21/3

Driemaandelijkse Milieukrant

Wordt elektronisch verzonden aan de ca. 50 aangesloten verenigingen die

op hun beurt zorgen voor de verdere verspreiding onder hun abonnees/

leden.

Verantwoordelijke uitgever: Jan Vandegoor, Theresiastraat 29, 3500 Hasselt

Limburgse milieukrant

Gaat zonder

nieuwe gascen-

trales het licht

uit?

2

Natuur als hef-

boom voor een

goede menselij-

ke gezondheid

5

Grasland 8

Zandwinning 11

Pietpraat 13

Activiteiten-

kalender

14

In dit nummer:

Like ons op

Facebook!

Gaat zonder nieuwe gascentrales het licht uit?

Op 29 april gingen we in samenwerking met Vrijzinnig Punt Hasselt live op youtube

met een panelgesprek over de (on)zin van nieuwe gascentrales.

In juli werd een openbaar onderzoek georganiseerd voor de omgevingsvergunning

van een stoom- en gascentrale in Tessenderlo, terwijl de gascentrale van Dilsen-

Stokkem nog maar net geweigerd is door de provincie, en in beroepsprocedure op

tafel van de minister ligt. Provincie Vlaams-Brabant weigerde intussen ook vergun-

ning voor een centrale in Vilvoorde.

Wanneer straks de kerncentrales worden stilgelegd (of stilvallen), zal dan het licht

uitgaan omdat er geen gascentrales zijn?

Panelgesprek

Tijdens het gesprek met Ike Tueling (Tegengas) en Pieter Vingerhoets (Energyville)

kwamen vier stellingen aan bod:

• Zal een structureel energietekort (Loss of Load Expectation, kortweg LOLE)

nog vaak voorkomen?

• Is het systeem van capaciteitsvergoeding te duur (voor de belastingbeta-

ler)?

• De geplande gascentrales leggen een hypotheek op de langetermijn

• Een rechtvaardige transitie legt energie-eigenaarschap en besluitvorming

rond energie bij de burger, niet bij grote multinationals.

Waarom gascentrales?

We gaan uit van een kernuitstap. Dan valt 6043 MW (6 GW) van de (potentiële)

Belgische energieproductie weg. Uit een studie van EnergyVille (2020) blijkt dat,

zelfs al zetten we volop in op hernieuwbare energie, er in 2045 toch nog nood zal

zijn aan flexibel inzetbare energieproductie, zo’n 3,6 GW. Gascentrales bijvoor-

beeld, al zullen ze slechts zo’n 30% van de tijd productief zijn. Batterijen, water-

kracht, waterstof, synthetisch gas kunnen ook dienen om fluctuaties op te vangen,

maar deze technologieën zijn vandaag nog niet matuur genoeg om volop in ge-

bruik te nemen. Toch moet er een back-up zijn om de fluctuaties in wind- en zonne-

energie op te vangen. Anders zou het licht weleens kunnen uitgaan op extreem

koude winterdagen… (déjà vu). Nu blijkt uit studies dat door klimaatverandering de

extreme koude minder of niet meer zal voorkomen. Of stel je een extreem warme,

windstille zomerdag voor, uiteraard met de airco aan. Boven de 25° C daalt het

rendement van zonnepanelen (daling kan tot 15% bedragen).

Daarom moeten gascentrales bespreekbaar zijn, mits bijvoorbeeld een maximaal

rendement, maximale benuttig van restwarmte, omvorming naar niet-fossiele

brandstoffen op vastgelegde termijn.

Capaciteitsvergoeding: subsidie aan fossiele energie?

Tegen 2025 moeten alle (of op de twee jongste na) kerncentrales dicht (de Belgi-

sche politiek kennende is deze stelling onder voorbehoud).

De verwachting is dat er tegen dan onvoldoende hernieuwbare energie opgewekt

kan worden om de productie van de kerncentrales te vervangen. Gascentrales

zouden in een overgangsfase deze tekorten kunnen opvangen. Door de ambitie

om steeds meer hernieuwbare energie te produceren, en de vraag systematisch te

doen dalen zullen deze gascentrales op termijn minder draaiuren (amper 30%)

Pagina 2

Het volledige gesprek is te bekijken op

https://www.youtube.com/watch?v=g8cG8TDTAEc

moeten presteren. Bovendien blijven zij CO2 uitstoten en fossiele brandstof gebrui-

ken, dus moeten zij op termijn wel overstappen op andere brandstoffen, willen we

klimaatneutraal worden. CO2 afkomstig van energieproductie wordt trouwens ver-

vat in het emissiehandelsysteem (ETS).

Minder dan de helft van de potentiële productie, voortdurend aan- en uitschake-

len, op termijn zware investeringen doen voor omvorming naar een andere brand-

stof… dat verhaal trekt geen investeerders aan. Daarom koos België voor een ca-

paciteitsvergoedingssysteem: een subsidie aan energiebedrijven om hun produc-

tiecapaciteit toch paraat te houden moest dat nodig zijn.

Deze subsidies worden niet exclusief aan gascentrales toegekend, maar geveild

onder om het even welke technologie. Hierdoor komen ook opslag en vraagstu-

ring aan bod. Uiteraard zijn hieraan strenge voorwaarden verbonden. Zoals bij-

voorbeeld klimaatneutraliteit uiterlijk tegen 2050. Een nuance: de Europese Com-

missie legde klimaatneutraliteit tegen 2050 al op voor de volledige Europese eco-

nomie. Gebruik van restwarmte zit helaas niet in de voorwaarden. Zo zal in een

moderne gascentrale met een rendement van 60 % nog 40 % energie verloren

gaan als warmte. Sterker nog: deze warmte zit voornamelijk in water, dat vervol-

gens sterk afgekoeld moet worden alvorens in het kanaal geloosd te worden…

Nieuwe gascentrales

Stoom- en gascentrales (STEG) hebben een hoger rendement dan traditionele

gascentrales. Het basisprincipe blijft: door het verbranden van gas komen rookgas-

sen vrij die een turbine doen draaien. Met de restwarmte van deze gassen wordt

water omgezet in stoom. Deze stoom kan op haar beurt ook een turbine aandrij-

ven. Door met verschillende drukniveau’s te werken kan de stoom enkele malen

gebruikt worden voordat ze terug condenseert tot water en de cyclus opnieuw

begint. Het energetisch rendement ligt hoger dan bij een traditionele gascentrale:

in een volcontinu regime ongeveer 61% (63% voor de centrale in Tessenderlo, vol-

gens de aanvraag).

Gascentrales die “vandaag” gebouwd worden zullen niet volcontinu draaien: ze

worden flexibel ingezet om fluctuaties van hernieuwbare energie op te vangen.

Dat betekent vaak stilleggen en heropstarten. Dat vergt meer energie, waardoor

het rendement kan dalen tot ongeveer 58%. Over het algemeen nemen we aan

dat centrales van dit type een rendement hebben van circa 60% in volcontinu,

met een daling van enkele procenten bij opstart.

Tel daarbij de extra gasuitstoot (CO2, dioxines, stof, …) bij het opstarten en het niet

op temperatuur zijn van de installatie (vergelijk het met de auto met verbrandings-

motor).

Concrete bezwaren

De plannen van Dils Energie (recent overgenomen door het Duitse RWE) om in Dil-

sen-Stokkem een STEG centrale van 920 MW te bouwen stootten op protest: er

werden 1100 bezwaarschriften ingediend. De Milieukoepel hield zich toen nog af-

zijdig omdat we op de korte termijn van inspraak (dat is altijd 30 dagen) onvol-

doende informatie hadden om een gefundeerd standpunt in te nemen.

De gemeente vond, samen met de bezwaarindieners, dat een gascentrale van

dat formaat niet in de omgeving past, en de uitstoot van CO2 en stikstof teveel vra-

gen oproept in het licht van klimaatverandering en milieuschade. In het MER van

2013(!) werd de CO2-uitstoot geschat op 357g CO2eq/kWh, oftewel 4508 ton extra

CO2-uitstoot indien continu in bedrijf. (Als de centrale aan 100% vermogen werkt,

stoot hij per uur evenveel CO2 uit als 30.000 auto’s die aan 90km/h rijden.) De stik-

stofuitstoot zou 2254 ton per jaar bedragen. Bovendien lieten de geldende verka-

velingsvoorschriften de geplande bouwhoogte helemaal niet toe: deze moesten

aangepast worden tot een vijfvoud(!) van de geldende bouwhoogte.

