2016JAARVERSLAG

L U M O S

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

32

VOORWOORD 3MISSIE EN VISIE 4OPLEIDING, VORMING EN ERVARINGSUITWISSELING GERICHT OP MAXIMALE ZELFREDZAAMHEID: EEN DUURZAME IMPACT 62016 IN EEN NOTENDOP 8HOOFDACTIVITEITEN

CONGO-KINSHASA 10RWANDA 12KAMEROEN 14BENIN 16

ZUID-NOORDZENDINGEN 18ZUID-ZUIDZENDINGEN 20ONZE AFRIKAANSE PARTNERS AAN HET WOORD 21STRUCTUREEL PARTNERSCHAP EN SYNERGIE 24DUURZAME MATERIËLE EN TECHNISCHE ONDERSTEUNING 28IMPULSPROJECTEN 29FINANCIEEL BILAN 2016 30FONDSENWERVING 34

TRANSPARANTE EN DUURZAME FONDSENWERVING 35STEUN LUMOS 36HET DUOLEGAAT 39

UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST 40BESTUUR EN OPERATIONELE WERKING 43DANKWOORD 46

LUMOS is een organisatorische eenheid in UZ Leuven en staat voor Leuvense Universitaire Medische Ontwikkelingssamenwerking en Solidariteit. LUMOS is in 2007 opgericht uit de samenwerking van UZ Leuven, de groep Biomedische Wetenschappen KU Leuven en het departement Gezondheidszorg en Technologie van UC Leuven-Limburg campus Gasthuisberg.

In 2016 heeft LUMOS haar programma’s voortgezet met de blijvende financiële ondersteuning uit het Impulsfonds van UZ Leuven. De succesrijke afronding van het werkjaar 2016 was mogelijk dankzij het engagement van meer dan 150 medewerkers van UZ Leuven, KU Leuven en UCLL. Al die medewerkers hebben hun expertise in de gezondheidszorg het afgelopen jaar ten volle ingezet voor de hoofdactiviteiten van LUMOS in Benin (Boko en Papané), Congo-Kinshasa (Kisantu, Mosango, Budjala en Drodro), Kameroen (Njinikom, Shisong en Bafut) en Rwanda (Kabutare).

Niet alleen de samenwerking met de lokale partners in Afrika, maar ook de opbouw van complementariteit met externe partners staat centraal in onze werking. LUMOS deelt met die partners deskundigheid, middelen en medewerkers op het terrein.

Voor de activiteiten in Congo werkt LUMOS samen met de Belgische ngo Memisa. Dankzij die samenwerking kan LUMOS haar decennialange engagement in Kisantu versterken in synergie met een ervaren partnerorganisatie. In het kader van dat samenwerkingsverband heeft LUMOS haar medische activiteiten kunnen uitbreiden naar drie andere lokale ziekenhuizen, verspreid in Congo: Budjala, Drodro en Mosango.

In Benin is recent een samenwerking opgestart met de Stichting Hubi & Vinciane en met de ngo’s Memisa en Artsen Zonder Vakantie. Die samenwerking heeft zich in 2016 verder ontwikkeld. Dat programma laat onder meer toe om, naast Noord-Zuidsamenwerking, ook aandacht te besteden aan de ontwikkeling van Zuid-Zuidverbanden, onder meer door de uitwisseling van lokale medische expertises tussen Benin en Congo.

In dit jaarverslag krijgt u eerst een beknopte beschrijving van de missie en visie van LUMOS. Daarna volgt de rapportering over de activiteiten die in het werkjaar 2016 in het kader van de verschillende regionale projecten zijn uitgevoerd. Aansluitend krijgt u enkele treffende getuigenissen van Afrikaanse partners en een beknopte voorstelling van de structurele partnerschappen. Verder schetst het verslag het financiële bilan van 2016 en de fondsenwerving van LUMOS. Vervolgens wordt de bestuurlijke en operationele structuur van onze organisatie voorgesteld. Tot slot kijkt het jaarverslag vooruit naar de toekomstige uitdagingen waar LUMOS voor staat.

We sluiten het verslag af met een dankwoord voor de organisaties, schenkers en medewerkers die zich in 2016 zijn blijven inzetten voor LUMOS. Onze dankbaarheid richt zich in het bijzonder tot iedereen die zich vrijwillig heeft geëngageerd voor de diverse acties van LUMOS, zowel voor de voorbereiding en de opvolging van de projecten in Leuven als voor de uitvoering in de Afrikaanse partnerlanden.

We hopen u met dit jaarverslag een goed beeld te geven van de activiteiten en van de impact van LUMOS op het gebied van de medische ontwikkelingssamenwerking met haar partners in Afrika.

Prof. dr. Jan Verhaegen Prof. dr. Marc DecramerVoorzitter Raad van bestuur LUMOS Gedelegeerd bestuurder UZ Leuven

VOOR

WOO

RD

LUMOS is de drijvende kracht achter de medische ontwikkelingssamenwerking van UZ Leuven. Zij voert haar opdracht uit door het mobiliseren van klinische, paramedische, technische en administratieve medewerkers. Zij stellen op vrijwillige basis hun academische, klinische, technische en organisatorische expertise ter beschikking van LUMOS en haar partners in Afrika. Elk jaar reizen zo verschillende geëngageerde medewerkers van UZ Leuven, KU Leuven en UC Leuven-Limburg, samen met externe partners van LUMOS naar Afrika om hun kennis en ervaring te delen met hun collega’s in Congo-Kinshasa, Rwanda, Kameroen of Benin.

Voor UZ Leuven is ontwikkelingssamenwerking geen nevenactiviteit. Ontwikkelingssamenwerking is integendeel een onlosmakelijk deel van de missie van het ziekenhuis. UZ Leuven bundelt zijn medische kennis en ervaring met de expertise van partners in eigen land, om die ter beschikking te stellen van de medische zorg in Afrikaanse landen. Zorgverleners trachten in die landen in zeer moeilijke omstandigheden duurzame gezondheidszorg te ontwikkelen.

LUMOS onderschrijft als eenheid binnen UZ Leuven de waarden uit de basisverklaringen over de identiteit en de opdracht van UZ Leuven, KU Leuven en UCLL. Vanuit die waarden streeft LUMOS naar een duurzame ontplooiing van basisgezondheidszorg in partnerlanden in het Zuiden en meer in het bijzonder in Centraal- en West-Afrika. Dat doel tracht LUMOS te realiseren aan de hand van vormingsprogramma’s voor lokale artsen en gezondheidswerkers en door een gerichte overdracht en opbouw van kennis en vaardigheden. Dat alles gebeurt binnen een samenwerkingsverband dat gekenmerkt is door wederkerigheid en transparantie. Op lange termijn is het ultieme doel van LUMOS de partnerziekenhuizen in Afrika zelfstandig te laten functioneren. Dat doel vertaalt zich in de visie van onze organisatie.

LUMOS

handelt vanuit prioritaire lokale behoeften van haar partners in Afrika, die nood hebben aan zowel basisgezond-heidszorg als relevante gespecialiseerde zorg aangepast aan hun lokale context;

hanteert een multidisciplinaire benadering, waarbij klinische opleiding en vorming van gezondheidswerkers, medische dienstverlening en volksgezondheid met elkaar interageren;

stimuleert een integrale en integrerende aanpak van de gezondheidszorg binnen een ontwikkelingscontext;

ondersteunt haar Afrikaanse partners in het zelfstandig ontwikkelen van kwaliteitsvolle gezondheidszorg, die model kan staan voor het Zuiden en moet uitmonden in maximale zelfredzaamheid;

bouwt aan versterking van haar draagvlak binnen en buiten de brede universitaire context door gemotiveerde deskun-digen, gezondheidswerkers in opleiding en studenten op diverse ontwikkelings relevante gebieden te sensibiliseren;

streeft naar het mobiliseren van middelen en mensen voor het uitvoeren van diverse operationele acties en voor het verzekeren van de continuïteit daarvan;

ondersteunt, op basis van haar medische ervaring op het terrein, operationeel gericht wetenschappelijk onder-zoek, dat aansluit bij haar missie;

faciliteert wetenschappelijk basisonderzoek in het kader van een klinisch translationele benadering, met een effec-tieve meerwaarde voor de patiëntengroepen, de zorgverstrekkers en de opleiders in de Afrikaanse partnerlanden.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

54

MIS

SIE

VISI

E

OPLEIDING, VORMING EN ERVARINGSUITWISSELING GERICHT OP MAXIMALE ZELFREDZAAMHEID: EEN DUURZAME IMPACT

LUMOS streeft naar een maximale zelfredzaamheid door in te zetten op een zelfstandige ontwikkeling van kwaliteitsvolle gezondheidszorg in het Zuiden. Daarbij zijn de uitgangspunten de prioritaire lokale behoeften inzake basisgezondheidszorg en de daaraan gekoppelde gespecialiseerde zorg. Tot de kernactiviteiten van LUMOS behoort daarom de capaciteitsversterking van lokaal ziekenhuispersoneel door middel van (para-)medische, technische, organisatorische (ziekenhuishygiëne en stockbeheer) en beheersmatige (ziekenhuismanagement en accreditering) zendingen. Technische ondersteuning neemt een belangrijke plaats in. Terreinvrijwilligers stellen immers vaak vast dat er grote nood is aan aangepaste klinische apparatuur enerzijds en aan kennis en opleiding omtrent het onderhoud en het duurzame gebruik van de reeds aanwezige apparatuur anderzijds.

Om de impact van de activiteiten van LUMOS te garanderen, is een efficiënte organisatie in de partnerziekenhuizen belangrijk. Daarom wordt veel aandacht besteed aan organisatorische en beheersmatige aspecten. Zo spelen het faciliteren van Zuid-Zuiduitwisselingen en de vorming van sleutelpersonen in “train-the-trainer”-programma’s een belangrijke rol in de werking van LUMOS. De focus van onze organisatie ligt steeds op de algemene werking van het ziekenhuis, eerder dan op de individuele gezondheidswerker, om zo een duurzame impact op de gezondheid van de brede bevolking te bewerkstelligen. De gerichte vorming van het lokale gezondheidspersoneel heeft dus als doel de structuur van het partnerziekenhuis integraal te versterken. De progressieve overdracht van de leiding en verantwoordelijkheid met betrekking tot de activiteiten van LUMOS aan de lokale partners moet op lange termijn leiden tot een maximale zelfredzaamheid van de Afrikaanse partners. In functie van die progressieve overdracht streven we naar een stapsgewijze opbouw van capaciteiten en een gezamenlijke zoektocht naar duurzame alternatieven voor de interventies van LUMOS.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

6

Onderwijs en vorming zijn noodzakelijke voorwaarden voor ontplooiing en vooruitgang van een samenleving. Een goede gezondheidszorg is eveneens onontbeerlijk. Wereldwijd belanden jaarlijks 100 miljoen mensen in armoede door te hoge medische kosten. Bovendien woont de helft van de wereldbevolking op het platteland, terwijl slechts minder dan een kwart van het gezondheidspersoneel daar actief is. Zo heeft volgens cijfers van de Wereldbank (2015) en de WHO (2011, 2015) 1,3 miljard mensen in het Zuiden geen toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg.

Een duurzame ontwikkeling kan dus slechts bereikt worden door een combinatie van goed onderwijs en een goede gezondheidszorg. Daarom kiest LUMOS voor een gerichte overdracht en ontwikkeling van kennis en vaardigheden en voor het faciliteren van ervaringsuitwisseling om op doeltreffende en duurzame wijze de capaciteiten van de lokale partnerziekenhuizen en hun zorgverstrekkers te versterken. Basisgezondheidszorg krijgt daarbij prioriteit.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

7

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

8

4

104

47

landen in Sub-Sahara-Afrika

missieleden

zendingen

BENIN KAMEROEN

CONGO-KINSHASA

RWANDA

De hoofdactiviteiten van LUMOS vinden plaats in Benin, Congo-Kinshasa, Kameroen en Rwanda.

