24.11.12 | 20:00 | CONCERTZAAL

SymfONiEORkEST VLAANdEREN

Belgian Design

de de

de

puur muziek

bistro

de

jong

de

Muziekcentrum Gent

de

manufactuur

2

pROgRAmmA uiTVOERdERS

Antonín dvorák (1841-1904)De houtduif (Holoubek), symfonisch gedicht voor orkest, B. 198, opus 110

Steven prengels (°1978)sisyphenieuw werk voor mezzosopraan, bariton en orkest1. au sommet de la montagne2. en descendant: le rêve3. en descendant: au cimetière

pAuZE

César franck (1822-1890)symfonie in d, opus 48 1. lento – allegro non troppo2. allegretto3. allegro non troppo

Symfonieorkest VlaanderenJo Vercruysse | concertmeesterFabrice Bollon | dirigent

Els Mondelaers | mezzosopraanRomain Bischoff | bariton

3

BELgiAN dESigNAls een componist hetzelfde hoofdthema gebruikt in de verschillende onderdelen van een compositie, spreekt men van het 'cyclisch principe'. Berlioz was één van de eersten om dat toe te passen in zijn 'Symphonie fantastique'. Maar de eer van de verfijnde en gediversifieerde uitwer-king van het 'cyclisch prinicipe' komt toe aan de Belgische componist César Franck. 'Belgian Design' is dan ook een passende titel voor dit concert, want ook Dvorák gaf het 'cyclisch principe' een eigen invulling.

ANTONiN dVORák - dE HOuTduifIn april 1895 keerde Dvorák vanuit New York definitief terug naar Praag. Het in het najaar van  1892 zo mooi begonnen Amerikaanse verhaal, was afgelopen met een bittere nasmaak. Hij pleegde con-tractbreuk met als eerste reden heimwee en als tweede reden het niet-nakomen van de financiële beloften van de weldoe-ners van het conservatorium. In novem-ber hernam hij zijn docentschap aan het Praagse conservatorium. Op de prachtige 'Amerikaanse' composities, zoals de 'Sym-fonie Uit de nieuwe wereld' en het 'Strijk-kwartet nr. 12, Amerikaans', volgde nu een reeks 'nationale' composities, waarvoor hij opnieuw inspiratie putte uit zijn eigen vaderland. In 1896 componeerde Dvorák vier symfonische gedichten (opus  107-110), geïnspireerd door Tsjechische folklo-ristische ballades van Karol Jaromir Erben

uit de bundel 'De Guirlande': 'Vodnik' (De Watergeest), 'Polednice' (De middagheks), 'Zlaty kolovrat' (Het gouden spinnenwiel) en 'Holoubek' (De Houtduif; ook vertaald als 'Woudduif '). Dvorák zette elk verhaal fase voor fase in muziek om, zodat je als luisteraar het literaire gegeven nagenoeg op de voet kan volgen. De verhalen zijn gekenmerkt door een zekere wreedheid en eindigen niet per se met een 'happy end'.

'De Houtduif ' staat symbool voor het slechte geweten, de schuld en de wroe-ging van een vrouw, die hoopt op geluk in de liefde met een andere man en daarom haar echtgenoot vermoordt. Op het einde bezoekt ze het graf van haar man. In de boom op het graf heeft een houtduif een nest gemaakt: het geroep van de houtduif interpreteert zij als de geest van haar over-leden man die komt spoken, waardoor ze in paniek raakt en vol wanhoop zelfmoord pleegt.

De muziek is opgedeeld in vier scènes, die erg verscheiden en contrastrijk zijn: een treurmars als begrafenismuziek bij de begrafenis van de vergiftigde man, opge-wekte muziek bij de ontmoeting met de andere man en vrolijke muziek bij hun huwelijksfeest als tweede scène. In de derde scène krijgt de vrouw schuldgevoel. De eindscène is een epiloog en herneemt de sfeer van de treurmars, als de koe-rende duif de vrouw herinnert aan haar

SymfONiEORkEST VLAANdEREN Belgian Design

4

dode man. De duif is trouwens de hele compositie krachtig aanwezig door een terugkerend leidmotief. Dat maakt dat de vier scènes als één cyclus zijn opgevat: een specifieke toepassing van het zogenoemde 'cyclisch principe'. Wie in detail wil gaan zoeken, kan horen dat alle volgende the-ma's uit de begrafenismars zijn afgeleid, wat weer typisch is voor het 'cyclisch prin-cipe': het liefdesthema van de weduwe, het thema van haar nieuwe geliefde op trom-pet, het thema van het bruiloftsfeest, de vioolsolo op het einde.