Pagina 3

Subsidies aan

fossiele

brandstoffen?!

De provincie, bevoegd voor de beslissing in dit dossier, verleende geen vergun-

ning. Uiteraard ging uitbater RWE in beroep bij de minister. Op haar vraag heeft de

gemeente Dilsen-Stokkem een nieuw openbaar onderzoek georganiseerd van 17

juli tot 15 augustus.

Wij dienden ook bezwaar in. Principieel, omdat fossiele brandstoffen niet meer ver-

antwoord zijn. De CO2-uitstoot, fijn stof, dioxines, CO, … piekt bij elke heropstart.

Dat werd overigens weggelaten uit de aanvraag. De afvang van CO2 wordt als

niet rendabel beschouwd.

In Tessenderlo wil T-Power een STEG centrale bouwen van 900 MW, naast de be-

staande centrale van 425 MW. De centrale heeft een theoretisch rendement van

63 %, dus 37 % gaat verloren als restwarmte. Deze warmte zou benut moeten wor-

den. Bijvoorbeeld door woningen te verwarmen met een warmtenet. Dit is niet seri-

eus onderzocht. Ook de omschakeling naar schonere brandstof werd maar zeer

beperkt besproken. Verder wordt de uitstoot enkel berekend op een vollastscena-

rio terwijl het nooit de bedoeling is om op termijn volcontinu te werken.

Wat betreft de afvang en/of reductie van CO2 wordt gesteld dat dit niet rendabel

is en bovendien in de ETS vervat zit. Dat geeft alleszins een onvolledig beeld van

de milieu-impact van de centrale.

Waarom (niet)?

Het nog langer openhouden van versleten kerncentrales met achterstallig onder-

houd (sluiten, openhouden, toch sluiten… ) onder het motto “goedkoop, en kli-

maatneutraal” is een maatschappelijke discussie die niet gevoerd wordt.

Kernenergie is onverzekerbaar en de gevolgen van een ramp (kans is klein; scha-

de is onnoemelijk) zal gedragen moeten worden door tal van generaties.

Bovendien blijft het kernafval nog generaties lang radioactief en daar is tot op he-

den nog geen degelijke bergingsoplossing voor gevonden.

Daarom pleiten we voor de sluiting zoals gepland. Om dit op te vangen moet

vooral worden ingezet op groene energie, aangevuld met opslag en slim, zuinig

verbruik. Vallen er dan nog gaten, dan kunnen deze op korte termijn opgevuld

worden met gascentrales, op voorwaarde dat deze hun CO2-uitstoot maximaal

beperken en hun restwarmte maximaal benutten. Op langere termijn moeten gas-

centrales ook afstappen van fossiele brandstoffen.

De zuiverste energie is de energie die niet nodig is. De mili-

eu-impact van gascentrales mag geen excuus zijn om de

kerncentrales langer open te houden; de onverantwoorde

risico’s die versleten kerncentrales met zich meebrengen

mogen geen excuus zijn om gascentrales te bouwen.

Els Ferson

Pagina 4

Het langer openhouden van versleten kerncentrales is een maatschappelijke discussie die

niet gevoerd wordt.

Natuur als hefboom voor een goede menselijke gezondheid Op 17 mei dit jaar publiceerde het Riziv nieuwe cijfers. Op amper 4 jaar tijd is het

aantal mensen die lijden onder een burn-out met maar liefst 20 % gestegen! Dat

de coronapandemie hier iets mee te maken heeft, zal niemand ontkennen, maar

de hoofdoorzaak is te zoeken in de steeds groter wordende stroom van informatie.

Mails, sms’en, whatsapp, zoomconferenties, sociale media,… “Mensen krijgen het

gevoel voortdurend achter de feiten aan te lopen, wat leidt tot stress en vervol-

gens een afname van de veerkracht” aldus professor klinische psychologie Elke

Van Hoof van de VUB. Deze evolutie is tekenend voor deze aandoening, maar ook

de rest van de zorgverlening krijgt te maken met alsmaar toenemende klachten

en bijkomende kosten. De toenemende interesse van de beleidsmakers en zieken-

fondsen in preventieve maatregelen is dan ook geen toeval. In deze context is er

de afgelopen jaren een toenemend bewustzijn ontstaan rond de positieve effec-

ten van de natuur op onze menselijke gezondheid. Helaas zijn de Europese landen

meer en meer aan het verstedelijken (tegen 2050 zou 80 % van de bevolking in

een stedelijke omgeving wonen) en dreigen hierdoor ook de kosten door milieu-

druk nog te verhogen (luchtvervuiling, lawaaihinder, kanker, enz…)

Natuur op doktersvoorschrift

De oude Grieken waren zich destijds al bewust van het onlosmakelijk verband tus-

sen de natuur en de menselijke mentale gezondheid. De moderne mens lijkt de

afgelopen eeuw meer en meer zijn band met deze natuur te verliezen en op te

groeien in een kunstmatige omgeving. Gelukkig begint de gezondheidssector dit

stilaan te beseffen. In het buitenland verschenen hierover al tientallen studies. Zo

gaf een Nederlands onderzoek naar de relatie tussen groen, gezondheid en pro-

ductiviteit reeds in 2012 aan dat 10 % meer groen in je buurt een zorgkostenverla-

ging van 400 miljoen (!) kon opleveren.

België volgt intussen schoorvoetend, maar er komt langzaam beweging. In Vlaan-

deren staan er onder andere aan de Antwerpse Universiteit (UIA) dergelijke onder-

zoeken in de steigers. Het concept Natuur op Recept krijgt ook internationaal

steeds meer aandacht. Enkele landen, zoals Schotland zijn natuur op doktersvoor-

schrift reeds aan het opnemen in de gezondheidszorg. In ons land maakt vooral

de coaching sector meer en meer gebruik van de natuur als werkruimte. Zo kwam

het Agentschap voor Natuur en Bos in mei 2018 met de verrassende boodschap

dat Natuur een essentieel verschil kan maken in de loopbaan van een werknemer

of zelfstandige en richtte het loopbaancentrum coachen in de natuur op. In dit

door de VDAB erkende centrum kan je zij aan zij met een natuurcoach op zoek

gaan naar de job van je leven. De sector van de natuurcoaching gaat echter ver-

der en kan een waardevolle aanvulling zijn op een aantal andere vormen van

coaching zoals life- coaching, business- coach, enz….

Er zijn ook stilaan meer en meer psychologen, sociologen, huisartsen en andere

zorgverstrekkers die hun bureau verlaten en hun begeleiding in het groen organi-

seren. Ze ervaren hiermee vaak een veel sterkere progressie van hun patiënten

dan bij hun traditionele werkwijze op kantoor. Huisartsen hebben meer aandacht

voor de natuur als medicijn en hun vakvereniging Domus Medica plaatste in 2020

een goed artikel in hun tijdschrift.

Pagina 5

Nederlands onderzoek naar de relatie tussen groen, gezondheid en productiviteit

https://www.binnenlandsbestuur.nl/Uploads/2012/5/teeb-rapport-groen-gezond-en-

productief-16mei2012-1-.pdf

Als je een druk leven hebt, zorg er dan voor dat je minstens één uur per dag in de

natuur gaat wandelen.

Heb je het heel druk, wandel dan zeker 2 uur!

• Een natuurwandeling is voor mensen uit de natuurbeweging vaak één van hun

favoriete vrijetijdsbestedingen. Zij komen hierdoor als vanzelf in aanraking met

één van de eenvoudigste vormen van Natuur op Recept. Wanneer je dit wat

uitbreidt, ga je naar een natuurwandeling onder begeleiding (gids, coach,..) in

groep of op individuele basis. Wandelen in de natuur heeft heel wat positieve

effecten.

• Bewegen is goed voor geest en lichaam

• Het stressniveau daalt

• Je ademt gezonde(re) buitenlucht in

• Je hebt tijd voor jezelf, het geeft een kans tot meditatie en/of reflectie en je

krijgt een goed gevoel

• Je kan je gedachten ordenen en het piekeren achterlaten

• ‘Walking te Answer’ Dit is een concept dat vooral gekend is bij pelgrims die een

pelgrimage over een langere afstand afleggen. Velen van hun gaan op pad

n.a.v. een nieuwe fase op hun levenspad of om één of meerdere tegenslagen

in hun leven te verwerken. Al wandelend komen ze tot nieuwe inzichten en sla-

gen ze erin een groot deel van hun emotionele bagage gaandeweg achter

zich te laten. Minder drastisch kan een dagelijkse wandeling in de natuur zeer

heilzaam zijn en mensen tot nieuwe inzichten brengen.

