Toekomstvisie op duurzame mobiliteit

RET Rotterdam

5 april 2012

Prof. Jan Rotmans

www.twitter.com/janrotmans

Opbouw Verhaal

1. noodzaak, nut en kansen van duurzaamheid

2. duurzame mobiliteit in 2037

3. sturing van duurzaamheidstransitie

4. rol van bedrijven en RET in mobiliteitstransitie

Waarom Duurzaamheid?

Waarom duurzaamheid?

1. samenleving eist dit

2. klant verwacht dit

3. levert op termijn geld op

4. marketing / pr tool

Eisen samenleving / klant hoger

dienstverlening

kwaliteit

betrouwbaarheid

flexibiliteit

integriteit

klimaat / CO2-uitstoot

vervuiling / fijnstof / NOx

Wat is duurzaamheid?

Duurzaamheid = waarden creatie

financiële waarde

maatschappelijke waarde

bedrijfswaarde

Duurzaamheid in DNA samenleving

“ wie niet aan duurzaamheid werkt heeft als

bedrijf over 15 jaar geen bestaansrecht meer”

Paul Polman, CEO Unilever

Duurzaamheid 3.0

sociale waarden creëren

betrouwbaar, goedkoop en veilig vervoer

ecologische waarden creëren

schone lucht, schone omgeving

economische waarden creërenwerkgelegenheid, interregionaal vervoer

Wat is een duurzaam bedrijf?

Een bedrijf dat verantwoord omgaat met:

- energie, materialen, water, voeding, afval

- met zijn omgeving

- met de mensen die er werken

Wat is duurzame mobiliteit?

bewegingsvrijheid

schoon en veilig

beleving

verbindingen

optimaal bereikbaar, milieuvriendelijk,

betrouwbaar, veilig betaalbaar

Wat is duurzame mobiliteit?

iedereen kan zich op elk moment op elke wijze

schoon, veilig, snel, betaalbaar en betrouwbaar

verplaatsen over kleine en grote afstand

Conclusie

huidige mobiliteit in Randstad

is verre van duurzaam

Duurzame Mobiliteit in 2037

Duurzame Mobiliteit

biedt bewegingsvrijheid

verrijkt en faciliteert beleving

maakt verbindingen (mensen & plekken)

Meerdere Snelheden & Dimensies

• iedereen kan zich in eigen tempo verplaatsen gelaagd mobiliteitssysteem

• gebieden: autovrij, autoluw, autovol

• 3 dimensies: weg & water, ondergronds, lucht

• tussen steden lightrail ondergrond & over water

filevrij

Mobiliteit als Dienst

• mobiliteit als een dienstkeuze uit snelheid, comfort, service, betaalbaarheid

• mobiliteitsmakelaarreismenu van deur to deur o.b.v. preferenties

• individueel of als groepwijk, straat, dorp, bedrijf, gezin, gemeenschap

Loskoppeling Plaats & Tijd

• iedereen heeft een all-in TomTom gekoppeld aan GIS-systemen & routeplanners

• werken wanneer en waar je wil benutting van bestaande ruimtes & infra

• the Hub (flexibele werkplek) elk stadsdeel, wijk, straat, dorp

Hybride vormen van vervoer

onderscheid tussen collectief en individueel vervoer vervaagt

auto verliest status van icoon

auto hebben is geen vanzelfsprekendheid meer

je gebruikt alleen auto als je hem nodig hebt

auto deel je met anderen

Metamorfose Mobiel

basisvoertuig: metamorfose mobiel

flexibel, zelfsturend voertuig voor 1 à 2 personen

modulair uitbreidbaar tot 4-6-12 mensen

modules die aan- en afkoppelbaar zijn

elektrisch aangedreven en kunnen niet botsen

kun je huren, leasen, kopen of delen met anderen, zijn C2C

Traditioneel Vervoer

traditionele wijze van vervoer nog steeds mogelijk

per eigen elektrische auto, bus of taxi

altijd en overal op de taxi stappen

vooral ouderen hebben hier behoefte aan

zij kunnen kiezen uit diverse arrangementen

All-Electric

alle voertuigen zijn all-electric

energie opgewekt door zon en wind

elektrische vliegtuigen elektrische auto’s

elektrische veerboten elektrische scooters

elektrische fietsen elektrische watertaxi’s

Stalling 2025Opladen in stalling [elektrische fiets, scooter, segway, etc] | Duurzame energie op dakvlakken

Vervoer over het water

in 2040 verplaatsen we ons net zo vaak over water als over land

per watertaxi’s, waterfiets, waterscooter

per veerboot of waterbus met plaats voor fiets

‘amfibische’ voertuigen kunnen zowel op water als op land

in veel steden kun je met de boot naar het station

Dutch Research Institute For Transitions

Slow Travel

• sociale beweging gekoppeld aan Slow Food & Slow Living

• reistijd is geen verloren tijd maar TIJDSWINST

– beleving op zich, voor werk, recreatie of ontspanning

• kiezen of je 1 uur of 15 min. over je reis wil doen – afhankelijk van waar je dan behoefte aan hebt

Binnenstadservice

Vrachtvervoer

In elke stad van Nederland

vervoer naar rand van de stad,

vandaar wordt het door binnenstadservice

duurzaam vervoerd naar het centrum

Hoe kun je transitie sturen?

