Masterclass Ondernemen in de Zorg Syntens

Legitimiteit en innovatie in de zorg

Drs.Eveline Stam-Hulsink

Afdeling Organisatiewetenschappen

Faculteit Sociale Wetenschappen

Vrije Universiteit Amsterdam

4 oktober 2011, Rotterdam

Masterclass Syntens

Introductie

1. Ondernemerschap: jargon

2. Legitimiteit en sociale acceptatie

3. Sociale netwerken

Doelstelling onderzoeksproject

Ontwikkelen inzicht in totstandkoming

succesvolle legitimiteringstrategieën passend bij

specifieke zorginnovaties:

Beter zicht op kans slagen van zorginnovaties

en legitimeringstrategie

Bijsturen strategie daar waar mogelijk

@VU

@ Syntens

@ Rabobank

Introductie project en onderzoeksteam:

Wetenschappelijke expertise organisatie van zorg, ondernemerschap, netwerken en legitimiteit

Dagelijkse interacties met zorgondernemers in relatie tot innovatie en samenwerking in de keten, makelen en brengen van kennis en contacten

Dagelijks interacties met zorgondernemers in relatie tot onder andere financieringstrajecten en maatschappelijke betrokkenheid bij veranderingsprocessen in zorgsector

Ondernemerschap:

Hoe, door wie en met welk effect kansen tot

waardecreatie uit toekomstige en innovatieve goederen of

diensten worden ontdekt, geëvalueerd en geëxploiteerd.

(Venkataraman, 1997)

Ondernemen in de zorg: zorgelijk..

Ondernemerschap gaat over het najagen van kansen

Kansen zijn er genoeg in de zorg

Toch falen (te) veel potentieel goede initiatieven en innovaties

Gaat zelden om slechte producten, of diensten of gebrek aan

interesse: vaak gaat ‘t om gebrek aan legitimiteit

Legitimiteit van zorginnovaties

Succesvolle legtimeringstrategie essentieel

onderdeel geslaagde marktintroductie

zorginnovaties

> Zijn zorgondernemers actief en bewust bezig met

legitimiteitsontwikkeling in innovatietraject ?

Ondernemer als actor

Institutionele omgeving en sociale netwerk

Ondernemerschapproces

VR: Ondernemende houding

Waardeer van 1 (nooit) tot 6 (heel vaak):

a. Ik doe dingen die de kans hebben om te mislukken.

b. Ondanks de kans op falen neem ik gecalculeerde risico’s.

c. Ik probeer actief situaties te verbeteren die mij niet aanstaan.

d. Ik kom met nieuwe ideeën op de proppen.

e. Ik ontwikkel of maak nieuwe producten of diensten.

f. Ik benader klussen of opdrachten op een vernieuwende manier.

Ondernemerschap:

Legitimiteit en Ondernemerschap

in de Zorg: Sociale Acceptatie

van Zorginnovaties

Wat is legitimiteit?

• Algemene perceptie, aanname dat acties van een

entiteit wenselijk en passend zijn binnen het

heersend sociale systeem van normen, waarden en

overtuigingen. (Suchmann, 1995)

Evaluatie, oordeel van groepen toeschouwers

over de entititeit

• Een legitieme organisatie of actor wordt door publiek

niet alleen beschouwd als waardevol maar ook als

betekenisvol en betrouwbaar.

Innovaties en acceptatie

Innovaties en startende ondernemers missen

spontane sociale acceptatie door:

- gebrek aan track record

- afwijken van “het bestaande en

bekende”

dus ondernemers bedreigen status quo

... en dat dan in de ZORG!

Zorg: kenmerken van een markt?

Institutionalisering

Diversiteit spelers en stakeholders

Regulering die constant verandert

Dynamiek in absolute en relatieve veranderingen

demografische samenstelling

Macht heersende actoren

Geen vrije consumentenkeuze

Waarom focussen op legitimiteit?

Oordeel van stakeholders is belangrijke resource (middel) voor het slagen van een innovatie

- Help startende organisatie om over ‘liability of newness/smallness’ heen te groeien

- Juiste vraag is echter: niet wat is legitimiteit maar; legitimiteit voor wat?