Natuur op wandelafstand

Om een afdoend effect te verkrijgen is natuur op een afstand van 1 – 3 km een

vereiste. Natuurpunt publiceerde enkel jaren geleden hierover een uitgebreid rap-

port. Helaas blijkt er voor 3 miljoen Vlamingen geen natuur op “wandelafstand” te

zijn. Gelukkig voor ons, valt dit in Limburg wat beter mee, maar een West Vlaming

heeft gemiddeld 5 keer minder natuur ter beschikking dan wij. Bovendien blijkt

heel wat van die natuur te bestaan uit kleine snippers. Dit is helaas niet hetzelfde

als een groter uitgebreid natuurgebied waarvan de effecten veel groter zijn.

Pagina 6

Heb je het heel

druk, wandel

dan zeker 2 uur!

Artikel van Domus Medica

https://www.domusmedica.be/system/files/bijlagen/20200513-Hanu-Impact-van-

natuur-op-gezondheid.pdf

Natuur op wandelafstand

https://www.natuurpunt.be/sites/default/files/documents/publication/

natuur_op_wandelafstand_natuurpunt.pdf

Versterking van Groene en Witte sector

Natuur en zorg zijn twee professionele sectoren die samen een meerwaarde kun-

nen creëren. Beiden zijn momenteel nog niet zo bekend met elkaar. De zorgsector

die stilaan meer gebruik zal willen maken van het effect van natuur op onze ge-

zondheid, kan de groende sector helpen om de natuur als een ecosysteemdienst

voor een betere gezondheidszorg te promoten en het belang van de resterende

natuur mee te onderstrepen. Anderzijds kan de natuursector zijn natuurgebieden

open stellen voor begeleiding van patiënten. Een goede verstandhouding en we-

derzijdse afstemming zijn hierbij cruciaal. Natuurreservaten zijn vaak biologische

pareltjes en voor de bescherming van de biodiversiteit moet de toegankelijkheid in

veel gevallen beperkt worden.

De Limburgse Milieukoepel wil alvast beide sectoren nader met elkaar kennis laten

maken en heeft daarvoor op 29 september 2021 om 19u00 Ann Sterckx uitgeno-

digd voor een lezing over de connectie tussen mens en natuur en het effect op

onze mentale gezondheid. Anne is ecopsychologe verbonden aan de UIA en be-

zielster van Earthwise Education, leercentrum voor ecopsychologie en verbinding

met de natuur. Ann zal ons een inzicht geven van haar werk in en met de natuur

en hoe ze via haar werk ook een wezenlijke bijdrage levert aan onze natuurlijke

omgeving.

Jan Vandegoor

Pagina 7

Lezing Ann Sterckx: connectie tussen mens en natuur en het effect op onze mentale ge-

zondheid.

Woensdag 29/9 van 19 u tot 22 u.

8 euro (7 euro voor leden) - inschrijven op info@limburgsemilieukoepel.be

Grasland

Als we het hebben over “grasland” dan kunnen de meeste mensen er zich wel

wat bij voorstellen: hectaren aaneengesloten grasmat die volledig vlak is, zelfs

geen molshoop of konijnenpijp is te bespeuren. Tegenwoordig wordt dit zelfs drie-

maal per jaar gemaaid…

Dit soort grasland moet niet onderdoen voor de ons zo bekende maisakkers. Al-

leen wordt de vegetatie niet zo hoog. Maar inzake biodiversiteit en de aanwezig-

heid van fauna zijn dit soort akkers in niets te vergelijken met de werkelijk ecolo-

gisch waardevolle graslanden. Nochtans zijn deze waardevolle graslanden vaak

bedreigd onder meer door verbossing, omzetting in “rendabelere” teelten, be-

stemmingswijzigingen. In een beperkt aantal gevallen verbetert het statuut van

de graslanden, maar dat is zelden.

Bestemmingswijziging Brustem

Een typisch voorbeeld van een slecht beleid is het dossier Brustem in Sint-Truiden.

Jarenlang werd een groot gebied in Brustem gebruikt als militaire luchtmachtba-

sis en mocht het slechts beperkt gebruikt worden voor de landbouw. Ook de toe-

gankelijkheid door derden was er in feite niet.

Gevolg: het quasi 370 ha groot gebied kan zich vrij ongestoord ontwikkelen.

Nadat de militaire overheid de vliegactiviteiten er beëindigde werd het gebied

omgezet in industriële ontwikkeling via het RUP “Bedrijventerrein Domein van Brus-

tem”, goed voor zo’n 80 ha.

De meest fundamentele wijziging werd echter gerealiseerd door het gemeente-

lijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) Domein van Brustem, waarbij het accent zou

worden gelegd op een “dynamisch en open activiteitenpark”. Het domein als

geheel zal hierbij een hoofdrol vervullen inzake luchtvaartbedrijvigheid en recre-

atie, ingebed in een aantrekkelijk landschap.

Brustem – ecologische waarde

Domeinen voor recreatie en evenementen moeten zeker en vast een plaats krij-

gen in Vlaanderen. Domein Brustem, met haar eigen karakter en geschiedenis is

dan ook een toplocatie. Maar dezelfde geschiedenis heeft ook voor een bijzon-

dere ecologische waarde gezorgd, een toplocatie voor natuur!

Uit het plan-MER (noodzakelijk voor een planologische bestemmingswijziging)

blijkt onder meer dat de helft van het plangebied op de biologische waarde-

ringskaart wordt aangeduid als “matig waardevol”. Ongeveer 30 ha van het

plangebied is aangeduid als “waardevol” en maar liefst 66 ha als “waardevol

met zeer waardevolle elementen”. Samen gaat het om ongeveer 35 % van het

plangebied.

Uit een inventaris van 15 oktober 2013 blijkt daarenboven dat in het domein ook

zeer zeldzame paddenstoelen voorkomen, met name “wasplaten”. Dit zijn indi-

catorsoorten voor voedselarme, permanente graslanden die weinig verstoord

worden. De biologische waarde in grote delen van het domein is dus het gevolg

van de aanwezigheid van de graslanden. Met name het mesofiel hooiland type

glanshavergrasland en enkele percelen soortenrijk heischraal grasland die aan-

geduid zijn als natuurgebied of als agrarisch gebied.

Pagina 8

Het betreffen waardevolle graslanden, mesofiele hooilanden en kleine land-

schapselementen zoals bomenrijen en struweelopslag.

De mesofiele hooilanden zijn als zeer waardevol aangeduid.

Het gaat concreet om de volgende habitattypes:

• 6510 “Glanshaver en grote vossenstaartgraslanden”. Een goed ontwikkeld

grasland van dit type is zeldzaam in Vlaanderen.

• 6510_hu “goed ontwikkelde glanshavergraslanden”.

• 6230 “heischrale graslanden en soortenrijke graslanden van zure bodems”

• 6230_hnk “kalkrijk heischraal grasland”.

• Ook een deel van de bossen blijkt deels habitatwaardig gekarteerd als

9160 “Essen-eikenbossen zonder wilde hyacint”.

Heischrale graslanden behoren tot één va de meest bedreigde habitattypes in

Vlaanderen en komen in goed ontwikkelde vorm slechts “marginaal” voor.

Het domein Brustem is zeer belangrijk voor het behoud van habitat 6510 in Vlaan-

deren. De actuele oppervlakte in Vlaanderen bedraagt 1600 ha, en bestaat

vooral uit snippers. Hiervan ligt 96 ha (6 %) binnen het domein Brustem. Het vormt

de grootste aaneengesloten oppervlakte van dit habitattype in Vlaanderen,

naast de Tiendeberg in Kanne (Riemst), en bevindt zich bovendien in gunstige tot

goede staat van instandhouding. Dit is slechts mogelijk als er een oppervlakte

van meer dan 30 ha behaald wordt.