De activiteiten van onze vrijwilligers in het Zuiden zijn gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de gezondheidszorg. In de eerste plaats doen ze dat door de capaciteit van de zorg te versterken met “training on the job”, “bed side teaching” en praktische workshops. Daarnaast zorgen ze ook voor klassieke theoretische sessies en werken ze standaarden, richtlijnen en protocols voor specifieke klinische, administratieve en logistieke thema’s uit.

van 104 missieleden bij 10 partnerziekenhuizen en 7 lokale partners (6 ziekenhuizen of ziekenhuisnetwerken en 1 lokale ngo)

2016 in een notendop

LUM

OS W

ERKI

NG

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

9

In 2016 kon LUMOS 79 verschillende vrijwilligers op het terrein inzetten. Al die vrijwilligers zijn experts op het gebied van de gezondheidszorg en daaraan gerelateerde domeinen. Meer dan 20% van de vrijwilligers nam deel aan meerdere zendingen.

Ook in België kan LUMOS rekenen op de inzet en het engagement van talrijke vrijwillige medewerkers. Zij helpen bij de inhoudelijke en administratieve voorbereiding van de zendingen, bij de sensibilisering en communicatie omtrent de werking van LUMOS en bij de verzending van biomedisch materiaal en ziekenhuisuitrusting.

79 terreinvrijwilligers

NIEUW IN 2016: PROFESSIONELE ONDERSTEUNING EN ZICHTBAARHEIDIn 2016 besloot LUMOS opnieuw te investeren in professionele ondersteuning van haar werking. Het tijdelijke halftijdse mandaat van coördinator is ingevuld door een voltijdse vaste coördinator, versterkt door een halftijdse administratief en logistiek medewerkster. Verder is een kantoorruimte in UZ Leuven ingericht. Daar kunnen vrijwillige medewerkers, sympathisanten en geïnteresseerden terecht voor advies, hulp of het bespreken van ideeën en activiteiten. Tegelijk geeft die nieuwe kantoorruimte meer zichtbaarheid aan LUMOS binnen UZ Leuven.

Besteding budget Zuidwerkingin %

De inzet, tijd en energie van onze vrijwilligers is moeilijk te becijferen. Het eerste deel van het jaarverslag 2016 geeft een beeld van de realisaties per partnerland, waar zowel de terreinmedewerkers tijdens missies in Afrika als de actieve vrijwilligers in België aan bijdragen.

54 22

816 BENIN

CONGO-KINSHASAKAMEROENRWANDA

2311

7

6

BENIN | 8 CONGO-KINSHASA | 37KAMEROEN | 33 RWANDA | 26

MEDICI EN PARAMEDICIEXPERTS IN GERELATEERDE DOMEINEN EN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN, ZOALS TECHNIEK, LOGISTIEK, IT, ZIEKENHUISMANAGEMENT, RUIMTEPLANNING EN ACCREDITERING

2872

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

10

CONGO-KINSHASA In 2014 startten LUMOS en de Belgische ngo Memisa een samenwerking op in het kader van een driejarenprogramma ter verbetering van de gezondheidszorg in Congo-Kinshasa. Het programma wordt gefinancierd door het federale agentschap DGD, Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp. Door die financiering kon het initiële budget dat LUMOS in Congo investeert vervijfvoudigd worden. Dat compenseert de stopzetting van de gezondheidszorgprogramma’s van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (BTC) in Congo. Dankzij die financiering kan LUMOS haar jarenlang opgebouwde activiteiten in het Hôpital Saint-Luc te Kisantu (Kongo Central) voortzetten. Met de extra middelen kunnen we bovendien meer doeltreffende acties ontplooien om de gezondheidszone Kisantu uit te bouwen tot een modelsite in Congo. Het Hôpital Saint-Luc wordt daarbij gepositioneerd als een opleidingscentrum voor de drie demonstratiezones (Budjala, Drodro en Mosango) in drie andere Congolese provincies. Daarnaast is ook de, door Memisa gesuperviseerde, zone Gombe-Matadi bij bepaalde vormingsactiviteiten van LUMOS betrokken.

Dankzij de inbreng van LUMOS en de subsidiëring van DGD in het driejarenprogramma, kan daarnaast ook het forfaitaire betalingssysteem gehandhaafd blijven. Dat systeem werd in de periode 2008-2013 door het BTC ingevoerd in het Hôpital Saint-Luc. Het heeft in belangrijke mate bijgedragen tot een betaalbare gezondheidszorg voor de armere bevolking van de regio.

De inhoudelijke inbreng van LUMOS spitst zich vooral toe op medische opleiding en technische ziekenhuisondersteuning. Dat leer- en uitwisselingsproces zal voornamelijk op lange termijn zijn vruchten afwerpen en is gebaseerd op wederzijds respect en vertrouwen. Bepaalde opleidings momenten worden gedeeld met vertegenwoordigers van de demoziekenhuizen (infra) en kunnen gerealiseerd worden dankzij een nauwe samenwerking tussen de verschillende partners. Regelmatige missies van LUMOS-deskundigen zorgen voor continuïteit. Wegens de woelige politieke situatie in Congo-Kinshasa was LUMOS in het najaar echter genoodzaakt enkele missies te annuleren.

CONG

O-KI

NSHA

SAKISANTU

DRODROBUDJALA

MOSANGO

ALGEMENE / CENTRALE ORGANISATIE VAN DE WERKGROEP

Voorzitter werkgroep en algemeen verantwoordelijke zendingen Congo-Kinshasa em. prof. dr. Fons Verdonck en mevrouw Sandy Groeninck (coördinator LUMOS)Algemeen verantwoordelijke zendingen Budjala prof. dr. Jan VerhaegenAlgemeen verantwoordelijke zendingen Drodro dr. Carla VerpoortenAlgemeen verantwoordelijke zendingen Mosango em. prof. dr. Guy MarchalCentrale organisatie en administratieve ondersteuning mevrouw Sandy Groeninck (coördinator LUMOS)

HOOFDACTIVITEITEN

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

11

REALISATIES 2016LUMOS heeft zich in het kader van het LUMOS-/Memisa-/DGD-programma in 2016 uitdrukkelijk geprofileerd als een belangrijke partner in de kwaliteitsverbetering van het zorgaanbod in het ziekenhuis te Kisantu. In 2016 vonden in het totaal 23 missies plaats, gespreid over de vier Congolese partnerziekenhuizen en uit-gevoerd door 26 verschillende vrijwilligers. In Kisantu zijn onderstaande diensten en domeinen binnen de zorg ondersteund. Bij zendingen en opleidingen aangeduid met een asterisk (*) sloten medewerkers van de demoziekenhuizen aan.

Pediatrie en neonatologie* Laboratorium* Kinesitherapie en preventieve klompvoetbehandeling* (in samenwerking met het Sint-Niklaasfonds) Tandheelkunde* Ziekenhuishygiëne Apotheek Ziekenhuis-management Inwendige geneeskunde IT Techniek en waterdistributie

LUMOS ondersteunde eveneens de begeleiding van de directie van het Hôpital Saint-Luc dankzij de hulp van een regionaal expert in financieel ziekenhuismanagement.

De zendingen naar de demonstratieziekenhuizen bouwden voort op opleidingen die de deelnemende mede werkers al ontvangen hadden in het ziekenhuis in Kisantu. Die opleidingen werden gegeven door LUMOS- vrijwilligers en medewerkers van het ziekenhuis in Kisantu. Tijdens de zendingen in de demonstratiezieken-huizen werden de betrokken medewerkers ondersteund bij de implementatie van de nieuwe technieken en activiteiten die ze aanleerden in Kisantu. De volgende zendingen kwamen aan bod:

Pediatrie Tandheelkunde Ondersteunende diensten: Laboratorium, Medische beeldvorming en WASH (Water, Sanitation and Health)

Tijdens sommige zendingen waren opeenvolgend meerdere demonstratieziekenhuizen betrokken.

EERSTELIJNSZORG IN DE GEZONDHEIDSCENTRADoor de samenwerking met Memisa en de DGD-financiering kunnen de omliggende gezondheidscentra van de gezondheidszone Kisantu beter betrokken worden bij de activiteiten in het referentieziekenhuis Saint-Luc. Daardoor kan LUMOS de impact van bepaalde medische en organisatorische activiteiten verbreden naar een grotere patiëntenpopulatie. In 2016 zijn de activiteiten van LUMOS reeds in een breder kader geplaatst. In het komende vijfjarenprogramma (2017-2021) wordt samen met Memisa gewerkt aan het operationaliseren van de activiteiten met de gezondheidscentra.

HÔPITAL ST. LUC KISANTU: OPLEIDINGSCENTRUM VOOR DRIE DEMOZIEKENHUIZENSinds de start van het driejarenprogramma Memisa/DGD (2014-2016) bouwt Memisa samen met LUMOS het Hôptial Sain-Luc te Kisantu uit tot een opleidingscentrum voor drie ‘demoziekenhuizen’ in minder bereikbare provincies van Congo (Budjala, Drodro en Mosango). Artsen en verpleegkundigen van die demoziekenhuizen volgen stages in Kisantu. De stages duren doorgaans drie maanden. Om de demoziekenhuizen intenser bij de verschillende opleidingsmomenten van LUMOS te betrekken, volgen de stagiairs in die periode eveneens opleidingen bij missieleden van LUMOS. In de komende jaren zal de structuur opleidingscentrum/demoziekenhuizen verder uitgebouwd worden.

PARTNER- ZIEKENHUIZEN | 4ZENDINGEN | 23MISSIELEDEN | 37

RWANDA De werking in Rwanda vloeide voort uit het project ‘IMPORE’ (Improvement Maternal and Paediatric Outcome the Rwandan Experience). Dat project werd in 2006 opgestart met als doel de moeder- en kindersterfte in Rwanda te reduceren en zo tegemoet te komen aan de 4de en 5de Millenniumdoelstelling (MDG) van de Verenigde Naties. De voornaamste partners zijn het medische district Huye met haar achttien gezondheidscentra en het districtziekenhuis in Kabutare. Huye is een van de armere regio’s in Rwanda en heeft de hoogste moeder- en kindersterfte.

Bij de opstart van de werking werd een workshop georganiseerd met verte-genwoordigers van de toenmalige gezondheidscentra en het districtziekenhuis te Kabutare. Zij formuleerden toen tien prioritaire thema’s in functie van MDG 4 en 5. Onder meer de volgende thema’s kwamen aan bod: vorming van het personeel van de gezondheidscentra, de sensibilisering door gezondheidspro-motoren en een adequate neonatale zorg in het districtziekenhuis in Kabutare.

Aanvankelijk ondersteunde LUMOS voornamelijk de realisatie van de boven-vermelde prioriteiten. Daartoe werden schouder-aan-schoudertraining en meerdaagse workshops met betrekking tot maternale en neonatale zorg-verlening en hygiëne georganiseerd. In 2010 ondersteunde LUMOS op vraag van de lokale partner ook de opstart van een neonatale zorgafdeling. Sinds 2011 geven LUMOS-medewerkers voornamelijk vormingen op de werkvloer en vervolmakings- en sensibilisatiecursussen.

Er wordt steeds naar gestreefd de opleidingen te stroomlijnen met het nati-onale programma ter erkenning door de Rwandese overheid. Onderstaande opleidingen zijn al erkend: Triage en opvang van urgenties (TETU+: Triage, Evaluation, Traitement

d’Urgence)Neonatologie en “Kangarou Mother Care”De SONUB-vervolmakingscursus (Soins Obstétricaux et Néonatals

d’Urgence de Base)Vervolmakingscursus hygiëne

Daarnaast kwam ook een samenwerking tot stand tussen de recent op-gerichte vroedvrouwenscholen in Rwanda en de opleidingen vroedkunde in Vlaanderen door tussenkomst van LUMOS, ondersteund door de VBOV (Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen). Aangezien een goede moeder- en kindzorg in deze regio erg beïnvloed wordt door chronische malnutritie, onderneemt LUMOS eveneens activitei-ten in dat verband.

