20111016 LEEUWENBOEKJE HERFST 2011 - Leeuwarden HERFST 2011.pdf · Yde werkt zowel met Windows XP...

IVN afdeling Leeuwarden Ledenadministratie De Kei 262 8918 BK Leeuwarden

LEEUWENBOEKJE

HERFST 2011

IIVVNN LLEEEEUUWWAARRDDEENN EE..OO..

Wat is het IVN? De Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie is een landelijke vereniging met plaatselijke afdelingen. IVN -Leeuwarden en omgeving is zo’n afdeling met als werkgebied Leeuwarden en wijde omgeving.

Wat is de doelstelling?

Het IVN wil door haar activiteiten de mensen laten zien wat er (nog) is aan natuur. In de hoop dat bewustmaking zal bijdragen tot bescherming van onze nog aanwezige natuur. Wat doet het IVN?

Het IVN organiseert excursies, thema-avonden en cursussen. Zij beschrijft wandel- en fietsroutes en stimuleert werkgroepen. De afdeling Leeuwarden heeft inmiddels een aantal werkgroepen. Het Leeuwenboekje is ons afdelingsblad dat met de komst van elk nieuw seizoen verschijnt. Het wil informeren, stimuleren en activeren. Daarnaast is er onze website (www.ivnleeuwarden.nl).

Hoe werkt het IVN?

Alle activiteiten van IVN -Leeuwarden, zowel van leden als van het bestuur zijn vrijwilligers activiteiten. Alle leden zijn actieve leden.

Wat kost het?

Er zijn verschillende IVN- lidmaatschappen. Een landelijk lidmaatschap kost € 20,- per jaar. Regionale leden (donateurs) betalen € 15,-. Contributie is te betalen door middel van een machtiging (u krijgt dan € 2,50 korting) of door overmaking op rekening 60.55.99.440 ten name van IVN afdeling Leeuwarden.

Hoe kun je lid worden?

Door het formulier te downloaden van www.ivnleeuwarden.nl of telefonisch (058-8442548) aan te vragen en ingevuld te sturen naar Renée Ras, De Kei 262, 8918 BK Leeuwarden. Dit is ook het adres voor adreswijzigingen. Liefs per mail [email protected] Telefoonnummer (058) 844 25 48

Sluitingsdatum kopij volgende Leeuwenboekje:

15 december een blad ván iedereen vóór iedereen, dus stuur kopij !

Leeuwenboekje herfst 2011 3

Het weer Als ik dit stukje voor het Leeuwenboekje zit te schrijven, lijkt het wel of de herfst al is begonnen. Regen en harde wind maken dat herfstbeeld compleet.

Ook als je naar de bomen en planten kijkt is de

herfst al begonnen. De bladeren vallen en vliegen in het rond en de bloemen en planten in onze tuin hebben al herfstkleuren. Tja, wat wil je na deze natte en sombere zomer.

Het begon allemaal zo hoopvol met een prachtig en warm voorjaar, maar daarna was het mooie

zomerweer ver te zoeken, hoewel er zo nu dan ook mooie weermomenten waren. Maar die worden

vaak vergeten. En toch is deze zomer, heb ik me door een klimaatdeskundige laten vertellen, niet

echt bijzonder of uitzonderlijk geweest omdat dit weer hoort bij het zeeklimaat at we in Nederland

hebben. Natuurlijk is er veel, en lokaal erg veel, regen gevallen, waardoor het toch wel een

behoorlijk natte boel is geworden. Zelf heb ik dat ook zo ervaren toen we eind augustus in de Achterhoek

(Gelderland) een fietsvakantie hadden. Twee weken goed weer gehad met zo nu en dan een onweersbui en elke dag ruim vijfentwintig kilometer kunnen fietsen

in een werkelijk prachtig coulisselandschap met schitterende natuurgebieden in het grensgebied van Duitsland en Nederland. We hoorden regelmatig ‘nou, jullie

hebben niet al te best weer’. Niets was minder waar, maar de buienradar gaf

aan dat er veel regen en onweer was gevallen in het oosten van het land. Maar ja, we zagen het wel maar het trok vaak langs ons heen. Hetzelfde hoor je ook

regelmatig van mensen die bv. naar de Waddeneilanden zijn geweest. In de beeldvorming lijkt dat men ‘slecht’ weer heeft. Maar in de praktijk valt het dan

mee. Maar ook dit is natuur, die zich op geen enkele manier, ook qua weer in een

keurslijf laat dwingen. Ook hier geldt dat niet iedere voorspelling hoeft uit te komen en dat het weer lokaal verschillen kent. Onze beeldvorming over het weer wordt mede beïnvloed door onze beleving en ervaring van het weer. Het gezegde luidt: na regen komt weer zonneschijn. Dat is ook waar. Maar ook waar

is dat in cyclus van de seizoenen er volgend jaar weer een zomer komt die qua weer anders zal zijn dan de afgelopen zomer. Klaas van der Heide


IVN Afdeling Leeuwarden e.o.

Werkgroepen - Contactpersonen:

Excursies:

Klaske Stegenga (058) 266 13 87 [email protected] Leeuwenboekje:

Yde Zijlstra 06 22 74 05 97 [email protected] Renée Ras (058) 844 25 48 [email protected]

Vogelwerkgroep:

Durk Weijma (0514) 57 13 18 [email protected]

Plantenwerkgroep

Daan van Zomeren (058) 213 75 92 [email protected]

Werkgroep jeugd:

Christine Rook (058) 267 08 91 [email protected]

Werkgroep educatie:

Violet von Kruchten (058) 288 65 67 [email protected]

Afdelingsbestuur: Voorzitter:

Klaas van der Heide (058) 257 46 26 [email protected]

Vice- voorzitter:

Rinze de Vries (058) 213 83 51 [email protected] Penningmeester:

Maud von Ende 06 55 95 32 26 [email protected] Secretaris:

Leonieke Hoste (058) 212 85 97 [email protected] De Nije Oanliz 33 9084 AN Goutum Contactpersoon werkgroepen:

Jean-Pierre Brehen 06 42 62 71 72 [email protected] Mocht u lid van IVN- Leeuwarden willen worden. Neem dan contact op met onze ledenadministratie:

Renée Ras 06 22 12 49 30 [email protected]

Dit Leeuwenboekje is mede mogelijk door sponsoring van de Tuin van Leeuwarden in WC Zaailand Leeuwarden.


In gesprek met Yde en Renée, de redactie van ons

Leeuwenboekje Het is ongeveer vier jaar geleden dat Renée Ras en Yde Zijlstra de redactie van het Leeuwenboekje op zich namen. Jaren konden we blindelings op ze vertrouwen dat het in orde kwam. Niet alleen het Leeuwenboekje, er is ook

hard getrokken aan de website van IVN Leeuwarden e.o. Hinko Talsma had er destijds een begin mee gemaakt, maar Renée heeft het uitgebreid en zorgt nu

regelmatig voor nieuwe foto’s en houdt de data van de verschillende activiteiten up-to-date.

