Uitkeringen voor zorgbehoevendheid

Een nieuw risico, maar nog geen erkenning onder de EU-Verordeningen

7 oktober 2011trESS Grenznet seminarie, Aken

Yves Jorens – trESS Project Director

Probleemstelling

• Nieuw risico in vele lidstaten, maar zeer heterogeen geregeld, met soms aparte regeling, maar daarnaast ook prestaties gerelateerd aan andere risico’s of sociale bijstand, bestaande uit verstrekkingen of uitkeringen

• Geen opname in Verordening wegens verzet van bepaalde lidstaten

Probleemstelling

• Door Hof van Justitie aanzien als vallende onder "hoofdstuk ziekte" (Molenaar, Jauch, …)

• MAAR: – dit impliceert niet dat ze hier noodzakelijkerwijze toe

gerekend moeten worden; ze verschillen hiervan en tonen ook trekjes van andere risico's

– op nationaal vlak zijn de instellingen die deze uitkeringen beheersen zeer onderscheiden

– zeer onderscheiden aantal rechthebbenden (van werknemer, gepensioneerde, non-actieve personen, zorgverleners)

Probleemstelling

• Hof van Justitie erkent in da Silva Martins impliciet dat een eigen "regeling" zeer goed mogelijk is:

"Daar VO geen bepalingen betreffende risico van hulpbehoevendheid bevat, bepaalde prestaties heeft gelijkgesteld met prestaties bij ziekte … Hof niettemin erkent deze prestaties hoogstens een aanvulling zijn op de klassieke prestaties bij ziekte die stricto sensu onder deze bepaling vallen … en niet noodzakelijk een integrerend bestanddeel ervan uitmaken."

=> dit leidt tot heel wat uitdagingen

Uitdagingen

• Er zijn geen homogene systemen van zorgbehoevendheid, wat leidt tot moeilijke verhouding tussen nationaal en Europees begrip

– onder nationaal recht behoren vele uitkeringen tot de sociale bijstand, maar Europees begrip "sociale bijstand" is zeer beperkt (algemeen risico van armoede en geen discretionaire beoordeling) dus alle nationale uitkeringen vallen onder de

Verordening ?zelfs als niet onder vallen: Europees burgerschap - rechtspraak

Uitdagingen

– Zelfde prestaties zijn in ene lidstaat uitkeringen, in andere verstrekkingen: onderscheid vrij eenvoudig voor hoofdstuk ziekte, maar minder logisch voor zorgbehoevendheid=> gevolgen zijn echter groot ! Bvb.:

a) Mogelijk verlies van prestaties bij verhuis naar andere lidstaat verstrekkingen in bevoegde staat en verhuis naar andere staat

met enkel uitkeringen, verliest alles (Chamier, Glisczinski; zie ook grensarbeiders)

noodzakelijk ? recht op keuze bij prestaties in andere lidstaat ?

Uitdagingen

b) Cumulatie tussen uitkeringen in bevoegde staat en verstrekkingen in woonplaats: enige artikel voor zorgbehoevendheid in nieuwe Verordening (Art. 34) onduidelijke toepassing (samenvatting van prioriteitsregels en

differentiële supplementen) is eerder zelden toepasselijk ?probleem met "verborgen prestaties niet erkend als verstrekkingen bij zorgbehoevendheid in woonstaat"

op niet geregelde zaken blijven andere bepalingen van de Verordening toepassing vinden

Uitdagingen

• Samentelling van tijdvakken– welke perioden mogen worden samengeteld ?

geen specifiek probleem voor zorgbehoevendheid, ook tijdvakken van ziekte of enkel als er ook systeem van zorgbehoevendheid bestaat ?

• Moeilijk begrippenkader– hoofdstuk ziekte kent reeks bepalingen die moeilijk

toepasbaar zijn bij zorgbehoevendheid (bv. geplande zorg, gepensioneerde grensarbeider)

Uitdagingen

• Woonplaats in andere dan de bevoegde staat, waar risico van zorgbehoevendheid gebaseerd is op woonplaatsBvb.: gepensioneerde is verzekerd onder A (kent geen systeem of geen export voorziet, want beschouwt deze niet als uitkeringen), maar woont in B dat uitkeringen kent=> laatste staat zal toch uitkeringen moeten verlenen op basis van EU-Verdrag

Uitdagingen

• Hoe uitkeringen coördineren die door andere lidstaten als deel van andere socialezekerheidsrisico's worden beschouwd ?Lidstaten mogen uitkeringen nog steeds beschouwen als onderdeel van andere risico's of sociale bijstand– grote onduidelijkheid om algemene regelen van toepassing te

verklaren– Bv.:

supplement van aanvullend pensioen voor invalide personen die afhankelijk zijn van een derde persoon

gezinsbijslagen toegekend omwille van invaliditeit van gezinslid

Uitdagingen

• Verzekering of uitkeringen voor zorgverleners– welke wetgeving is van toepassing op zorgverleners: werk-

of woonland ?– welk soort uitkeringen krijgen deze zorgverleners ?