Ondanks deze feiten is het betrokken gebied niet aangemeld als habitat. Wel-

licht omdat bij de aanmelding van de diverse gebieden bij Europa te weinig

exacte gegevens over het gebied beschikbaar waren. Dit neemt echter niet

weg dat in kader van de Europese bescherming elke overheid de verplichting

heeft om ook de habitatwaardige vegetaties die niet gelegen zijn in habitatge-

bied op een volwaardige wijze te beschermen en te behouden.

Beleid voeren is keuzes maken

De bedoeling van Sint-Truiden om het mogelijk te maken om in dit gebied groot-

schalige cultuurmanifestaties (tot tienduizendenden bezoekers per dag) te orga-

niseren, druist hier manifest in tegen de principes van goed natuurbeleid. Dit zijn

habitatwaardige vegetaties. Deze zouden ondanks het uitblijven van de aan-

melding als habitatgebied, optimaal beschermd en beheerd moeten worden.

Een groot aantal van deze percelen krijgt echter in het RUP de opdruk van

“ocasionele regionale recreatie”. Door zoveel bezoekers en allerhande bijko-

mende infrastructuren toe te laten, loopt men alleszins het risico om bij droog

weeg een zandbak te creëren; bij nat weer een modderpoel. Daarenboven is

het risico reëel dat het gebied op verkeerde tijdstippen zal gemaaid worden

(omwille van geplande activiteiten) waardoor ook nog eens de aanwezige

waardevolle fauna bedreigd wordt, om niet te spreken over de gemiste kans op

zaadvorming van de aanwezige flora.

De rust en stilte die vogels zoals veldleeuwerik, roodborsttapuit en andere aan-

wezige fauna nodig hebben kan niet gegarandeerd worden. Vegetatie zal ver-

trappeld worden. Bij te intensieve betreding kan een heischraal grasland haar

diversiteit verliezen.

In het dossier “RUP Domein van Brustem” heeft niet alleen de gemeente fouten

gemaakt door een onvolwaardige afweging te maken tussen de plannen

(evenementenzone) en de noodzakelijke bescherming van de habitatwaardige

vegetatie, maar ook het Agentschap voor natuur en Bos (ANB) laat zich nogal

sterk (mis)leiden door de politieke overheden.

In voorliggende dossier stelde ANB voor om de noodzakelijke uitbreidingen van

de betrokken graslanden te realiseren in kleine zoekzones binnen de afgebaken-

Pagina 9

Het quasi 370 ha

groot gebied

kon zich vrij

ongestoord

ontwikkelen.

de habitatgebieden (in Zuid Limburg), terwijl men in Brustem meteen een volwaar-

dig gebied met voldoende oppervlakte mogelijks laat verloren gaan.

Het potentieel recreatief gebruik houdt een niet te ontkennen risico in voor de

aanwezige hooilanden. Aangezien het habitatwaardige gebieden betreft, moe-

ten deze gebieden alleszins een volwaardige bestemming krijgen als SBZ-

Habitatgebied. Dit kan in feite alleen als de planologische bestemming wordt af-

gestemd op de beschermstatus en de ecologische waarde.

Verkeerde keuze

Een ecologisch zo waardevol gebied van deze oppervlakte zou door de Vlaamse

overheid direct bij de vaststelling van de habitatwaardigheid moeten aangemeld

worden bij Europa en op Vlaams niveau de beste planologische bescherming en

aangepast beheer krijgen.

Niet dus: de gemeente mag een twijfelachtige bestemming voor het gebied vast-

leggen en ANB geeft volwaardig gunstig advies met als argument dat in de ande-

re Habitatgebieden in Haspengouw wel enkele snippers waardevolle graslanden

te vinden zijn. Natuurpunt Limburg en de Milieukoepel hebben dan maar, na de

definitieve goedkeuring van het RUP door de gemeenteraad, beslist om het dos-

sier aanhangig te maken bij de Raad van State.

We wachten dus op de beslissing van dit rechtscollege…

August Feyen

Pagina 10

Habitatwaardi-

ge vegetaties

verdienen een

habitatwaardi-

ge bescher-

ming. Geeft de Raad van

State ons gelijk?

Zand

In de Milieukrant 21-2 hebben we een (beperkte) toelichting gegeven over de

voorziene bijkomende zandwinningen in Limburg, namelijk in Meeuwen en in Bo-

cholt.

In oktober 2020 werd echter beslist om het dossier van Meeuwen (voorlopig) stop

te zetten. Hierdoor werd de behoefte om de zandwinningen in Kaulille verder te

ontwikkelen natuurlijk groter (want er is nu eenmaal zand nodig), maar anderzijds

kan men als overheid moeilijk dit dossier lang uitstellen. Trouwens, de gemeente

had reeds de bevoegdheid van het gewest gekregen om in het zanddossier te

beslissen. Dus de gemeente kreeg de bevoegdheid om een aangepast ruimtelijk

uitvoeringsplan (RUP) te realiseren.

De procedure

De zandwinning in Kaulille werd in eerste instantie aangevat als een “complex pro-

ject”, waarbij de gemeente het globale dossier zou behartigen, maar de uiteinde-

lijke beslissing over zowel de bestemmingswijziging als over de zandwinning zelf zou

bevoegdheid van de Vlaamse overheid blijven.

Tijdens de eerste werkvergaderingen, onder meer met de milieubeweging, werden

nog afspraken gemaakt over de bevoegdheden en de wensen van de diverse

partijen. Dit om te streven naar een betere uitbating en nabestemming.

Na het openbaar onderzoek, waarin ook opmerkingen vanuit de milieubeweging

werden ingediend, werd op 27 mei 2021 het RUP door de gemeenteraad goedge-

keurd. Nadien volgden goedkeuring van provincie en gewest en verscheen de

vaststelling in het Staatsblad.

Tijdens de gevoerde onderhandelingen werd door de milieubeweging en ANB

aangedrongen op enkele veranderingen in het RUP en/of in een overeenkomst.

In het RUP werden onder meer volgende aanpassingen doorgevoerd, op vraag

van ANB en/of milieubeweging:

• Extra studiewerk over ecohydrologische effecten;

• Meer bos in de nabestemming en dus meer heraanvulling met externe gron-

den;

• Minder bos rooien voor de ontginning;

• Nastreven van een positieve natuuroppervlakte.

Belangrijk element in het dossier Achterste Hostie (Winters) is het opvullen van de

bestaande plas (20 ha) en het ontginnen in fases, waarbij de volgende fase slechts

mag aangevat worden nadat de eindafwerking van de vorige fase in uitvoering is.

Ook de beperking van het transport is een zeer belangrijk onderwerp.

Voor de zone Kaulindus (industrieterrein op gewestplan, wellicht bodemverontreini-

ging door vroeger gebruik) is onder meer voorzien dat ten opzicht van de oor-

spronkelijke plannen:

• De ontginningszone zelf wordt verminderd van 163 ha naar 108 ha, met vooral

behoud van (waardevol) bosgebied;

• De nabestemming recreatie vermindert van 49 ha naar 40 ha en de nabestem-

ming industrie vermindert van 30 ha naar 15 ha.

In totaal zal in beide gevallen samen 170 ha natuurgebied vastgelegd worden,

deels bestaande natuur waarvan de nabestemming eveneens natuurgebied

wordt, deels natuur die gerealiseerd dient te worden na ontginning.

Belangrijk hierbij is dat de milieubeweging streeft naar een waardevolle heraanvul-

ling van de waterplassen, met uitzondering van een deel van het gebied Kaulin-

dus waar binnen het recreatiegebied van 40 ha een waterpartij zal gerealiseerd

worden. De heraanvulling zal voor een deel bestaan uit natuurgebied op maai-

Pagina 11

veld niveau, voor een deel zal de heraanvulling zorgen voor een moerasland-

schap met de nodige aandacht voor een aantal typische soorten. De zone Win-

ters is aangemeld als vogelrichtlijngebied.

Juridische aspecen

Het oppervlaktedelfstoffenbeleid wordt geregeld door het oppervlaktedelfstoffen-

decreet en het geassocieerde uitvoeringsbesluit Vlareop. Het decreet stelt dat het

beleid inzake delfstoffen als basisdoelstelling heeft om op een duurzame wijze te

voorzien in oppervlaktedelfstoffen. Deze basisdoelstelling wordt nader geconcreti-

seerd door enkele bijzondere bepalingen.

