid laten verwerven in de ICT.

3. Social Return

In het kader van de verbetering van de participatiemogelijkheden in de samenleving, heeft

de Rijksoverheid bepaald dat bij investeringen en aanbestedingen van diensten aandacht

moet worden besteed aan stage- en leerwerkplekken voor kwetsbare groepen. In dit kader

wordt gesproken van ‘social return’. (1)

Bij Specialisterren realiseren de medewerkers met autisme 85% van de omzet. Kortom: een

ongekend hoge ‘social return’. Dat de voorwaardelijkheden bij Specialisterren dermate goed

op orde zijn dat deze return wordt behaald, biedt ruime gelegenheid om via gunningen de

uitbreiding van Specialisterren te faciliteren.

4. Social Return On Investment

Social Return On Investment (SROI) is gedefinieerd als ‘een kwantitatieve maatstaf voor de

maatschappelijke impact van een kapitaalsinvestering’. SROI is een methode om het

maatschappelijk rendement van een bedrijf, bedrijfsonderdeel of project inzichtelijk te

krijgen. Centraal staat de impact, zijnde de optelsom van (in het onderhavige geval) het

financieel-economische en sociale rendement. (2) De methode is oorspronkelijk in Amerika

ontwikkeld en inmiddels op Nederlandse maat gesneden. (3) Er is geen algemeen aanvaard,

tot in de details vastgelegd en in toepassingsregels (zoals GAAP) gefixeerd analysemodel

voorhanden om het maatschappelijk rendement te meten. De kracht van SROI in Nederland

ligt in het praktijktheoretische karakter ervan. De specificiteit van het bedrijf(sonderdeel) dat

wordt geanalyseerd, komt in de SROI-analyse optimaal naar voren.

SROI kent zeven algemeen aanvaarde principes. Vanwege deze principes onderscheidt SROI

zich tot op zekere hoogte van andere manieren om de impact te onderzoeken.

1. Directe betrokkenheid van belanghebbenden.

2. Begrijp wat verandert vanuit het standpunt van belanghebbenden.

3. Waardeer de activiteiten die er bewijsbaar voor het resultaat toe doen.

4. Gebruik algemeen aanvaarde gegevens.

5. Claim niet teveel; wees nauwgezet en eerlijk.

6. Wees transparant.

7. Verifieer de financiële aannames en resultaten op marktconformiteit.

SROI beschouwt alle inbreng van partijen in geld, tijd en kennis als investering; dus incluis

een subsidie/contractvergoeding, advies om niet of schenking. Met het geïnvesteerde

kapitaal wordt gewerkt aan de doelstelling(en). Bij belanghebbenden partijen worden

vervolgens de effecten (4) van de bedrijfsvoering door de tijd heen (

5) nagegaan, die via

1 Vgl. Brief Min. Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan de Tweede Kamer. Betreft: Kabinetstandpunt ten aanzien van social return

bij het Rijk. 29 april 2011. Zie ook: Handleiding Social return bij inkoop door gemeenten. BESO, 2011. 2 Hier niet terzake doende rendementen zijn bijvoorbeeld het ecologische, culturele of religieuze rendement.

3 Zie verder: www.izare.nl, www.grassrootsbv.nl, www.sroinetwerk.nl.

4 Onderscheiden worden: output (directe resultaten), outcome (indirecte resultaten) en impact (outcome minus spontane effecten en

toerekeningpercentages). 5 Veelal wordt als projectieperiode 3 tot 5 jaar gehanteerd. In het onderhavige geval hebben we ons vanwege de opdracht beperkt tot

anderhalf jaar. Deze analyse heeft dus meer het karakter van een foto dan een film.

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 5

indicatoren worden omgezet in waardencreaties. De waarden worden zoveel mogelijk in

geld gedefinieerd.

Door het geïnvesteerd kapitaal te vergelijken met de opgetelde waardencreaties, ontstaat

inzicht in het maatschappelijk rendement van de bedrijfsvoering, in de impact.