Destijds zijn Renée en Yde ermee begonnen, niet precies wetend wat hen te wachten stond. Yde had bijvoorbeeld het idee dat hij regelmatig zou moeten leuren om kopij bij elkaar te krijgen, maar dat bleek helemaal niet het geval te

zijn. Regelmatig worden door verschillende mensen stukjes op papier gezet van wat ze gezien of gedaan hebben.

Zo heb je letterlijk de ‘vroege vogels’, die om ‘s ochtends 4 uur opstaan om bij het opstaan van de vogels te zijn. Als ik zoiets dan lees denk ik: ‘ja dat zou ik ook weer eens moeten doen, maar dat is niet m’n sterke kant. Ik houd het nu

vaker bij het meegaan met de plantenmensen, die ‘s avonds op stap gaan tot het ondergaan van de zon.

Zo zie je maar - er is voor elk wat wils, maar het is heerlijk om mee te genieten van de enthousiaste verslagen van anderen.

Renée zit in het computervak en zij is heel handig met websites aanmaken. Yde en zij hadden een taakverdeling, die naadloos op elkaar aansloot. MAAR....... jullie begrijpen het al....... hierin komt verandering. Yde is verhuisd

naar Ameland en hij wil met de redactie stoppen. In het Zomer Leeuwenboekje heeft het onder ‘mededelingen van het bestuur’ gestaan.

Hij vond het erg leuk om te doen, je moet handig zijn op de computer met het verwerken van teksten en foto’s, maar dat lag hem wel. Omdat er voldoende kopij werd geleverd en hij zelf geen stukjes hoefde te schrijven om het boekje vol te krijgen vond hij het heel plezierig werk.

Jaren heeft hij èn in Leeuwarden èn op Ameland z’n bezigheden gehad, maar nu wil hij zich tot één plaats beperken en helaas voor ons is het Ameland geworden.

Ik heb Renée en ¥de gevraagd waaruit hun redactiewerk bestaat en zal het apart opschrijven.


Wat doet Yde Yde werkt zowel met Windows XP als met 7.0 en verzorgt de opzet en de lay-out van het Leeuwenboekje. Hij gebruikt hierbij telkens de lay-out van het vorige boekje voor de nieuwe uitgave. Erg handig, dit plakken en knippen.

Zodra Yde de eerste e-mail met kopij voor het nieuwe Leeuwenboekje krijgt bouwt hij de tekst om in het lettertype van het boekje. Ook leest hij de tekst door en let op taalfouten. Als het compleet is

met foto’s dan bergt hij alles op in een speciale map, bijvoorbeeld “Leeuwenboekje Herfst 2011”.

Zijn er geen foto’s bij dan stuurt hij een e-mail om te vragen of die er zijn. Lukt dat niet dan kan hij zelf wat opzoeken als het onderwerp zich ervoor leent op internet of in zijn eigen foto’s.

Alle kopij komt gelukkig niet tegelijk, maar Yde

vindt het plezierig als er iets binnenkomt, hij het meteen doorleest en in het goede lettertype zet.

“Op het laatst heb je daar dan geen omkijken naar” zegt hij.

Twee weken vóór de sluitingsdatum van de kopij kijkt Yde of hij nog kopij mist en mailt hij de werkgroepen die nog niets hebben aangeleverd. Ook het bestuur

heeft altijd nog belangrijke mededelingen die erin moeten. Als alles binnen is kijkt hij wat er allemaal is en gaat hij een indeling maken en ‘knippen en plakken’ op de computer. Voor het voorblad, de buitenkant van het Leeuwenboekje, neemt hij meestal een mooie foto uit z’n eigen voorraad.

Verder is het belangrijk dat het jeugdblad “Oele de uil vertelt” midden in het boekje komt, zodat die pagina’s er apart uitgehaald kunnen worden. De andere

stukken met foto’s plooit hij er zo in dat het er aardig uitziet. Als het klaar is stuurt hij het ter controle en drukken naar Renée op. Al met al neemt het in

elkaar zetten van het boekje twee avonden in beslag als je elk e-mailtje dat binnenkomt gelijk doorleest en klaarzet in het juiste lettertype.

De boekjes komen vier keer per jaar uit. Wat doet Renée Renée werkt met Apple iMac en MS Word en Excel for Mac.

Als Renée de lay-out digitaal van het nieuwe Leeuwenboekje krijgt, kijkt ze eerst of alle stukken met foto’s die zij heeft gekregen er ook instaan. Ze leest ook de teksten nog eens door en let op taalfouten. Tenslotte twee zien meer dan een, en we willen uiteindelijk een fraai en foutloos boekje realiseren. Ook kijkt ze naar dubbele spaties, onderstrepingen en lettergroottes.


Staat niet alles erin dan gaat ze terug naar Yde. Renée checkt ook de data van activiteiten. Zo staan er bijvoorbeeld evenementen in die al zijn geweest als het boekje uitkomt. Soms belt ze mensen die iets hebben georganiseerd waarvan een vorige keer de data nog niet bekend

waren en dan vraagt ze na of die data er inmiddels al zijn, dan kunnen die in het nieuwe boekje erin. Nadat de digitale teksten en de opmaak

van het Leeuwenboekje door Yde èn Renée kritisch bekeken is, zet Renée het op een USB-stick en brengt het naar

de Copy Service Leeuwarden. Daar drukken ze het boekje. Als het gedrukt is, haalt Renée het op en plakt er de adresetiketten op. Renée heeft namelijk ook de ledenadministratie onder haar beheer, dus de adressen heeft ze. Daarna brengt ze de Leeuwenboekjes gebundeld en op postcode gesorteerd

naar een servicepunt van de post, zodat de IVN-ers èn de adverteerders het

boekje thuis bezorgd krijgen.

Oproep Wie weet zijn er IVN-ers die het leuk lijkt om hiermee aan de slag te gaan, want voor een redactie zijn minstens twee mensen nodig!

Renée zegt dat de ontstane werkwijze met Yde prima is verlopen, maar dat zij ook ziet dat er een andere aanpak denkbaar is. In ieder geval staat zij open

voor suggesties en andere ideeën om het redactiewerk aan te pakken.

Een computer met e-mail mogelijkheden is nodig om dit redactiewerk te doen. Renée en ¥de krijgen allebei de kopij met foto’s digitaal aangeleverd. Dit is belangrijk omdat er dan altijd een reserve versie is èn zij hebben een extra

controle of alles wat is aangeleverd er wel in staat.

De redactie zoekt dus mensen die het werk van Yde èn/of een gedeelte van het werk van Renée kunnen overnemen. Uiteraard wordt je goed ingewerkt.