Alhoewel sommige bepalingen ingaan op leefmilieu en natuur, zoals:

• Het ontginnen op een wijze dat er een maximale wederzijdse versterking ont-

staat tussen de economische componenten, de sociale componenten en de

milieucomponenten;

• Het maximale behoud en de ontwikkeling van de natuur en het natuurlijk milieu;

werd het decreet nadien dusdanig gewijzigd dat in feite de realisatie van natuur

grotendeels niet meer moet uitgevoerd worden.

Zo kan men als nabestemming, zelfs in natuurgebied, een diepe waterplas over-

houden als natuur. In het beste geval worden maatregelen opgevolgd om de

randzone (die niet mag ontgonnen worden) en een beperkte overgangszone tus-

sen randzone en de laagste waterstand op een natuurvriendelijke wijze in te rich-

ten en te beheren.

Dit is volstrekt onvoldoende, want het is duidelijk dat, ondanks de invoer van het

buitenland, het gebruik van recyclage, de zandwinningen op zee (die ook meer

en meer gecontesteerd worden) er nog zand zal moeten gewonnen worden, ze-

ker in Limburg.

Vandaar dat de milieubeweging op provinciaal niveau het zinvol vond om de ge-

plande zandwinning in Bocholt toch zo natuurvriendelijk mogelijk te realiseren. Hier-

bij dient vermeld dat zowel het schepencollege als externen die vooral de MER’s

opstelden en algemene ondersteuning verschaften, eveneens een verantwoorde

nabesteming van de zandwinningen nastreefden.

Aangezien er juridisch weinig mogelijkheden gebruikt konden worden werd geop-

teerd om een overeenkomst af te sluiten tussen de betrokkenen. In deze overeen-

komst worden dan afspraken vastgelegd die verder gaan dan de decretale be-

palingen. Zo werd (zie hoger) bekomen dat de bestaande waterplas in groeve

Winters zou omgevormd worden tot een moeraszone met aandacht voor enkele

specifieke vogelsoorten.

De groeve Kaulindus zal enkele waardevolle boszones behouden en het voorziene

industriegebied zal tot de helft van de oorspronkelijke oppervlakte beperkt wor-

den.

Voor de groeve Winters zal het eigendomsrecht na de ontginning overgedragen

worden aan een natuurvereniging. Een en ander zal (natuurlijk) opgevolgd moe-

ten worden. Daarom hebben we afgesproken dat er een opvolgingscommissie zal

worden samengesteld, in zekere zin gelijkaardig aan het Project Grind Comité

(PGC).

Deze commissie zal vooral de zandwinningen en de realisatie van de nabestem-

ming opvolgen en ook toezicht houden op bepaalde aspecten zoals het voort-

gangsrapport.

Wellicht zullen hier en daar wel bijsturingen en bijkomende afspraken nodig zijn,

maar het begin, de ontwerpovereenkomst, verloopt alleszins in positieve zin.

August Feyen

Pagina 12

De bestaande

waterplas werd

omgevormd tot

moeraszone

Pietpraat

De keizer… Het is hier chic. Dat is het minste wat je er kan van zeggen. Je merkt dat er hier wat kapitaal is gespendeerd. Hier zijn bekwame binnenhuis omwoeke-raars aan het werk geweest. Het resultaat is dan ook clean. Ooit was het hier een levendige vierkantshoeve van een “grote” boer met veel knechten en meiden. Je kan nog merken waar het hondenhok was op de binnenkoer. De huidige fietsenstalling was duidelijk ooit een koeienstal, met gebogen witgelakte gewelven. De hooizolders zijn omgebouwd tot gastenka-mers van standaard tot luxe. De schuur eronder is een eetzaal geworden waar residenten het ontbijt nuttigen. De mesthoop op de binnenkoer is ver-dwenen en vervangen door een prieeltje waaronder de gasten kunnen verwij-len, bijbabbelen en eventueel een drankje uit de koelkast halen met de be-taalkaart. In grote letters staat de naam van het etablissement boven de brede en hoge toegangspoort, waar vroeger de met hooi beladen karren naar binnen hobbelden over de kasseien. Ooit werd er hier hard gezwoegd en ge-zweet. Nu komt men genieten. Want “genieten” dat is de opperste betrach-ting van onze generatie. We sturen massaal selfies naar onze whatsappsge-noten om te tonen hoe leuk we bezig zijn en krijgen van 90% het antwoord dat we ervan moeten genieten. Met genieten wordt dikwijls( dus niet altijd) bedoeld : “consumeren”…. Er zijn nog beschavingen aan ten onder gegaan… We zouden Epicurus moeten herlezen…. Terug naar de hoeve. De uitbaters hebben tegen het oude gebouw een res-taurant gebouwd. Ook hier is het de bedoeling om de top te bereiken. Aan de prijzen te zien is men al aardig op weg…. Als vruchtenwijnmaker vind ik een prijs van meer dan 100€ voor een fles gegist druivensap behoorlijk absurd. Maar we gaan toch maar aan tafel. Het wordt dus één glas wijn en voor het overige water. Om de woorden van Alfred Jodocus Kwak te gebruiken: “We zijn wel goed maar we zijn niet gek”. Na een uurtje naar mekaar te hebben gekeken en een beetje gebabbeld, wordt het voorgerecht sierlijk neergevlijd: meloen uit eigen tuin. De tuin heeft blijkbaar de overstroming van zomer 21 meegemaakt: de meloen is ontsnapt nog voor hij volwassen was en is zo hard als een bikkel. Had er lie-ver eentje gehad van het grootwarenhuis. Bij de vraag van de afruimster of het gesmaakt heef, bevestigen we dat uiteraard: we gaan ons gedeisd hou-den in zo’n chique zaak. Het hoofdgerecht volgt en is, zonder in detail te treden ,een portie die mijn tweejarig kleinkind in twee minuten verorbert en besluit met: “nog!”. We kauwen dus uiterst langzaam elk van de vijfendertig erwtjes, de twee krieltjes en de halve wortel om zolang mogelijk bezig te blijven. Als veggies krijgen we er nog een flinterdunne groenteburger bij. Het ijsje met twee frambozen en een lik chocola besluit de maaltijd die on-geveer twee uren in beslag moest nemen. We trekken ons snel terug naar onze standaardkamer en duiken in onze fietstassen waar we gelukkig nog wat eetbaars vinden. Naast het verplicht genieten en dat ook te facebooken, past het blijkbaar ook dat we machtige en rijkere mensen de indruk geven dat ze inderdaad be-langrijk en knap zijn, al blijkt achteraf wel eens dat ze er niets van bakken (letterlijk hier dus). Waarom zeggen we niet gewoon tijdig ; “De keizer heeft geen kleren aan?” Dan kan die, met ons huidig zomerweer, geen kou vatten…. Piet Rymen

Pagina 13

Het najaar is traditioneel de tijd van zwerfvuilacties. Check je plaatselijke vzw.

Natuurpunt Limburg planten-verkoop 20 en 27 november Check voor een verkooppunt in jouw buurt op https://www.natuurpuntlimburg.be/plantenverkoop Edelhertensafari – Stamprooierbroek Zaterdag 2 oktober 2021 Van 19:00 tot 21:00 De natuur schakelt bij het invallen van de duisternis een versnelling hoger. Domein Woutershof Grootbroekstraat 46, Molenbeersel (Kinrooi) Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis Moestuinieren in het najaar Zaterdag 2 oktober 2021 Zaterdag 9 oktober 2021 en Zaterdag 23 oktober 2021 Telkens van 09:00 tot 13:00 Stedelijk Domein Kiewit Onze tuinspecialist vertelt je meer over najaarsteelt, weeuwenteelt, groenbemesters, zelf zaden oogsten en nog veel meer. Max. 15 volwassenen. Locatie: Ambertuin Domein Kiewit Domein Kiewit Putvennestraat 108, Hasselt Info: 011 23 98 98 Prijs: 15 €