LUMOS ondersteunt de gezondheidscentra ook op het vlak van logistiek, tech-niek, ruimtelijke planning en een efficiënte organisatie van de diensten. Dat sluit aan bij de vraag vanuit het ziekenhuis naar ondersteuning in het accredi-teringsproces dat werd opgelegd door de Rwandese overheid en de nood aan ondersteuning op het gebied van water- en elektriciteitsvoorzieningen in de gezondheidscentra. Ook een goede ziekenhuishygiëne is essentieel. Daarom ondersteunt LUMOS ten slotte ook de lokale fabricatie van handalcohol.RW

ANDA

ALGEMENE / CENTRALE ORGANISATIE VAN DE WERKGROEP

Voorzitter werkgroep em. prof. dr. Hugo DevliegerCentrale organisatie en verantwoordelijke ziekenhuishygiëne Mia Vande PutteAdministratie An MaesVerantwoordelijke ruimtelijke planning en logistiek Riet PeetersVerantwoordelijke moeder en kind Hilde DegraveVerantwoordelijke neonatologie Liesbeth ThewissenVerantwoordelijke accreditatie Brigit DevolderVerantwoordelijke voeding Ann Meulemans

HOOFDACTIVITEITEN

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

13

REALISATIES 2016Het districtziekenhuis en de omliggende gezondheidscentra mochten in 2016 11 zendingen van 22 verschillende vrijwilligers ontvangen. Zij onder-steunden verscheidene diensten binnen het ziekenhuis en de gezond-heidscentra met betrekking tot klinische kwaliteitszorg, techniek en infrastructuur. Op (para)medisch vlak is gewerkt rond wondzorg, zieken-huishygiëne (voornamelijk handhygiëne) en moeder- en kindzorg. Met betrekking tot verloskundige, neonatale en post-partumzorgen is voor-namelijk vorming gegeven over cardiotocografie, echografie en onder-steuning bij borstvoeding. Ook een opleidingsproject rond vroegtijdige opsporing en behandeling van retinopathie en doofheid bij prematuren is ondersteund. Op organisatorisch vlak is het stockbeheer onder de loep genomen en het accreditatieproces verder ondersteund. Er is bovendien gewerkt rond de ontwikkeling van aangepaste medische dossiers en proto-collen. Op technisch vlak ten slotte zijn de activiteiten omtrent ruimtelijke planning, logistiek en IT voortgezet. De focus lag daarbij op ondersteuning bij de nieuwbouw van de materniteit en de kinderafdeling.

PARTNERZIEKENHUIS | 1GEZONDHEIDSCENTRA | 18ZENDINGEN | 11MISSIELEDEN | 26

KABUTARE

ALGEMENE / CENTRALE ORGANISATIE VAN DE WERKGROEP

Voorzitter werkgroep prof. dr. Hugo DevliegerVerantwoordelijke centrale organisatie en administratie en ziekenhuishygiëne mevrouw Mia Vande PutteVerantwoordelijke ruimtelijke planning, logistiek en techniek mevrouw Riet PeetersVerantwoordelijke moeder en kind mevrouw Hilde DegraveVerantwoordelijke neonatologie dr. Liesbeth Thewissen en prof. dr. Veerle CosseyVerantwoordelijke accreditatie de heer Peter BrandersVerantwoordelijke voeding mevrouw Ann Meulemans

KISANTU

LOKALE PARTNER | 1GEZONDHEIDSINSTELLINGEN/ ZIEKENHUIZEN | 3ZENDINGEN | 7MISSIELEDEN | 33

KAMEROEN LUMOS ondersteunt drie gezondheidsinstellingen in de noordwestelijke provincie van Kameroen in het kader van een structurele samenwerking met de “Tertiary Sisters of Saint Francis” (Zusters Franciscanessen). Die congregatie heeft de leiding over de drie gezondheidsinstellingen. Het betreft het Saint Martin de Porres Ziekenhuis in Njinikom, het SAJOCAH (Saint Joseph Children and Adult Home) revalidatiecentrum en het Saint Theresia Medisch Centrum in Bafut en het Saint Elisabeth Ziekenhuis te Shisong. In Shisong ondersteunt LUMOS ook de school voor verpleegkundigen en laboranten en de uitbouw van de pediatrische activiteiten in het gerenommeerde cardio-chirurgische centrum. Die laatste activiteiten hebben een gunstige impact op de programma’s van basisgezondheidszorg in het algemene ziekenhuis. Een voorbeeld van die impact is de meer algemene aandacht voor (hand)hygiëne.

In overleg met de lokale partners worden er jaarlijks twee zendingen naar telkens twee of drie van de bovengenoemde centra georganiseerd. Om de lokale gezondheidswerkers en LUMOS-vrijwilligers efficiënt te kunnen inzetten, kunnen opleidingen voor medewerkers van de verschillende centra gegroepeerd worden op één locatie. Als aanvulling op die jaarlijkse zendingen ontvangt het “Cardiac Centre” van het Saint Elisabeth Ziekenhuis in Shisong jaarlijks een zending door een gespecialiseerd team van artsen en medewerkers van de diensten cardiologie, cardiale heelkunde, anesthesie en intensieve geneeskunde van UZ Leuven, in nauwe samenwerking met LUMOS.

Jaarlijks wordt ook een evaluatiezending van een week georganiseerd met de directie van de lokale ziekenhuizen. Het ene jaar gaat een Belgische delegatie naar Kameroen, het volgende jaar komt een Kameroense delegatie naar UZ Leuven. In 2016 was het de beurt aan een delegatie van het dagelijks bestuur van de regionale werkgroep in Leuven om naar Kameroen af te reizen.

KAM

EROE

N

ALGEMENE / CENTRALE ORGANISATIE VAN DE WERKGROEP

Voorzitter werkgroep prof. dr. An Sermon Verantwoordelijke centrale organisatie en administratie mevrouw Carine AgtenVerantwoordelijke logistiek en techniek de heer Luc BaudemprezVerantwoordelijke sport en revalidatie prof. dr. Dan DalyVerantwoordelijke kinesitherapie mevrouw Kim CaluwéVerantwoordelijke medische vorming dr. Ariane Kumar en dr. Maarten LambrechtVerantwoordelijke paramedische vorming mevrouw Hilde Frederickx en mevrouw Eleen GoossensVerantwoordelijke farmacie prof. dr. Gert LaekemanVerantwoordelijke stages mevrouw Ann Deschamps

HOOFDACTIVITEITEN

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

15

REALISATIES 2016Naast de voorbereidende activiteiten in België waren in 2016 31 verschil-lende LUMOS-leden actief in de verschillende Kameroense partnerzieken-huizen, gespreid over 7 zendingen.

Het startschot van een arbeidsintensief voorjaar werd in januari gege-ven door een zending van tien medewerkers naar het “Cardiac Centre” in Shisong. Tijdens de traditionele voorjaarszending werkten teams in Shisong rond wondzorg, pijnbeleid, handhygiëne, kinesitherapie, techniek en onderhoud. Daarnaast ondersteunde de zending de apotheek en de school voor verpleegkundigen. In Bafut werkten enkele teams rond re-validatie, kinesitherapie en ergotherapie. De focus van die teams lag op neuropsychologische stoornissen, dwarslaesie, SCI (Spinal Cord Injury), NAH (niet-aangeboren hersenletsel) en CVA (beroerte). Ook in Bafut werkte een (para)medisch team rond pijnbeleid, handhygiëne en wondzorg. Tijdens de zending ontvingen de ziekenhuizen een container met medisch materiaal dat geïnstalleerd werd onder begeleiding van de medewerkers van LUMOS, waaronder een biomedisch technicus. Zij gaven ook toelichting bij het ge-bruik en de toepassingen van het medische materiaal.

Op die zending volgde de evaluatiezending in april, waarbij de drie ziekenhuizen bezocht werden en de stand van zaken van de activiteiten werd besproken.

Tijdens de najaarszending ontvingen de drie ziekenhuizen een team van LUMOS. In het revalidatiecentrum SAJOCAH te Bafut is naar goede gewoonte een zen-ding georganiseerd ter ondersteuning van de lokale kinesisten en bewegings-therapeuten. De focus lag op SCI-patiënten (Spinal Cord Injury), CP- patiënten (Cerebral Palsy of hersenverlamming), personen met een visuele en fysieke beperking en patiënten met incontinentie. Over dat laatste onderwerp werd een opleiding gegeven in samenwerking met het Mbingo Baptist Hospital. Het medisch centrum te Bafut en de ziekenhuizen te Njinikom en te Shisong zijn tij-dens die zending eveneens op (para)medisch vlak ondersteund, met name wat betreft wondzorg, handhygiëne en pijnbeleid. Ten slotte ontvingen de laatst-genoemde ziekenhuizen en de school voor verpleegkundigen te Shisong een container met (bio)medisch en IT-materiaal. In dat kader werd ook technische en logistieke begeleiding voorzien in Njinikom en ondersteuning in ICT in Shisong, zowel in het ziekenhuis als in de school voor verpleegkundigen.

NIJIKOMSHISONG

BAFUT

PARTNERZIEKENHUIZEN | 2 LOKALE COÖRDINERENDE PARTNER | 1 1BELGISCHE PARTNERS | 3ZENDINGEN | 6MISSIELEDEN | 8

BENIN In het najaar van 2015 initieerde LUMOS naast haar bestaande hoofd activi-teiten in Congo-Kinshasa, Rwanda en Kameroen, nieuwe hoofd activiteiten in Benin, meer bepaald in de noordoostelijke provincie Borgou (Parakou). In 2016 bestendigde LUMOS haar inspanningen van 2015, formuleerde ze de prioritaire domeinen voor de samenwerking met de zieken huizen en engageerde ze zich ertoe inspanningen te leveren om haar werking in de toekomst gestaag uit te breiden en het aantal zendingen en vrijwillige mede werkers te verhogen.

LUMOS stemt haar werking in Benin af met drie Belgische partners: de Stichting Hubi & Vinciane en de ngo’s Artsen Zonder Vakantie en Memisa, waarmee een structurele samenwerking (quadripartite) is opgezet. Die sa-menwerking kadert in een omvattend programma van integrale ontwikke-ling: gezondheidszorg, landbouw en voedselproductie, onderwijs en vorming. Er loopt onder meer een waterproject in samenwerking met Prof. Seppe Deckers van het departement Aard- en Omgevingswetenschappen van de KU Leuven. LUMOS concentreert zich uitsluitend op de medische aspecten, maar door die integrale aanpak kan LUMOS op termijn bijvoorbeeld verban-den leggen met de preventie en behandeling van malnutritie.

Samen met haar drie Belgische partners ondersteunt LUMOS de zonezie-kenhuizen Saint Jean de Dieu te Boko (Borgou-Parakou) en Saint Martin te Papané (Tchaourou). Naast de ondersteuning van die ziekenhuizen wil LUMOS op termijn ook streven naar capaciteitsversterking van de gezond-heidscentra in diezelfde zones.

Lokaal werken de vier Belgische organisaties samen met AMCES (Associa-tion des Œuvres Médicales Privées Confessionnelles et Sociales au Bénin). Die organisatie omkadert de confessionele en privéziekenhuizen en gezond-heidscentra in Benin en volgt de planning van de zendingen op. Daarnaast onderhoudt AMCES nauwe contacten met het Ministerie van Volksgezond-heid van Benin en ondersteunt de organisatie onze partnerziekenhuizen op bestuurlijk vlak. De lokale antenne van AMCES te Parakou, URAMO (Unité Rapprochée d‘ Accompagnement et de Mise en Oeuvre), neemt de onder-steuning en opvolging van de ziekenhuizen in het noordoosten van Benin op zich.

BENI

N

ALGEMENE / CENTRALE ORGANISATIE VAN DE WERKGROEP

Voorzitter werkgroep en verantwoordelijke klinische kwaliteitszorg prof. dr. Chris Van GeetVerantwoordelijke diagnostiek en ziekenhuishygiëne prof. dr. Jan JacobsVerantwoordelijke ziekenhuisorganisatie en -beheer de heer Michaël VerwimpVerantwoordelijke algemene organisatie en samenwerking prof. dr. Marc VervenneCentrale organisatie en administratieve ondersteuning mevrouw Sandy Groeninck (coördinator LUMOS)

HOOFDACTIVITEITEN

REALISATIES 2016In het kader van de voorbereidingen van het DGD-vijfjarenprogramma (2017-2021) nam de coördinator van LUMOS in 2016 deel aan enkele be-leidsmatige zendingen in samenwerking met de drie Belgische partners. Tijdens een eerste zending werden de algemene noden voor de komende vijf jaar geïdentificeerd. Daarna werd samen met Artsen Zonder Vakantie per partnerziekenhuis een zending uitgevoerd ter formulering van de pri-oritaire domeinen waarop elk van de organisaties zich zal concentreren. Die domeinen worden beschreven in een capaciteitsversterkend traject. Dat traject is opgesteld aan de hand van een methodiek uitgewerkt door Artsen Zonder Vakantie. Aan de basis van die methodiek ligt steeds een zelfevaluatie door de lokale partner. Daaruit komen de domeinen waarin de partner versterking kan gebruiken naar voren. Vervolgens worden in samenspraak de prioriteiten voor de komende jaren vastgelegd. De capa-citeitsversterkende trajecten omvatten, net als in de andere regionale wer-kingen van LUMOS, zowel het versterken van de kennis en de competenties van het lokale (para)medische personeel als het verbeteren van de interne organisatie en het ziekenhuisbeleid en de versterking van technische en ondersteunende diensten.