Heb je vragen, stel ze aan:

Yde : [email protected] of Renée: [email protected]

Corrie Kruiswijk


Excursie Potmarge op 1 juni

Zo stond de aankondiging in het Leeuwenboekje: Werkgroep Educatie

Excursie Potmarge op 1 juni

Natuur (historische) wandeling langs de Potmarge. Avondexcursie langs de Potmarge met aandacht voor de geschiedenis van dit mooie riviertje door

Leeuwarden. Start: Schrans - Leeuwarden

Doelgroep: Volwassenen (honden aangelijnd geen bezwaar). Aanvang: 19.30 uur

Tijdsduur: 1.30 uur Opgave: Violet von Kruchten

email: [email protected] (058) 288 65 67

Woensdag 1 juni was het zover.

Prachtig weer en leuk om eens op een andere manier naar de Potmarge te kijken. Het was een grote groep van 26 personen. De betekenis van Potmarge:

Pot=Put en Marge=Marene, een oud woord voor

moeras. Nadat Violet zich had voorgesteld wilde ze gaan

vertellen over de Potmarge. Een stippelmot die op de hand van iemand was neergestreken

verstoorde dit echter. Violet gebruikte dit enthousiast, ze vertelde eerst wat over die stippelmot en kon meteen laten zien hoe die bij

bomen te werk ging (met nog veel meer stippelmotten

natuurlijk). Ze maken met elkaar een dun laagje om de boom, het lijkt wel op een folietje, waarmee je een

schaaltje afdekt (zie foto). Ik was al bang om een stippelmot aan m’n kleren mee naar huis te nemen en dan de ene na de andere boom in de straat de komende jaren

te zien verdwijnen, maar Violet zei dat de bomen niet doodgaan. Maar ik moet je eerlijk zeggen dat ik allemaal

van die ‘wittig’ uitgeslagen bomen niet mooi vind. Violet vertelde: De geschiedenis van Leeuwarden gaat

terug tot in de Romeinse tijd. Toen woonden er al mensen op de plek waar nu de Oldehove staat. Leeuwarden is ontstaan op terpen die werden opgeworpen aan een inham van de Middelzee die later dichtslibde en werd ingepolderd. De riviertjes Ee, Vliet en Potmarge

mondden bij deze terpen uit in zee. De Potmarge mondde uit in de Middelzee.


In de Romeinse tijd woonden mensen op terpen in Leeuwarden. Ze leefden o.a. van de akkerbouw en visserij. Nadat de zee, die Friesland bijna in tweeën splitste, steeds verder droog viel, groef men binnendijks een nieuwe verbinding van de Potmarge naar de Weaze, waardoor ze met twee andere waterlopen, het Vliet en de Ee, gezamenlijk in de Middelzee uitkwam. Deze onnatuurlijke

afbuiging van de Potmarge is nog steeds zichtbaar in de hoek, aan het begin van het fietspad vanaf de Schrans, ter hoogte van het gebouw van de Leeuwarder

Courant. Hier begon de excursie en Violet vertelde verder dat de Potmarge oorspronkelijk een riviertje was dat

destijds de Dokkumer Ee met de Greuns verbond en dat er via het water veel handel werd gedreven.

Die Middelzee verdeelde Friesland in twee delen: Westergo en Oostergo. In de late middeleeuwen maakte de huidige Schrans deel uit van de oostelijke Middelzeedijk. Nadat deze zee rond het jaar 1200

langzamerhand dichtslibde, verloor de zee haar

zeewerende functie. Voor handel was vervoer nodig en dat was destijds het gemakkelijkst over het water. Tot de

19e eeuw was de Potmarge de kortste verbinding voor het Zuidelijk achterland waardoor het lange tijd de drukste vaarroute van en naar

Leeuwarden was. Daar waar het water bijna in zee stroomde, zette zich bij de monding

vruchtbare slib af. Deze zavelgrond is voor tuinders erg gewild. Het trok een aantal prominente Leeuwarders naar de Noordelijke oevers van de Potmarge omdat de stad volgebouwd raakte. In de tijd van de Verlichting werd voeding, groente en fruit steeds belangrijker en stelde de adel (moeder van stadhouder

Willem Friso) een aantal tuinders aan en ontstond o.a. het tuindersdorp Achter de Hoven. Later rond 1870 waren er verschillende fabrieken, o.a. een

strokartonfabriek. Deze fabrieken loosden hun afval in de Potmarge en Het Vliet (nu gedempt). Tegenwoordig is de Potmarge een beschermd gebied en de

gemeente doet veel aan onderhoud om het natuurlijke weer terug te brengen.

Onderweg kregen we nog een drankje aangeboden dat Violet zelf had gemaakt. We moesten raden wat het was. Dat was voor sommigen niet moeilijk, zij herkenden

de heerlijk frisse smaak van vlierbloesem. Violet heeft nog meer over de omgeving van de Potmarge verteld, maar dan wordt het verhaal veel te lang, want een bezoek aan imker Gerrit Fokkema hoorde ook bij deze avond. Om niets te missen raad ik je aan om, als je tijd hebt, een volgende keer mee te gaan.


De bijenstal Imker is de heer Fokkema al vanaf 1950. Hij stond ons op te wachten voor de bijenstal waar hijzelf ook een paar korven heeft. Meteen stak hij van wal want over de bijen is zoveel te vertellen dat een half uur eigenlijk veel te kort is. Allereerst vertelde hij dat met studenten van het Agrarisch Onderwijs

Centrum ze in het stuk grond rond de bijenstal zoveel mogelijk verschillende soorten planten poten, die van belang zijn voor de bijen. Planten die veel honing leveren zijn bijvoorbeeld: Facelia,

Borago Bernagie en Incarnaatklaver. De wilgenbomen, die vroeg in het voorjaar al in

bloei staan en vlakbij aan de Potmarge groeien zijn ideaal voor de bijen. Vandaar dat de heer Fokkema schrok toen hij zag dat alle wilgen tegelijk waren gesnoeid, want een gesnoeide wilg bloeit het jaar

erop niet, zodat om het jaar de bijen alle

wilgennectar zouden moet missen. De heer Fokkema is nu in overleg met de gemeente om de

wilgen om en om te snoeien zodat de bijen ieder jaar nectar van de niet gesnoeide wilgen kunnen

ophalen.

Over de bijen is veel te vertellen, het is een wereld apart met allerlei verschillende ‘bijen’. Een bijenvolk, zo noem je dat, heeft één koningin die groter is dan de andere bijen. Ze legt circa 1500 eitjes per dag. ‘s Winters iets minder, maar toch. De koninginnen (soort Carnica) die in deze stal wonen

worden gekweekt op Schiermonnikoog. Tegenwoordig, om een heel zuiver ras te krijgen, kweekt men met KI (kunstmatige inseminatie) koninginnen *. In deze

bijenstal staan acht korven met ieder een bijenvolk.

