- 4 - - 6 - Pieter Steinz doet Faust - 12 - Kokerellen op ... · niet zonder slag of stoot. Nina...

Bob van Toor – MasterstudentenAmerican Studies mochten zichdit semester inschrijven voor éénverplicht vak en twee keuzevak-ken, zo staat te lezen in de studie-gids. Dat de lijst met keuzevakkenuit precies twee vakken bestond,zal tot enige teleurstelling hebbengeleid. Het was één van de kwalenrond de inschrijving en nieuweroosters. Ieder jaar spelen zichmeer of minder dramatische tafe-relen af in en rond het onderwijs-secretariaat, maar moet de oor-zaak van het euvel daar gezochtworden?

‘Heel stom’, noemt een student inhet quasi-verplichte collegeUnderstanding Chicago hetinflexibele curriculum. ‘We heb-ben ook een vak over hetAmerikaanse leger, waar ik nietsvan af weet en me ook niet ergvoor interesseer. Maar ja, ik wilmijn Master dit jaar afmaken, dusik heb geen keus’. Des te vreem-der is dat die keus nog welbestond toen studenten zich vooreen Master moesten inschrijven inapril; sindsdien is tenminste éénvak uit de studiegids verdwenen.De coördinator van hetMasterprogramma, professorRuud Janssen, legt uit: ‘Er kunnenverschillende redenen zijnwaardoor er een verandering inhet programma optreedt, vannieuwe docenten tot nieuw onder-

zoek van docenten.’ Een redenvoor het magere programma iswellicht de overstap van docenteSara Polak naar de UniversiteitLeiden tijdens het zomerreces.

Ook in andereMastertrajecten van de opleidingGeschiedenis ging de inschrijvingniet zonder slag of stoot. NinaKuin had haar aanmelding dit jaarextra vroeg ingeleverd. ‘Maar alsje iets te vroeg doet raakt ieder-een in paniek,’ verzucht de stu-dent. ‘Dan kom je onderop eenstapeltje terecht, dat raakt kwijten dan merk je op 6 septemberdat je toch niet staat ingeschre-ven.’ Kuin is niet de enige die de

oorzaak van de problemen zoektin de bergen papier achter debalie van het onderwijssecretari-aat. Maar Bart-Jan Rof fel is metzijn medewerkers slechts hetgezicht van een complex systeem.Achter de schermen werkt bij-voorbeeld Axel Bakker ieder jaarde roosters uit.

Als doorgewinterd docentkent Boudien de Vries het klappenvan de zweep, en zij wil nietsweten van de kritiek op Bakker ofRof fel. Het probleem ligt volgensDe Vries heel ergens anders: in dezeer vroege planning van vakken.‘Van iedere afdeling wordt indecember één vertegenwoordiger

MAANDBLAD VOOR STUDENTEN (KUNST) GESCHIEDENIS - JAARGANG 14 - NUMMER 1 - OKTOBER 2010

EINDELOOS- 4 - Welkom eerstejaars! - 6 - Pieter Steinz doet Faust

- 10 - Hagar gaat vreemd - 12 - Kokerellen op Maria’s achterkant

Onderop een stapeltje

Ed Ed

Verdwenen vakken en inschrijvingsproblemen: een navorsing

EINDELOOS - NUMMER 1 - PAGINA 2

naar een overleg gestuurd, en danen dan ligt er in december 2009een voorstel voor je afdeling voorhet studiejaar 2010-2011. Daarnawordt er dan natuurlijk noggeschoven, er komen docenten bijof er gaan er juist weg; maar zorond april moet het vast liggen,ook inhoudelijk. Bij een terugke-rend vak over meerdere jaren isdat niet zo’n probleem, maar als jepech hebt moet je in maart 2010zeggen wat je in februari 2011gaat doen. Dat is het problemati-sche.’

De Vries kijkt het voor dezekerheid even na. ‘Kijk: op 12maart van 2010 moest ik iets inle-veren voor mijn keuzevak in het2e semester, dus februari 2011.Je mag soms zelfs niet zeggen“literatuur wordt nog bekendge-maakt”! Nou, en daar gaat de stu-diecoördinator dan mee aan deslag.’ Dat op zich is nog niet zoheel erg, vindt ze, al moet ze somsimproviseren om zo ver van tevoren een vak te verzinnen. ‘Dandenk je aan het einde van dezomer opeens: oeps! Over tweeweken begint het college, danmoet je opeens wat gaan doen, enbijvoorbeeld literatuur gaan zoe-ken.’

‘Het is verplicht om dan alvier toetsmomenten op te geven,en dát vind ik belachelijk, zo ver

van te voren. Dus niet alleen waarover het gaat, maar je moet ookeigenlijk een heel jaar van tevoren zeggen welke toetsen wan-neer komen, en voor hoeveel pro-cent het mee telt voor het eindcij-fer. Het is logisch dat voor docen-ten dingen vastgelegd moetenworden, maar hoeveel procent ietsmee telt, dat gaat te ver. Het is,denk ik, ooit een eis geweest vande kant van de studenten, in hetkader van “Beginnen, Meedoen,Afmaken”. Vroeger was het heelanders: dan liep de hoogleraar opde eerste dag het college binnenen zei: wij gaan het zo en zo doen,en dat schreven wij dan braaf op.Je had toch geen keus!’