SROI is te typeren als een praktijktheoretische analyse. Bestaande en op grond daarvan

beoogde praktijken worden gewaardeerd onder gebruikmaking van geobjectiveerde

informatie, zoals een benchmark, branchespecifieke targets, externe standaards, min of

meer algemeen aanvaarde uitgangspunten en principes en/of wetenschappelijke inzichten.

‘Social return’ en SROI verschillen fundamenteel van elkaar. Bij ‘Social return’ gaat het om de

omzetting van een budget in sociaal-maatschappelijke arbeid voor kwetsbare groepen. Bij

SROI gaat het om de gerealiseerde impact in relatie tot de gedane investeringen.

5. Investeringen

Onderscheiden zijn acht belanghebbende partijen. Bij vijf partijen is sprake van een te

monetariseren inbreng. De activiteiten zijn per belanghebbende partij genoteerd. In schema:

Belanghebbende Inbreng Zie: Activiteiten

Medewerkers & managers (bedrijf) 270.000 (6) Opdrachten uitvoeren

Eigenaren 1.710 (7) Investeren

Opdrachtgevers 0 (8) Opdrachten gunnen + leveringen

Investeerders 6.060 (9) Monitoren voortgang + support

Donateurs 39.600 (10

) Monitoren voortgang

Gemeente Utrecht 0 (11

) Monitoren voortgang

Centrale Overheid - UWV 22.368 (12

) Monitoren voortgang

Belangenverenigingen 0 (13

) Monitoren voortgang

------------

Totaal 339.738

6. Waardencreaties

Met de inbreng geeft Specialisterren de dubbele doelstelling van het bedrijf vorm.

Per belanghebbende partij is de output, outcome / impact vastgesteld. In een bijeenkomst

met de belanghebbende partijen en enkele bilaterale contacten is een en ander geverifieerd.

In schema:

Belanghebbende Activiteiten Output Outcome / impact

Medewerkers

& managers

(bedrijf)

Opdrachten

uitvoeren

Gegenereerde omzet Omzet

Afname zorgvraag

Kansverbetering op arbeidsmarkt

Eigenaren Investeren Rente ROI

6 Gecorrigeerde waarde van de tijd die de medewerkers en managers inbrengen.

breakeven) is de inbreng van tijd door de medewerkers en het management (bedrijf) conform de omzet minus renteverplichtingen. 7 Deel van de marktconforme return on assets.

8 De opdrachtgevers betalen de declaraties (= opbrengst Specialisterren). Specialisterren hanteert marktconforme prijzen.

9 Renteverschil tussen de gehanteerde en marktrente + kosten managementondersteuning..

10 Afschrijving op de verkregen donaties van RABO Foundation, Instituut Stg. GAK en Stg. Doen.

11 Noch van de gemeentelijke noch van de centrale overheid is geld noch tijd noch kennis ingelegd.

12 Jobcoach gelden.

13 Inleg alleen in tijd en kennis. Omdat het slechts over enkele uren op jaarbasis gaat en de managers als 'experts door eigen ervaringen

zowel in de privé- als werksfeer' zijn geafficheerd, is deze inbreng niet gekapitaliseerd.

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 6

Opdrachtgevers Opdrachten

gunnen

+ leveringen

Gegunde werkzaamheden Verhoogde effectiviteit (14

)

PR waarde

Geleverd werk

Investeerder

(Start Foundation)

Monitoren

voortgang

Kennisdeling

Rente

ROI

Kennisdeling (15

)

PR-waarde

Donateurs Monitoren

voortgang

Goede praktijk uitdragen

Publieke verantwoording

PR-waarde

Gemeente

Utrecht

Monitoren

voortgang

Goede praktijk uitdragen PR-waarde

Referentiemodel sociaal ondernemen

Centrale

Overheid - UWV

Monitoren

voortgang

Goede praktijk uitdragen

Reductie uitkeringen

Kansverbetering op arbeidsmarkt

Reductie uitkeringen (incluis effecten

uitstroom)

Belangen-

verenigingen

Monitoren

voortgang

Goed praktijkvoorbeeld

Stimulering navolging

7. Indiceren & ratio

Niet alle voornoemde outcome is geïndiceerd. Met name de PR-waarde is slechts

mondjesmaat in euro’s uitgedrukt. Spontane effecten (deadweight) en de toerekenbaarheid

van het resultaat aan Specialisterren (attributie), is meegewogen. Van enige verdringing op

de arbeidsmarkt is geen sprake, gezien de vraag naar onderhavige ICT-specialisten.