Wandeling in de Maten: Spinnenwebben in de mist Zondag 3 oktober 2021 Van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Honden zijn niet toegelaten. Parking tegenover de Slagmolen Slagmolenweg, Genk Info: 089 35 99 61 genk@natuurpunt.be Prijs: € 2 p.p. voor niet-Natuurpuntleden. Paddenstoelen leren herkennen Zondag 3 oktober 2021 Van 13:30 tot 16:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Tijdens een korte wandeling verzamelen we allerlei materialen waar we nadien leuke dingen mee knutselen. We leren de kinderen terug spelen met en in de natuur! Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Inschrijven verplicht, max. 24 deel-nemers. Info: 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be Cursus: Meteo en klimaat voor de natuurliefhebber (Lanaken) Maandag 4 oktober 2021 Van 19:30 tot 22:00 Maandag 11 oktober 2021 van 19:30 tot 22:00 Natuurpunt Lanaken In deze 'weerles' leggen we de nadruk op praktisch toepasbare dingen zoals de soorten wolken, fronten, duiding bij weerspreuken, rechtstreekse invloed op de natuur e.d. De lesgever is Koen Leysen, al van kindsbeen af gebeten door het weer. Deze les is gekoppeld aan een bijkomende les over het klimaat. Online inschrijven verplicht! OC Berenhof Berenhofstraat 12, Lanaken Info: 0496 17 78 30 sarameyssen@gmail.com

Cursus: Klimaatverkenner (Hageven) Donderdag 7 oktober 2021 Donderdag 14 oktober 2021 Donderdag 21 oktober 2021 Zaterdag 30 oktober 2021 (excursie) Telkens van 19:30 tot 22:00 Bezoekerscentrum Hageven Je krijgt inzicht hoe de natuur op de klimaatsverandering reageert, ook in je eigen tuin. Je krijgt tal van inspirerende ideeën waar je zelf mee aan de slag kan gaan en niet te vergeten (h)eerlijke klimaatproevertjes. Benno Geertsma, Lander Wantens en Joke Flour begeleiden de lessen. Online inschrijven. Na je inschrijving ontvang je een bevestigingsmail met betaalinstructies. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Prijs: 40 €; Natuurpuntleden: 32 €; vrijwilligers BC Hageven: gratis. Wandeling in het Wik Zondag 10 oktober 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Honden zijn niet toegelaten. Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86, Genk Info: 012 21 55 87 genk@natuurpunt.be Basisprijs: € 2 p.p. voor niet-Natuurpuntleden.

Activiteitenkalender

Een meer uitgebreide beschrijving van de activiteiten is terug te vinden op www.uitinvlaanderen.be. Enkel activiteiten in de UIT-databank met label “natuurlijklimburg” worden door ons opgepikt en verwerkt. Door onzekerheden omwille van het coronavirus is inschrijven meestal verplicht en zijn deelnemersaantallen vaak beperkt. Hou je altijd aan de geldende regels van het moment! Neem voor de zekerheid steeds een mondmasker mee. You know the drill...

Pagina 14

Dag van de Trekvogel Zondag 10 oktober 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Pelt Vogelkenner Patrick Schuurmans vertelt je alles over vogels en hun trektocht. Pak zeker je verrekijker mee! Inschrijven vereist! Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Wandeling: Natuur in industriegebied Zondag 10 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Natuurpunt Genk Natuurwandeling in de Caetsbeek, een natuurgebied midden in een industriegebied. Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Parking Lambrechts Taunusweg 8, Genk Info: 0474 63 39 48 genk@natuurpunt.be Basisprijs: 2 € voor niet-Natuurpuntleden De wondere ontstaansgeschiedenis van Negenoord-Kerkeweerd Zondag 10 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw i.s.m. Heemkundige Kring Dilsen-Stokkem Enig idee vanwaar de naam ‘Negenoord’ komt? Welke invloed heeft de kracht van de Maas op haar omgeving? Maascentrum De Wissen Maaspark, Dilsen-Stokkem Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Paddenstoelenexpedities – Hengelhoef Zondag 10 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Wandelingen op maat: een gids voor beginners, gevorderden, of voor gezinnen Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren Info: 011 53 02 51 hengelhoef@limburgs-landschap.be

Paddenstoelentocht – Thiewinkel Zondag 10 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Dit in natuurgebied Thiewinkel, maar ook in het - uitzonderlijk opengestelde - kasteeldomein Lagendal. Een unieke kans! Kruising Opworpstraat - Lagendalstraat, Lummen Info: 0475 30 71 47 paul.peeters@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis; Lezing: 'De natuur in' tijdens de Week van het Bos (Tongeren) Dinsdag 12 oktober 2021 van 20:00 tot 22:00 Natuurpunt CVN Deze lezing is een beetje anders dan andere. Natuur blijft de groene draad, maar met een vleugje humor, een streepje muziek en een tikkeltje theater. Parking De Motten Dijk, Tongeren Info: 012 80 00 60 bibliotheek@stadtongeren.be Basisprijs: 5 €. Inschrijven verplicht. Legenden- en druppelkeswandeling Zaterdag 16 oktober 2021 van 20:00 tot 22:00 Natuurpunt Lummen Genieten van de nachtelijke geluiden, vergezeld door legendes en frisse borreltjes. Parking restaurant Beukenhof Beukenboomstraat 5, Lummen Info: natuur.lummen@gmail.com Dag van de Trage Weg mét heuse Fotozoektocht! Zondag 17 oktober 2021 van 09:00 tot 17:00 Natuurpunt Pelt Kom de trage wegen van Pelt ontdekken via een heuse fotozoektocht voor jong en oud! Vrije deelname, ter plaatse betalen. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Basisprijs: 2 €

Natuurspeurdertjes: 'Natuurlijk speelgoed uit het bos' Zondag 17 oktober 2021 van 13:30 tot 16:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Op avontuur in de natuur voor kinderen van 5 tot 7 jaar (en hun ouders) Tijdens een korte wandeling verzamelen we allerlei materialen waar we nadien leuke dingen mee knutselen. We leren de kinderen terug spelen met en in de natuur! Inschrijven verplicht, max. 24 deelnemers. Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Info: 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be Paddenstoelen in het speelbos Zondag 17 oktober 2021 van 14:00 tot 15:30 Natuurpunt Diepenbeek Paddenstoelen zoeken in en om het speelbos. Parking van "Het Demerstrand" Stationstraat, Diepenbeek Info: jos.paulussen1@telenet.be Paddenstoelenwandelingen met staptocht, kinderwandeling en excursie Zondag 17 oktober 2021 van 14:00 tot 16:30 Natuurpunt Hechtel-Eksel Een excursie met onze ervaren paddenstoelengids Jean-Claude Delforge, of een stevige stapwandeling door de bossen en duinen met oog voor de paddenstoelen. Voor de kinderen is er een speciale wandeling met verhalen over paddenstoelen en kabouters. Afspraak aan het infobord! Wandelgebied In den Brand Kamertstraat, Hechtel-Eksel Info: natuurpunt.hechtel-eksel@skynet.be

Pagina 15

Klimaatverandering Dinsdag 19 oktober 2021 van 20:00 tot 21:45 Limburgse Milieukoepel Tijdens deze lezing schept weerman Ruben Weytjens een duidelijk en objectief beeld van de feiten, gebaseerd op de algemene consensus in de klimaatwetenschap. In ongeveer anderhalf uur tijd krijg je een globaal en beknopt overzicht van de stand van zaken. Natuurpunt Limburg - Bezoekerscentrum Kiewit Putvennestraat 112, Hasselt Info: info@limburgsemilieukoepel.be Prijs: 9 €; 8€ voor leden van Limburgse Milieukoepel vzw te storten op IBAN BE04 4500 4915 7131 met vermelding van je naam en 'klimaat'. Volkstuin winterklaar maken – Hengelhoef Woensdag 20 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 De winter komt eraan en we stoppen de tuin in zijn winterbed. Hoe doen we dat? Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren Info: 011 53 02 51 hengelhoef@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Cursus Herfstfotografie in het Hageven (Pelt) Woensdag 20 oktober 2021 Zaterdag 23 oktober 2021 Zaterdag 30 oktober 2021 Woensdag 3 november 2021 Natuurpunt Pelt Fotografisch gezien is de herfst een wondermooie periode. Na een inleiding waar zowel techniek, uitrusting en inspiratie aan bod komen, gaan we gedurende twee voormiddag excursies zoveel mogelijk in de praktijk omzetten. De cursus staat open voor beginnende- evenals meer gevorderde fotografen. Alle soorten camera’s zijn welkom. De deelnemers worden verondersteld van de basisinstellingen van hun camera onder de knie te hebben. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Prijs: 42 €; vrijwilligers BC Hageven 30 €