De Vries breekt bovendieneen lans voor het onderwijssecre-tariaat. ‘Zij werken hardhoor!Ieder jaar wordt pas heellaat bekend hoe groot de instroomvan studenten precies zal zijn.Eind augustus wordt er een keergeteld, maar als in septemberblijkt dat er heel veel nieuwe aan-meldingen zijn voor bijvoorbeeldeen Master moeten er, zoals datheet, meer onderwijsuren wordengevuld.’ Dit jaar was dat nog extraproblematisch. Doorgaans slagener van elke honderd studentenGeschiedenis die hunBachelorexamen aanvragen onge-veer vijfenzeventig. Dit jaar slaag-den 86 van de 90 aanvragers, ver-telt Jouke Turpijn, coördinatorvan het colloquium geschiedenis.Daarvan wilden ook nog eens 52het traject Geschiedenis van deinternationale betrekkingen vol-gen. De onderzoeksmaster is daar-entegen dit jaar niet erg drukbezet, en inschrijving daarvoorwordt door MasterstudentThomas Smits dan ook beschrevenals ‘heel chill’. De rest van deMasterstudenten, een eenzameMediëvist uitgezonderd, zit echterin overvolle collegezalen. De enor-me aanwas heeft de coördinatorenwaarschijnlijk de nodige kopzor-gen gegeven. ‘Dan heb je dusopeens een hele werkgroep er bij,dan moet je gaan schuiven metdocenten en kijken wie je waar-voor inzet: wie kan er bijvoorbeeld

een hoorcollege geven, en wieAcVa?’ weet De Vries uit eigenervaring.

‘Ik heb de grootste bewon-dering voor Axel en Bart-Jan diedan op volle toeren moeten draai-en om alles in goede banen te lei-den. Vanaf half augustus is hetheel hard werken. Bart-Jan is zelfwel eens naar mijn kantoorgevlucht om niet constantgestoord te worden op het secre-tariaat in die periode. Ik heb datwerk in het verleden ook gedaan,en dan ben je aan het eind van diemaand helemaal uitgeput - en danmoet het jaar nog beginnen!’

Het lijkt er dus op dat hetprobleem rond de inschrijvingenniet gezocht moet worden in slor-digheid met stapels papier, maarin planning op de lange termijn,die door veranderingen op hetlaatste moment zelden realistischis. Begrip van de kant van de stu-denten is hier dus op zijn plaats.Op de bezorgde vraag of hij deafgelopen weken goed doorgeko-men is wil Bart-Jan bij hoge uit-zondering wel antwoord geven:‘Eitje!’ aldus de laconieke balieme-dewerker. d

‘Vroeger was het heel anders: danliep de hoogleraar opde eerste dag het col-lege binnen en zei: wij

gaan het zo en zodoen, en dat schrevenwij dan braaf op. Jehad toch geen keus!’

De onderzoeksmaster isdaarentegen dit jaar

niet erg druk bezet, eninschrijving daarvoor

wordt doorMasterstudent

Thomas Smits dan ookbeschreven als ‘heel

chill’


Joris Belgers - De EersteWereldoorlog is eindelijk afge-lopen! Ten minste, die tussenFrankrijk en Duitsland dan.Zondag 3 oktober werd nietalleen de twintigste verjaardagvan de Duitse eenwordinggevierd, de Bondsrepubliek kondeze heugelijke dag nog ietwatopleuken met het nieuws dat alleherstelbetalingen aan schuldeiserFrankrijk zouden zijn afbetaald.

Dat één en ander nog niet wasafgehandeld werd onlangs ont-dekt door het Duitse dagblad DieWelt. Zondag jongstleden ver-streek met de twintigste ver-jaardag van de Bondsrepubliek delaatste betalingstermijn van 69,9miljoen euro aan ‘LondonerSchuldabkommen’, zoals het in debegroting van veref-fende buitenland-schulden stondopgetekend. De her-stelbetalingen warenhet gevolg van arti-kel 231 in het ver-drag van Versaillesdat na de EersteWereldoorlog werdgesloten. Dit artikelwees Duitsland aanals de enige schuldi-ge van de catastrofedie de 20ste eeuwinleidde. Duitslandwerd, vooral onderinvloed van de germanofobie vande Franse premier GeorgesClemenceau, veroordeeld tot hetbetalen van 152 miljoen goud-mark aan Frankrijk.

Adolf Hitler zou echterAdolf Hitler niet zijn geweest alshij het hier bij zou laten zitten.De herstelbetalingen werden alseen grove belediging ervaren enhet trotse Duitse volk weigerdehaar betalingsafspraken na tekomen. Niet dat ze dat hadden

überhaupt hadden gekund. Nadatde herstelbetalingen in het lichtvan de financiële crisis in de jarendertig al enigszins waren opge-schort, werden de betalingen aanFrankrijk na het uitbreken van deTweede Wereldoorlog helemaalgestaakt. Hierna werden ze echterweer hervat, maar tot 1952 golddat de betalingen alleen zoudenplaatsvinden als Duitsland weerherenigd zou zijn. In 1952 gingde Bondsrepubliek weer over totde betalingen, die tegen 1980waren opgelopen tot omgerekendzo’n 670 miljoen euro. Tussen1945 en 1952 resteerde nog eenluttele 125 miljoen euro, eenbedrag dat vanaf 1996 weer stil-letjes werd uitgekeerd aanFrankrijk.