De stijl van de muziek is zeer herken-baar. Dvorák schildert elke scène op een muzikaal adequate wijze met meeslepende melodieën, waarbij welluidendheid over-heerst en spanningselementen, zoals dis-sonante akkoorden, zuinig en efficiënt worden aangewend. Zijn orkestratie is krachtig en boeiend door de afwisseling, en tegelijk ook typisch, persoonlijk en heel eigen voor deze 'orkestrat', o.a. door het gebruik van de blaasinstrumenten.

STEVEN pRENgELS - SiSypHEDe goden hadden Sisyphus ertoe veroor-deeld keer op keer een rotsblok omhoog te moeten torsen naar de top van een berg. Eenmaal aangekomen, ziet hij de steen in minder dan geen tijd terug in de diepte storten, vanwaar hij hem weer naar de top moet duwen. Voor de Franse schrijver en Nobelprijswinnaar Albert Camus beli-chaamt deze Sisyphus de ultieme, absurde mens, die zich geconfronteerd weet met de zinloosheid van het bestaan, maar die er tegelijkertijd in slaagt boven zijn nood-

lot uit te stijgen. Dat laatste doet Sisyphus tijdens zijn afdalingen, wanneer hij beseft dat deze ogenblikken van verademing tel-kens terugkeren na zijn beproevingen.

In Steven Prengels' nieuwe werk voor bari-ton, mezzo en orkest – een voorstudie voor een opera over Camus' Sisyphus – volgen we deze tragische held tijdens één van zijn opmerkelijke tochten naar de voet van de berg. Hanneleen De Seranno (Symfonie-orkest Vlaanderen) zocht de componist op.

Je nieuwe werk heet 'Sisyphe', naar een held uit een Griekse mythologie. Vanwaar deze keuze?Prengels: "Het is de Franse schrijver en denker Albert Camus (1913-1960) die me bij Sisyphus bracht. Enkele jaren geleden las ik 'L'Étranger' en even later 'La Peste'. Gefascineerd door zijn stijl, zijn persona-ges en zijn radicale kijk op het leven kocht ik al snel zijn complete oeuvre. Zo kwam ik terecht bij 'Le Mythe de Sisyphe'."

Sisyphus is de Griekse held die veroordeeld werd door de goden om een rotsblok telkens weer naar de top van een berg te duwen.P.: "Inderdaad, een zinloze en hopeloze arbeid. En het is net de zinloosheid van deze straf die Camus aanhaalt als symbool voor de zinloosheid van het leven. Telkens weer ziet Sisyphus zijn rots in de diepte storten. Camus schrijft hierover: "Het is op deze terugweg, tijdens deze pauze, dat Sisyphus mij interesseert. (…) Telkens hij de top verlaat en langzaam afdaalt, staat hij boven zijn noodlot." "

5

Sisyphus tijdens zijn tocht naar beneden dus, en niet naar boven zoals in het oor-spronkelijk verhaal? P.: "Nee, ik had al snel een compleet ver-haal in gedachten met Sisyphus als hoofd-personage dat tijdens een lange, surreële tocht naar beneden andere personages tegenkomt. Zo ontstaat er vanzelf ruimte voor ontmoetingen en gesprekken. Ik weet niet meer precies hoe ik op dit idee kwam... Weet je, bij alles wat ik lees slui-mert ergens achteraan in mijn hoofd de vraag of er een opera van te maken valt. Meestal wordt het uiteindelijk niets, maar hier was er een 'klik', en dus begon ik vrij-wel meteen een soort libretto te schrijven."

Sisyphus als opera dus? P.: "Ja, en toen ik de vraag kreeg van het Symfonieorkest Vlaanderen om een orkestwerk te schrijven, heb ik hen voor-gesteld een soort orkestversie te maken van Sisyphus. Of beter gezegd: een grote voorstudie voor twee zangers en orkest van drie passages uit het verhaal. Ik heb het gevoel dat de versie die ik voor het Symfonieorkest schreef een beetje het midden houdt tussen orkestliederen en een concertante versie van de opera."

Dus ook in de versie die we hier horen, kunnen we het verhaal volgen?P.: "Zeker. De mezzosopraan, die hier twee verschillende rollen zingt, treedt ook naar voren als verteller. Tussen de drie delen in legt zij kort de handeling uit, net om ervoor te zorgen dat het verhaal min of meer dui-delijk blijft. De bariton zingt enkel de rol van Sisyphus, die steeds aanwezig is, maar

eigenlijk meer als een toeschouwer die de handeling volgt, dan als een personage dat ingrijpt in het gebeuren."