In het najaar van 2016 hebben vijf vrijwillige expert-medewerkers zich inge-zet voor de ontwikkeling van de ziekenhuizen te Boko en te Papané en dat gespreid over drie zendingen. Tijdens die zendingen is enerzijds gewerkt rond leiderschap en ziekenhuismanagement en anderzijds rond klinische zorg, meer bepaald moeder- en kindzorg, laboratoriumdiagnostiek en zie-kenhuishygiëne. Gedurende enkele maanden ontvingen de vermelde Ben-inse ziekenhuizen ook artsen-stagiairs (masterstudenten) van de faculteit Geneeskunde van de KU Leuven en stagiairs van de opleiding Vroedkunde van UCLL Campus Gasthuisberg. LUMOS tracht de terugkoppeling van de studenten-stagiairs te gebruiken voor de verbetering van haar werking.

BOKO

PAPANÉPARAKOU

COTONOU

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

15

17

ZUID-NOORDZENDINGEN In september 2016 is in het kader van een samenwerking tussen LUMOS, VLIR-UOS, KU Leuven, ITG Antwerpen en Artsen Zonder Vakantie gedurende een maand een Internationaal Trainingsprogramma (ITP) georganiseerd omtrent ziekenhuishygiëne: de “ITP Prévention et Contrôle des Infections Hospitalières”. Verschillende vrijwilligers van LUMOS verleenden hun me-dewerking en verzorgden theoretische en praktijklessen. LUMOS onder-steunde daarnaast de deelname van zes medewerkers van haar partner-ziekenhuizen te Benin, Congo-Kinshasa (in samenwerking met haar partner Memisa) en Kameroen. Het betrof zowel artsen en verpleegkundigen als laboranten. Twee andere medewerkers uit LUMOS-partnerziekenhuizen ontvingen een VLIR-beurs voor hun deelname. Tijdens hun verblijf bezoch-ten zij de voor hen relevante afdelingen van UZ Leuven en namen ze deel aan besprekingen met de stuurgroepen betrokken bij de LUMOS-werking in hun land en ziekenhuis. Tijdens die besprekingen zijn enerzijds de gere-aliseerde activiteiten geëvalueerd en anderzijds de doelstellingen voor de

komende jaren geformuleerd. Het actieplan dat zij opstelden naar aan-leiding van de opleiding maakt deel uit van die doelstellingen. De deel-

nemers kunnen voor de uitvoering van hun actieplan blijven rekenen op de steun en het advies van de betrokken LUMOS-medewerkers.

Een Congolese anesthesist verbonden aan het Hôptial Saint-Luc te Kisantu kon met de steun van LUMOS een vervolmakingsta-

ge van een drietal weken in België volgen en deelnemen aan een congres rond anesthesie en reanimatie in Parijs.

{

{ZU

ID-N

OORD

BENIN

KAMEROENRWANDA

BELGIË

FRANKRIJK

“Hospital Infection Prevention en Control” is een probleem in lage-inkomlanden, in het bijzonder in Franstalig Afrika. Tijdens zendingen in Kisangani en Kisantu (Congo-Kinshasa) doken daarrond bepaalde vragen op. Vanuit de wens een duurzaam antwoord te bieden op die vragen ontstond het idee om rond dat onderwerp in België een opleiding te organiseren voor gezondheidswerkers uit Afrika. De opleiding was een verrijkende ervaring die alle deelnemers veel heeft bijgebracht. Het was ook prettig de stimulerende dynamiek onder de deelnemers te ervaren, met zin voor humor en emotie, zo eigen aan Afrika. De samenwerking met Artsen Zonder Vakantie en met LUMOS was bijzonder intensief en efficiënt. Aanvankelijk hadden we een aantal bedenkingen bij de organisatie van een cursus in het Noorden, onder meer over de kostenefficiëntie ervan. Die bedenkingen verdwenen echter snel zodra we merkten dat vorming bij Afrikaanse professionals een enorm potentieel heeft. Zij konden zich een maand lang helemaal concentreren op ziekenhuishygiëne, en dat loont. Die toewijding kan men tijdens een lokale opleiding, waarbij men zich niet kan loskoppelen van de activiteiten en zorgen van elke dag, nooit verwachten. Daarenboven bood UZ Leuven een uitstekend referentiekader. De mooiste momenten waren er tijdens het symposium, dat voor de deelnemers werkelijk ‘hun’ symposium was en waaraan talrijke geïnteresseerden uit KU Leuven en de rest van België deelnamen.

LUMOS financierde maar liefst 6 van de 20 kandidaten. De organisatie gaf daarmee een signaal over het belang dat ze hecht aan dit onderwerp. LUMOS opende bovendien deuren op alle niveaus bij KU Leuven en UZ Leuven. Iedereen was enthousiast en stond klaar om bij te dragen: de ploeg ziekenhuishygiëne, met de twee copromotoren van de opleiding, talrijke gedreven en bekwame docenten, onder wie veel LUMOS-vrijwilligers, en ondersteunende diensten. Bovendien namen de decaan en vice-decaan actief deel aan het symposium en reikte de hoofdgeneesheer de certificaten uit. Het waren stuk voor stuk gebaren die onze Afrikaanse collega’s bijzonder hebben gewaardeerd.

Aan het einde van de opleiding stelde elke deelnemer een actieplan voor waartoe de uitzendende ziekenhuizen zich hadden geëngageerd en vertelden ze wat er van die plannen terecht was gekomen. Een aantal plannen hebben we zelf ter plaatse kunnen opvolgen. Sommige ziekenhuizen zijn ver gevorderd, andere zijn nog in het stadium van de goede voornemens en eentje heeft zichzelf overtroffen.

Wat zijn de succesfactoren? Kleine stapjes en concrete dingen in het actieplan werken het best. Ook steun van collega’s, een comité ziekenhuishygiëne en – indien mogelijk – een bezoek ter plaatse lijken te helpen. LUMOS blijft wat dat betreft erg actief, onder meer door het organiseren van een cursus ziekenhuishygiëne in Kabutare (Rwanda) en – in samenwerking met Memisa – de ondersteuning van de bouw van een afvalverwerkingsplatform in Kisantu (Congo-Kinshasa). Zelf ben ik in de partnerziekenhuizen van LUMOS in Benin en in het Universitaire Ziekenhuis te Cotonou op bezoek gegaan. De ziekenhuishygiëne krijgt er aandacht en iedereen lijkt betrokken. Ook vanuit het Noorden kan veel gedaan worden ter verbetering van ziekenhuishygiëne in het Zuiden in samenwerking met verschillende partners, zoals LUMOS in Benin doet met Artsen Zonder Vakantie, de Stichting Hubi & Vinciane en het Instituut Tropische Geneeskunde. De deelnemers blijven in contact met elkaar door middel van een WhatsApp-groep en wisselen ervaringen en informatie uit.

Een grappige anekdote? Mijn zoon en ik waren de deelnemers in het weekend voor de cursus in Zaventem gaan ophalen. Ik had de groep van Benin in de auto. Wat ze mij pas veel later verteld hebben, was dat zij mij voor de chauffeur van de KU Leuven aanzagen. Zij vielen naar eigen zeggen zowat van hun stoel toen ze maandag plots vaststelden dat hun chauffeur “le professeur” was. Het heeft heel hun avond gevuld en mij een emotionele vermelding op de afscheidstoespraak opgeleverd - “nous n’avions jamais vu ça!”.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

19Prof. Jan Jacobs (promotor van de opleiding

“Côntrole des infections hospitalières” en vrijwilliger LUMOS)

CONGO-KINSHASA

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

2120

ZUID-ZUIDZENDINGEN LUMOS streeft ernaar haar lopende activiteiten in een breder regionaal netwerk in te bedden en zo landelijke duurzaamheid te realiseren in een continentaal zuidelijk verband. Daartoe tracht ze Zuid-Zuidverbanden te ont-wikkelen, door de ziekenhuizen waarin LUMOS of haar partners werkzaam zijn in een uitwisselingsnet met elkaar te verbinden. Langs die weg wordt het delen van lokale medische expertise, ervaring en competenties gefacili-teerd. LUMOS versterkt zo haar partnerziekenhuizen op medisch-inhoudelijk vlak en versterkt ook hun lokale zelfredzaamheid.

LUMOS identificeert de domeinen waarop Zuid-Zuiduitwisselingen tussen haar partnerziekenhuizen opportuun en efficiënt kunnen zijn. Vervolgens brengt zij de ziekenhuizen met elkaar in contact en ondersteunt zij hen bij de inhoudelijke voorbereiding en uitvoering van die uitwisselingen. De zendingen worden financieel en organisatorisch door LUMOS ondersteund.

In 2015 verbleven en werkten de pediater en hoofdverpleegkundige pediatrie van het Hôpital Saint-Luc Kisantu (Congo-Kinshasa) gedurende enkele we-ken samen met hun collega’s in het Hôpital Saint-Jean de Dieu Boko (Benin). Beide ziekenhuizen hebben een vergelijkbare context, waardoor onderlinge ervaringsuitwisseling relatief snelle, kwaliteitsvolle en duurzame verande-ringen in de zorg kan teweegbrengen. De medewerkers van beide zieken-huizen werkten nauw samen om een beter zicht te krijgen op en te leren van de gangbare klinische praktijken, die reeds hun efficiëntie bewezen in het ziekenhuis van Boko.

In 2016 is op dat elan voortgebouwd met twee Zuid-Zuiduitwisselingen. In het voorjaar gingen de pediater, die ook de hoofdgeneesheer is, en een verpleegkundige van het ziekenhuis te Boko naar Kisantu om hun Congolese collega’s ter plaatse verder op te leiden. Ze hielden daarbij rekening met de dagelijkse realiteit in het ziekenhuis te Kisantu. In het najaar voerden hun Congolese collega’s een vervolgzending naar Boko in Benin uit.

ONZE AFRIKAANSE PARTNERS AAN HET WOORD ZU

ID-Z

UID

BENIN

CONGO-KINSHASA

Je suis gynécologue obstétricien en service à l’Hôpital Saint Martin de Papané au Bénin, un hôpital situé à 350 km au nord de la capitale commerciale, Cotonou. La formation en Contrôle des Infections Hospitalières m’a permis de bien maîtriser la prévention et le contrôle des infections. Dans les hôpitaux au Sud, cette discipline est insuffisamment connue mais néanmoins capitale. J’ai appris beaucoup de choses au cours de la formation dans laquelle nous avons parcouru tous les aspects de l’hygiène hospitalière. Au moment de la formation, j’étais le Président du CLIN, le Comité de Lutte contre les Infections Nosocomiales de l’hôpital. Jusqu’à présent les membres du CLIN continuent à former le personnel de l’Hôpital de Papané à travers les différentes formations et modules de cours que j’ai appris à Leuven et qui sont capitaux pour réduire les infections nosocomiales. Nous avons commencé par préparer notre solution hydroalcoolique au sein de l’hôpital même afin de le distribuer dans nos différents services. Aussi la solution de javel est produite au sein de l’hôpital même. Lors de la formation nous avons élaboré un plan d’action pour l’hygiène hospitalière que nous avons intégré dans le plan d’action de l’hôpital même. Pour le suivi de ce plan nous pouvons compter sur l’appui de LUMOS. Depuis la formation nous recevons une mission de suivi annuelle, exécutée par le promoteur de la formation en question. La collaboration avec LUMOS est capitale. Grâce à cela notre hôpital bénéficie de beaucoup d’appui dans les domaines de l’hygiène et de la gestion hospitalière.