Bvb.: betaling van pensioenverzekeringsbijdragen door verzekeraar

van risico van hulpbehoevendheid: uitkering van zorgbehoevendheid (Gaumain-Cerri)

Uitdagingen

zorgtoelage ten behoeve van ontvanger van onderhoudsuitkering voor gehandicapten die zorgverlener bepaald inkomen of gelijkaardige compensatie verleent rechtstreekse vergoeding voor zorgverlener zelf: ook uitkering van zorgbehoevendheid (Commissie tegen Raad en EP)

=> 2 verschillende situaties die kunnen leiden tot grote moeilijkheden

bvb.: wie is bevoegde staat ?

Uitdagingen

• Eigen en afgeleide rechten– bestaat geen regeling voor uitkeringen !– gevaar dat te algemene voorkeur voor eigen rechten leidt

tot negatieve situaties

Nood aan oplossingen ?

• Wat is mogelijk ?– niets doen– hoofdstuk ziekte aanpassen teneinde beter met

"eigen"heden van uitkeringen bij zorgbehoevendheid rekening te houden

– nieuw hoofdstuk: voordeel is dat je dan rekening kunt houden met alle prestaties en systemen, ook als deze gelijkenissen tonen met andere risico's. Dit sluit niet uit dat gelijkenissen met hoofdstuk over ziekte kunnen worden gevonden

Nood aan oplossingen ?

• Wat is een prestatie bij hulpbehoevendheid ?– "Het Hof heeft bovendien gepreciseerd dat het er niet toe doet dat de

betrokken prestatie bedoeld is om, gelet op de hulpbehoevendheid van de persoon, een ander pensioen dan een prestatie bij ziekte aan te vullen (zie arrest Jauch, reeds aangehaald, punt 28) en dat de toekenning van de prestatie niet noodzakelijk gebonden is aan de betaling van een prestatie van de ziektekostenverzekering (zie in die zin, arrest Hosse, reeds aangehaald, punt 43). Het is dienaangaande evenmin van belang dat een bepaalde prestatie, in tegenstelling tot de prestaties die in de reeds aangehaalde arresten centraal stonden, niet hoofdzakelijk tot doel heeft om als aanvulling te dienen op prestaties van ziektekostenverzekering (zie in die zin arrest Commissie/Parlement en Raad, reeds aangehaald, punt 70)."

Enkele pistes van oplossing

A. Een noodzakelijke voorafgaandelijke stap is het omschrijven van het materieel toepassingsgebied• introductie van een definitie

"Uitkeringen voor zorgbehoevendheid zijn uitkeringen voor personen die voor een langere periode, ten gevolge van ouderdom, ziekte of ongeschiktheid en gelieerd aan gebrek of verlies van fysische, psychische, intellectuele of zintuiglijke zelfstandigheid, assistentie of aanzienlijke hulp behoeven van een andere persoon / andere personen om essentiële dagdagelijkse activiteiten te verrichten"

• opname van een lijst van nationale prestaties

Enkele pistes van oplossing

B. Ofwel huidig systeem bewaren met een paar aanvullingen, bv.• laat lidstaat van woonplaats uitkeringen bij

hulpbehoevendheid uitbetalen• wederzijdse erkenning van beslissing van recht op

hulpbehoevendheid• …

C. Maak einde aan onderscheid tussen verstrekkingen en uitkeringen: behandel uitkeringen als verstrekkingen

Enkele pistes van oplossing

D. Een stap verder: woonplaats steeds bevoegd voor verstrekkingen en uitkeringen soms voordeel, soms nadeel, bv.:

Voordeel: gepensioneerde van een staat die noch uitkeringen, noch verstrekkingen van hulpbehoevendheid kent en nu verhuist naar een staat die dergelijke prestaties kentNu: verstrekkingen in woonland, maar geen uitkeringen

in woonlandNieuw systeem: zowel verstrekkingen als

uitkeringen in woonland

Enkele pistes van oplossing

Nadeel: gepensioneerde van een staat die verstrekkingen en/of uitkeringen bij zorgbehoevendheid kent en verhuist naar staat die noch verstrekkingen, noch uitkeringen kent

Nu: geen verstrekkingen, wel uitkeringen onder staat die pensioen dient uit te keren

Nieuw systeem: noch verstrekkingen, noch uitkeringen

Enkele pistes van oplossing

E. Een andere optie:• de staat die als eerste uitkeringen van

zorgbehoevendheid erkent, blijft altijd bevoegde staat enkel voor uitkeringen voordelen en nadelen

F. Nog een andere optie:• uitkeringen bij zorgbehoevendheid beschouwen als

invaliditeitsuitkeringen en ze ook zo behandelen