Kan je wat meer vertellen over de inhoud van het verhaal?P.: "Laat me beginnen met uit te leggen wie Sisyphus tegenkomt tijdens zijn afda-ling. De personages die hij ontmoet zijn namelijk allemaal afgeleiden van figuren uit andere romans van Albert Camus. Ik zeg bewust 'afgeleiden', want het gaat hier uiteraard niet om dezelfde personages. Deze werkwijze gaf me de kans om in mijn eigen versie van het verhaal van Sisyphus te linken aan het andere werk van Camus, en niet enkel over Sisyphus te schrijven.

Het verhaal begint vlak nadat de steen naar beneden is gerold. Sisyphus staat alleen bovenop de berg, starend in de verte. Hij ziet nog net de zee, wat trouwens een steeds terugkerend symbool voor vrij-heid en hoop is in het werk van Camus. Dan begint hij aan zijn afdaling. Je moet het zo bekijken: tijdens zijn afdaling staat Sisyphus boven zijn straf. Hij denkt na, want daar heeft hij nu tijd voor, en is zich bewust van zijn lot. Sisyphus wordt op die manier symbool voor de absurde mens die zich bewust is van de zinloosheid van het leven. Dat zou triestig kunnen zijn maar dat is het niet: dankzij dat bewustzijn neemt hij net zijn lot zelf in handen.

In het tweede deel ontmoet Sisyphus een vrouw in de woestijn. Ze vertelt hem over een droom die ze had, of beter: een nachtmerrie. Deze vrouw verwijst naar

6

het hoofdpersonage uit een kort boek van Camus, 'La Femme Adultère'. Het per-sonage trof me erg, door haar eenzaam-heid, haar droefheid en zelfopoffering. Op het einde van het boek staat ze alleen in de nachtelijke woestijn, waarna ze terug in bed kruipt bij haar echtgenoot. Mijn versie zou je dus kunnen zien als een extra tussengevoegde scène in het oorspronke-lijke verhaal van Camus, een scène waarin ze een zonderlinge vreemdeling tegen-komt – Sisyphus – aan wie ze haar verhaal even kwijt kan. Alhoewel, ze vertelt dan wel haar droom, het verdriet en de leegte die ze voelt, blijven onuitgesproken. In het tweede deel is er dus nog geen dialoog, die vindt pas plaats in het derde deel. Dan pas hoor je voor het eerst beide zangers samen.

Tijdens zijn verdere afdaling kruist Sisyphus een kerkhof. Je moet je hier de grote indrukwekkende militaire begraaf-plaatsen voorstellen zoals we die kennen in West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk. De scène verwijst naar een aangrijpende passage uit Camus' laatste (onvoltooide) boek: 'Le Premier Homme'. Hierin bezoekt een man het graf van zijn gesneuvelde vader die hij nooit gekend heeft. De man, zelf in zijn veertiger jaren, is erg getrof-fen door de data die op de grafsteen staan vermeld: hij bedenkt dat zijn vader 24 was toen hij stierf. Het is net deze omkering van getallen, de zoon als veertiger, de dode vader van 24, die hem zo treffen. In mijn stuk wordt de man op de begraafplaats een vrouw omdat ik maar twee zangers heb. Terug een rol dus voor de mezzosopraan

die al het tweede deel zong én de rol van verteller op zich nam."

Sisyphus boven op een berg, vervolgens in de woestijn, dan op een begraafplaats?P.: "Inderdaad. Een vrij surreële situatie dus, waardoor je je misschien als toeschou-wer – of luisteraar – zou kunnen afvragen of dit alles wel echt gebeurt, of dat het zich bijvoorbeeld enkel in het hoofd van Sisyp-hus afspeelt."

Wat voor iemand moet ik me voorstellen bij Sisyphus? P.: "Hij is ongetwijfeld zeer koppig. Hij is overtuigd van zijn idee en staat er niet voor open om die idee aan te passen. Ik betwijfel of Sisyphus wel dié held is... Mis-schien is hij evengoed een antiheld, ik stel me voor dat hij erg kwetsbaar moet zijn door zo overtuigd te zijn van zijn eigen gelijk. Dat overtuigd zijn is dus tegelijker-tijd zijn zwakte en sterkte, en ik denk dat iedereen zichzelf wat kan herkennen in zo'n Sisyphus. Och ja, misschien is dit stuk wel een beetje een zelfportret, of toch een soort van uitvergroting van een aspect van mezelf."