Dan heb je de werkbijen, die komen uit bevruchte eicellen. De werkbijen geven onder andere de koningin te eten, ze dekken de ‘hokjes’ af nadat de koningin er

een ei in heeft gelegd en ze verzorgen de larven die uit de eicellen zijn gekomen. De darren, die uit onbevruchte eicellen komen, zijn de mannelijke bijen.

De heer Fokkema zei dat je eigenlijk niet bang hoeft te zijn voor een bij. Als de bij gegeten heeft steekt die helemaal niet. Voor de ‘hongerige’ bijen moet je wel oppassen. Maar hoe kan ik nu aan een bij zien of die zijn/haar buik vol heeft?


Na afloop van deze rondleiding vroeg een van deelnemers of ze honing kon kopen, die gemaakt was uit de bloemen in de omgeving van de bijenstal. Gelukkig had de heer Fokkema een paar potjes in de

stal. Verder is er nog veel meer te lezen over de bijen in het Leeuwenboekje zomer 2009, waarin een uitgebreid verslag

staat met Kobi de Boer, die ook imker is in de bijenstal **.

Maar....... het is nog leuker als je daar zelf gaat kijken ***. * Wil je meer weten over KI van koninginnen, klik dan aan: Kunstmatige_inseminatie_van koninginnen

** Heb je het boekje niet (meer)? Kijk dan op www.ivnleeuwarden.nl. Kijk bij

Leeuwenboekje Zomer 2009

Als het Leeuwenboekje uit komt, is het helaas al te laat in de tijd van het jaar om er naar toe te gaan, maar ik zet toch de informatie voor volgend jaar erop:

*** Open dagen Bijenstal Potmarge Leeuwarden zijn april - augustus 2011, iedere laatste zaterdag v/d maand van 11.00 -14.00 uur Wilde u altijd al meer over bijen weten?

Tijdens de OPEN DAGEN van de BIJENSTAL POTMARGE laten ervaren imkers u mee genieten van hun hobby.

28 mei, 25 juni, 30 juli en 27 augustus bent u welkom op de BIJENSTAL Terrein AOC, ingang via het hek aan de Jansoniusstraat, vlakbij de Potmarge.

De toegang is gratis!

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de het bestuur van de Bijenstal, tel. 058-2126977 Corrie Kruiswijk


Activiteiten IVN in 2011 (zie ook www.ivnleeuwarden.nl)

Vogelwerkgroep - Excursies Vervolg vogelcursus november 2011 - mei 2012

Deze cursus is bedoeld voor mensen met enige kennis / ervaring op vogelgebied. Tijdens 4 beamerlezingen en 4 excursies komen aan de orde: wad-, trek-, roof-,

weide-, moeras- en kolonievogels en de kerkuil. Max. aantal deelnemers: 25. Kosten: IVN - leden: € 75,-. Niet leden: € 85,-

Inlichtingen en aanmelding bij: Douwe de Boer Tel: (058) 288 67 53 E-mail: [email protected]

Vogelcursus voor beginners februari – mei 2012

Voorkennis of ervaring op het gebied van vogels is niet noodzakelijk. Tijdens 6 beamerlezingen en 4 excursies komen aan de orde: watervogels, uilen, weide-,

moeras- en zangvogels. Maximum aantal deelnemers: 25. Kosten: IVN-leden € 75,- Niet-leden € 85,-

Inlichtingen en aanmelding bij: Marjan Koeze: Tel: (058) 213 81 37 E-mail: [email protected]

Themacursus

“Wintergasten en thuisblijvers” eind januari/begin februari 2012

Zaterdagmorgen: Korte beamerlezing op locatie en aansluitend excursie.

Observeren van wintergasten en (water)vogels die het jaar rond hier blijven. Locatie nader te bepalen. Docent /excursieleider: Sieds Boersma Organisatie:

Jan Kramer en Anneke Zeinstra Maximum aantal deelnemers: 20. Kosten deelname (inclusief koffie): IVN-

leden: € 11,-. Niet leden: € 13,-. Inlichtingen en opgave bij: Jan Kramer

Tel: (058) 212 16 48 E-mail: [email protected]

Vroege Vogelexcursie / Struintocht

(in samenwerking met de Werkgroep Excursies) Deelname is gratis.

- Medio mei 2012: Zangvogels Locatie: Jan Durkspolder Start: 05.00 uur - Eind mei/ begin juni 2012: Struintocht met kano’s

Locatie: De Alde Feanen bij Earnewâld. Start: 05.00 uur Inlichtingen en opgave bij: Durk Weijma

Tel: (0514) 57 13 18 E-mail: [email protected]


Themacursus

"Spotten en ringen van dagroofvogels" juni 2012 (data nog vast te stellen) Beamerlezing dagroofvogels op avond. Praktijk spotten en ringen van dagroofvogels op Ameland (op zaterdag, gehele dag) Docent: Johan Krol. Organisatie: Anne Bosma en Corry van der Meer.

Maximum aantal deelnemers: 20 Kosten: IVN-leden € 16,-. Niet leden: € 18,- Inlichtingen en aanmelding bij: Corry van der Meer Tel: (058) 213 80 24 E-mail: [email protected]

"Vogelochtenden"

Elke eerste zaterdag van de maand (uitgezonderd juli, augustus en september)

is er een z.g. "Vogelochtend", een "vrijblijvende" vogelexcursie, waarvoor men zich niet hoeft op te geven en waaraan geen kosten verbonden zijn. (mensen die meerijden in een auto betalen € 3,- p.p. aan de chauffeur) Iedereen met belangstelling voor vogels is welkom. Verzamelen op het parkeerterrein achter

het Q8 benzinestation aan de Tesselschadestraat te Leeuwarden.(circa 200

vanaf rotonde Heliconweg- Tesselschadestraat) De starttijd is meestal 09.00 uur. De mensen die op onze verzendlijst staan ontvangen een paar dagen

vóór elke Vogelochtend een mail met bijzonderheden. (o.a. de vertrektijd) Organisatie: Anne Bosma en Wieger Koeze.

Inlichtingen en aanmelding voor verzendlijst: Anne Bosma tel: (058) 266 01 09 E-mail: [email protected]

Informatie Vogelwerkgroep:

Durk Weijma tel: 0514 – 57 13 18 E-mail: [email protected]

Werkgroep planten - Excursies

Bomenwandeling op zondag 9 oktober

Een mooie gelegenheid om de stadsparken te bekijken met veel bomen in herfsttooi. De gehele wandeling(7,5 km) is voor een middag te lang, zodat we alleen door de Prinsentuin en vervolgens via stukje binnenstad nog het

Rengerspark en de Oude begraafplaats bezoeken. Zie “Daan's Bomenwandeling”op de site: www.ivnleeuwarden.nl , waar 2 kaartjes van de wandeling geprint kunnen worden. Opgave: Niet nodig. Door: Daan van Zomeren. Locatie: Start Prinsentuin t.o. Oldehove: Beatrixboom (No. 10) Tijd: 14.00u tot ?


