Welkom

Transitie naar Duurzame Verlichting

Jan Rotmans

21 Mei, Utrecht

www.twitter.com/janrotmans

Overgangsperiode

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperken

Herman Verhagen

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar duurzame samenleving

Nieuw Paradigma

Nieuwe Instituties

Nieuwe Waarden

Kant

elpu

nt Oud Paradigma

Oude Instituties

Oude Waarden

Tijd

Opb

ouw

van

duur

zam

e sa

men

levin

g

We zitten hier

Indicaties voor Kantelpunt

macro systeemcrises financiële crisis, energiecrisis, klimaatcrisis, grondstoffencrisis

meso krakend regime VN, IMF, OESO, EU, natiestaten worstelen met de crises

revolutionaire onderstroom micro occupy-beweging, arabische lente, transition towns,

coöperaties

Kantelperiode

tot 2025 periode van crises

cyclische en a-cyclische crises

energie, voedsel, grondstoffen, klimaat

chaos, turbulentie, onrust

Duurzame Doorbraak

semi-permanente periode van crises zal

leiden tot doorbraak naar duurzame economie

Duurzame Verlichting

Verlichting

verlichting in Nederland is 3% van totale energieverbruik

verlichting is 20% van elektriciteitsverbruik in Nederland

verlichting wereldwijd is 7% van totale energieverbruik

Huishouden

elektrische boiler 2000 kWh/jaarwasmachine 400 kWh/jaarwasdroger 500 kWh/jaarvaatwasser 500 kWh/jaarkoelkast 500 kWh/jaartv 200 kWh/jaar

verlichting met gloeilampen 500 kWh/jaar

verlichting met spaarlampen/LED 100 kWh/jaar

Transitie naar duurzame verlichting

“Lighting accounts for 7% of global CO2-emissions,

twice as much as the airline industry. Penetration

of LED in general lighting applications is barely 1%.

We therefore think the full light transition will take decades”Deutsche Bank Global Markets Research

September 2011

Verlichting = Verspilling

“ If lighting efficiency would increase by 30%,

6% of the world’s power plants could close

or 260 large coal-fired power plants ”

Deutsche Bank Global Markets Research September 2011

Verlichting = Verspilling

straatlantaarns branden zo’n 4000 uur per jaar

lampen in huishoudens branden zo’n 1000 uur per jaar

lampen in voetbalstadions branden overdag bij zonnig weer

straatlantaarns branden vaak onnodig overdag

Verlichting = Verspilling

gloeilamp is het symbool van verspilling

90% van energie van gloeilamp is verspilling

2% van energie van ledlamp is verspilling

Verlichting = Verspilling

“Bij straatverlichting valt 70% energiebesparing

te realiseren als we overschakelen op LED-licht”

Frans van Houten, CEO Philips

Beleid en Trends in Nederland

Taskforce Verlichting

opgericht in 2007, gestopt in 2011

vertegenwoordigers uit maatschappelijke vijfhoek

ook friskijkers en dwarsdenkers (en kantelaar)

verlichting geen onderdeel van de energietransitie

doel: versnellen transitie naar energie-efficiënte verlichting

Trends in Typen Verlichting

1. openbare verlichting

- 85% van gemeenten doet aan energiebesparing openbare verlichting

- alle provincies werken aan energiezuinige verlichting2. huishoudelijke verlichting

- aantal spaar- en ledlampen in huishouden: 10

- verdubbeld in 4 jaar3. bedrijfsverlichting

- energiezuinige verlichting 35% ; aanwezigheidsdetectie 28%

- weinig aandacht voor kansen van energiebesparing

Algeheel Beeld

de trend is significant; energiezuinige verlichting

overgrote deel van gebruikte verlichting is energie-onzuinig

10-15% van alle nieuwe verlichting is LED

vooral bedrijfsverlichting blijft achter

It’s the lighting, stupid!

met energiezuinige verlichting kan een

heleboel geld verdiend worden door

zowel bedrijven, huishoudens als overheid

Economische ‘Framing’

duurzame verlichting moeten we

economisch ‘framen’. Het levert geld op

[micro-economisch] en banen [macro]

Business Case Bedrijf

V&D bespaart 3 miljoen euro per jaar

met energiezuinige verlichting

zou nog meer zijn met LED-verlichting

gemiddelde terugverdientijd voor bedrijf < 2.5 jaar

Business Utiliteitsgebouw

Martini ziekenhuis Groningen investeert

375.000 euro in energiezuinige verlichting

exploitatie voordeel van 70.000 euro per jaar

terugverdientijd voor ziekenhuis is ca. 5 jaar

Business Case Huishouden

huishouden verbruikt jaarlijks gem. 3500 kWh

besparing bij overstappen op LED-lampen is: 20% x 60% x 3500 kWh = 420 kWh420 kWh x 25 cent/kWh = 105 euro per jaar

investering in LED-verlichting = gem. 250 euro

rendement: 5 euro per geïnvesteerde euro

Business Case Woningcorporatie

stel 10.000 woningeninvestering van ca. 2.5 miljoen euro geschatte terugverdientijd < 4 jaar

als onderdeel van energiezuinig maken huizen

lichte huurverhoging als compensatie

Sleutels voor Versnelling

Sleutel 1

in alle overheidsgebouwen energiezuinige

verlichting toepassen

Sleutel 2

stimuleer energiezuinige verlichting via

gunstige regelgeving, zoals BTW-verlaging

Sleutel 3

woningvoorraad van corporatie doorlichten

scan uit laten voeren voor ca.10.000 euro

verlichtingsplan voor woningvoorraad

‘keukentafelgesprek’ met huurders

specifiek pakket voor huurders met aanbod

Sleutel 4

1 succesvolle pilot bij woningcorporatie

opschalen naar andere woningcorporaties

per regio of per provincie

totale bereik is ca. 2.5 miljoen woningen Roadshow

Sleutel 5

idem voor scholen, ziekenhuizen, winkels

opschalen van succesvolle voorbeelden

per regio of per provincie

werk met entrepreneurs in pilots per regio

Faciliteren

• van onderop en niet van bovenaf

• overheid moet dat niet zelf organiseren maarzorgen dat anderen dat kunnen organiseren

•doelgroepen of gemeenschappen betrekken

•entrepreneurs inschakelen [ bv. Wij zijn Koel ]

doe het ‘ongewoon’

Conclusie

transitie naar duurzame verlichting duurt decennia

in overgangsfase kan het heel snel gaan

woningcorporaties vormen kansrijke doelgroep

ziekenhuizen, scholen, winkels, kerken e.d. ook

opschalen via entrepreneurs die pilots ‘doorlichten’