Samenleving in Transitie

macro-niveau crises

bankencrisis, schuldencrisis, landencrisis,eurocrisis

meso-niveau regime ‘kraakt’

VN, EU, natiestaten worstelen

micro-niveau onderstroom krachtiger

occupy-beweging, arabische lente, transition towns

chaos, turbulentie, instabiliteit

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar duurzame samenleving

Nieuw Paradigma

Nieuwe Instituties

Kant

elpu

nt Oud Paradigma

Oude Instituties

Tijd

Opb

ouw

van

duur

zam

e sa

men

levin

g

We zitten hier

Transitie

fundamentele verandering in structuur, cultuur en werkwijze

structuur: institutionele, economische, fysieke structuur

cultuur: gedeelde beelden, waarden, paradigma’s

werkwijzen: routines, regels, gedrag

fundamentele omslag in denken & handelen op systeemniveau

Mobiliteit in Transitie

van naar

product dienst

automobiliteit ketenmobiliteit

fossiel hybride / elektrisch

Mobiliteit Systeem in lock-in

vraagt om radicale, innovatieve oplossingen

- Randstad Lightrail

- Nederland Elektroland

- Flexibel Openbaar Vervoer

- Mobiliteitspas

Andere Oriëntatie

Randstad als geografische oriëntatie

Randstad wordt 1 metropool

Basisvervoer niet auto maar openbaar vervoer

elke metropool drijft op openbaar vervoer

Daarbinnen oriëntatie op Zuidvleugel

Daarbinnen oriëntatie op Rotterdam

Andere Oriëntatie

massaal vervoer snel, flexibel en continu

Randstad lightrail, permanent metro-achtig systeem

vervoer op maat, vraag gestuurd, in kleine groepjes

mini-bussen, people movers

jongeren ervaren vervoer anders dan ouderen

on-line, permanent verbonden zijn, muziek

Voorbeeld: Nieuwe Kuip

oude Kuip: overgrote deel komt met de auto

nieuwe Kuip: 80% met openbaar vervoer

10% met auto

10% met fiets, wandelen

33% van openbaar vervoer over het water

transities kun je niet sturen, wel beïnvloeden

faciliteren

- innovatieruimte creëren

- belemmeringen wegnemen

- coalities rondom koplopers

- financiële arrangementen

Transitie Sturing

Transitie Sturing

ontwikkeling lange-termijn perspectief en transitieagenda

breng koplopers bij elkaar in innovatieruimte

opzetten en uitvoeren van transitie-experimenten

leren, selecterenen opschalen

visie, strategie en actie ineen

met iets kleins, radicaals beginnen vanuit visie

opschalen als blijkt dat het succesvol is

integreren in primaire proces

Organisch Ontwikkelen

adaptief en anticipatief sturen

fase 1 zoeken, leren, experimenteren

fase 2 selecteren, opschalen

fase 3 integreren in primaire bedrijfsproces

friskijkers, dwarsdenkers

Organisch Ontwikkelen

Wat betekent dit voor RET?

transitie is fundamentele verandering in:

- organisatie van een bedrijf

- cultuur van een bedrijf

- uitvoering binnen een bedrijf

Verduurzaming vergt Transitie

kent verschillende fasen:

1. voorontwikkeling [ bewustwording ]

2. doorbraak [ strategie / missie ]

3. versnelling [ DNA van bedrijf ]

4. consolidatie [ uitvoering ]

Transitie binnen een bedrijf

Verschillende fasen van transitie

Take off

Acceleratie

Voorontwikkeling

Stabilizatie

tijd

Systeem indicator

tussen fase 1 en 2? Of tussen fase 2 en 3?

zit nog NIET in het DNA van het bedrijf

inkoop, inroostering, interne gedragsverandering

bewustwording, attitudeverandering, gedragsverandering

In welke fase van transitie zit RET?

niet alleen meer op de laagste prijs

duurzaamheid wordt expliciet onderdeel

CO2-uitstoot bij productie

CO2-uitstoot bij transport

waterverbruik

materialen en grondstoffen

Aanbestedingsprocedures

reserveer 5-10% ruimte voor duurzame innovatiecreëer niches binnen bedrijf voor koplopers

ontwikkel lange-termijn perspectiefvanuit nieuwe structuur, cultuur, werkwijze

doe mee met duurzame innovatie-experimentenniche-experimenten

sluit nieuwe coalities met a-typische partijenongedachte combinaties kunnnen innovatief zijn

zet in op cultuurverandering binnen bedrijfscholing, competentieontwikkeling

Transitiestrategie voor bedrijf

gericht op

het creëren van maatschappelijke waarde

lange-termijn

co-productie

welzijn, kwaliteit en ecologisch behoud

persoonlijke ontwikkeling van mensen

Nieuw business model

Transitie Uitvoering

• mobiliseer koplopers binnen bedrijf

• ontwikkel transitieplan met koplopers

• start doorbraakprojecten met koplopers

• opschalen van succesvolle doorbraakprojecten

kleine initiatieven kunnen voor doorbraken zorgen

RET Transitie Strategie• extern

– initiëren, anticiperen en participeren • anticiperen op diversiteit, flexibiliteit en vraagsturing • nieuwe coalities, specifieke doelgroepen rond ‘emerging markets’ • experimenteren en leren: risicodragende voorbeelden

• intern– heroriëntatie en reframing

• cultuur- en structuuromslag in organisatie• tijd en ruimte nodig!• persoonlijke transitie medewerkers

competentieontwikkeling, leren, co-produceren

Conclusie

• samenleving is in transitie

• duurzame mobiliteit is stip op de horizon

• duurzaamheidstransitie vraagt om transitie RET

• vereist cultuuromslag binnen RET