- NB: propositiehuis Syntens

Aard innovatie

PP Mijn zorginnovatie is een ...

a … procesinnovaties zoals een zorgconcept dat zorgverlening anders organiseert.

b … productinnovatie bestaand uit een medische- of zorgtechnologie

c … gecombineerde innovatie; mijn medisch of zorgtechnologische innovatie vraagt ook om herinrichting van de organisatie van het zorgproces.

d Anders nl....

2. Typen legitimiteit

Pragmatische legitimiteit: gebaseerd op verwachte waarde van belanghebbende over de organisatie: Is er een collectieve behoefte aan de innovatieve product/dienst? Positieve waardecreatie verwachtingen van stakeholders? Morele legitimiteit: berust op oordeel van publiek of gedrag en activiteiten van innovatieve organisatie de ‘juiste manier van handelen’ zijn. Zijn gebruikte procedures en technieken sociaal geaccepteerd ?

Cognitieve legitimiteit: gebaseerd op vanzelfsprekendheid en geloofwaardigheid van aangeboden innovatie. Begrijpt de stakeholder organisatiedoelstellingen of innovatie?

(Suchmann,1995)

VR: Pragmatische legitimiteit van jouw zorginnovatie

Waardeer van --- tot +++

a Investeerders in de gezondheidszorg beschouwen mijn zorginnovatie als een goede mogelijkheid voor een economische winst.

b Professionals in de zorg zien in mijn zorginnovatie herkenbare verbeteringen om vastgestelde, collectieve kwaliteitseisen in zorgverlening te behalen.

c Zorgmanagers zien dat met mijn zorginnovatie meetbare kostenvoordelen in de uitvoering van gezondheidzorg te behalen zijn.

d Voor professionals in de zorg brengt mijn zorginnovatie duidelijk meetbare tijdwinst.

e Patiënten erkennen in mijn zorginnovatie kwaliteitsverbetering in de beleving van zorg.

Pragmatische legitimiteit

Exchange legitimacy: verwachte waarde van stakeholders m.b.t. organisationeel beleid ?

Influence legitimacy: collectieve behoefte aan product/dienst ?

Consequential legitimacy: het effect van de innovatie is positief voor directe en indirecte stakeholders ?

VR: Morele legitimiteit van jouw zorginnovatie

Waardeer met: --- tot +++

Partijen zoals zorgverzekeraars, overheidsinstanties en patiëntenbelangenverenigingen zien dat mijn een zorginnovatie ...

A … een toegevoegde sociale waarde in de uitvoering van gezondheidszorg heeft.

B … de mate waarin patiënten de benodigde zorg kan krijgen verbeterd.

C … meetbare voordelen in de uitvoering van de gezondheidzorg met zich mee brengt.

Morele legitimiteit

Procedurele legitimiteit: gebruik van sociaal geaccepteerde procedures en technieken

Structurele legitimiteit: Legitimiteit m.b.t. technische kwaliteiten

VR:Cognitieve legitimiteit van jouw zorginnovatie

A Mijn zorginnovatie is bij een groot groep professionals in de gezondheidszorg bekend.

B De werking van mijn zorginnovatie wordt door een grote groep professionals in de gezondheidszorg begrepen.

C Mijn zorginnovatie wordt als voorbeeld van een goede innovatie in de gezondheidszorg gebruikt.

D Mijn zorginnovatie wordt gekopieerd door anderen.

E Om met mijn zorginnovatie te kunnen werken moeten zorgprofessionals er eerst mee leren te werken.

Waardeer met: --- tot +++

Cognitieve legitimiteit

Taken for grantedness: vanzelfsprekendheid en herkenbaarheid innovatie

Comprehensibility: begrijpbaarheid en herkenbaarheid innovatie

Kortom: drie vormen van legitimiteit

Pragmatisch:

ziet men de waarde van de innovatie in?

Moreel:

accepteert men de innovatie (ethisch)?

Cognitief:

herkent en begrijpt men de innovatie, zeker in

combinatie met de ondernemer en organisatie die haar

op de markt brengen ?

Legitimiteit van zorginnovaties

Vraag is daarom:

Op welke wijze kunnen zorgondernemers meer bewust bezig

zijn met legitimiteit ontwikkelen (of een positief oordeel

afroepen) die nodig is om hun innovatie door te laten

breken?