Hoe ben je muzikaal aan de slag gegaan?P.: "Wel, ik wilde voor dit stuk echt eens wat meer op mijn intuïtie vertrouwen in plaats van alles te bedenken zoals ik meestal doe. De tekstuele inhoud vond ik al heftig genoeg en dus had ik geen zin om het verhaal muzikaal nog eens extra te belasten. Ik wilde me bij het schrijven vooral ook amuseren. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er niets achter de noten

7

zit, integendeel. Zo verwijzen verschil-lende akkoorden subtiel naar composities van Olivier Messiaen (1908-1992). Ze zijn heel specifiek gekozen: zo is een akkoord dat telkens terugkomt in 'Sisyphe' een akkoord dat Messiaen zelf omschrijft als 'le combat de la vie et de la mort'. Ergens anders duikt een motief op uit Messiaens 'Prière du Christ montant vers son Père'."

Messiaen was een zeer gelovig componist. Plaats je hem daarom bewust naast je Sisyphus?P.: "Ja, het vormt natuurlijk een contrast… maar ik bedoel het zeker niet cynisch. Eerder als blijk van groot respect."

Els Mondelaers en Romain Bischoff nemen de zangrollen voor hun rekening. Een mez-zosopraan en een bariton.P.: "Klopt. Opnieuw om intuïtieve rede-nen. Een sopraan zou me te dramatisch klinken, denk ik. Ik voelde sowieso meer voor een diepere, warmere kleur. Ik ken Els natuurlijk ook al een tijdje en ze heeft al eerder werk van me uitgevoerd. Ik weet dus hoe ze zingt en vooral ook hoe haar verschijning werkt op een podium. Dat inspireerde me enorm tijdens het schrij-ven. Els suggereerde Romain om de man-nelijke rol te zingen. Nadat Romain en ik elkaar ontmoet hadden was het me snel duidelijk dat hij de juiste keuze was voor deze rol. Hij vertelde me dat hij zich hele-maal kon vinden in de figuur van Sisyphus en dat hij ook het opzet van het werk erg waardeerde."

Is het niet erg spannend je werk voor het eerst te horen?P.: "Erg spannend! Je werkt maanden, zelfs jaren aan zo'n partituur waarna je het dan plots effectief te horen krijgt… Zestig man orkest, dirigent en solisten om het uit te voeren… Dat zijn extreme momenten natuurlijk. Tijd om grote verbeteringen aan te brengen is er dan ook niet meer, dus hoop je dat alles klinkt zoals je het je voor-gesteld had."

Hou je tijdens het componeren rekening met de reactie van het publiek?P.: "Absoluut. Nu meer dan vroeger. Weet je, het is misschien een cliché, maar wel een feit: veel mensen zijn niet echt enthou-siast wanneer hedendaagse muziek op het programma staat. Hoe moeilijk is het niet om een publiek te ontroeren zoals bij-voorbeeld Schubert dat kon. Het is alsof het niet meer toegelaten is om mensen te raken. Ook mijn eigen werken schieten op dat vlak dikwijls tekort, vind ik. Het is iets waar ik de laatste tijd meer en meer over nadenk… Een thema als Sisyphus is nu ook niet de meest makkelijke materie, maar het gaat wel over actuele en herken-bare thema's. Ik hoop dus dat het bij velen toch wel ergens een snaar kan raken."

CéSAR fRANCk - SymfONiE iN dFranck werd geboren in Luik, maar nam later in zijn leven de Franse nationaliteit aan. Als achtjarige was hij al ingeschreven aan het Luikse conservatorium, waar hij op zijn twaalfde een prijs solfège (noten-leer) en een prijs piano behaalde. Een jaar later verhuisde de familie naar Parijs. Ook

8

daar behaalde hij verschillende prijzen aan het conservatorium. Franck combineerde een succesvolle loopbaan als componist, leraar en organist. Vooral als improvisa-tor op het orgel werd hij alom geprezen. Hij was in Parijs organist bij verschillende kerken, o.a. in de Sainte-Clotilde waar hij beschikte over het meest geavanceerde instrument van die tijd: een Cavaillé-Coll orgel met onwaarschijnlijk veel mogelijk-heden. Voor zijn orgelspel liet hij zich ook inspireren door Jaak Nicolaas Lemmens, de stichter van het Lemmensinstituut. Als leraar had Franck een bijzonder grote invloed: men sprak van de 'Franckiaanse School' omdat veel studenten zijn stijl navolgden, zoals Vincent d'Indy. Franck absorbeerde als componist een aantal buitenlandse invloeden. Vooral de Duitse romantiek inspireerde hem, zelfs vanuit de grote tegenstellingen tussen Wagner en Brahms. Bij Brahms leende hij de dui-delijke en klare vormgeving en de intense verwerking van thematisch materiaal; van Beethoven (via Brahms) nam hij de the-matische verwerking op het niveau van het motief over, anders gezegd de 'moti-vische arbeid'. Daartegenover staat dat Franck ook door Wagner werd beïnvloed: de oneindig lange melodie, de 'Unendliche Melodie', de zware en dense harmonisatie en orkestratie, de zoekende spanningsvolle passages als modulatie of overgang van de ene toonaard naar de andere en uiteraard ook het creëren van spanning door het overdreven gebruik van chromatiek.