Echter – de waardepapie-ren die de houderrecht gaven op dezeniet onaanzienlijkgeldbedragen, wer-den gedurende dejaren tachtig inFrankrijk als histori-sche curiositeitenverkocht. Weinigmensen hielden errekening mee datbeide Duitslandenooit nog één zoudenworden, en dat, wan-neer dat toch zougebeuren, hetFinanzministerium de

betalingsregelingen volgens hetdictaat van Versailles in ere zouherstellen. Dit gebeurde dus wel.Alleen niet ten profijt van deFranse staatskas maar van eenaantal slimme private investeer-ders. Duitsland zegt nu zo’n 90%van de schuldeisers te hebbenachterhaald, en sluit met de twin-tigjarige viering van de DuitseWiedervereinigung definitief hetkasboekje van de EersteWereldoorlog. d

Laatst was ik in lichte paniek op zoekin de bibliotheek naar een bepaaldgortdroog boek van een talentlozeschrijver, voor een werkstuk waar ik allang geleden het vertrouwen in verlo-ren had, toen mijn oog door wredeserendipiteit viel op de rug van Ahistory of the breast, door MarilynYalom. Het was een beetje alsof je opeen hete zomerdag in een verstikken-de auto over een snelweg rijdt, en daneen fantastisch wildwater-zwempara-dijs passeert.

Daar bedoel ik niets onwel-voeglijks mee: het idee om een boekover de betekenis van de vrouwen-borst door de eeuwen heen te schrij-ven was als een verfrissende glijbaannaast een stoffige, te veel bereisdevierbaansweg van statenstelsels, holo-caustinterpretatie en Gouden Eeuw.Geen regeringspaperassen en oralhistory maar een shakespearestukhier, een reclameposter daar, een flin-ke snuf van een antropoloog die nu envogue is eroverheen en klaar ben je!

Waar ik me in de propedeuseniet kon voorstellen dat ik ooit nogvrijwillig een geschiedenisboek zoulezen raak ik telkens bekoord door ditsoort lichtvoetige, uiterst sappige, fee-stelijke geschiedschrijving. Zo heb iknu The aristocracy and the modernworld op het nachtkastje; de feitenneem ik voor lief vanwege de tallozeanecdotes (er waren voor dePruisische wet maar enkele situatieswaarin een vader zijn zoon kon onter-ven; onder meer als junior met zijnstiefmoeder het bed had gedeeld, enals hij bij een circus ging).

Er zijn feestelijke geschiede-nisboeken over cultuur, socialegeschiedenis, zélfs over politiek wil hetnog wel eens lukken. En dat is deschokkende realisatie: geschiedeniswaarbij de lezer zijn vingers afliktblijkt over ieder tijdperk en onder-werp te schrijven. Waarom zijn deboeken die het tot mijn nachtkastjehalen dan toch zo zeldzaam? d

HOOfDrEDactIONEELWO I nu écht afgelopenMet de laatste herstelbetalingen begraven Duitsland en Frankrijk nu eindelijk de strijdbijl

Tussen 1945 en1952 resteerdenog een luttele125 miljoen euro,een bedrag datvanaf 1996 weerstilletjes werd uitgekeerd aan

Frankrijk.


Bella Vos – Een nieuwe stad, nieu-we mensen, kamernood, hospite-ren, huishouden, koken, bijbaan-tjes, ontgroeningen, colleges,werkgroepen, studeren…. ‘houdthet dan nooit op?’ brandt op je lip-pen, maar je hebt de woorden nogniet weg geslikt of een volgendbiertje wordt je alweer in handengedrukt. Drink met mate is verle-den tijd, drink met maten luidt hetliberaler criterium. Het nieuweritme valt je zwaar, spanning enangst drukken op je schouders, alsware het de grote Kipling waarvanje je lang geleden al dacht ontdaante hebben. Kortom, je begint weeropnieuw en dat is altijd moeilijk.

Mijn eerste jaar zit er inmiddelsop, en al schrijvende denk ik terugaan een onzekere maar leuke tijd.Ook voor mij begon het allemaalmet de hopeloze kamerzoektochtwaaraan nu, een jaar en vijf ver-huizingen verder, alsnog een eindeis gekomen. Hoewel ik mij langetijd alleen voelde in mijn nomadi-sche bestaan – de meeste van mijnvrienden hadden al snel iets vastsgevonden – staat Amsterdam erwel degelijk om bekend dat stu-denten er meer rondverhuizen danin enige andere stad. Behalve dathet leuk is om in verschillendestadsdelen te wonen, is het voor-naamste doel steeds meer naar hetcentrum toe te trekken. Wees dusin het eerste jaar niet kritisch, jekunt vanuit iedere plek verder blij-ven zoeken.

Amsterdam is een geweldi-ge studentenstad, je moet alleenweten waar naartoe te gaan. Dehoeveelheid kroegen, discotheken,bioscopen, theaters en culturelecentra is overweldigend. Vraag dusvooral rond en zoek op het inter-net naar wat er allemaal te doen

valt. Dat je je de eerste weken eentoerist op eigen bodem voelt, is zoslecht nog niet omdat het je demogelijkheid geeft erachter tekomen wat de stad allemaal te bie-den heeft.