L’expérience et la formation en Belgique nous ont permis de découvrir un monde nouveau, d’appro-fondir les connaissances sur l’hygiène en milieu hospitalier. La formation nous a appris beau-coup de choses, notamment les différents sec-teurs médicaux concernant l’usage adéquat de précautions standard et additionnelles. Grace à cette formation, nous avons mis en place un sys-tème de gestion de déchets hospitaliers, notam-ment avec le fonctionnement de l’incinérateur, la présence de poubelles et sachets poubelles dé-ployés dans l’hôpital entier. Aussi les procédures opérationnelles standardisées ont été élaborées pour une gestion efficace. Un plan annuel sur les formations internes a été élaboré et est soumis à la direction de l’hôpital pour un accompagne-ment meilleur. La collaboration avec LUMOS est très importante pour nous du fait qu’elle nous permet d’acquérir à chaque instant de nouvelles

connaissances dans le domaine médical. La col-laboration nous facilite également les échanges d’expérience avec les autres hôpitaux soutenus par le même partenaire. C’est pourquoi nous ai-merions que la collaboration soit continuée. Le plan de l’hôpital pour le futur- Avoir un infirmier hygiéniste qui se consacre

aux activités de l’hygiène au niveau de l’hôpital- Avoir un technicien de laboratoire disposé à

faire la surveillance microbiologique et de la résistance bactérienne aux antibiotiques afin de réduire l’usage abusif des antibiotiques

- Faire le contrôle régulier de l’eau de l’hôpital ainsi que sa chloration pour éviter les mala-dies hydriques

- Réduire considérablement l’incidence des in-fections associées aux soins

- Bénéficier de beaucoup d’autres formations dans le but d’atteindre les objectifs

(Directeur a.i. de l’hôpital de Papané - Bénin)

chargée du triage au service de pédiatrie et membre du comité

d’hygiène hospitalière à Kisantu – Congo-Kinshasa)

Dr. KOUTHON Émile Cossi

Adèle ZOMBA LUTUMBA (infirmière responsable de l’unité ambulatoire

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

21

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

22

Durant le mois de septembre 2016, j›ai participé à une formation à la KU Leuven appuyée par LUMOS intitulée "Contrôle des infections hos-pitalières dans les pays à ressources limitées". Au cours de cette formation, j'ai acquis des connaissances en hygiène hospitalière: hygiène des mains, triage, stérilisation. De retour dans mon hôpital, Saint Elizabeth Catholic General Hospital Shisong, Cameroon, ces connaissances acquises m’ont permis d’évaluer d’abord en oc-tobre-novembre 2016 le niveau d’hygiène des mains et la stérilisation des surfaces de l’hôpi-tal. L’évaluation était intitulée "Hospital hygiene in Sub-Sahara Africa: Hand Hygiene and Surface Sample Screening". Les résultats de cette étude m’ont permis de connaître à quel niveau se si-tuait l’hygiène hospitalière dans l’hôpital. Ainsi j’ai pu organiser une formation du personnel en hygiène des mains et nettoyage des sur-

faces. Dans la même lancée, j’ai créé en col-laboration avec l’administration de l’hôpital un comité d’hygiène appelé "Hospital Hygiene and Safety Comitee of Shisong Hospital". Le comité démarrera au début de l’année 2017, ce sera une véritable plateforme où se discuteront chaque premier samedi du mois toutes les questions concernant l’hygiène dans l’hôpital et la sécuri-té du Staff et des patients. Dans l’année 2017 le comité s’engage à résoudre les problèmes d’hy-giène partant de la disponibilité d’une solution hydroalcoolique et son utilisation à la vulgarisa-tion des robinets d’eau courante dans l’hôpital.Nos projets pour les années suivantes seront :- Renforcer l’utilisation de la solution hydroal-

coolique par le personnel - Résoudre les problèmes de stérilisation qui

persistent dans notre hôpital.- Continuer la formation du personnel.

L’hygiène hospitalière, base fondamentale à la bonne gestion des hôpitaux, n’est pas encore bien organisée dans les pays à ressources limitées. Dans le souci de prévenir et contrôler les infections hospitalières, un programme de formation au sujet du contrôle des infections hospitalières a été organisé à la KU Leuven du 5 au 30 septembre 2016. Le promoteur de ce programme était le prof. dr. Jan Jacobs. Cette formation nous a permis de quitter notre cadre habituel de travail, de découvrir d’autres réalités et de partager nos expériences respectives avec les autres collègues de l’Afrique subsaharienne. Elle nous a également permis d’acquérir les directives et documents nécessaires pour contenir les infections hospitalières afin de nous protéger, de protéger nos patients ainsi que la communauté. Au cours de cette formation, nous avons reçu des connaissances sur la transmission, la prévention et les confinements des infections hospitalières (les précautions standards et additionnelles, les équipements protecteurs, la désinfection et la stérilisation, l’isolation ainsi que le traitement des déchets ...) que nous essayons de mettre en pratique dans nos hôpitaux à travers le CLIN (Comité de Lutte contre les Infections Nosocomiales). Nous reconnaissons cependant que beaucoup reste encore à faire. C’est ici le lieu de remercier LUMOS qui nous a donné la chance de participer à cette formation à travers sa prise en charge complète, car il n’y avait que 13 bourses offertes par VLIR-UOS. Nous tenons également à exprimer notre gratitude à LUMOS pour l’implantation des hémocultures dans nos hôpitaux. A long terme, notre rêve est de faire de l’hôpital de zone de Boko un modèle en matière d’hygiène hospitalière sur le plan national et international.

Dans le cadre d'établir un partenariat Sud-Sud entre des hôpitaux au Sud du Sahara, nous (le médecin chef, dr. Anatole, et l’infirmier respon-sable pour la pédiatrie, Bruno) avions effectué en 2016 une mission d’échange de deux semaines à l’hôpital Saint-Luc de Kisantu au Congo-Kinshasa. L’objectif de ces missions Sud-Sud est d’échan-ger et partager les expériences avec d’autres hôpitaux dans un contexte comparable au Sud. Dans notre exemple il s’agissait du partage d’ex-périence sur la prise en charge des diverses pathologies néonatales et infantiles avec le per-sonnel de la pédiatrie. Cette expérience nous a permis de conclure que la médecine est univer-selle, mais la pratique dépend des moyens et des compétences qu’on a à l’exercer. La délégation de l’Hôpital Saint-Jean de Dieu de Boko a partagé ses expériences, connaissances et compétences dans le domaine de Tri Evaluation Traitement

d’Urgence (TETU). Nos homologues de l’Hôpital Saint-Luc de Kisantu à leur tour nous ont trans-mis leurs expertises en ce qui concerne l’organi-sation des services (néonatologie) et la pratique de la rachianesthésie dans un nombre important de pathologies chirurgicales infantiles. Avec cette mission d’échange, LUMOS a permis aux deux hôpitaux et surtout à leur personnel, ayant presque les mêmes conditions de pratique de médecine, d’échanger des expériences, com-pétences et capacités. Il s’agit d’une belle et fructueuse initiative, qui permet d’apprendre de l’autre et de se renforcer mutuellement sans al-ler de l’autre côté de la mer. Les hôpitaux, aidés par les partenaires comme LUMOS, doivent ren-forcer le partenariat Sud-Sud, afin d’améliorer les compétences de leur personnel. Bon vent, au partenariat Sud-Sud, pour l’atteinte des Objectifs de Développement Durable (ODD).

La collaboration avec LUMOS est importante parce qu’elle apporte un appui considé-rable sur les renforcements des capacités du personnel sur différentes thématiques (pédiatrie, laboratoire, hygiène hospitalière …). Et cela avec les missions de stage à l’Hô-pital Saint-Luc de Kisantu ou l’arrivée des membres de LUMOS et de l’Hôpital Saint-Luc de Kisantu sur place dans notre hôpital dans le cadre de suivi post-formation. Merci pour l’attention que vous avez envers nous.

(MD, Infection Control Team Coordinator Shisong Hospital - Cameroon) (Pédiatre, Médecin Chef de l’hôpital Saint-Jean de Dieu à Boko - Bénin)

(Médecin Directeur de l’Hôpital Général

de Budjala – Congo-Kinshasa)

(Médecin généraliste à compétence chirurgicale, chef de

service des urgences de l’hôpital de zone de Boko - Bénin)

Dr. Nchare CHOUIBOU, Dr. Bienvenu Anatole AKOYI

Dr. Baudouin MBASE

Dr. Laure Ginette H. DJIDOHOKPIN

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

23

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

2524

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

15

25

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

24

STRUCTUREEL PARTNERSCHAP EN SYNERGIE

Sinds haar oprichting werkt LUMOS samen met andere, voornamelijk Belgi-sche, partners, die zich inzetten voor de verbetering van de kwaliteit van de gezondheidszorg in het Zuiden en specifiek in Afrika. Om haar slagkracht en efficiëntie te versterken, bouwt LUMOS proactief en structureel doelgerichte samenwerkingen op met externe organisaties in het domein van de medi-sche ontwikkelingssamenwerking. Door middelen en mensen van LUMOS te matchen met de financiële inbreng en de organisatorische expertise van andere organisaties, kan LUMOS haar medische deskundigheid optimaal laten renderen in professionele samenwerkingsverbanden.

De belangrijkste doelstellingen van dergelijke samenwerkingen met andere organisaties zijn:

lopende LUMOS-activiteiten in een breder regionaal netwerk inbedden, om landelijke duurzaamheid te realiseren in een continentaal zuidelijk verband.

Zuid-Zuidsamenwerkingen ontwikkelen, door de ziekenhuizen waarin LUMOS werkzaam is in een uitwisselingsnet met elkaar te verbinden.

lokale continuïteit van de ontwikkelde gezondheidszorg bewerkstelligen door de inbedding in bredere ontwikkelingsprogramma’s.

resultaatsindicatoren evalueren in netwerkverband.

Met sommige partners op het terrein beperkt de samenwerking zich tot administratieve, organisatorische en logistieke aspecten. Andere samenwerkingen groeiden uit tot een mooie complementaire werking of synergie in een aantal Afrikaanse partnerziekenhuizen en hun gezondheidszone.

In 2014 besloot LUMOS, onder het moto ‘samen staan we sterker’, die samenwerkingen te bestendigen en progressief te formaliseren in samenwerkingsovereenkomsten, om haar impact op de lokale gezondheidszorg te vergroten. Door de samenwerking van LUMOS met de Belgische ngo Memisa in het kader van het driejarenprogramma (2014-2016), gefinancierd door de Belgische Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD), is het budget van LUMOS voor Congo-Kinshasa vervijfvoudigd. Dat compenseert de stopzetting in 2013 van de gezond-heidszorgprogramma’s van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (BTC) in Congo. Dankzij die financiering kan LUMOS haar jarenlang opgebouwde activiteiten in het Hôpital Saint-Luc te Kisantu (zuidwestelijke provincie Kongo Central) voortzetten. Bovendien is de impact van haar activiteiten in Congo uitgebreid naar drie de-monstratiezones: Budjala (noordwestelijke provincie Sud-Ubangi), Drodro (noordoostelijke provincie Ituri) en Mosango (westelijke provincie Kwilu). De versterking van de budgettaire ruimte (1 miljoen euro per jaar, gedu-rende drie jaar) voor de activiteiten van LUMOS in Congo werpt haar vruchten af. LUMOS neemt 20 procent van het totale budget ten laste van haar eigen middelen. Die financiële inbreng wordt uitsluitend besteed aan de uitvoering van de activiteiten van LUMOS, maar dan in een breder geografisch verband dan voorheen, waarbij Memisa onder meer verantwoordelijk is voor infrastructuur, logistiek en organisatie, met speciale aandacht voor de kleine gezondheidscentra die in de regio van de partnerziekenhuizen gelegen zijn. De overige 80% komt van de Belgische federale overheid (DGD). Dankzij die budgettaire ruimte en de groeiende synergie met Memisa kunnen LUMOS en Memisa in Congo samen hun impact verhogen door in Kisantu het Hôpital Saint-Luc om te vormen tot een opleidingscentrum, dat model staat voor de drie andere partnerziekenhuizen in Congo. Die ziekenhuizen kunnen zich op lange termijn ontwikkelen tot demonstratieziekenhuizen in hun regio, met impact op de gezondheidscentra en de ziekenhuizen van de hen omringende gezondheidszone.

x5

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

2726

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

27

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

26

In 2015 is in het kader van de opstartende activiteiten in Benin eveneens een overeenkomst getekend met de Belgische ngo’s Memisa en Artsen Zonder Vakantie en de Belgische Stichting Hubi & Vinciane. De samenwerking betreft twee gezondheidszones van de noordoostelijke provincie Borgou, meer bepaald de zoneziekenhuizen van Boko (Parakou) en Papané (Tchaourou), en de daarmee verbonden gezondheidscentra. De financiële inbreng van de Stichting is uitgebreid met DGD-financiering door tussenkomst van Memisa en met de financiële inleg van LUMOS en Artsen Zonder Vakantie. Die laatste twee organisaties leveren in onderling overleg specifieke medische expertise aan het programma. In 2016 verleende LUMOS eveneens haar medewerking aan de uitwerking van een capaciteitsversterkend traject voor elk van de partnerziekenhuizen. Een dergelijk traject wordt opgesteld door het partnerziekenhuis aan de hand van een methodiek en onder begeleiding van Artsen Zonder Vakantie. In het samenwerkingsprogramma behoudt elke deelnemende partner zijn identiteit, maar versterkt hij die door het streven naar complementariteit en synergie. Daartoe organiseren de vier organisaties driemaandelijks een overleg (Quadripartite). Het belang van dat samenwerkingsverband is gelegen in de synergie die bewerkstelligd wordt met de drie andere hoofdactiviteiten van LUMOS in Congo-Kinshasa, Kameroen en Rwanda. Benin heeft het potentieel een belangrijke hub te worden voor het opbouwen van Zuid-Zuidsamenwerkingen. LUMOS heeft in 2016 sterk ingezet op dat laatste aspect, onder meer door een vervolg te geven aan de uitwisselingsprogramma’s die in 2015 zijn opgestart tussen het ziekenhuis van Boko (Benin) en het ziekenhuis van Kisantu (Congo-Kinshasa).