Het was zeker door zijn interesse voor de Duitse romantische muziek dat Franck tot

het componeren van een symfonie kwam. In Frankrijk was dit genre helemaal niet in trek, in Duitsland en Oostenrijk des te meer. Franck schreef dan ook slechts één symfonie. Het 'problematisch' karak-ter van de symfonie in Frankrijk had hij al omzeild door een soort synthesewerk te componeren, waarmee hij enkele jaren eerder in  1885 veel succes had geoogst. Zijn 'Variations symphoniques' voor piano en orkest deden verschillende genres met elkaar versmelten. Het solistisch gebruik van de piano is een element van het con-certo (wat het Franse publiek erg beviel); de benaming 'symphoniques' verwijst dan weer naar het symfonisch gebruik van het orkest, vergelijkbaar met een symfonie. Het gebruik van de 'variations' wijst op een eenvoudige vormgeving, maar uiteraard is een hoofdthema doorheen een reeks vari-aties blijvend herkenbaar, wat dan weer een relatie oproept met het cyclisch prin-cipe, waar het hoofdthema in verschil-lende gedaantes verschijnt en eenheid brengt. Dat hij zijn enige symfonie beperkt tot drie delen in plaats van vier moet ook worden gesitueerd in deze Franse 'a-sym-fonische' sfeer: drie delen is per definitie 'korter' of 'minder' dan vier; drie delen in de opeenvolging snel-langzaam-snel is typisch en tegelijk bekend als de structuur van een concerto. Francks middendeel is echter niet 'langzaam', het is een allegretto met verwijzingen naar het scherzo van de romantische symfonie.

Franck componeerde de 'Symfonie in  d' van 1886 tot 1888. Hij droeg het werk op aan zijn compositieleerling Henri Duparc.

9

De première vond plaats op 17  februari 1889 in het Parijse conservatorium met als dirigent Jules Garcin. Het matige succes kan worden verklaard door de Duitse invloeden en door de eerder beschreven onpopulariteit van de symfonie als genre in Frankrijk. Bovendien had Camille Saint-Saëns als zeer invloedrijk Frans compo-nist een anti-Duitse sfeer opgeroepen en daarbij de steun kunnen winnen van een officieel 'orgaan', de 'Société Nationale de Musique'. Critici sloten zich graag aan bij de gangbare mode en spaarden hun pen niet om Francks 'Symphonie' de grond in te boren. Ze schreven o.a. dat het muziek was "zonder gratie of charme, dor en saai, niet beter dan het werk van een doorsnee student compositie".

De bezetting bestaat naast de strijkers en houtblazers (per twee, uitgebreid met Engelse hoorn en basklarinet) uit een opvallend groot aantal kopers (vier hoorns, twee cornetten, twee trompetten, drie trombones en tuba) en verder pauken en harp. De grootte van dit orkest heeft te maken met de eerder beschreven invloed van Wagner, met de verovering van het chromatische spel door de koperblazers in de loop van de 19de eeuw, en hun kracht en grootsheid die de graad van expressie van de romantische muziek wisten te ver-hogen.

Het eerste deel 'Lento  –  Allegro non troppo' spreekt de verwachting tegen: het gaat niet om een klassieke langzame inleiding gevolgd door een snel tempo, maar om de herhaalde afwisseling van

langzame en snelle passages. De eenheid onder die verschillende tempi wordt beko-men door het thema van het eerste (lang-zame) gedeelte ook als het hoofdthema in de snelle delen aan te wenden. Datzelfde thema verschijnt bovendien in een aan-gepaste gedaante als hoofdthema in het tweede en derde deel. Franck bedacht zo nieuwe en originele toepassingen van 'zijn' eenheid-brengend cyclisch principe.

Het tweede deel 'Allegretto' blijft in het geheugen hangen door het solistisch gebruik van de Engelse hoorn in een melodie die refereert aan de jacht en bege-leid wordt door de harp en pizzicati van de strijkers. Aangezien er twee contras-terende momenten voorkomen  –  twee trio's – is dit deel als een verwijzing naar het klassieke scherzo opgevat.