1. Iedereen heeft het over netwerken?

Netwerk Economie

Nationaal innovatienetwerk

Sociale Netwerken

Ondernemers Netwerken

Regionale Netwerken

3. Sociale netwerken

Sociale netwerken: netwerken van actoren die op een of andere manier een band met elkaar hebben: Bijv:

• Bloedband • Vriendschappelijke band• Gemeenschappelijk interessegebied. • Zakelijke afspraken

Sociale interactie > basis van ons bestaan

Ondernemer als actor

Institutionele omgeving en sociale netwerk

Ondernemerschapproces

Ondernemersnetwerken

Ondernemers gebruiken sociale netwerken voor:

• Opportunities (kansen) herkennen

• Middelen zoeken

• Genereren van legitimiteit (sociale acceptatie)

(Elfring & Hulsink, 2003)

Inbedding van jezelf of jouw organisatie:

Granovetter (1985): embeddedness

• Economisch gedrag van actoren/ economisch

verkeer is ingebed in een grotere sociale context.

• Strong ties/ weak ties (frequentie, intimiteit,

cognitieve begrip, duur vd relatie)

Gevolg:

Zich herhalende marktrelaties zijn niet uitsluitend

gebaseerd op zakelijke uitwisseling

(meerdere antwoorden mogelijk)

A … kansen ontdekken

B … partners ontmoeten

C … toegang tot bedrijfsmiddelen verkrijgen

D … klanten winnen

E … naamsbekendheid voor mijn zorginnovatie

bewerkstelligen

VR: Mijn doel in zakelijk netwerken is (momenteel):

Sociaal kapitaal: Alle bronnen die je kunt aantappen via je relaties die je hebt met andere actoren in je sociale netwerk (Adler & Kwon)

Is er een optimale netwerksamenstelling?

Juist ontbrekende relaties tussen alle mensen die je (potentieel) kent? (Burt)

Een actor die lokale, onverbonden netwerken bestaand uit zwakke banden met elkaar verbindt heeft een strategische positie:het overbruggen van

een structureel gat.

Sociaal kapitaal van ondernemers

SOCIAAL KAPITAAL THEORIE 1:OVERLAPPENDE RELATIES IN GROEPEN: VERTROUWEN

Sociaal kapitaal volgens o.a. Coleman (1990) & Putnam (2000)

• Defineert het sociaal kapitaal van een groep in termen als de brede en overlappende verbindingen in een groep.

> vertrouwen, reciprociteit, balans, > Redundante (overlappende) netwerk relaties leveren

veel op? Informatie uitwisselingGezamelijk probleem oplossend vermogenOverdracht van compexe kennis (Uzzi)

SOCIAAL KAPITAAL THEORIE 2:STRUCTURELE GATEN THEORIE (BURT 1989)

STRATEGISCHE POSITIE EGO

Ego

Alter

Alter

Tertius Gaudens: de lachende derde

STRUCTURELE GATEN THEORIE (BURT 1989) : STRATEGISCHE POSITIE EGO

Tertius Jungens : de verbindende derde

Cashing op je sociale kapitaal?

1 , 2 > WELKE IS BETER?

Putnam (2000); Coleman (1990) vs. Burt (1992)

UITERAARD: SYNTHESE > ELFRING & HULSINK 2003

NETWERKMATEN

• Centraliteit (hoe centraal ben je in een netwerk (groter dan je persoonlijke netwerk?)

• Structurele gaten (hoeveel nieuwe, voor jouw netwerk onbekende relaties heb je?)

• Redundancy (Hoeveel vergelijkbare, en eigenlijk ‘overbodige’ relaties heb je?)

WAT KUN JE MET DIE MATEN? UITEINDELIJK BEPALEN DAT…

Iedere ondernemers uiteindelijk een netwerk krijgt dat:

• Varieert in het aantal sterke en zwakke banden

• Varieert in maat en mate van vernieuwing ( does size matter ? > (LinkedIn Tigers?)

• Ok maar inhoud (wat krijg je eruit? ) ondernemende houding, en sociale toegankelijkheid maken het verschil.

• En: hoe kun je uitwisselingen in je sociale netwerk dan beinvloeden?

Door relaties als kapitaal als kapitaal te zien

• Het wel of niet kennen van mensen heeft effect op

de ontwikkelingskansen en mogelijkheden van

individuele actoren

• Dus relaties met en tussen mensen hebben een

‘toegevoegde waarde’

• In vergelijking met: alles zelf doen (D.I.Y)

• In vergelijking met: markt oplossingen (ik koop t

wel)

VR: Hoe tevreden bent u met uw netwerk?