De keuze tussen de VU ende UvA, tussen orde en chaos, wasvoor mij snel gemaakt. Het kosmo-politische karakter, de centralelocatie en de diversiteit aan stu-denten maken de UvA tot eengeweldige universiteit. Natuurlijk

erger je je regelmatig aan de rom-melige organisatie en scheld je ergewillig op los als je jezelf vanwe-ge een overbezet studieweb nietkunt inschrijven voor de vakkendie je wilt, maar hier heb je uitein-delijk vrede mee. Sfeer vind jebelangrijker dan coördinatie enlogistiek.

Het propedeuse-jaar vanGeschiedenis is niet moeilijk maarje moet er wel veel voor doen. Erzijn weinig lesuren en de aanwe-zigheidsplicht, die inmiddels metde eufemistische term participatie-plicht wordt aangeduid, is mini-maal; je zult het jaar dus zelf moe-ten plannen. Wat in het eerste jaarcentraal staat is het verwerven vanbasiskennis en vaardigheden.Hoorcolleges kun je bijwonen, diekeuze is volledig aan jou. Op aan-wezigheid bij werkgroepen wordt

wel streng gecontroleerd. De tweecombineren is aan te raden omdatde collegestof aansluit op debehandelde bronnen en literatuurin de werkgroepen.

Zonder hier al te veel recla-me te maken, mag een bijzondereavond niet onvermeld blijven.Iedere dinsdagavond wordt ervanaf negen uur in Café Diepgeborreld door Kleio, de studiever-eniging van Geschiedenis enKunstgeschiedenis. Een goede

gelegenheid om medestudentenbuiten de werkgroepen en collegesom te leren kennen. Voor studen-ten kunstgeschiedenis is er ookKanvas, een gloednieuwe studie-vereniging verbonden aan de UVAwaarover je alle informatie kuntvinden op kanvasamsterdam.nl.

Amsterdam is een stad vanvele mogelijkheden, de UvA eenuniversiteit net zo leuk als onbe-grijpelijk en Geschiedenis een stu-die die voor iedereen die zoekt watte bieden heeft. Dat een eerste jaarvaak gekenmerkt wordt door talvan onzekerheden, maakt uiteinde-lijk niets uit. De filosoof FrancisBacon wist het al en nu weten jul-lie het ook: ‘If a man will beginwith certainties, he shall end indoubts, but if he will be content tobegin with doubts he shall end incertainties.’ d

Eerstejaars!Een studie geschiedenis en een Eindeloos in handen: gefeliciteerd en hartelijk welkom

Welkom in Amsterdam - de mooiste stad ter wereld


actIVItEItEN

21 oktoberLezing Pieter Steinz adhv diens

boek De Duivelskunstenaar

Tot 24 oktober:Krijn de Koning is Kerkmeester,

spectaculaire installatie in deNieuwe Kerk

Tot 31 oktober:De Jordaan, fototentoonstelling

van Dolf Toussaint in hetStadsarchief Amsterdam

Tot 7 november:Tentoonstelling Mayer July -

Kleurrijke herinneringen aan eenPoolse jeugd in het Joods

Historisch Museum

5 -7 november:Kleio’s Battlefieldtour naar de

Somme

6 - 8 november:Kanvas’ eerste kunstreis naar het

Ruhrgebied

Tot 8 december:Tentoonstelling Johan van derKeuken- Beeldverhalen in het

FOAM

Tot 9 januari 2011:Tentoonstelling Taking Place inStedelijk Museum Amsterdam

Tot 18 maart 2011:Tentoonstelling De Onsterfelijke

Alexander de Grote in HermitageAmsterdam

Eindeloos i s voor het nieuwe jaar op

zoek naar redacteurs , fotografen en

mensen (m/v) die van puppies houden.

Er var ing met een dig i t aa l

tekstver werkingsprogramma (bi jvoorbeeld

'MS Word ' ) gewenst . Koekjes en l imon-

ade aanwezig . SMS ' schr i jver scarr ière

AAN' naar 06 -51715135! '


Micha van der Wal - Wanneer PieterSteinz bij de bekende Faust-kennerGünther Mahal op bezoek komt,plaatst deze diens ambities direct inperspectief: Steinz’ voorgenomen boekover Faust zal niet het eerste wordendat over deze legendarische figuurgeschreven wordt. Vele duizendenpublicaties zijn aan die van Steinz’vooraf gegaan. De chef boeken van deNRC heeft dan ook niet de ambitie omde Faust-Forschung vooruit te bren-gen. Daarentegen is het Steinz’ bedoel-ing zijn eigen fascinatie voor Faust inboekvorm te gieten.