De finale 'Allegro non troppo' is bijzonder uitbundig en opgewekt, ongewoon voor wie de ernstige stijl van César Franck kent. De grote coda moet het cyclisch principe bevestigen door het belangrijkste thema-tische materiaal van de volledige symfonie opnieuw te presenteren, als een grandioze bekroning.

10

BiO

ELS mONdELAERSDe Belgische mezzosopraan Els Mon-delaers behaalde in de klas van Mireille Capelle aan het Gentse Conservatorium de meestergraad Klassieke Zang met grote onderscheiding. Bij Mireille Capelle speci-aliseerde ze zich ook als soliste in heden-daagse muziek. De inspiratie om zich te bekwamen in zang haalde ze uit haar studie 'Muziekpedagogie' aan het Lem-mensinstituut waar ze voor het bekomen van haar meestergraad onder meer het einddiploma harmonie en contrapunt ver-wierf. Daarnaast volgde ze masterclasses bij Claron McFadden, Irwin Gage, Elena Vink, Lineke Rijxman, Caroline Petrick en Gidon Saks.

Lees meer: http://bit.ly/UStuzU

ROmAiN BiSCHOffBas-bariton én dirigent Romain Bischoff volgde zang, koor- en orkestdirectie in Luik, Den Haag, Parijs en Wenen. Hij begon zijn loopbaan als solist bij het vocale en instrumentale ensemble Les Arts Flo-rissants van William Christie dat een uit-stekende reputatie geniet binnen de wereld van de oude muziek. Sindsdien bouwde hij aan zijn internationale carrière, o.a. door klassieke operarollen te vertolken in grote Europese huizen. Zo zong hij onder meer de rol van Figaro in Mozarts 'Le Nozze di Figaro', Leporello in 'Don Giovanni', Herman Ortel in 'Die Meistersinger von Nürnberg' van Wagner en niet te vergeten

Christus in zowel de 'Johannes-' als 'Mat-theuspassie' van Bach.

Lees meer: http://bit.ly/TfqoCW

fABRiCE BOLLONFabrice Bollon (°1965, Parijs) is een veel-zijdig dirigent die zowel in de wereld van de opera als van de symfonische muziek internationaal geprezen wordt. Zijn reper-toire omvat onder meer minder gekend werk uit de 19de  eeuw, in het bijzonder van Franse componisten, zoals de opera 'Cendrillon' van Jules Massenent, 'Péné-lope' van Gabriel Fauré of symfonieën van Albert Roussel en Joseph Ryelandt.

Lees meer: http://bit.ly/10kQXsI

SymfONiEORkEST VLAANdERENAl meer dan vijftig jaar is het Symfo-nieorkest Vlaanderen een vaste waarde binnen het Vlaamse orkestlandschap. Met zijn zestig gedreven musici en gerenom-meerde (gast)dirigenten, slaagt het orkest er telkens in om door inventieve program-mering en gepassioneerde solisten een ruim en trouw publiek te bereiken. Het Symfonieorkest Vlaanderen organiseert in eigen land succesvolle concertreeksen in alle grote Vlaamse steden en wordt vaak uitgenodigd op internationale festivals in Frankrijk, Duitsland en Nederland.

Lees meer: http://bit.ly/SbncH1

11

LiEdTEkSTEN

1. Au SOmmET dE LA mONTAgNE BOVENOp dE BERgNARRATRICE En haut de la montagne se tient Sisyphe. Condamné par les dieux à remonter sans cesse un rocher que s'écrase inéluctable-ment dans le ravin, il s'apprête à redes-cendre vers son supplice. En bas, dans le lointain, il aperçoit la mer.

VERTELLERBovenop de berg staat Sisyphus. Veroor-deeld door de goden om zonder ophouden steeds weer een steen naar boven te duwen die onvermijdelijk in de ravijn stort, staat hij op het punt om opnieuw af te dalen naar zijn beproeving. Beneden in de verte ziet hij de zee.

SISYPHELa mer éclatante…Sourires de la terre…O joie silencieuse…

SISYPHUSDe glanzende zee…De glimlach van de aarde…O stille vreugde…

Pleine de lune et de velours.Souple et lisse comme une bête.La mer, elle siffle doucement…

Vol van maneschijn en fluweel.Zacht en glad als een beest.De zee fluit zacht…

2. EN dESCENdANT (1): LE RêVE TijdENS dE AfdALiNg (1) : dE dROOmNARRATRICESisyphe entame sa descente vers la plaine. Sa route est longue et fatigante. Au cré-puscule, il aperçoit soudain la silhouette d'une femme. 'Que fait-elle là, en chemise de nuit?' lui demande Sisyphe. Elle faisait un rêve, qu'elle ne tarde pas à raconter à Sisyphe.