Jeugdactiviteit JNN: Vruchten in de Herfst Zaterdag 23 oktober 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Pelt Tijdens een fotozoektocht verzamelen we materialen om nadien mee te knutselen. We sluiten af rond het vuurtje en poffen tamme kastanjes! Voor kinderen van 8 tot 12 jaar (of 6 jaar mits begeleiding). 1 keer inschrijven p.p. is vereist! Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Heksentocht Zondag 24 oktober 2021 van 13:15 tot 16:00 Je doet er allerlei heksenweetjes op en maakt je eigen heksenbezem. Durf jij te proeven van ons magisch heksendrankje? Kinderen mogen verkleed in hun favoriete heksenkostuum komen (volwassen natuurlijk ook). De luysmolen Luysenweg 2, Bocholt Inschrijven verplicht: els@rlkm.be Prijs: 2 €; Gezin: 5 €; Vuile botten tocht 4.0 – Ballewijers Zondag 24 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Breng best laarzen of waterdichte wandelschoenen mee. Niet geschikt voor buggy’s. Natuurgebied De Ballewijers Molenschansweg, Zonhoven Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis Neem eens een bosbad - laat de drukte achterwege Woensdag 27 oktober 2021 van 13:30 tot 16:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Online, offline! Druk, druk, druk! Van hot naar her! Neem eens een bosbad, rust gegarandeerd. Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Inschrijven op website Natuurpunt verplicht. Max. 24 deelnemers. 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be

Paddenstoelen in de kijker! Zondag 31 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Natuurpunt Pelt Kom mee op zoek naar de paddenstoelen van het Hageven, samen met specialist Jean-Claude Delforge! Inschrijven vereist! Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Druppelparcours – Itterbeekvallei Zondag 31 oktober 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Natuurgids Elly neemt je mee op een boeiend avontuur over druppels, beekjes, stromen en vijvers van de Itterbeekvallei. Pollismolen Molenstraat 56, Opitter (Bree) Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis; Wandeling in de Maten: De rijm op herfstbladeren Zondag 7 november 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Honden zijn niet toegelaten. Parking tegenover de Slagmolen Slagmolenweg, Genk Info: 089 35 99 61 genk@natuurpunt.be Basisprijs: 2 € voor niet-Natuurpuntleden Keltische bomenwandeling - boomkalenderexcursie Zondag 7 november 2021 van 12:30 tot 15:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Een combinatie van natuur, verleden en mythiek... ontdek welke betekenis de natuur had voor onze voorouders. Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Inschrijven verplicht op website Natuurpunt. Max. 24 deelnemers. Info: 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be

Pagina 16

Sagen- en legendenwandeling (Lummen) Zondag 7 november 2021 van 13:00 tot 16:00 Bezoekerscentrum Schulensmeer - Vrienden van het Schulensmeer Een verteller toont je de typische planten en dieren van het Schulensbroek en knoopt er boeiende verhalen aan vast. Voor jong en oud. Demerstraat 60, Lummen Max. 20 deelnemers Info: 013 55 63 81 schulensmeer@natuurpunt.be Basisprijs: 2 €; Natuurpuntleden 1 € Vegers voor Vlinders i.s.m. Werkgroep ISIS Zondag 7 november 2021 van 13:00 tot 17:00 Natuurpunt Pelt Om de heidevlinder in stand te houden. Gratis voor leden van werkgroep ISIS en Natuurpunt - niet leden betalen 5 euro per bubbel - 20 bubbels - Inschrijven op info@werkgroepisis.be. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Zwammentocht – Kattevennen Zondag 7 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Dood hout geeft opnieuw leven! Natuurgids Jos neemt je mee op een fascinerende ontdekkingstocht in het wondere wereldje van schimmels. Nationaal Park Hoge Kempen Planetariumweg 18, Genk Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis; Birdingsafari – Bergerven Zondag 7 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Bergerven is een van de belangrijkste overwinteringsplaatsen van vogels in deze regio. Je kan er op goede momenten honderden watervogels zien. Parking Kapel van de Weerstand Brugstraat, Rotem (Dilsen-Stokkem) Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis;

Ontwapenende natuur Donderdag 11 november 2021 van 12:30 tot 15:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Een mooie, rustgevende portie natuurbeleving. Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Inschrijven verplicht op website Natuurpunt. Max. 24 deelnemers. Info: 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be Gelukswandeling Zondag 14 november 2021 van 08:30 tot 10:30 Natuurpunt Zuidoost-Limburg Hoe ga jij met de prikkels rond je om. We werken met zintuigen, ademhaling, spierspanning en bewustwording. We wandelen ongeveer 3 km door natuurgebied. Vaak op oneffen terrein zonder paden. In de winter is het een nat gebied.We staan ook regelmatig een tijdje stil in open terrein. Een kledingslaagje extra is dus aan te raden. Minimumleeftijd 15j. Max. 15 deelnemers. Winterbeek - Equivalent Hombroekstraat 25, Hoeselt Info: 0468 01 86 29 ellen.stoffelen@equi-valent.eu Prijs: 25 €; Wandeling in het Wik Zondag 14 november 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Honden zijn niet toegelaten. Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86, Genk Inschrijven verplicht. Info: 012 21 55 87 genk@natuurpunt.be Basisprijs: 2 € voor niet-Natuurpuntleden Buiten word je beter – Negenoord Zondag 14 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Natuur heeft een gunstige invloed op onze gezondheid. Hoe kan je dit optimal benutten? Maascentrum De Wissen Maaspark, Dilsen-Stokkem Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be

Buiten word je beter: Excursie met MaasVerkenner Zondag 14 november 2021 van 14:00 tot 17:00 Regionaal Landschap Kempen en Maasland Natuur heeft een gunstige invloed op onze gezondheid. Hoe kan je dit optimal benutten? Wandelschoenen of laarzen zijn dan aangeraden. Je past je kledij ook best aan aan het weer van de dag. Maascentrum De Wissen Negenoordlaan 2, Stokkem Info: 089 65 56 65 info@rivierparkmaasvallei.eu Basisprijs: 2 € p.p.; 5 € per gezin. Cursus: Mossen en korstmossen (Pelt) Dinsdag 16 november 2021 Dinsdag 23 november 2021 Zaterdag 27 november 2021 Zaterdag 4 december 2021 Bezoekerscentrum Hageven De excursies vinden plaats op zaterdagvoormiddag 27 november en 4 december 2021, telkens van 9u30 tot 12u00 georganiseerd door Plantenwerkgroep De Slobkousjes. Online inschrijven. Na je inschrijving ontvang je een bevestigingsmail met betaalgegevens. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Prijs: 40 €; Natuurpuntleden 36 €; Vrijwilligers BC Hageven: gratis. Heksencursus: heksenbezems en -soep maken - Hengelhoef Woensdag 17 november 2021 van 14:30 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Na een zelfbereid heksensoepje maken we een echte heksenbezem. Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren Info: 011 53 02 51 hengelhoef@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be

Pagina 17

Lezing: The big five - Hoe leven we samen? (Borgloon) Vrijdag 19 november 2021 van 19:00 tot 21:00 Natuurpunt Borgloon Na decennia van afwezigheid zijn bever, ever en wolf terug. Otter en edelhert staan voor de deur. Helaas kennen we elkaar niet zo goed en ontstaan hier en daar conflicten. Nochtans zijn er voorbeelden genoeg die aantonen dat samenleven best mogelijk is. Wie konden we beter vragen dan Joeri Cortens om deze dieren beter te leren kennen? CC Panishof Bommershovenstraat 23, Borgloon Info: 0497 24 21 38 stefan.carolus@telenet.be Basisprijs:10 €; Natuurpuntleden 5 € Dag van de Natuur in het Hageven! Zaterdag 20 november 2021 van 08:00 tot 11:00 Natuurpunt Pelt We trekken erop uit in het Hageven en steken de handen uit de mouwen. Achteraf is er soep en broodjes voorzien voor de harde werkers! Bezoekerscentrum de Wulp Tussenstraat 10, Neerpelt (Pelt) Inschrijven verplicht Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Dag van de Natuur Zaterdag 20 november 2021 van 08:00 tot 11:00 Natuurpunt Lummen We steken samen onze handen uit de mouwen! Ook de natuur heeft af en toe wat onderhoud nodig. Hoe meer volk hoe lichter het werk. Parking Theepot Ashoekstraat, Lummen Info: natuur.lummen@gmail.com Dag van de natuur Zaterdag 20 november 2021 van 14:00 tot 15:30 Natuurpunt Diepenbeek Boomplantactie op het terrein van het oud harmonielokaal op de Ganzenbroekstraat. Dit gebeurt met de sponsorgelden die het Expeditie Natuurpunt team “De jeugd van tegenwoordig” samen bracht. terrein oud Harmonielokaal Ganzenbroek, Diepenbeek Info: 0487 60 02 56 richard.vuurstaek@telenet.be