Verdere informatie over de planten excursies te verkrijgen bij: Daan van Zomeren, tel (058) 213 75 92 e-mail [email protected]

Werkgroep Educatie

Informatie over de werkgroep educatie is te verkrijgen bij: Violet von Kruchten

Tel (058) 288 65 67 email: [email protected]

Werkgroep Excursies Veel excursies worden in samenwerking met de Vogelwerkgroep georganiseerd en zijn daar beschreven. Verdere plannen zijn nog:

Excursie/lezing/activiteit over paddenstoelen op 15 oktober

Locatie: Staniastate, Oenkerk

Tijd: 14.00 uur Door: Klaske Stegenga

Opgave: Tel. (058) 266 13 87

Bijzondere vondst

In de Kruidhof in Buitenpost kwam begin augustus een bijzondere paddenstoel

boven de grond. Tot nu toe de meest noordelijke vondst van deze exotische Rode Inktviszwam (Anthurus archeri). Omdat ik toen vakantie had ben ik er

meteen heen gegaan om dit wondertje te bekijken. Ik heb er zeker een stuk of 10 gezien tussen/op de houtsnippers.

Binnenkort meer foto’s op www.ivnleeuwarden.nl

Renée Ras


Roofvogels close-up Na een boeiende theorieavond over roofvogels, verzorgd door Johan Krol, was het zaterdag 28 mei voor de 16 deelnemers aan de themacursus ‘Spotten en ringen van dagroofvogels’, tijd om het geleerde op Ameland in praktijk te brengen. Rond 11:30 uur arriveerden we op het eiland waar Johan ons

opwachtte en nadat iedereen van een huurfiets was voorzien, vertrokken we richting Nes. Voorbij het bos stopten we bij een ouderwets kruidrijke

bloemenweide om met name de gevlekte orchis te bewonderen. Orchideeën zijn de soortenrijkste familie van planten op aarde, maar ze zijn op veel plaatsen

zeldzaam geworden, zodat de hele familie als bedreigd moet worden

beschouwd. Ze hebben in het verleden veel te lijden gehad van

plukken en uitgraven, maar ook van de intensivering in de landbouw.

Reden genoeg om bijna alle soorten in Europa streng te beschermen en voor ons reden genoeg om heel voorzichtig te lopen en niets te

vertrappen…

De volgende stopplaats was in het bos waar Johan een buizerdnest wist dat niet bewoond bleek te zijn. Oude buizerdnesten worden ook wel gebruikt door andere vogels zoals: boomvalken, kraaien of ransuilen. Het gaat goed met de buizerd op Ameland; van één paartje in 1994 broeden er nu 20 paartjes.

Momenteel broeden 35 bruine kiekendief paartjes op het eiland; mede door een groot voedselaanbod is deze soort toegenomen. De bruine kiekendief is een

opportunist d.w.z. dat hij alles eet wat voorhanden is. De havik broedt op het eiland met zeven paartjes. Deze vogel broedt graag in een lariks en wel in een

nest halverwege de boom tegen de stam.

Daarna op de fiets door de duinen richting Ballum, waar we op de hoogste duin

halt hielden. Vanaf deze plek is het uitzicht op de duinen met hier en daar de schittering van water prachtig. ‘Vorig jaar zong een nachtgaal in dat bosje’, zei

ik tegen Johan. Ik had het nog maar net gezegd of de nachtegaal zong! Doordat het stevig waaide, zagen we niet veel vogels in de lucht. In de verte een bruine kiekendief en een havik die helaas niet in onze richting vlogen... In het bos bij Ballum observeerden we een broedende buizerd. De harde wind was in dit geval

een voordeel, want we werden niet opgemerkt. Halverwege de tocht naar een volgend nest, stopten we bij een weiland waar het wemelde van de huiszwaluwen, boerenzwaluwen en kieviten. Maar er was ook een groepje rosse


grutto’s waarvan Johan vertelde dat deze vogels net terug zijn uit hun broedgebied in Siberië en hier in de Waddenzee opvetten om over een paar dagen op te stijgen en dan non-stop 5000 kilometer gaan vliegen om in West-Afrika te overwinteren.

Daarna was het moment aangebroken om roofvogels close-up te zien, want eerst liet een havik zich in de vlucht zien en daarna een buizerd met volle krop. Het buizerdnest was snel gevonden en Johan kwam in actie: het moment waarop we hadden gewacht! Nadat de ‘klimuitrusting’ in orde was gebracht klom hij in

de boom en werden twee jongen van ongeveer 2,5 weken oud in het nest aangetroffen. De vogels werden boven in de boom geringd, gemeten en

gewogen. De ene woog 540 gram, vleugellengt 115 mm en de andere 580 gram, vleugellengte 135 mm. De ouders waren niet blij met ons bezoek, enigszins

paniekerig miauwend vlogen

ze rond. Nadat wij de jonge vogels vanaf beneden hadden

bewonderd klom Johan weer naar beneden.

In het volgende buizerdnest

bleken drie jongen te zitten en ook deze jongen werden boven in de boom geringd, gemeten en gewogen. Het

gewicht per jong was nogal verschillend: 500, 375 en 300 gram. De vleugellengte: 100, 75 en 51 mm. Twee

van deze jongen konden we heel dichtbij bekijken, want ze werden om de beurt in een tasje aan een lang touw voorzichtig naar beneden gelaten. Het is heel

bijzonder om jonge buizerds zo dichtbij te zien. Ze hebben mooie kopjes met grote ogen en snavels en in verhouding al enorme klauwen. In het nest lagen

prooiresten van een bergeend, een duif en een konijnenpoot, een gevarieerd menu! We lieten Ballum achter ons en fietsten terug naar Nes waar Johan een haviksnest wist. We konden aan de witte poepspatten rondom de boom zien dat er jongen in het nest zaten. In het bos bij Nes kregen we tenslotte nog een

sperwernest te zien. Het nest met vijf prachtige eitjes met mooie donkere vlekken zat laag in een boom in een dicht bos. Ook hier ouderprotest want de sperwer alarmroep werd duidelijk gehoord. Daarmee waren we aan het einde van de excursie gekomen. We hadden alle facetten van het broedproces gezien: eieren in een nest, een broedende vogel


op het nest en jonge vogels. Het was een fantastische dag en nadat Johan uitvoerig was bedankt fietsten we naar de boot. Corry van der Meer

Plantenexcursie op 6 juli.

Op een prachtige zomeravond begin juli zijn we op een braakliggend terrein aan de Harlingertrekweg geweest. Het terrein was behoorlijk oneffen en je moest

opletten dat je niet ineens in een kuil stapte, die je niet kon zien omdat er gras overheen was gegroeid. Aan de rand van het terrein stonden grote

berenklauwen, prachtige schermbloemen. Het lijken net sierlijke parasolletjes.