Om zijn nieuwsgierigheid te stillenreist hij naar plekken die een sterkeassociatie hebben met de Duitsegeleerde. Aangezien er bitter weinigover de historische figuur bekend is,en zelfs dat weinige sterk betwijfel-baar is, bezoekt Steinz ook plaatsendie met de literaire Faust van doenhebben. Daarvan zijn er natuurlijk veelmeer, want het is vooral de literaireFaust die ervoor gezorgd heeft dat dehistorische in nevelen gehuld wordt.Met name natuurlijk de Faust vanJohann Goethe. De bekendste Duitsedichter was zijn hele leven geïnter-esseerd in de materie en was tot aanzijn dood nog bezig met hetredirigeren van Faust II: een lev-enswerk dus

Het boek van Steinz is in pop-ulair-wetenschappelijke stijlgeschreven. Nootverwijzingen zijn niette vinden. Wel staat er een verantwo-ording achterin, waarin Steinz’ bron-nen genoteerd staan en men kan con-stateren dat hij van die enorme bergboeken die er tot nog toe verschenenis aardig wat heeft gelezen. DeDuivelskunstenaar is op aangenameen toegankelijke wijze geschreven. Hetlezen gaat als vanzelf dankzij deheldere zinsbouw en het duidelijkproza van Steinz. Het boek is

geschreven als een onderbrokenreisverslag en het lijkt of Steinz tussenhet chef-boeken-van-het-handelsblad-zijn door af en toe naar plekken inDuitsland en Nederland reisde omdaar onderzoek en ervaringen (op) tedoen. Hij hanteert tijdens het reizenvoortdurend de vergelijking tussenhet banale heden en het mysterieuzeverleden. Toerisme, hotels, kantengordijntjes, Faust pafernalia en tubesmet Fausts voedende crème wordengecontrasteerd met de sterren-wichelaar Faust, pacten met duivels,praten met grote zwarte honden enpogingen om goud te maken. Dit con-trast moet voor een vrolijke noot zor-gen en vaak lukt dit, bijvoorbeeld in depassage waar Steinz in de bibliotheekvan Weimar op zoek gaat naar eenmanuscript van Goethe en met nauwverholen verachting geholpen wordtdoor een frikkerige hoofdbibliothe-caris die geen tijd heeft voor niet-wetenschappers als Steinz.

In het boek behandelt Steinzenkele opeenvolgende thema’s.Allereerst de legende van vóór Faust,het motief van het duivelspact en delegende van na Faust tot Goethe.Vervolgens gaat hij in op Faust naGoethe en tenslotte gaat Steinz te radebij contemporaine denkers om te vra-gen wat het hedendaagse belang isvan Faust. Hier komen onder anderede onvermijdelijke Harry Mulisch enRüdiger Safranski aan woord. De rodedraad is zoals gezegd het onderbrokenheen-en-weer-reizen van Steinz, diehet reizen soms even laat zitten omhoofdstukken lang te vertellen overaan Faust gerelateerde thema’s. Zohoudt het boek zich ergens op tusseneen reisverslag en een collectie essays,iets wat overigens niet onaangenaamleest. Wat Steinz siert, is dat hij zichniet te uitgebreid bezig houdt met deveelduidige en vaak vergezochte wijzewaarop de Faust (van Goethe) geïnter-

preteerd is. Hij concentreert zichvooral op de wijze waarop Faust mis-bruikt is. Nazi’s, dominees en commu-nisten passeren hier de revue, zonderdat Steinz een dwingend beeld geeftvan hoe Goethe’s bewerking welgeduid moet worden.

Iets zwakker is zijn behandel-ing van een ander bekend en beruchtFaust-derivaat: Mephisto van KlausMann, dat tot betrekkelijk recente tij-den in Duitsland verboden was. Het isalgemeen bekend dat de hoofdper-soon van dit werk, een aanvankelijkprogressieve acteur genaamd HendrikHöfgen, die een gemene zaak maaktmet een fascistisch regime, gebaseerdis op Gustaf Gründgens. Steinz inter-viewt vervolgens de zoon van dezeacteur, die zijn vaders collaboratie rel-ativeert en in perspectief plaatst. Inplaats van de geijkte gelijkstellingGustaf Gründgens - Hendrik Höfgenover te nemen, past Steinz dus weder-hoor toe. Helaas lijkt hij het betoogvan deze zoon van Gründgens redelijkkritiekloos over te nemen, en verzuimthij diens betoog op kritische wijze teanalyseren. Een gemiste kans.

Faust en zijn NachlebenBoekrecensie Pieter Steinz - De Duivelskunstenaar: DeReis van Doctor Faust door 500 Jaar Cultuurgeschiedenis

Chef Boeken van het NRC: Pieter Steinz


Een ander gemis in het boek is Steinz’summiere behandeling van het themavan het Duivelspact. Hij noemt deMariken van Nieumeghe en nogenkele werken die aan de legendevooraf gingen, maar helaas diept hijdit thema niet genoeg uit. Beter is zijnbehandeling van de lotgevallen in ditthema ná het ontstaan van de legende.Zo behandelt hij de diverse opera’s dieover Faust zijn gemaakt alsmede devele Faust-bewerkingen, met specialeaandacht voor Goethe’s Faust. DerTragödie, zowel het eerste deel als hetvermeend onleesbare tweede deel.

Zo nu en dan wenst de lezerdat Steinz wat meer de diepte in zougaan: bijvoorbeeld wanneer hijopmerkt dat volgens Hans SchwerteFaust: “Tussen 1840 en 1940 steedsminder als literaire figuur met goedeen slechte kanten werd gezien; hijwerd een typisch Duitse held.”Waarom dit zo zou zijn licht Steinzhelaas niet toe.