Voortbouwend op dat elan en met als doel de impact van de samenwerking op de activiteiten in Congo en Benin te verhogen en op lange termijn te bestendigen, wordt de overeenkomst met Memisa verlengd en zal LUMOS zich inschrijven in het meerjarenprogramma 2017-2021 van de ngo’s Artsen Zonder Vakantie en Memisa. Beide ngo’s besloten een gezamenlijk meer-jarenprogramma 2017-2021 in te dienen bij de Belgische Federale overheid (DGD). De principes blijven dezelfde. LUMOS en de Stichting Hubi & Vinciane (alleen voor Benin) dragen bij aan de eigen inbreng van Memisa, waarbij de financiering van de overheid leidt tot een multiplicatoreffect voor onze activiteiten. Artsen Zonder Vakantie behoudt als ngo haar eigen budget voor de uitvoering van activiteiten in het programma. LUMOS, de ngo’s en de Stichting zijn overtuigd van de meerwaarde van hun samenwerking in het kader van het meerjarenprogramma 2014-2016. Door die samenwerking te verdiepen en versterken in het volgende DGD-meerjarenprogramma, willen de organisaties hun impact verhogen.

Allen streven zij naar een kwalitatieve verbetering van de basis-gezondheidszorg in perifere gezondheidszones, waarbij hun activi-teiten elkaar aanvullen. LUMOS en Artsen Zonder Vakantie verbeteren de zorg door middel van capaciteitsversterking van zowel (para)- medische, technische en ondersteunende diensten als van het ziekenhuisbeleid en -beheer en de algemene organisatie van het ziekenhuis. Dat doen ze voornamelijk door middel van opleiding en vorming, waarbij ook de nodige aandacht besteed wordt aan onder-steuning van technici, investeringen in essentieel (bio)medisch ma-teriaal, stockbeheer, patiëntendossiers en het uitwerken van pro-cedures en protocollen. De Stichting Hubi & Vinciane ondersteunt voornamelijk aansluitende projecten in de gezondheidszorg in de periferie rond de partnerziekenhuizen te Benin. Het betreft preven-tieve activiteiten in scholen en malnutritieprojecten. Memisa con-centreert zich op haar beurt voornamelijk op de organisatie van het lokale gezondheidssysteem en beleidsbeïnvloeding en ondersteunt mechanismen ter verbetering van de financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg. De uitwerking van de capaciteitsversterkende trajecten onder begeleiding van Artsen Zonder Vakantie behoorde tot de voorbereidende stappen voor het meerjarenprogramma in Benin en leidde meteen tot een verhoogde complementariteit tussen beide organisaties. Ook in het demonstratieziekenhuis te Mosango (Congo-Kinshasa), waar Artsen Zonder Vakantie eveneens actief is, zal tijdens het vijfjarenprogramma gestreefd worden naar een versterking van de complementariteit.

DUURZAME MATERIËLE EN TECHNISCHE ONDERSTEUNING

Naast de investeringen in de opleiding van (para)medisch personeel die gepaard gaan met ondersteuning van de algemene organisatie en het ziekenhuisbeleid, zet LUMOS steevast in op duurzame technische en materiële ondersteuning van haar partnerziekenhuizen. In 2016 investeerde LUMOS meer dan € 56 000 in de schenking en het transport van (bio)medisch materiaal en goederen voor Congo-Kinshasa, Kameroen en Rwanda. Het betreft onder meer nieuw aangekocht materiaal, aangepast aan de plaatselijke noden en context. Zo investeerde LUMOS onder andere in het volgende materiaal: fotometers, een verbrandingsoven, een RX-toestel, een echotoestel, een toestel voor numerieke digitale RX-analyse en een zuurstofconcentrator. Verder gaat het om schenkingen van duurzame, gebruikte goederen en materialen. Achter de schermen zijn daarvoor tal van onmisbare vrijwilligers actief in België. Zij screenen en selecteren het aangeboden materiaal door middel van een evaluatie op kwaliteit en bruikbaarheid. Vervolgens linken ze het materiaal aan bestaande lokale noden. Materiaal dat niet beantwoordt aan een lokale nood, onvolledig is of niet geschikt is voor gebruik in de lokale context vanwege bijvoorbeeld onstabiele elektriciteit of gebrek aan kennis of middelen om het materiaal te onderhouden en te herstellen, wordt geweigerd. LUMOS investeert niet alleen in structureel medisch materiaal, maar ook in de ondersteuning van lokaal personeel met betrekking tot het correcte gebruik en onderhoud van het geschonken materiaal. Schenkingen van materiaal gaan steeds gepaard met een technische zending om de toestellen correct te installeren en de lokale technici op te leiden in het (preventieve) onderhoud. Ook de gebruikers worden door hun Belgische collega’s opgeleid. De kostprijs van die zendingen en van het technische materiaal voor installatie en onderhoud en verbruiksgoederen zit niet vervat in het bovengenoemde bedrag.

IMPULSPROJECTEN

Naast haar hoofdactiviteiten ondersteunt LUMOS punctueel kleinere projecten om impulsen te geven om mogelijke synergieën met haar hoofdactiviteiten uit te bouwen. Die projecten kunnen ook uitmonden in nieuwe projecten die duurzame samenwerking beogen. In 2016 zijn geen impulsprojectaanvragen ontvankelijk verklaard.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

2928

Wil je materiaal schenken? Neem dan contact op met Ruth Jamaels, administratief en logistiek medewerkster van LUMOS, via lumos@uzleuven.be. Zij bekijkt samen met de vrijwilligers-experts Luc Baudemprez en Riet Peeters, verantwoordelijk voor logistiek en recuperatie van duurzaam medisch materiaal, of het aangeboden materiaal aan de voorwaarden voldoet.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

30

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

31

FINANCIEEL BILAN 2016

Bestedingen 2016 en vooruitzichten 2017-2018

Afhankelijk van de beschikbare middelen binnen het Impulsfonds UZ Leuven ontvangt LUMOS jaarlijks een fluctuerend werkingsbudget. Die structurele financiering wordt toegekend op voorstel van de Medische Raad en met goedkeuring en bekrachtiging door respectievelijk het Directiecomité en het Bestuurscomité UZ Leuven. Dankzij die substantiële financiële bijdrage kan UZ Leuven via LUMOS daadwerkelijk haar engagement ten aanzien van medische ontwikkelingssamenwerking uit de opdrachtverklaring realiseren.

“UZ Leuven streeft ernaar om haar erva-ring en deskundigheid op klinisch en medisch-organisatorisch vlak ten dienste te stellen binnen diverse vormen van ont-wikkelingssamenwerking.

Het beleid en de werking van UZ Leuven worden geïnspireerd door de christelijke ethiek, met respect voor de levensopvat-ting en de waardigheid van ieder persoon.”

Opdrachtverklaring UZ Leuven

(*) Het budget dat geïnvesteerd is in de schenking en het transport van (bio)medisch materiaal is verdeeld over de besteding van de hoofdactiviteiten.

(**) In het kader van een driejarenprogramma 2014-2016 heeft LUMOS een samenwerking met de Belgische ngo Memisa, die daartoe subsidies ontvangt van de Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking en Humanitaire Hulp (DGD). Aan de jaarlijkse inbreng van LUMOS (€ 200 000) koppelt DGD telkens € 800 000. Dankzij die steun, kan LUMOS, samen met Memisa, haar lopende activiteiten in Kisantu (Kongo Central) en de daaraan gekoppelde nieuwe activiteiten in peri-fere ziekenhuizen in de moeilijk bereikbare en minder ontwikkelde regio’s Budjala (Sud-Ubangi), Drodro (Itu-ri) en Mosango (Kwilu) realiseren. De eigen identiteit en centrale rol van LUMOS blijven ook in het kader van de samenwerking met Memisa belangrijk.

(***) Bijdrage LUMOS aan de eigen inbreng van Memisa in het gezamenlijke meerjarenprogramma 2017-2021 dat Artsen Zonder Vakantie (AZV) en Memisa indienden bij de Belgische Federale overheid (DGD). Daarbij leidt de financiering van de overheid tot een multiplicatoref-fect voor de activiteiten van LUMOS en haar partners (zie hoofdstuk ‘Structureel partnerschap en synergie’).

(****) De werking in Benin staat in een beginfase. In de loop van 2016 is besloten om in samenwerking met AZV en ter voorbereiding van het vijfjarenprogramma ons

voorlopig te concentreren op het formuleren van een capaciteitsversterkend traject voor de partnerzie-kenhuizen. Toekomstige zendingen en investeringen zullen kaderen in dat capaciteitsversterkende traject. Nieuwe vrijwilligers zullen aangeworven worden in functie van de geformuleerde prioritaire domeinen. Vanaf 2017 geeft LUMOS een vaste bijdrage aan de eigen inbreng van Memisa in het vijfjarenprogramma (zie hoofdstuk ‘Structureel partnerschap en synergie’).

(*****) In 2016 zijn geen projectaanvragen ontvankelijk verklaard.

(******) De besteding en begroting voor administratie en orga-nisatie liggen sinds 2016 beduidend hoger in vergelij-king met 2015. Eind 2015 werd de tijdelijke en halftijdse vervanging van de coördinator, aan wie tijdskrediet was toegekend sinds juli 2014, opnieuw ingevuld door een vaste, voltijdse coördinator. Ook werd een halftijdse administratief en logistiek medewerkster aangewor-ven om de dagelijkse werking van LUMOS te verster-ken. In dat kader en om de zichtbaarheid van LUMOS in UZ Leuven te verhogen, werd geïnvesteerd in een kantoorruimte voor die vaste LUMOS-medewerkers. Om de continuïteit te garanderen en de communicatie en fondsenwerving te professionaliseren, besloot de Raad van Bestuur in het najaar van 2016 eveneens om nog meer middelen vrij te maken voor administratieve ondersteuning. Die extra professionele ondersteuning kon echter nog niet ingevuld worden.

{ {BESTEMMING Besteding

2015 Begroting

2016Besteding

2016Begroting

2017Begroting

2018

PROJECTEN

HOOFDACTIVITEITEN*

Congo-Kinshasa 202 816 200 000** 200 000 150 000*** 150 000***

Kameroen 26 767 80 000 59 131 90 000 95 000

Rwanda 77 916 70 000 81 019 75 000 80 000

Benin**** 30 917 100 000 31 491 75 000*** 75 000***

Subtotaal werkgroepen 338 416 450 000 371 641 390 000 400 000

IMPULSPROJECTEN &PUNCTUELE INITIATIEVEN*****

0 55 000 0 55 000 55 000

PROJECTONDERSTEUNING 7 566 32 200 21 685 43 200 41 200

ADMINISTRATIE & ORGANISATIE****** 40 652 119 000 98 707 124 000 129 000

TOTAAL 386 634 656 200 492 033 612 200 625 200

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

30

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

33

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

32HOOFDACTIVITEITEN | 315 312PROJECTONDERSTEUNING | 21 685SCHENKING EN TRANSPORT (BIO)MEDISCH MATERIAAL | 56 330ADMINISTRATIE EN ORGANISATIE | 98 707

Uitgaven 2016in €Kerncijfers van de resultatenrekening op 31/12/2016

RESULTATENREKENING 2016 2015

TOTAAL INKOMSTEN € 315 196 € 306 513

Impulsfonds UZ Leuven € 270 750* € 275 250

Giften € 42 156 € 31 013

Toelagen € 2 290 € 250

Diverse opbrengsten - € 4 458

TOTAAL UITGAVEN € 492 033 € 383 818

Zuidwerking € 393 326 € 343 166

Algemene werkingskosten € 98 707 € 40 652

RESULTAAT € -176 837 € -77 305

(*) schatting van de bijdrage van het Impulsfonds UZ Leuven voor het boekjaar 2016

In 2016 bedragen de totale inkomsten € 315 196 en de totale uitgaven € 492 033.