Het was verbazingwekkend hoeveel verschillende wilde planten tussen de tegels,

betonblokken en uit kleine gaatjes in het beton tevoorschijn kwamen. We zagen o.a. basterdklaver (Trifolium hybridum) die gedeeltelijk wit, gedeeltelijk paars is. Soms

leek het of er een boeket was geplant, dat bestond uit duinteunisbloemen, een speerdistel

en kompassla. Ook zagen we een plantje dat leek op een heidesoort, dat bleek

dichtbloemige kruidkers te zijn. Met ons boekje op zak aantekeningen maken, want als je zoveel verschillende planten

tegelijk ziet dan is dat lastig om die in een keer te onthouden. Voor de ene deelnemer een eerste kennismaking, de ander een repeteeravond en weer de

ander maakt geen aantekeningen, maar kijkt in het rond. Het kan allemaal, voor ‘elk wat wils’.

Zo rond 21.15 uur verdween de zon achter een boom en begon het fris te

worden. Tijd om weer tevreden op te stappen, het was weer een prachtige avond! Corrie Kruiswijk


Mededelingen van het bestuur Ledendag

Bij het bestuur is de vraag binnengekomen waarom er in 2011 geen ledendag is of wordt georganiseerd. Tijdens de jaarvergadering van het IVN Leeuwarden in maart jl. heeft het bestuur een toelichting gegeven op de toen gestelde zelfde

vraag. We hebben toen aangegeven en doen dat nogmaals dat wij het van groot belang vinden, dat we elkaar als leden van het IVN Leeuwarden, naast de

activiteiten van de verschillende werkgroepen en de jaarvergadering, op een ledendag kunnen ontmoeten.

Er zijn twee reden waarom wij tot nu toe de lijn hebben gevolgd om eens in de twee jaar een ledendag te organiseren, nl.:

a. de voorbereiding en uitvoering van een ledendag vraagt de nodige tijd en aandacht en

b. de organisatiekosten van een ledendag, die door ieder lid bezocht kan en zou moeten worden, zijn relatief hoog

Op grond van deze twee punten vonden wij als bestuur dat het meer verantwoord is om eenmaal in de twee jaar een ledendag te organiseren. Van de kant van een aantal leden is terecht de opmerking gemaakt dat het IVN Leeuwarden e.o. over enige, zij het beperkte, financiële middelen beschikt, die

aangewend zouden kunnen worden voor een ledendag. Ook is het signaal afgegeven dat leden bereid zijn een bijdrage in de kosten van een ledendag te

geven.

Deze signalen hebben er toe geleid dat we in de bestuursvergadering van 8 september jl. hebben besloten om voortaan jaarlijks weer een ledendag te

organiseren. Het bestuur doet zowel voor de organisatie als voor financiële ondersteuning een beroep op de leden. Voor de ledendag van 2012 zoeken wij

leden die samen met het bestuur mee dag te willen organiseren. U kunt zich aanmelden bij Klaas van der Heide of Rinze de Vries.

Financiële positie afdeling Leeuwarden.

Al geruime tijd maakt het bestuur zich zorgen over de (toekomstige) financiële positie van de IVN afdeling Leeuwarden e.o. Hoewel er op dit moment geen reden is tot directe zorg, moeten we ons wel realiseren dat de kosten van de verschillende werkgroepen die actief zijn binnen de afdeling Leeuwarden in

toenemende mate een stijging laten zien. Ook het vergoeden van de door vrijwilligers gemaakte kosten voor onze afdeling, zou soepeler moeten kunnen verlopen. Ze schieten er nu vaak bij in, omdat we de middelen die we hebben graag in willen zetten voor ondersteuning van de activiteiten van de verschillende werkengroepen.


Als vrijwillige natuureducatie organisatie willen we juist mensen, jong en oud blijven bereiken door bestaande en nieuwe activiteiten te kunnen betalen. In nauwe samenwerking met de werkgroepen en met inspanning van de leden van de werkgroepen is het tot nu gelukt de activiteiten kosten dekkend te houden. Wij hanteren als bestuur het standpunt dat we de activiteiten van de

werkgroepen van essentieel belang vinden voor de IVN afd. Leeuwarden e.o. Door de inzet en het enthousiasme van vele vrijwilligers lukt het tot nu toe om een gevarieerd aanbod van kwalitatieve educatieve activiteiten aan te bieden voor jong en oud. Als bestuur zijn we er trots op dat al die vrijwilligers dit

allemaal mogelijk maken. Van onze kant zijn we dan ook naarstig op zoek naar andere financiële bronnen (fondsen en gemeenten) maar dat wil bepaald niet

lukken door o.a. de huidige bezuinigingen zijn de mogelijkheden beperkt. We hebben de financiering van activiteiten ook aangekaart en voorgelegd bij het IVN Consulentschap Fryslân en de districtsvergadering van de Friese IVN afdelingen. Ook hebben we over en voor de financiële positie van IVN -

afdelingen aandacht gevraagd bij het landelijk IVN, maar tot nu is onze indruk

dat er meer wordt gekeken naar wat het landelijk IVN aan activiteiten en ondersteuning wil gaan uitvoeren, dan naar de goedlopende educatieve

activiteiten van de plaatselijke afdelingen. Er komt een moment dat we als bestuur richting directie en het landelijk IVN

zeggen: tot zo ver en niet verder. Van onze kant zullen wij richting het landelijk IVN laten weten, dat wij de jaarlijkse afdracht van contributiegelden per 2012

zullen gaan beperken tot vijf euro per lid. We begrijpen best dat het landelijk IVN, het IVN als natuur en educatieorganisatie op de kaart wil zetten. Op zich niets mis mee, maar wij pleiten als IVN-afdeling Leeuwarden e.o. ervoor ook naar de activiteiten van de

plaatselijke en regionale activiteiten van de IVN afdelingen te kijken en niet te vergeten deze ook financieel te ondersteunen. Juist deze plaatselijk en

regionale afdelingen zijn de vooruit geschoven posten en antennes in de samenleving van het IVN, die bij veel mensen en instanties bekend zijn door

het aanbod en verscheidenheid van natuur educatieactiviteiten.

Jean-Pierre Brehen trekt zich tijdelijk terug uit het bestuur

Door ziekte in familiekring kan Jean-Pierre Brehen voorlopig niet meer actief zijn binnen het IVN Leeuwarden e.o. Dit betekent dat wij een bestuurslid minder hebben. Binnen het bestuur hebben we afgesproken dat Rinze de Vries

de contacten met de werkgroepen voorlopig gaat onderhouden. Vanaf deze plaats wensen wij Jean-Pierre veel sterkte toe.


Vacatures binnen het bestuur Secretaris van de IVN afdeling Leeuwarden e.o.