Hoe tevreden bent u met .... ( --- tot +++)

A … het aantal zakelijke contacten dat u heeft?

B … de nieuwe zakelijke mogelijkheden die uw netwerk uw brengt om zaken te doen?

C … wat uw netwerk u biedt om uw zorgonderneming verder te helpen?

D …. de hoeveelheid tijd die netwerken u kost? 

Wat gebeurt er als je netwerkt?

Sociale netwerken/structuren en actoren:

• Selectieprocessen

• Beïnvloedingsprocessen (Frank, 1990)(via structuur en inhoud)

Sociaal netwerken: … proces van onderhouden, vergroten, aanspreken en gebruiken van je sociaal kapitaal.

Relaties als kapitaal

• Mensen investeren in elkaar met het oog op de toekomst

(Flap, 2004)

• Basis: reciprociteit : investeringen in relaties brengt

vertrouwen tussen mensen

• Vertrouwen maakt inkomsten uit uitgestelde

uitwisselingen mogelijk: Geef eerst en verwacht later

RELATIES ALS ‘KAPITAAL’

• Toekomstige inkomsten:

• We kunnen mensen om een gunst vragen als we ze

kennen en (beginnen) te vertrouwen.

• Hoeveel kun je vragen? Hangt af van de strerkte

van de relatie:

•Relatief weinig aan vreemden

•Behoorlijk wat aan familieleden

4 MECHANISMEN IN SOCIAAL KAPITAAL

(LIN, 2001; VAN DER GAAG, 2005)

Sociaal kapitaal in de omgang

I. Unique toegangsmogelijkheden en verhouding

tussen doelbereikend gedrag en risico nemen

II. Toegang tot middelen en andere omgevingen

III. Aanbevelingen en andere autonome reacties

IV. Associatie en reputatie mechanismsen,

• Ieder mechanisme kan positief maar ook negatief

uitwerken

I. UNIQUE TOEGANGSMOGELIJKHEDEN EN VERHOUDING TUSSEN DOEL BEREIKEN VS. RISICO NEMEN

Mother and Childby William Adolphe Bouguereau

http://sosmivida.skynetblogs.be/tag/Martin%20Monita

II. TOEGANG TOT MIDDELEN EN ANDERE OMGEVINGEN

Pope's Introduction To Dryden At Will's Coffee House, by Eyre Crowe

A Letter of Recommendation, by Charles Baugniet

III. AANBEVELEINGEN EN AUTONOME ACTIES ….

NEWS TRAVELS FAST

IV. ASSOCIATIE EN REPUTATIE

Voorbeelden van netwerk karikaturen (Van der Gaag, 2010)Rotte appels, Kroonjuweel, Zwarte gat, Sluitsteen, Free riders

Sociaal kapitaal als basis voor onderhandelen

Actor’s onderhandelings tactieken zijn gebaseerd op het vertalen van

neutrale informatie in ‘meaning’: betekenisvolle informatie (Mastenbroek

1999).

Ondernemersdoel:

• 1) Realiseren van economische en normatieve winsten economische

en normatieve interest(s)

• 2) Beïnvloeden van bestaande “balances of power”

• 3) Promoten van een constructief klimaat

• 4) Verkrijgen van flexibiliteit in institutionele of geïnstitutionaliseerde

structuren (micro/meso/ en eventueel macro) voor innovatie

Hoe verder?

Samenhang onderzoeken tussen legitimering van innovaties door ondernemers en netwerkgedrag

Mijn idee: Legitimering hangt af van: Aard van innovatie en sociale toegankelijkheid

van ondernemer. Sociale toegankelijkheid ondernemer houdt in:

Sociaal netwerkgedrag Exposure

Stakeholderbewustzijn

• Ontwikkeling van

inzicht in het veld

• Zorgen voor

zichtbaarheid

• Proactieve

netwerkbenaderin

g >

Onderhandelen

met stakeholders

Legitimiteringstrategieën omvatten

Vragen?

Contactgegevens

Drs. A.M.C.Eveline Stam-Hulsink

Afdeling Organisatiewetenschappen

Faculteit Sociale Wetenschappen

Vrije Universiteit Amsterdam

De Boelelaan 1081

1081 HV Amsterdam

E-mail: a.m.c.e.stam@vu.nl

Tel. 06- 518 753 77