De zojuist genoemde aan-merkingen niettegenstaande: het lezenvan dit boek is aangeraden. De sterkepunten zoals de leesbaarheid en delichtvoetige wijze waarop Steinz zijnstof behandeld,maken de zwakke pun-ten meer dan goed en maken van DeDuivelskunstenaar een uitstekendvertrekpunt om meer te weten tekomen over Faust en zijn Nachleben. d

Pieter Steinz, De Duivelskunstenaar.De Reis van Doctor Faust door 500Jaar Cultuurgeschiedenis (UitgeverijPrometheus) 246 pagina’s, €18,90.

Op donderdag 21 Oktober zal PieterSteinz om acht uur in de theaterzaalvan Stichting Crea een lezing gevenover zijn boek De Duivelskunstenaar.

het is vooral de literaire Faust

die ervoorgezorgd heeft datde historische innevelen gehuld

wordt

Eindeloos op internet?Doe eens sur fen naarhttp://eindeloosweblog.wordpress .com!


Clara van de Wiel - De historicuswordt voor het echt bevredigendeveldwerk soms tot bijna onmenselijkepraktijken gedwongen. Het bezoekenvan het tijdschriftenarchief in het IWOis er zo een. De naam IWO (die ook opde UvA-site nooit verduidelijkt wordt)levert bij menig geschiedenisstudental koude rillingen op, terugdenkendaan de overzichtstentamens die heteerste jaar in dit naargeestige oordmoesten worden afgelegd. Eenmaal inde Masterfase beland prees ik mijzelfzielsgelukkig deze expeditie nooitweer te hoeven maken. De realiteitbleek anders.

Niet enkel blijkt deze parel vanAmsterdam Holendrecht bestemdvoor het toetsen van eerstejaars opparate historische kennis, ook deUniversiteitsbibliotheek heeft hier eenplekje veroverd. De eerste vier verdie-pingen waarover ik al jaren nachtmer-ries had (want: lagen hier nu echt delijken van de afdeling geneeskundegeconserveerd?) zijn in werkelijkheideen opslagplek van de UB voor dieonderdelen waar, eufemistisch uitge-drukt, maar weinigen de schoonheidvan kunnen inzien.

Weinigen inderdaad. Wanneerik op de druilerigste septemberdag invol regenkostuum aan wil bellen, kijkthet personeel me schichtig aan. Datiemand überhaupt de tocht heeft wil-len afleggen, laat staan in deze weer-somstandigheden, levert opgetrokkenwenkbrauwen op. Een verplichteinschrijving in het logboek maakt dui-delijk waarom: gemiddeld kent hetarchief zo’n drie bezoekers per dag.Gedwee word ik richting kluisjesgeleid alwaar ik de onvergeeflijke foutmaak te denken een UvA-munt in tekunnen zetten. De verantwoordelijkeman krijgt bijna een hartverzakking.Woest trekt hij allerhande gereed-schap tevoorschijn en na enig heen enweer geschroef lukt het hem het kluis-je te bevrijden van mijn sabotage-

munt. Beschaamd wijk ik uit naar denaastgelegen kapstok.

Na enige minuten arriveerthet aangevraagde materiaal al. Dat is,zo weet de geroutineerde archief-onderzoeker, bijzonder snel en wat datbetreft heeft het IWO juist door zijnkleinschaligheid zeker zijn charme.

Ook het feit dat het er door het ontbre-ken van ook maar enige collega-onderzoekers aangenaam stil is en defaciliteiten (één computer) nietgedeeld hoeven te worden maken heteen steeds positievere ervaring. Devrouw bij de balie biedt me glimla-chend haar pen aan wanneer ik, slechtvoorbereid als altijd, zonder blijk tezitten. Koffie en andere versnaperin-

gen zijn in de wijde omgeving niet teverkrijgen, maar dat betekent in iedergeval dat je niet gedwongen wordt deomzet van Sorbon te spekken. Hetmateriaal dat er te vinden is -vrijwelde gehele kranten- en tijdschriftencol-lectie van de UvA- is bovendien eenware schat voor een gepassioneerdepersonderzoeker.

De goudmijn aan obscureblaadjes en dito ideologieën makenhet een bijna opwindende ervaringwaarbij de boze buitenwereld dieAmsterdam Zuidoost heet even kanworden vergeten. Als ik na enige urenhet gebouw verlaat hangt mijn jas ernog en knikt de beheerder me plotse-ling vriendelijk toe. De regen komt nogsteeds met bakken uit de hemel. Demetro richting centrum wordt alsaltijd geterroriseerd door stuiterendescholieren met bonkende smartpho-nes. Mijn band blijkt bij aankomst lek.Het leven is nog steeds een tranendal,maar in het IWO liggen in ieder gevalgeen lijken. d

Noot van de redactie: bij nader onder-zoek blijkt dat er wel degelijk koffie teverkrijgen is in het IWO, achter debalie.

Avonturen in het ArchiefI WO - O p s u r v i v a l i n Z u i d o o s t

De vrouw bij de balie biedt me

glimlachend haar penaan wanneer ik, slechtvoorbereid als altijd,zonder blijk te zitten


Ruimte voor Advertentie


Hagar Jobse - Ik ben een echte UvA-telg, uit een echt UvA-nest. Mijn vaderverruilde industriestad Rotterdam opzijn achttiende in voor Amsterdam enging studeren aan de UvA. Twintigjaar later, mijn ouders zijn het klassie-ke voorbeeld van een jonge- blom-ouwe-bok-relatie, was het mijn moe-ders beurt. Ook zij ging naar de UvA,en ik ging met haar: hoogzwangerbleef mijn moeder gewoon naar colle-ge gaan.