In de jaarvergadering van het voorjaar van 2012 gaan we afscheid nemen van onze secretaris, Leonieke Hoste. We zoeken daarom op korte termijn een nieuwe secretaris voor de IVN afdeling Leeuwarden e.o.

Het bestuur doet een dringende oproep aan kandidaten voor deze bestuursfunctie. Hebt u belangstelling dan kunt u over inhoud van de functie

contact opnemen met Leonieke Hoste. Wij rekenen op uw medewerking!

Vacature algemeen bestuurslid.

Wij zoeken een algemeen bestuurslid, die het bestuur van de afdeling Leeuwarden komt versterken.

Hebt u belangstelling, neem dan contact op met Klaas van der Heide of Rinze de Vries.

Een meer dan dringende oproep!

Vacature redacteur Leeuwenboekje.

In de zomereditie van het Leeuwenboekje 2011 hebben we een oproep geplaatst

voor een redacteur van het Leeuwenboekje, waar helaas geen reactie op is

gekomen. In dit nummer van het Leeuwenboekje vindt u een interview met de huidige redacteur van het Leeuwenboekje, Yde Zijlstra, die samen met Renée

Ras de redactie van het Leeuwenboekje vormt. Yde zal het najaar- en het winternummer 2011 van Leeuwenboekje nog verzorgen, maar houdt er daarna definitief mee op. Hij woont nu op Ameland. Wij nodigen u uit om u bij het bestuur aan te melden als kandidaat redacteur.

Informatie over de functie kunt u krijgen bij Yde Zijlstra of Renée Ras.

Weidevogels en roofvogels

De meeste mensen zullen onderhand wel wat flauw zijn van de discussies tussen roofvogel

liefhebbers en -haters. Toch wou ik er nog een schepje bovenop doen, als het mag. Wat weidevogels betreft zijn we het wel eens,

die willen we allemaal. Persoonlijk houd ik van beide vogelsoorten. Ik houd ook van ooievaars en kikkers, van snoeken en voorns en van


vogels en vlinders. Sommige soorten zijn wel erg dominant, wij mensen bijvoorbeeld. Vanuit menselijke belangen zijn er monoculturen ontstaan, maar ook natuurgebieden die, zowel voor mens, dier en plant noodzakelijk zijn. Door ruigte in sommige natuurgebieden is de (roof) vogelstand verbeterd, maar

in het leefgebied van de weidevogels is de situatie alleen maar verslechterd door verdroging, overbemesting en door te vroeg maaien. Niet zo verwonderlijk dus dat de weidevogel stand achteruit gaat.

Daan van Zomeren.

Een prachtige ochtend aan de Friese kust Donderdag 25 augustus gaf Sieds Boersma de deelnemers van de themacursus

‘Steltlopers’ een interessante lezing over steltlopers. De vogeltrek werd ineens veel duidelijker bij het zien van de trekroutes die de vogels maken. De

Waddenzee ligt precies in het midden van de trekroutes en is daarom een belangrijke plaats voor de vogels om te foerageren, uit te rusten en genoeg op te vetten voordat

ze aan hun lange reis beginnen. De grafieken van de Sovon

maakten opnieuw duidelijk dat het in ons land met veel soorten

steltlopers niet goed gaat. De broedsuccessen van met name grutto’s, kieviten en scholeksters zijn zorgelijk te

noemen. Kemphanen broeden praktisch niet meer in ons land; de lage waterstanden zorgen voor droge

weilanden en deze vogel heeft, net als de andere steltlopers, natte weilanden nodig.

Daarentegen is er wel een grotere groep steltlopers die in het najaar de kust bevolken. Zaterdag 27 augustus ging de groep op excursie van De Westhoek tot

Ezumakeeg. De weersvoorspelling was bijzonder slecht maar heel de ochtend is het prachtig weer geweest met zelfs nu en dan een zonnetje. Gelukkig dat de organisatoren zich niets van Piets weerbericht hadden aangetrokken!

Bij De Westhoek was het hoog water en daardoor foerageerden de vogels dichtbij de kust. Nog niet eerder heb ik zulke grote groepen bergeenden, kluten, rosse grutto’s, bonte strandlopers, kanoeten en wulpen gezien. Ook


zagen we: tureluurs, kieviten, kleine strandlopers, bontbekplevieren, drieteenstrandlopers, scholeksters, zilverplevieren, kleine strandlopers en krombekstrandlopers. Alle vogels

die Sieds donderdagavond had besproken waren die ochtend bij De Westhoek in levende lijve te zien. Doordat veel deelnemers een

telescoop hadden meegebracht, waren de vogels goed waar te

nemen en te herkennen. Het was heel mooi te zien dat grote groepen vogels opvlogen en de schittering van hun kleuren in het zonlicht werd weerkaatst. Ook een

voorbijtrekkend groepje lepelaars, grauwe ganzen en goudplevieren ontsnapte

niet aan onze aandacht. Eigenlijk waren we al hartstikke tevreden met wat we hadden gezien maar er stond meer op het programma en we vertrokken naar

Zwarte Haan. Hier werden niet heel veel kustvogels aangetroffen maar wel veel huiszwaluwen. Ze scheerden laag over en langs de dijk, kennelijk is er veel

voedsel op dergelijke plaatsen. Na de koffiestop bij restaurant Zwarte Haan vertrokken we richting Holwerder Pier. Onderweg nog een stop voor een blik op

de kwelders waar de weidsheid van dit bijzondere kustgebied goed te zien was. Onderweg naar Ezumakeeg ontdekten we nog een paar lepelaars in een weiland en Sieds vertelde dat dit waarschijnlijk juveniele vogels waren. Heel bijzonder

was de grote groep goudplevieren die neerdaalde in een weiland en nadat snel de telescopen in stelling waren gebracht, konden de vogels goed bekeken

worden. Sommige vogels nog in zomerkleed en andere al meer verkleurd naar


winterkleed. Tijdens de vlucht zijn goudplevieren te herkennen aan de opvallend witte ondervleugels en buik en hun kenmerkend wat klagend pieieuw. In de winter zijn ze vaak samen met groepen kieviten. Tenslotte kwamen bij Ezumakeeg aan. Hier waren vooral veel soorten eenden

zoals slobeenden, krakeenden, wilde eenden, pijlstaarten, smienten, wintertalingen en kuifeenden. Een aantal kemphanen konden door de telescoop goed waargenomen worden. Het zijn prachtige vogels met hun mooi geschubd patroon op de rug en een iets gebogen snavel. Een heel ander beeld dan in het

voorjaar wanneer de mannetjes indruk maken met hun exotische halskragen. Ineens was het alweer bijna 13.00 uur en de hoogste tijd voor de terugreis

naar Leeuwarden. Het was een geweldige vogelochtend geweest dankzij de organisatoren maar vooral dankzij Sieds Boersma! Corry van der Meer


Klein geel bloemetje Eind juli/begin augustus word ik altijd gebeld door een oud-collega met een pruimenboom in haar tuin. Ik mag komen plukken, omdat ik het leuk vind om zelf jam te maken. Dit jaar waren er zoveel pruimen dat ik ze maar hoefde aan te wijzen of ze rolden al in mijn emmer.