De totale impact is becijferd op € 814.498.

Door de opbrengsten/ besparingen te delen door de investeringen, wordt de SROI-ratio

verkregen. Berekening: € 814.498 gedeeld door € 339.738 geeft een ratio van 2,4. Elke euro

levert dus in het geval Specialisterren in maatschappelijk perspectief (tenminste) € 2,40 op.

Een SROI-ratio zegt echter op zichzelf niet zoveel. Het gaat om het verhaal achter de ratio en

de kansen die aan de hand van dat verhaal zijn te ontginnen.

We roepen de missie van Specialisterren in herinnering: mensen met autisme in een sociale

onderneming die de eigen continuïteit in de markt organiseert, een economische

zelfstandigheid laten verwerven in de ICT. Gezien deze missie gaat het in eerste termijn om

de sociale doelstelling van het bedrijf. De raison d’être van Specialisterren is de

arbeids[leer]plek in een commerciële omgeving ten behoeve van een specifieke groep

mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt.

De vraag dringt op aan welke belanghebbende partijen, naast de medewerkers, de impact

ten goede komt. De besparingen en opbrengsten zijn aan de twee belangrijkste stakeholders

(opdrachtgevers en overheden) toegerekend en gerelateerd aan de input.

Ratio van de impact t.g.v. de opdrachtgevers: 1,19.

Ratio van de impact t.g.v. de overheden: 9,2

Duidelijk is dat met name de overheden baat hebben bij de vorm van sociaal ondernemen

door Specialisterren gepraktiseerd. Met een in verhouding zeer lage input weet

Specialisterren voor de overheden als ‘hoeders van het collectieve belang’ een gigantische

impact te realiseren. Elke euro levert namelijk (tenminste) € 9,20 op.

14

Onderzoek heeft uitgewezen dat het testen door mensen met autisme voor de opdrachtgever 30% (Nederlandse benchmark) tot 20%

(Harvard studie) minder bugs laat zien. Dit prestatieverschil is volledig toe te schrijven aan het feit dat het werk door mensen met

autisme in een passende omgeving wordt uitgevoerd. 15

Is onlangs gestart. Derhalve geen waardering.

Aan de slag; social return & impact van Specialisterren B.V. - januari 2012 (publieksversie).

© Specialisterren B.V. & Izare B.V. 7

9. Slotbeschouwing

Een SROI-analyse kan om interne en/of externe redenen worden uitgevoerd. Daarbij kan

worden gedacht aan de functies controlling, financiering, marketing, verantwoording,

communicatie, portfoliobeheer, prijsbeleid, enz.

In de huidige maatschappelijke, politieke en financieel-economische situatie dient daaraan

te worden toegevoegd de portee ‘coalitievorming’.

Juist deze SROI-analyse laat zien dat een coalitie van ondernemer, opdrachtverstrekker en

overheden, met een helpende hand van (een) sociale investeerder(s), een fundamenteel

maatschappelijk verschil kunnen maken ten gunste van mensen met een achterstand op de

arbeidsmarkt.

Kansen op intensiveringen liggen als laaghangend fruit gereed voor de pluk, zoals:

☺ gunning van opdrachten vanuit het publieke domein.

☺ commitment van private opdrachtgevers op de sociale doelstelling door het aangaan van

leveringsovereenkomsten op de langere termijn, direct dan wel in onderaannemerschap.

☺ ontwerp van een regionale verspreiding- / implementatiestrategie van het

bedrijfsconcept.

Utrecht / Zutphen, januari 2012