Vier jaar geleden was aan mij de keuswaar ik ‘de tijd van mijn leven’ zougaan doorbrengen. Welke universiteitmijn nieuwe habitat zou worden, en

welke hoogleraren mijn nog redelijklege hoofd mochten gaan volproppenmet kennis. Ik moet bekennen: eenvergelijkend warenonderzoek heb iknooit gedaan.

Mijn UvA-periode voelde alseen warm bad. Toegeven, het P.C.Hoofthuis is lelijk. Toch ben ik er aangehecht. Het is een beetje zoals met jelievelingstrui, je hebt hem al jaren,weet eigenlijk niet eens meer waaromje hem ooit gekocht hebt, maar kunt ergeen afstand van doen. Toch loop ikniet langer door de gangen van hetP.C.Hoofthuis. Ben ik afgestudeerd?Nee. Ik heb mijn lievelingstrui omge-ruild. Ik studeer dit jaar in Leiden.

Na mijn Bachelor geschiedenisen een jaar studeren in Madrid, wildeik mij specialiseren in Latijns-Amerika.Als je geïnteresseerd bent in dezeregio zijn er in Nederland een paarmogelijkheden. Denk je erover om afte studeren op lendedoekjesdragendeindianen in Brazilië? Dan zijn je optiesals volgt.

Optie nummer één: je gaatnaar Utrecht en volgt de eenjarige,Engelstalige Master Latin-Americanand Carribean studies. Goed, je moetmet de trein, maar Utrecht is niet deandere kant van de wereld. In februa-ri vertrek je naar het continent waarhet allemaal om gaat, en krijg je de

Universiteithoppenontrouw aan de alma mater


HoofredacteurBob van Toor

EindredactieClara van de WielOnno La RiviéreStephanie Blom

VormgevingJoris Belgers

PenningmeesterThomas Smits

RedactieJoris Belgers

Stephanie BlomSteven van den Haak

Kick HommesHagar JobseMicha Mos

Onno La RivièreThomas Smits

Maria VederIsabella Vos

Micha van der WalClara van de Wiel

RedactieraadDr. Jouke J. B. Turpijn

Dr. Willem F. B. Melching Prof. Dr. Wyger R. E. Velema

Dr. Wendelien A. W. van Welie

Eindeloos is een onafhankelijk periodiek van en voor de

studierichtingen Geschiedenis enKunstgeschiedenis aan de

Universiteit van Amsterdam en isgelieerd aan Studievereniging Kleio.

Eindeloos ligt iedere maand bij delift op de vijfde verdieping van het

P. C. Hoofthuis en in hetKunsthistorisch Instituut. Reacties en

ingezonden stukken kunt u mailen naar

[email protected].

cOLOfON EdEd

gelegenheid die unieke stam indianenop te speuren!

Optie nummer twee: je blijft inAmsterdam, volgt de anderhalf jaardurende master Latijns-Amerika stu-dies aan het CEDLA (het centrum vooronderzoek naar Latijns-Amerika, datverbonden is aan de UvA). De Masteris in het Nederlands, wat je zowel alseen nadeel als een voordeel kuntbeschouwen. Sommigen zullen den-ken, ‘fijn, Nederlands, het leven is almoeilijk genoeg!’ Maar wie een inter-nationale carrière ambieert zal echtereerder voor het Engelstalige trajectkiezen. Er is echter één onbetwistbaarnadeel aan deze master: je mag pasnaar Latijns-Amerika in de zomer.Voor de onoplettende lezer: dat bete-kent twee keer in één jaar winter!

Optie nummer drie: deSpaanstalige Master aan deUniversiteit Leiden. Een uniekemaster, aangezien dit het enigeSpaanstalige traject is in Europa(Spanje natuurlijk daargelaten). Éénnadeel: het onderzoek in Latijns-Amerika loopt van november tot janu-ari, wat inhoudt dat je al bij aanvangvan het semester enorm in de stresszit, je moet immers álles voor je ver-trek binnen twee maanden regelen.

Maar, je pakt wel de zomer daar mee!Ik koos dus uiteindelijk voor Leiden.

Stiekem vond ik het een beetjeeng om naar Leiden te gaan. ‘s Nachtsdroomde ik over langharige types diegehuld in bootschoenen en polo defaculteit bestormden. Ik zag mezelf alstaan in de pauze, moe-derziel alleen, tussen aldie studenten die zichin het vrije kwartier bijhun dispuutgenotenvoegden. In Leidenmaak je immers geenmenselijk contact zon-der lid te zijn van een studentenvere-niging, dacht ik.

Inmiddels heb ik mijn eersteweek in Leiden achter de rug. Mijnangstbeeld bleek niet te kloppen.Sterker nog: Leiden is divers. Je komtnatuurlijk wel zo nu en dan een Jan-Joost of Paul-Dirk tegen, maar hetbootschoengehalte is minder hoog danik had gedacht. Wat me nog het meestverbaasde is dat Leiden barst van deinternationale studenten.