Vanaf mijn trapje zag ik in het mossige gras onder de boom een klein geel bloempje. Ik heb het mee naar huis genomen om op

te zoeken wat ik gevonden had. Ik doe dat met een plaatjesboek. Het leek me dat het liggend

hertshooi was, zeker toen ik de zwarte kliertjes op blad en bloemblaadjes had gezien door mijn loepje.

In mijn plantengids staan behalve kenmerken zoals die klieren ook enkele bijzonderheden over de

plekken waar je de plant kunt vinden en ik lees dat hij in Nederland vrij zeldzaam voorkomt. Reden voor een mailtje naar Jan en Margriet: Hebben jullie op je tochten door Leeuwarden en omstreken dit plantje al eens gezien? Ze gaan met me mee naar de tuin met de pruimenboom en terwijl ik nog bezig ben met de introductie bij de gastvrouw liggen ze al op hun knieën in het gras.

Thuis, met de flora erbij wordt steeds waarschijnlijker dat het inderdaad liggend hertshooi is en dat ik getuige ben van groot enthousiasme, ze hadden

dit niet eerder gevonden. Het liggend hertshooi komt zelfs op waarneming.nl. Wel staat daarbij dat het

vrij algemeen voorkomt, maar dat moet dan toch voor het hele land gelden en niet voor Leeuwarden. Hoewel...Op deze vindplaats stonden er meer dan tien te bloeien en toen we hoorden dat er plannen zijn voor een nieuw gazon in die tuin daar onder de

pruimenboom hebben we er maar wat van meegenomen. Het staat intussen in 3 verschillende tuinen. Ik heb het onder een berk geplant, ik hoop dat ik daar

volgend jaar weer kleine gele bloemetjes zie. Jetty


De Putter Vogelnamen, deze keer iets over de putter:

Orde: Zangvogels (Passeriformes ) Familie: Vinken (Fringillidae)

Nederlands: Putter Latijn: Carduelis Carduelis

Fries: Putter Engels: Goldfinch

Frans: Chardonneret Duits: Stieglitz

Men noemt de Putter ook wel Distelvink. Putters zijn

namelijk dol op distelzaden, carduelis is de Latijnse naam voor distel. De naam Putter heeft de vogel te

danken aan zijn acrobatisch talent. Distelvinken verzamelen de zaadjes op een hele subtiele wijze. De vogel klimt langs een forse bloemstengel omhoog tot deze door zijn gewicht ombuigt. Om te voorkomen dat de steel terugspringt, bijt hij erin waardoor de bloemsteel

doorknakt. Het nog overeind staand deel houdt hij met één poot vast, terwijl hij zich te goed doet aan het zaad. De techniek om het voedsel met de tenen

vast te houden en met de snavel te bewerken, vond de vogelliefhebber vroeger al uiterst vermakelijk. Daarvoor ontwierp men een speciale kooi; aan de ene kant moest de distelvink met zijn snavel een touwtje, dat was vastgemaakt aan een klein wagentje met voer, op een licht hellend vlak naar zich toe trekken.

Telkens als hij een stuk van het touwtje had opgetrokken, klemde hij het stevig vast met de poot. Met het andere koordje kon een vingerhoed – gevuld met

water – worden opgehaald, vandaar de naam ‘putter’. De lokroep van de Putter klinkt als 'stieglits' en hier heeft de vogel zijn Duitse

naam aan te danken. Ook was hij een inspiratie voor Vivaldi, want geïnspireerd door het gezang van de Putter componeerde hij het fluitconcert Opus 10 nr 3

in D, genaamd 'Il Gardellino', de Italiaanse benaming voor de Putter. Met een

mannetjesputter bedoelen we een sterke, stoere kerel. Waarschijnlijk betekent een Putter eigenlijk iemand die een stevige borrel kan drinken en

vandaar iemand die veel kan verdragen, een sterke vent. Het voorgevoegde mannetjes versterkt dit. Een flinke sterke vrouw werd vroeger wel een mannetjesvink genoemd. "Ze was geen kat zonder handschoenen. Een kanjer, een mannetjesvink. Een 'vromes' van heb ik jou daar. " "Hij is een oude Putter",

zegt men wel van iemand die graag een borrel drinkt


Het puttertje (Carel Fabritius)

Ze zeggen dat ik een puttertje ben, en dat zal wel. In het westen erg zeldzaam sta ik hier zonder hemel op mijn verblijf, mijn lievelingsbloem de Distel Geen blauw hemelhuis, maar een besmeurde muur

En wat moet die ketting! Alsof wij vogels galeien moeten roeien op die boom- en distelloze zee, nog verder west dan west, daar waar de wereld eindigt! Het goud in mijn vleugel verdonkerde als die muur. Mijn kop die rood, wit en zwart is werd gedempter, ja gedempter dan een wandelweg in schaduwen, dan doffe zonneschijn in de bodem van een duivennest. Mijn oog huilt om Carel de schilder, in een kerker schuilt denk ik zijn geest, en duister mijn geel! Mijn ketting is de jouwe: o haast ademloze, ontwaak

Carel Fabritius 1654

H.H. ter Balkt Mauritshuis, Den Haag

Bronnen: Verklarend en Etymologisch Woordenboek van de Nederlandse Vogelnamen door Klaas J. Eigenhuis. Uitgegeven door Stichting Dutch Birding Association. 2004

Vogels in bos, park en stad. Meindert de Jong. Van Holkema & Warendorf - Bussum 1976.

Feikje Zijlstra


Oele nodigt speciaal kinderen uit om eens wat te schrijven,

over een natuur avontuur.

Inzendingen voor 15 december bij de redactie:

Yde Zijlstra, Atsmastate 1, 8925 HB Leeuwarden e-mail adres: [email protected]

en Renée Ras, De Kei 262, 8918 BK Leeuwarden

e-mail adres: [email protected]

IVN Leeuwarden

Vereniging voor natuur- en

milieueducatie

Wist U

dat Leeuwarden een trektelpost heeft in het Leeuwarder Bos

en dat op de website een link te vinden is met getelde aantallen? dat er binnenkort weer nieuwe foto’s op de site staan

www.ivnleeuwarden.nl

www.ivn.nl/fryslan/

20111016 LEEUWENBOEKJE HERFST 2011 - Leeuwarden HERFST 2011.pdf · Yde werkt zowel met Windows XP...

Documents

Transcript of 20111016 LEEUWENBOEKJE HERFST 2011 - Leeuwarden HERFST 2011.pdf · Yde werkt zowel met Windows XP...