Natuurspeurdertjes: Op herfstsafari Zondag 21 november 2021 van 12:30 tot 15:00 Bezoekerscentrum De Watersnip Tijd om naar buiten te gaan!! Avontuur in de natuur voor kinderen van 5 tot 7 jaar (en hun ouders). Bezoekerscentrum De Watersnip Grauwe Steenstraat 7, Koersel-Beringen Inschrijven verplicht op website Natuurpunt. Max. 24 deelnemers. Info: 011 45 01 91 zwartebeek@natuurpunt.be Herfstgevoel-tocht – Zwarte Berg Zondag 21 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Unieke kans om dit gebied te bezoeken. Met een schitterend uitzicht als beloning. Mijnkathedraal Sint-Lambertus Torenlaan, Genk Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.b www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis Dag van de natuur Zondag 21 november 2021 van 14:00 tot 15:30 Natuurpunt Diepenbeek Boomplantactie in het Speelbos door “deMens.nu, Fakkeltjes vzw”. Parking van "Het Demerstrand" Stationstraat, Diepenbeek Info: 0487 60 02 56 richard.vuurstaek@telenet.be Wintergasten langs de Maas Zondag 28 november 2021 van 09:00 tot 12:30 Natuurpunt Genk Op zoek naar trekplaatsen van watervogels. Meenemen: Goede wandelschoenen of laarzen. Inschrijven verplicht. Honden zijn niet toegelaten. Parking Station Genk Europalaan, Genk (daarna carpool) Info: 089 36 11 08 genk@natuurpunt.be Prijs: € 2 p.p.voor niet-Natuurpuntleden

De kracht van water Zondag 28 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Zonder water geen Kempen~Broek. De Verkenner leert je hier alles van! Met proefjes en doe-opdrachten. Domein Woutershof Grootbroekstraat 46, Molenbeersel (Kinrooi) Inschrijven verplicht: els@rlkm.be Prijs: 2 €; Gezin: 5 € Winter voor de deur tocht – Koningsteen-Kollegreend Zondag 28 november 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw De grindplassen in dit natuurgebied samen met de Maas en zijn brede bedding, zijn magneten voor leuke wintergasten. Laarzen zijn aangeraden Kerk van Kessenich Kerkstraat, Kinrooi Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis Help vogels de winter door – Hengelhoef Woensdag 1 december 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Vandaag helpen we vogels een handje en maken we zelf vetbollen, pindasnoeren of een vogelpizza. Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren Info: 011 53 02 51 hengelhoef@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be Wandeling in de Maten: Sporen in de sneeuw Zondag 5 december 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Honden zijn niet toegelaten. Parking tegenover de Slagmolen Slagmolenweg, Genk Info: 089 35 99 61 genk@natuurpunt.be Deelname: €2 p.p. voor niet-Natuurpuntleden

Pagina 18

Een Sprookjesachtige Sfeerwandeling! Zaterdag 11 december 2021 van 17:00 tot 20:00 Natuurpunt Pelt Kom wandelen langs honderden kaarsjes, Zweedse fakkels, brandende boomstammen en helse vuren. Vrij vertrek tussen 17u en 20u. Mét speciale kinderactiviteit van JNN (alleen hiervoor inschrijven) - gratis deelname voor JNN'ers. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Prijs: 4 € volwassenen - 2 € voor kinderen. Winter(w)onderland - Uitstap naar Plateau Caestert en de Jezuïetenberg Zondag 12 december 2021 van 09:00 tot 17:00 Natuurpunt Pelt We gaan ondergronds vleermuizen spotten, vervolgens gaan we naar de Jezuïetenberg en lunchen we in 'Kannen en Kruiken'. Bezoekerscentrum Hageven Tussenstraat 10, Neerpelt (carpool van daaruit) Inschrijven verplicht Info: 011 80 26 77 bc.hageven@natuurpunt.be Excursie vogelkijken – Negenoord Zondag 12 december 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw i.s.m. Promo Stokkem vzw In deze tijd van het jaar kan je hier grote aantallen wintergasten waarnemen. Met een natuurgids leer je de verschillende vogelsoorten kennen. Maascentrum De Wissen Maaspark, Dilsen-Stokkem Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be

Natuurcoach: ontdek de winter in jezelf – Hengelhoef Zondag 12 december 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw We komen eerst tot rust in de natuur dankzij enkele ontspanningstechnieken en gaan vervolgens op zoek hoe de winter ons kan inspireren over onze eigen innerllijke groeiprocessen. Bezoekerscentrum Limburgs Landschap vzw Hengelhoefdreef 6, Houthalen-Helchteren Inschrijven verplicht, max. 12 deel-nemers. Info: 011 53 02 51 hengelhoef@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be Over rozen en stenen, legendes aan de Maas - Excursie met MaasVerkenner Zondag 12 december 2021 van 14:00 tot 17:00 RLKM In dit pittoreske Maasdorpje gebeurden ten tijde van Harlindis en Relindis bijzondere dingen… Gebouwen, brugjes en de kerk getuigen vandaag nog steeds van deze wonderen. Wandelschoenen of laarzen zijn aangeraden bij slecht weer. Sint Annakerk Aldeneik Adelhardweg 112, Maaseik Info: 089 65 56 65 info@rivierparkmaasvallei.eu Prijs: 2 €; Gezin: 5 € Winterwandeling doorheen de Stiemerbeekvallei Zondag 19 december 2021 van 09:00 tot 12:00 Natuurpunt Genk Meenemen: Goede wandelschoenen. Inschrijven verplicht. Parking Thor park André Dumontlaan, Genk Info: 089 36 11 08 genk@natuurpunt.be Basisprijs: 2 € p.p. voor niet-Natuurpuntleden

Speurneuzenwandeling – Vossenberg Zondag 19 december 2021 van 14:00 tot 16:00 Limburgs Landschap vzw Natuurgids Robert weet alles over sporen en wie deze heeft achter gelaten. Parking Kapel van de Weerstand Brugstraat, Rotem (Dilsen-Stokkem) Info: 011 53 02 51 info@limburgs-landschap.be www.limburgs-landschap.be Prijs: 2 €; Leden: gratis; Winterwandeling en jaarafsluiting Zondag 19 december 2021 van 14:00 tot 16:30 Natuurpunt Regio Zelem Pittige winterse wandeling door een deel van het natuurgebied. Nadien voorzien we een drankje bij het kampvuur. Einde Broekstraat Broekstraat, Zelem Info: zwartebeek@natuurpunt.be Winterstruintocht Zondag 26 december 2021 van 13:15 tot 16:00 Zin in een stevige winterse wandeling op 2de kerstdag? En wie weet, spot je wel een ijsvogel! Natuureducatief Centrum Mariahof Einde Mariahofstraat, Beek (Bree) Inschrijven verplicht: els@rlkm.be Prijs: 2 €; Gezin: 5 €

Pagina 19

Limburgse Milieukoepel vzw

Opgelet: nieuw adres vanaf 2021

Theresiastraat 29

3500 Hasselt

Telefoon: 011 22 50 73

GSM coördinator: 0473 78 90 56

E-mail: info@limburgsemilieukoepel.be

L I M B UR G SEM I L I EUK OEP EL . WO R DPR E S S . C OM B E Z O E K O O K O N Z E F AC E B O O K P AG I N A

Het secretariaat is geopend

van maandag tot vrijdag van 9 tot 16 uur

Wegens Corona werken ook wij van thuis.

Maak dus best een afspraak.

Fotoverantwoording:

Cover: Els Ferson

Pagina 5: Els Ferson

Pagina 6: Els Ferson

Pagina 7: https://www.natuuroprecept.nl/

gezondheidsvoordelen

Pagina 10: “Haspengouwgroen” J.

Pagina 19: Els Ferson

Pagina 20: Jan Vandegoor

Pagina 20