In ben erg tevreden met mijnMaster en mijn advies aan alle aanko-mende Masterstudenten is dan ook: gauniversiteithoppen! Laat je van jeavontuurlijke kant zien, ga opnieuw de

strijd aan met een nog onbekende stu-die-administratie en vrees niet voorronddwalen in een onbekende facul-teit. Niet alleen Leiden, maar ookUtrecht heeft een flink aantal interes-sante Masters. Bovendien kan eenbeetje verandering op zijn tijd nooit

kwaad. Vind je bij deUvA geen Master waarje echt warm vanwordt? Bedenk je dandat het misschien tijdis om je lievelingstruieven in de kast te latenliggen (ik zeg niet weg-

gooien, dat zou harteloos van me zijn). Helemaal afscheid nemen

hoefde trouwens niet, ik woon nogsteeds in Amsterdam en loop uitnostalgie regelmatig een rondje doorhet PC. Hoofthuis. Bovendien ben ikopnieuw de trotse eigenaresse van eenUvA-bibliotheekpasje (ook als je inLeiden studeert blijven de UvA-biblio-theekdeuren voor je geopend). Ookschrijf ik niet voor een Leids studen-tenblaadje, maar voor Eindeloos. Latenwe het erop houden dat afscheidnemen nou eenmaal een moeilijk proces is. d

‘s Nachts droomdeik over langharigetypes gehuld inbootschoenen


Maria Veder – Er zijn weinig mensenop deze wereld als Johannes Van Dam.Ooit begonnen als een door FiepWestendorp gecreëerde figurant ineen willekeurig boek van Annie M.G.Schmidt is Van Dam op een goedmoment de echte wereld in gestapt,alwaar hij nu al sinds jaar en dag heenen weer pendelt tussen zijn huis, ach-ter boekhandel Athenaeum, en Café deZwart. Ik ben ook wel eens in Café deZwart, en dan kijk ik naar hem.

Ik kan me voorstellen dat deoorsprong van mijn liefde voor deman wat obscuur lijkt, daarom zal ikdeze proberen uit te leggen. Ten eerstezijn levensloop: zijn vader was eenJoodse luierfabrikant die voor de ogenvan kleine Johannes stierf, in een tra-gisch auto ongeluk. Vervolgens toogVan Dam naar Amsterdam medicijnente studeren, om vervolgens dan tochmaar barman te worden, en bottelaar,journalist, bedrijfsleider bij een bio-scoop en eigenaar van een kookboe-kenwinkel, om uiteindelijk zichzelf uitte roepen tot de beschermheilige vaneten en culinair schrijver te worden.Hij draagt Crocs, ook al beweegt hijzich eigenlijk enkel voort in scootmo-biel. Zijn lievelingseten is andij-viestamppot. Hij drinkt zijn thee op 86graden, exact. Toen hij ooit op straatwerd uitgescholden voor dikzak riephij terug: ‘every time I fucked yourmother she gave me a cookie!’ eengebeurtenis waar ik dolgraag bij hadwillen zijn. Regelmatig sta ik stil bij devraag; wat zou Johannes Van Damdoen? Om vervolgens nog een pakboter door de aardappelpuree of solli-citatieformulieren te gooien. Hij weetimmers alles, van kroketten, maar ookvan het leven. Daar ben ik van over-tuigd. Deze overtuiging werdbevestigd toen ik er achter kwam datVan Dam ook een begenadigd histori-cus is, met een interessante kijk op deplaats van culinaire geschiedenisbinnen de bredere historiografie. Ineen interview in de GroeneAmsterdammer vertelt Van Dam overeen essay dat hij ooit schreef over het

verband tussen het gebruik van boteren het uitbreken van de Reformatie.Volgens Van Dam liep er door Europaeen grens. Ten noorden van dezegrens kon wegens koude geen olijvenverbouwd worden en gebruikte menboter en spekvet, beide gemaakt vandieren. Er werd in deze periode echterdoor Rome bepaald dat men opvastendagen geen dierlijke productenmeer mocht eten. Dit waren 150dagen per jaar, en men kan zich voor-stellen dat het verbod op boter opdeze dagen een groot probleem vorm-de voor de christenen in het noorden.Olijfolie uit het zuiden importeren vol-deed niet als alternatief, want die wasduur en van slechte kwaliteit. Lutherbeklaagde zich hier al over in zijnTafelgesprekken en volgens Van Damis duidelijk te zien dat de reformatiezich dáár voltrok, waar geen olijfoliewas. Normandië was volgens Van Dameen uitzondering op deze regel, omdatde rijke boterboeren uit deze streekgenoeg geld hadden om hun zonden afte kopen door middel van aflaten. d

Boterkoek volgens Johannes van Dam:

Maak een mengsel van 38% bloem,35% boter (dus geen olijfolie en zékergen margarine!) en 27% suiker. Kneedhet goed, maar niet te lang en druk hetin een ondiepe boterkoekvorm. Maakde koek niet te dun en bak hem in 20-25 minuten op 180 graden, tot hij aande oppervlakte knapperig is, maar vanbinnen nog een zachte structuur heeft.

Maria’s achterkantIedere maand een historisch recept!

Aflevering 1: Boter

- 4 - - 6 - Pieter Steinz doet Faust - 12 - Kokerellen op ... · niet zonder slag of stoot. Nina...

Documents

Transcript of - 4 - - 6 - Pieter Steinz doet Faust - 12 - Kokerellen op ... · niet zonder slag of stoot. Nina...