VERTELLERSisyphus begint zijn afdaling naar de vlakte. Zijn weg is lang en vermoeiend. In de schemering ziet hij plots het silhouet van een vrouw. 'Wat doet ze hier, in haar nachtkleed?' vraagt Sisyphus zich af. Zij had een droom. Ze aarzelt niet om deze aan Sisyphus te vertellen.

UNE FEMMEJe rêvais à l'instant.C'est bizarre, je ne rêve presque jamais.Je ne me rappelle pas où j'étais.Mais ce n'était pas ici.C'était une nuit blanche.Partout il y avait du sable.

EEN VROUWIk droomde daarnet.Het is raar, ik droom bijna nooit.Ik herinner me niet meer waar ik was.Maar het was niet hier.Het was een slapeloze nacht.Overal was er zand.

12

Mais bien plus doux que celui-ci.Je le sentais entre mes orteils.Il chatouillait.

Maar zachter dan dat hier.Ik voelde het tussen mijn tenen.Het kietelde.

Je voyais des palmiers.Malgré le noir, je voyais des palmiersQui susurraient doucement dans le vent.Le vert du feuillage avait noirci.Et des étoiles.Tant d'étoiles.Je tournais et tournais…Et partout où je regardais, je voyais des étoiles.Le silence était complet.

Ik zag palmbomen.Ondanks de duisternis, zag ik palmbomendie zachtjes fluisterden in de wind.Het groen van de bladeren was zwart geworden.En sterren.Zoveel sterren.Ik draaide en draaide…En overal waar ik keek, zag ik sterren.De stilte was compleet.

Mais cela ne durerait pas…Soudain, au loin,Un nuage de poussière s'est avancé vers moi.J'étais comme clouée sur place.Alors seulement j'ai aperçu la bête,Ce taureau, fonçant sur moi,Furieux, mais dans un silence lugubre.

Maar het duurde niet lang…Plotseling, in de verte, Een wolk van stof kwam naar me toe.Ik stond precies aan de grond genageld.Pas toen zag ik het beest,Deze stier, stormt op me af,Furieus, maar in een lugubere stilte.

La peur me paralysait.J'ai jeté les mains devant mes yeuxEt je me suis écroulée.

Schrik verlamde me.Ik hield de handen voor mijn ogen.En ik ben ingestort.

Alors je me suis réveillée en sursaut.Au loin, des chiens hurlaient à tue-tête…

Toen werd ik met een schok wakker.In de verte, huilden honden luid…

3. EN dESCENdANT (2) : Au CimETièRE TijdENS dE AfdALiNg : Op HET kERkHOfNARRATRICESisyphe quitte la femme et continue son chemin. La nuit commence à tomber. Son parcours le conduit vers les morts d'une grande guerre. Au bord du cimetière, une autre femme. Assise à la tombe blanche du

VERTELLERSisyphus verlaat de vrouw en vervolgt zijn weg. De nacht begint te vallen. Zijn reis leidt hem naar de doden van een grote oorlog. Aan de rand van het kerkhof, ziet hij een andere vrouw. Zittend op het witte

13

père qu'elle n'a jamais connu, elle remar-que Sisyphe et se met à lui parler.

graf van haar vader die ze nooit gekend heeft, merkt ze Sisyphus op en begint met hem te praten.

UNE (AUTRE) FEMMED'où ce visage crispé?Ces mains pleines de terre?Tu me parais épuisé, mon ami.Viens et reposes-toi dans le vert.Bientôt il fera nuit.

EEN (ANDERE) VROUWWaarom zo'n verwrongen gezicht?Je handen vol aarde?Je lijkt uitgeput, mijn vriend.Kom en rust wat uit in het groen.Weldra zal het donker zijn.

SISYPHECette tombe… Qui est-ce?

SISYPHUSDit graf… Van wie?

UNE FEMMEMon père…

EEN VROUWMijn vader…

Ce n'est rien.Il y a longtemps.Je n'avais pas un an quand il est mort.Alors, tu comprends.

Het is niet erg.Het gebeurde lang geleden.Ik was niet eens een jaar oud toen hij stierf.Vandaar, je begrijpt het wel.

Il n'avait même pas trente ans.Plus jeune que sa propre fille.

Hij was niet eens dertig jaar.Jonger dan zijn eigen dochter.