Door een gecontroleerde besteding van de middelen is het verlies evenwel € 164 167 lager dan begroot. Tevens wordt het verlies opgevangen door de bestemde reserve.

HOOFDACTIVITEITEN | 64PROJECTONDERSTEUNING | 4 SCHENKING EN TRANSPORT (BIO)MEDISCH MATERIAAL | 12ADMINISTRATIE EN ORGANISATIE | 20

Uitgaven 2016in %per bestemming van de middelen

ZUIDWERKING | 80(= hoofdactiviteiten + projectondersteuning + schenking en transport (bio)medisch materiaal)

ADMINISTRATIE EN ORGANISATIE | 20

Verdeling uitgaven 2016in %

80%

64%4%12%

20%

20%

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

3534

FONDSENWERVING

LUMOS wordt op jaarbasis substantieel gefinancierd uit het Impulsfonds UZ Leuven. De Medische Raad doet daartoe een voorstel aan het Directiecomité UZ Leuven, dat zijn beslissing ter bekrachtiging voorlegt aan het Bestuurscomité. Naast die belangrijke financiering slaagt LUMOS erin haar beschikbare middelen te matchen met de middelen die aangereikt worden in de samenwerkingsprogramma’s met externe partners (Memisa, Artsen Zonder Vakantie, Stichting Hubi & Vinciane).

Op het gebied van fondsenwerving spant LUMOS zich in om toelagen te verwerven bij overheden en instellingen en gemotiveerde donateurs aan te trekken, die met giften of legaten de werking van LUMOS ondersteunen. In 2016 kon LUMOS haar inkomsten uit de externe fondsenwerving verhogen. Zowel het bedrag verkregen uit gemeentelijke toelagen als het bedrag afkomstig uit giften van privépersonen, bedrijven en organisaties is gestegen tot een totaal van € 44 446, wat een verhoging is met 42 procent ten opzichte van 2015.

TRANSPARANTE EN DUURZAME FONDSENWERVING

Naast giften voor de algemene werking, die het geheel van de ac-tiviteiten beslaat, biedt LUMOS sinds 2016 de mogelijkheid om aan te geven aan welke activiteiten schenkers financieel wensen bij te dragen, door middel van specifieke gestructureerde mededelingen. Zo kunnen donateurs die voeling hebben met een van de partner-landen van LUMOS mee bepalen waaraan hun gift wordt besteed.

In 2016 rolde LUMOS de eerste fase uit om te groeien naar een duurzame fondsenwerving, met als doel nog meer schenkers aan te trekken die een engagement aangaan op lange termijn. Op die wijze kan LUMOS in haar streven naar een optimale financiële zelf-standigheid minder afhankelijk worden van eenmalige giften. Naar aanleiding van het jaarverslag van 2015 is een oproep gelanceerd om bij te dragen aan die duurzame fondsenwerving door middel van een maandelijkse schenking. Een aantal trouwe schenkers maakte intussen de overstap naar structurele schenkingen. In de toekomst hoopt LUMOS nog meer trouwe schenkers te overtui-gen van de meerwaarde van een maandelijkse bijdrage en nieuwe schenkers te overtuigen van die vorm van ondersteuning. Op die manier kan LUMOS haar inkomsten beter voorspellen en op lange termijn haar activiteiten nog efficiënter plannen.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

36

WENST U LUMOS DAADWERKELIJK TE STEUNEN?U kunt uw betrokkenheid bij LUMOS en uw sympathie voor onze organisatie op verschillende manieren tonen.

WORD TROUWE SCHENKEREenmalige giften stellen LUMOS in staat haar broodnodige financiële middelen op peil te houden. Als structurele schenker gaat u nog een stapje verder met een engagement op langere termijn aan de hand van een maandelijkse schenking. Inkomsten uit maandelijkse giften zijn immers voorspelbaar en maken het voor LUMOS mogelijk een realistische langetermijnplanning te ontvouwen. Vanaf een jaarlijks bedrag van € 40 komt uw gift in aanmerking voor fiscale aftrek in uw belastingaangifte.

Onderstaande voorbeelden geven een idee wat met een maandelijkse bijdrage gerealiseerd kan worden.

Met € 15 kan het personeel van een ziekenhuis met 150 patiënten gedurende één dag de nodige handontsmettingen doen.

Met € 25 kan jaarlijks het preventieve onderhoud van een autoclaaf gegarandeerd worden. Zo kan een ziekenhuis steeds haar operatielinnen en instrumenten steriliseren en infecties vermijden.

Met € 50 kunnen maandelijks 150 diagnostische bloedanalyses uitgevoerd worden, waardoor patiënten in Congo-Kinshasa en Benin een efficiëntere antibioticabehandeling kunnen volgen.

Met € 75 kan u jaarlijks een Zuid-Zuiduitwisseling van een gezondheidswerker van een van onze partnerziekenhuizen in Benin, Congo-Kinshasa, Kameroen of Rwanda mogelijk maken.

Met € 100 kunnen alle medewerkers van een districtziekenhuis zoals Kabutare (Rwanda) gedurende één week hun handen ontsmetten met handalcohol, zodat hun patiënten in ‘veilige handen’ blijven.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

37

STEUN LUMOSLUMOS en haar Zuidpartners zijn erkentelijk voor de steun die en het vertrouwen dat zij ontvangen van hun schenkers. Ook stellen zij de onmisbare professionele inzet van de vele vrijwilligers en sympathisanten bijzonder op prijs. We denken in dat verband ook aan de benefiet- en sensibiliseringsacties die georganiseerd worden en aan de inspanningen die gele-verd worden voor een betere naamsbekendheid van LUMOS.

In haar streven naar een duurzame fondsenwerving wil LUMOS zich in de toekomst nog meer inzetten om gemotiveer-de donateurs (privépersonen, organisaties, bedrijven, fondsen, serviceclubs en lokale overheden) aan te spreken, die met giften, legaten of evenementen de werking van LUMOS struc-tureel wensen te ondersteunen.

DEEL UW NALATENSCHAP MET MENSEN IN HET ZUIDENDit is een win-winsituatie voor uw erfgenamen en voor LUMOS. Het opstellen van een duolegaat is een courante formule, die bovendien bijzonder interessant is wanneer er geen erfgenamen in rechte lijn zijn (zie verder).

ORGANISEER EEN BENEFIETEVENEMENT, CROWDFUNDING, SPONSORLOOP OF ANDERE ACTIE TEN VOORDELE VAN LUMOS OF EEN VAN HAAR PROJECTEN.*

VRAAG UW VRIENDEN EN FAMILIE EEN BIJDRAGE AAN LUMOS OVER TE MAKEN ALS GESCHENK.*Hebt u iets te vieren? Vraag voor de instuif van uw nieuwe woning, bij een verjaardag, pensionering of andere gelegenheid een bijdrage aan LUMOS als geschenk.

NEEM LUMOS OP IN UW GEBOORTE- OF HUWELIJKSLIJST.* Huwelijk of geboorte zijn belangrijke momenten in elk leven. Wilt u bij die gebeurtenis bijdragen aan de toekomst van mensen in het Zuiden, voor wie er dankzij uw steun een andere wereld kan opengaan? Neem LUMOS dan op in uw geboorte- of huwelijkslijst. Zo maakt u ook jonge koppels in onze partnerlanden blij en helpt u mee kansen te scheppen voor een betere gezondheidszorg voor pasgeborenen en hun moeders in Afrika.

* Neem steeds tijdig contact op met LUMOS. Haar medewerkers kunnen u bijstaan met raad en daad. Zij maken een specifie-ke gestructureerde mededeling voor uw actie aan, zodat u precies weet hoeveel uw initiatief heeft opgebracht.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

3938

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

39

HET DUOLEGAAT

Begrijpelijkerwijs staat niemand graag stil bij de situatie na zijn overlijden. Toch is het belangrijk en zinvol daar vroeg of laat over na te denken, ook in het belang van uw erfgenamen.

Door een testament op te stellen, bepaalt u zelf wat er met uw nalatenschap gebeurt. Wist u dat u bijvoorbeeld een goed doel kunt steunen, zonder uw familie of erfgenamen te benadelen? Door middel van een duolegaat kunt u enerzijds een deel van uw vermogen toevertrouwen aan het Fonds LUMOS van de KU Leuven. Anderzijds kunt u aan de hand van een tweede legaat een of meerdere erfgenamen uit uw nabije omgeving opnemen in uw testament. Door dat duolegaat te aanvaarden, neemt het Fonds LUMOS de erfbelasting van alle begunstigden op zich. Kortom, een win-winsituatie voor alle betrokkenen. De netto-erfenis van uw erfgenamen vanaf de tweede graad stijgt en daarnaast kunt u, met de extra middelen die u aan LUMOS schenkt, een belangrijke impact hebben op de ontwikkeling van de gezondheidszorg in de regio van onze partnerziekenhuizen in het Zuiden.

De groepscampagne van Testament.be, waarbij LUMOS betrokken is vanuit het Leuvens Universiteitsfonds, wil het taboe rond het opstellen van een testament doorbreken en mensen warm maken om een goed doel op te nemen in hun testament.

Voor meer informatie over legateren aan LUMOS kunt u terecht bij Sandy Groeninck, de coördinator van LUMOS, voor een vrijblijvend en discreet gesprek.

HOE SCHENKEN AAN LUMOS? Giften kunnen overgemaakt worden op de mecenaatsrekening van:het Fonds LUMOS, KU Leuven, Oude Markt 13 3000 Leuven:IBAN BE45 7340 1941 7789 BIC KREDBEBB gestructureerde mededeling: 400/0011/34636

De gestructureerde mededeling voor schenkingen aan een specifieke activiteit van LUMOS vindt u op onze website: www.uzleuven.be/lumos/steun-lumos.

UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST

Om de continuïteit van haar medische ontwikkelingssamenwerking te ga-randeren, bepaalde activiteiten uit te breiden en nog duurzamer samen te werken met haar partners in Afrika, heeft LUMOS een indicatieve meerja-renbegroting 2016-2021 opgesteld. Het is onze overtuiging dat continuïteit zal leiden tot een verhoogde impact van onze ontwikkelingsactiviteiten op het terrein. De nodige middelen voor acties in het Zuiden zijn gegarandeerd, zodat duurzame resultaten kunnen worden behaald. Om die continuïteit en intensiteit ook op langere termijn te bewerkstelligen, zal LUMOS in de komende jaren een aantal uitdagingen aangaan.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

40

DUURZAME AANPAK VAN DE FONDSENWERVINGLUMOS wil zich inspannen om haar fondsenwerving te verhogen door middel van een doeltreffende en duurzame werkwijze. Daartoe tracht LUMOS indi-viduele schenkers persoonlijk te benaderen en op de hoogte te houden van haar realisaties. Verder worden structurele of permanente schenkingen ge-promoot en grotere schenkers, zoals serviceclubs en bedrijven, aangetrok-ken. We zetten ook meer in op subsidies en toelagen van steden, gemeen-ten en provincies, voor zover LUMOS daarvoor als organisatie binnen UZ Leuven ontvankelijk is. Ten slotte worden sympathisanten aangemoedigd en ondersteund bij het organiseren van evenementen en crowdfundingacties.

STIMULEREN VAN DE HORIZONTALE WERKING EN INTERNE SYNERGIEËNOm de continuïteit van haar activiteiten en haar impact op het terrein te verhogen, zal LUMOS de synergieën tussen haar regionale werkgroepen ver-sterken. Dat kan enerzijds door het stimuleren van de horizontale werking in België en anderzijds door het organiseren van Zuid-Zuiduitwisselingen tussen haar partnerziekenhuizen.