Là… et là…Des enfants, injustement assassinés…Que des garçons… pères d'hommes gri-sonnants.

Daar… en daar…Kinderen, onterecht vermoord…Alleen maar jongens… vaders van grijs wordende mannen.

Tu sais, étranger:Ceux que Dieu a vraiment aimés,Ils ont tous dû souffrir dans le monde.N'est-ce pas ?

Je begrijpt het wel, vreemdeling:Diegenen die God werkelijk heeft liefgehad,Zij hebben allemaal moeten lijden in de wereld.Is het niet ?

14

SISYPHEVoyez-vous les nuages dans le ciel?Ils portent la senteur salée de la mer.La sentez-vous?

SISYPHUSZiet u de wolken aan de hemel?Ze dragen de geur van het zout van de zee.Ruikt u dat?

Ils glissent au-dessus de nos têtes.Majestueux, mais oublieux de nous tous…

Ze glijden boven onze hoofden.Majestueus, maar zich niet bewust van ons allemaal…

UNE FEMMETe ne restes pas?

EEN VROUWBlijf je niet?

SISYPHENon.Il faut que je poursuive.En bas il y a de l'ouvrage qui m'attend.

SISYPHUSNee.Ik moet doorgaan.Aan de voet van de berg staat er werk op me te wachten.

Vous-même, ne restez pas trop longtemps ici.La nuit sera froide.Et ces habits ne vous protègent pas des vents.

Ook u, blijf hier niet te lang.De nacht zal koud zijn.En deze kledij beschermt u niet tegen de wind.

(il s'en va) (hij gaat weg)

UNE FEMMEDieu te bénisse, étranger !

EEN VROUWGod zegene u, vreemdeling !

15

Film van Jean CoCteau - operabewerking door philip glass

inleiding door philip glassIn samenwerkIng met het InternatIonaal FIlmFestIval van vlaanderen-gent

VR 25 & ZA 26 JAN 2013 - 20:00muziekcentrum de Bijloke gent

inFo & tiCkets www.debijloke.be | 09 269 92 92 | vIP-arrangementen beschikbaar

philip glass ensembleFIlmoPera la Belle et la BÊte

BiNNENkORT

Bespreekbureau muziekcentrum de Bijloke gentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 gentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | Za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

ColofonTekst programmaboekje | Yves Knockaert & Johan Van ackerv.u. | Daan Bauwens© Muziekcentrum De Bijloke gent

Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met gent Motors (www.gentmotors.be)

VR | 30.11.12 | 20:00 | Vooruit Theaterzaal | UiTVeR-KOCHTSons of the New World, jef Neve (piano)Jef neve

ZO | 02.12.12 | 16:00defilharmonie, Steven Verhaert (dirigent)KiDconcert: Billy the Kid

Di | 04.12.12 | 20:00 | Kraakhuisinalto o.l.v. Lambert Colson, Hathor Consort o.l.v. Romina Lischka & femke gyselinck (dans)Bijloke-manufactuur

WO | 05.12.12 | 20:00jean-marie machado (piano, compositie), dave Liebman (saxofoon, compositie), Claus Stötter (trompet, bugel) & psophos QuartetJazz

VR | 07.12.12 | 20:00 | Kraakhuis | UiTVeRKOCHTTheatre of Voices, paul Hiller (artistieke leiding)Byrd, eccard, gade, skempton

ZO | 09.12.12 | 16:00 | sTaM RefterBruce dickey, Liuwe TammingaTrabaci, Mayone, Da Palestrina, gabrieli, guami, greco

WO | 12.12.12 | 20:00 | Miryzaal (Hoogpoort 64)isabelle faust (viool), Alexander Rudin (cello), Alexander melnikov (piano)schumann, Van Beethoven, smetana

VR | 14.12.12 | 20:00 | KraakhuisRolf Lislevand (luit, theorbe, barokgitaar), kayhan kalhor (kemanche)iraanse versus europese improvisaties

ZO | 16.12.12 | 15:00Brussels philharmonic & Vlaams Radio koor & Octopus Symfonisch koorVerdi

WO | 19.12.12 | 20:00 | KraakhuisBenjamin Van Esser, daan Vandewalle, keiko ShichijoVan esser, Vandewalle, shichijo, nuyts, Blake

ZO | 23.12.12 | 19:00 | UiTVeRKOCHTCollegium Vocale gent, philippe Herreweghe (dirigent)Bach

WO | 09.01.13 | 14:00 | KraakhuisNathan Braude (altviool), polina Leschenko (piano)Chopin, schumann, Jongen, Franck