VERHOOGDE ZICHTBAARHEIDIn 2016 zette LUMOS reeds in op een verhoogde zichtbaarheid binnen UZ Leuven. Bovendien trachtte LUMOS met een aantal artikels en reportages in de regionale en vakpers haar zichtbaarheid te verhogen. Op termijn kan een versterkte zichtbaarheid en naamsbekendheid in Noord en Zuid eveneens leiden tot meer inkomsten uit fondsenwerving. Daarom wil LUMOS verder die weg inslaan en de reeds gemaakte inspanningen volhouden door onder meer vaker de pers te halen, te netwerken en aanwezig te zijn op fora, lezingen, infoavonden en evenementen.

REKRUTEREN, INSPIREREN EN DUUR-ZAAM ENGAGEREN VAN VRIJWILLIGERSDe drijvende kracht achter LUMOS zijn haar professionele medewerkers, die zich op vrijwillige basis engageren voor haar werking. Zij zijn het kloppende hart van de organisatie en worden ondersteund door de vaste medewer-kers. Zij stellen allemaal vol overgave hun expertise ter beschikking van LUMOS en haar partnerziekenhuizen in Afrika.

LUMOS tracht haar vrijwilligers te informeren, te inspireren en te motiveren om hen blijvend te betrekken bij haar werking. Om het ‘hart’ niet te over-belasten en te zorgen voor ademruimte, nieuwe zuurstof en bloedtoevoer, zoekt LUMOS ook voortdurend nieuwe vrijwilligers die haar missie en visie delen. Vrijwilligers met een actief professioneel leven hebben immers niet altijd de mogelijkheid enkele weken van hun jaarlijkse vakantie te investe-ren in de zendingen van LUMOS. Hoewel zij vaak achter de schermen actief betrokken blijven bij de ondersteuning en voorbereiding van zendingen, kun-nen zij niet altijd zelf deelnemen aan de zending. Daarom is een uitbreiding van de vrijwilligerspool een belangrijk onderdeel van de inspanningen die LUMOS levert om de continuïteit van haar activiteiten te garanderen en dus haar impact op het terrein te verhogen. Voor de komende jaren is LUMOS met betrekking tot haar Zuidwerking voornamelijk op zoek naar pediaters, gynaecologen, vroedvrouwen, technische, administratieve en management-profielen en vrijwilligers voor het ondersteunen van de fondsenwerving en voor administratie van haar werking in België.

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

41

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

4342

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

COMMUNICATIEMATERIAALMeer zichtbaarheid gaat gepaard met aantrekkelijk en helder communica-tiemateriaal en een eenduidige huisstijl. Daarom zal geïnvesteerd worden in nieuwe folders, presentaties, banners en ander communicatiemateriaal voor verschillende doeleinden. Vrijwilligers en sympathisanten kunnen dat materiaal ook gebruiken wanneer ze LUMOS wensen voor te stellen op lezingen of andere infomomenten, om zo nieuwe schenkers en sympa-thisanten warm te maken.

BESTENDIGEN VAN DE SAMENWERKING MET BELGISCHE PARTNERSSinds de samenwerking met Memisa in het DGD-driejarenprogramma 2014-2016 in Congo-Kinshasa en met de ngo’s Memisa, Artsen Zonder Vakantie en de Stichting Hubi & Vinciane in Benin ontwikkelde zich een mooie com-plementariteit met partnerorganisaties. LUMOS wenst die samenwerking verder vorm te geven en te concretiseren door zich in te schrijven in het DGD-vijfjarenprogramma 2017-2021 van Memisa en Artsen Zonder Vakantie. In dat vijfjarenprogramma draagt LUMOS bij aan de eigen inbreng van Memisa, waardoor meer middelen beschikbaar komen voor het onder-steunen van haar werking in Congo en Benin. In Mosango (Congo) wenst LUMOS eveneens nauwer samen te werken met Artsen Zonder Vakantie. Ook in Benin wordt gestreefd naar een grotere complementariteit met beide ngo’s en met de Stichting Hubi & Vinciane. Samen staan we immers sterk in het streven naar duurzaamheid en continuïteit in de medische ontwikkelingssamenwerking.

BESTUUR EN OPERATIONELE WERKING Het bestuur van LUMOS is samengesteld uit clinici en wetenschappelijke on-derzoekers, verpleegkundigen, paramedici en administratieve en technische medewerkers. Zij vertegenwoordigen UZ Leuven, de Groep Biomedische We-tenschappen van de KU Leuven en het UC Leuven-Limburg campus Gast-huisberg. Daarnaast is er een vertegenwoordiging van de Centrale Diensten van de KU Leuven en van de Alumnivereniging Geneeskunde. Het dagelijks bestuur wordt verzekerd door de Kernraad, terwijl de Raad van bestuur fungeert als toezichts- en besluitvormingsorgaan.

De operationele werking van LUMOS is gestructureerd in regionale werk-groepen (Benin, Congo-Kinshasa, Kameroen en Rwanda) die de hoofd-activiteiten uitvoeren. Overkoepelend bestaan een aantal transversale werkgroepen, die de regionale werkgroepen met elkaar verbinden en er-varingsuitwisseling faciliteren. Die werkgroepen zijn eerder thematisch (bijvoorbeeld verpleging, kinesitherapie) en ondersteunend (bijvoorbeeld IT en logistiek) georiënteerd en bouwen specifieke expertise op, die ze aan-brengen bij de verschillende regionale werkgroepen.

Met uitzondering van een voltijdse coördinator en een halftijdse adminis-tratief en logistiek medewerkster, werkt LUMOS uitsluitend met vrijwillige medewerkers. Die vrijwilligers zijn allemaal deskundigen op een bepaald medisch gebied of in een andere ontwikkelingsrelevante sector. Zij investe-ren een aanzienlijk deel van hun vrije tijd in LUMOS, zowel in de administra-tieve, organisatorische en logistieke ondersteuning van de werking in België als in de uitvoering van de medische missies in Afrika.

BESTUURSORGANENRAAD VAN BESTUUR

Prof. dr. Jan Verhaegen (voorzitter)Prof. dr. Marc VervenneProf. dr. Chris Van GeetProf. dr. An SermonProf. dr. Daniel DalyProf. dr. Paul HerijgersProf. dr. Michaël CasaerProf. dr. Ann Van SchepdaelJan VerhaegheLuc BaudemprezLucia VanduerenKoen BalcaenMartine DekoninckToon QuaghebeurLaurens RademakersElies Van BelleSandy Groeninck (coördinator)

KERNRAAD

Prof. dr. Guy Marchal (voorzitter)Prof. dr. Marc Vervenne*dr. Carla Verpoorten Toon Quaghebeur**Prof. dr. Hugo Devlieger***Prof. dr. Fons Verdonck***Prof. dr. An Sermon***Prof. dr. Chris Van Geet ***Sandy Groeninck (coördinator)

* Vertegenwoordiger KU Leuven** Vertegenwoordiger UCLL campus Gasthuisberg*** Voorzitters regionale werkgroepen

COÖRDINATIE EN ADMINISTRATIE

Sandy Groeninck – coördinatorRuth Jamaels – administratief en logistiek medewerkster

42 43

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

4544

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

4746

LUMOS DANKT U VOOR UW GULLE EN ONMISBARE STEUN!

Sinds haar oprichting kan LUMOS UZ Leuven rekenen op de trouwe en professionele inzet van haar vrijwillige medewerkers, die haar visie en missie, en dus haar medische activiteiten in Afrika, realiseren. Zij stellen hun vrije tijd op vrijwillige basis ten dienste van de medische ontwikkelingsprogramma’s van LUMOS. Die activiteiten zouden evenmin mogelijk zijn zonder de substantiële financiële, logistieke en administratieve steun van de verschillende diensten binnen UZ Leuven, de groep Biomedische wetenschappen en de algemene diensten van de KU Leuven. Het bestuur van LUMOS is hun allen zeer dankbaar voor hun engagement en ondersteuning.

Een uitdrukkelijk woord van dank gaat uit naar de instellingen, organisaties, bedrijven en partners die elk op hun wijze LUMOS bijstaan in de uitvoering van haar opdrachten en naar de vele gulle schenkers voor hun bijdragen in 2016.

We vermelden hier graag de voornaamste instanties en bedrijven:

Een welgemeende dankjewel en proficiat aan alle medewerkers die zich in 2016 hebben geëngageerd voor de diverse acties van LUMOS, zowel voor de voorbereiding, ondersteuning en de opvolging van de activiteiten en zendingen vanuit België, als voor de uitvoering ervan op het terrein. De tijd en de energie van die medewerkers zijn van onschatbare waarde.

We kunnen niet genoeg herhalen hoe belangrijk hun daadwerkelijke engagement is voor het slagen van de medische ontwikkelingsactiviteiten van LUMOS. Achter de schermen zijn dagelijks tientallen vrijwilligers actief voor de organisatorische, administratieve en logistieke ondersteuning van de werking in België. Zij staan LUMOS bij in de voorbereiding van de zendingen, het verzamelen en verzenden van medisch materiaal, het opzetten van evenementen, het informeren van nieuwe vrijwilligers, het verlenen van administratieve bijstand aan de werkgroepen en zoveel meer.

Het is niet mogelijk alle namen hier op te sommen. Daarom beperken we ons tot een vaste en zeer trouwe medewerker die zijn bestuursmandaat binnen LUMOS ter beschikking heeft gesteld: prof. dr. em. Fons Verdonck. Professor Verdonck nam in het najaar van 2016 afscheid als voorzitter van de werkgroep Congo-Kinshasa. Met een aanstekelijk enthousiasme, jarenlange Afrika- en in het bijzonder Congo-ervaring en een onuitputtelijke energie zette hij zich in om de werkgroep Congo te organiseren en vrijwilligers te mobiliseren. Zijn immense inzet voor de medische ontwikkeling in Congo-Kinshasa bleef niet onopgemerkt. Begin 2016 ontving Fons ter erkenning van zijn inzet het eredoctoraat aan de Universiteit van Kinshasa (UNIKIN). We nemen gelukkig geen definitief afscheid van Fons. Hij blijft actief als vrijwilliger en lid van de werkgroep Congo. Fons, onze oprechte dank voor uw buitengewone engagement!DA

NKW

OORD

Financiële steun

UZ LEUVEN REGA INSTITUUT VZW DEPARTEMENT KLINISCHE BACTERIOLOGIE KU LEUVEN MONDIALE ADVIESRAAD BALEN-OLMEN

LUMOS dankt ook haar partners

UZ LEUVEN KU LEUVEN UC LEUVEN-LIMBURG VZW ONTWIKKELINGSHULP GENEESHEREN EN APOTHEKERS ALUMNI ARTSEN ZONDER VAKANTIE STICHTING HUBI & VINCIANE MEMISA VBOV (VLAAMSE BEROEPSORGANISATIE VAN VROEDVROUWEN) VZW UMUBANO IMPORE SINT-NIKLAASFONDS

Logistieke en materiële steun: schenking en transport van medisch materiaal en goederen

SARCO NV RVT NAZARETH (UKKEL) HAELVOET NV MALYSSE-STERIMA V!GO

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

47

Together for health

memisa

LUM

OS JA

ARVE

RSLA

G 20

16

48

MEER INFORMATIE? LUMOS - UZ Leuven

Herestraat 49

3000 Leuven

België

Tel.: +32 (0)16 34 18 55

E-mail: lumos@uzleuven.be

www.uzleuven.be/lumos

UW FINANCIËLE STEUN AAN LUMOS WORDT ENORM GEWAARDEERD! U kunt ons steunen via het rekeningnummer:

BE45 7340 1941 7789

BIC KREDBEBB

LUMOS - KU Leuven, Oude Markt 13, 3000 Leuven

Gestructureerde mededeling: 400/0011/34636

Fiscaal attest vanaf 40 euro

De gestructureerde mededeling voor schenkingen aan een

specifieke activiteit van LUMOS vindt u op onze website:

www.uzleuven.be/lumos/steun-lumos.

WILT U LUMOS STEUNEN MET EEN LEGAAT? Contacteer vrijblijvend de LUMOS-coördinator, Sandy Groeninck, voor meer informatie op het nummer +32 (0)16 34 18 55.

Ontw

erp

en re

alisa

tie: d

iens

t com

mun

icat

ie U

Z Le

uven

- no

vem

ber 2

017