110701-saxion-programma-excelleren-buitengewoon-deel-2-ontwerpprincipes-v3-medres

Saxion Programma Excelleren

deel 2 : De Reflective Professional

en Ontwerpprincipes voor

Honours Programmes

Verkennend onderzoek inzake student, docent en leeromgeving (Sirius)

Sirius Programma, excellentie in het hoger onderwijsLange Voorhout 20,2514 EE Den Haagw: www.siriusprogramma.nl

Saxion Programma ExcellerenM.H. Tromplaan 287513 AB Enschedet: 053 – 487 14 99w: saxion.nl/buitengewoon

Sirius Programma: Excellentie in het hoger onderwijs Het Sirius Programma stelt hogescholen en universiteiten in staat de beste studenten uit te dagen het beste uit zichzelf te halen. Het doel is inzicht te verkrijgen in hoe excellentie het beste bereikt kan worden en welke belemmeringen hiervoor in de huidige situatie bestaan. Het grootste deel van het budget is beschikbaar voor het bachelortraject dat in 2008 van start is gegaan (€ 48,8 miljoen). Het mastertraject met een budget van € 12,2 miljoen start in 2010. Het Ministerie van OCW financiert het Sirius Programma, dat een onderdeel van het Platform Bèta Techniek is.



Deel 2 : De Reflective Professional en Ontwerpprincipes voor Honours Programmes Verkennend onderzoek inzake student, docent en leeromgeving (Sirius)

Juli 2011

II


Saxion Programma Excelleren - colofon

colofon

0. Colofon

Saxion Programmateam Excelleren � Marike Lammers - programmamanager � Trijntje van Dijk � Marc van Kempen � Raymond ter Woord - programmasecretaris � Nanda Nijhuis � Dineke Steenkamp - managementassistente

Stuurgroep Saxion Programma Excelleren:In opdracht van Wim Boomkamp - - voorzitter Raad van Bestuur Saxion

� Hans Weusthof – voorzitter stuurgroep � Jan Auwke Diepenhorst � Wim Slingerland � Rob Admiraal

Adres:

� Saxion M.H. Tromplaan 28 7513 AB Enschede (053) - 487 14 99

Auteurs: � Jolise ‘t Mannetje MSc

Onderzoeker lectoraat Innovatief en Effectief onderwijs

� drs. Trijntje van Dijk MLD MSc Projectteam Saxion Programma Excelleren

� Simone van der Donk MSc Onderzoeker lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs

� dr. Mark R.M. Gellevij Lector Innovatief en Effectief Onderwijs

Redactie: � Marike Lammers, Nanda Nijhuis, Raymond ter Woord,

Marc van Kempen

Eindredactie: � Mark Gellevij

Vormgeving: � Maarten Swart

Colo

fon

� Sirius Programma: excellentie in het hoger onderwijs Lange Voorhout 20 2514 EE Den Haag www.siriusprogramma.nl

Foto’s: � Marike Lammers


III Saxion Programma Excelleren - inhoud

Inho

ud � Colofon II

� 0. Voorwoord 5

� 1. Inleiding 7

� 1.1 Inleiding ..............................................................................................7

� 2. Deel 1: De Reflective Professional 9

� 2.1 De Reflective Professional: Saxion definities .........................9

� 2.2 Competentieset Uitstroomniveau Reflective Professional ................................................................ 12

� 2.3 Competentieset Instroomniveau Reflective Professional ................................................................ 13

� 3. Deel 2: Ontwerpprincipes voor honours programmes 15

� 3.1 Student ............................................................................................. 15

� 3.2 Docent en begeleiding ............................................................... 18

� 3.3 Leeromgeving en programma ................................................ 24

� 4. Referentielijst 31

IV


Saxion Programma Excelleren - inhoud

programmateam ‘Saxion Excelleren’ v.l.n.r. Marike, Marc, Dineke, Nanda, Trijntje, Raymond

5 Voorwoord


Voor

woo

rd

0. Voorwoord

Binnen Saxion bestaat, nu en in de toekomst, de mogelijkheid voor talentvolle studenten om extra uitdagende programma’s te volgen die hen opleiden tot een Reflective Professional. De ontwikkeling van deze honours programmes is mede ge-stimuleerd door het Sirius-programma. Een onderzoeksgroep, de ‘Metakring’, ondersteunt door onderzoek de (verdere) ontwikkeling van deze programma’s.

Deze publicatie is het resultaat van onderzoek enerzijds naar de definitie van de Reflective Professional en anderzijds naar de geschikte studenten, docenten en leeromgevingen voor honours programmes. De definiëring van de Reflective Pro-fessional beoogt richting te geven voor het bepalen van de gewenste uitkomst, ofwel het einddoel van de honours pro-grammes. De onderzoeksresultaten naar de student, docent en leeromgevingen in excellentietrajecten beogen onder-steuning te bieden bij het bepalen van de weg daar naartoe.

Deze publicatie is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling van honours programmes in het HBO, in het bijzonder die van Saxion. De inhoud is bedoeld als houvast bij het ontwerpen van de te ontwikkelen honours programmes. Op basis van beschikbare, recente literatuur zijn ontwerpprin-cipes geformuleerd die richting kunnen geven bij de keuzes die gemaakt moeten worden bij bijvoorbeeld de selectie van studenten, werving van docenten en de opzet en invulling van het onderwijs. Deze publicatie kan hierbij gebruikt wor-den als handboek. Er is geprobeerd de beschikbare evidence base zoveel mogelijk te vertalen in praktische aanwijzingen (ontwerpprincipes), bedoeld om te inspireren en het selectie- en ontwikkelproces te ondersteunen.

Deze publicatie markeert tevens het begin van het onder-zoekstraject van de Metakring. Het Saxion Programma Excel-leren richt zich op het behalen van zes programmaresultaten door het uitvoeren van experimenten en door het uitvoeren van onderzoek. >>>

0

6


Voorwoord

De zes programmaresultaten die aan het einde van de pro-grammaperiode (eind 2013) worden opgeleverd zijn:1. startprofiel van Reflective Professional dat leidt tot

instroom van bovengemiddelde talenten, in excellente studieprogramma’s;

2. profiel medewerker resp. docent die excellente studen-ten kan begeleiden tot Reflective Professional;

3. vakdidactiek en onderwijsvormen geschikt voor honours routes en programmes;

4. vakinhouden geschikt voor honours routes en programmes;

5. uitstroom van studenten, die voldoen aan het profiel van de startende Reflective Professional;

6. inzicht in welk onderwijsklimaat bovengemiddelde getalenteerde studenten daadwerkelijk trekt, motiveert, bindt en uitdaagt en hoe dit bereikt kan worden.

De experimenten bestaan uit het door academies - zoveel mogelijk in samenwerking met kenniscentra - ontwikkelen, uitvoeren en bijstellen van honours programmes (wat werkt?). Het (toekomstige) onderzoek is gericht op kennis en inzicht die in de experimenten nodig is (wat zou kunnen werken, wat werkt, en waarom?).

De (tussentijdse) onderzoeksresultaten komen uit de expe-rimenten, en worden teruggekoppeld. Waar nodig wor-den zowel de experimenten als het onderzoek bijgesteld. Zo is er wederzijdse beïnvloeding tussen experimenten en onderzoek. Samen met de academies die de honours programmes gaan ontwikkelen en uitvoeren wordt door de Metakring de onderzoeksagenda en onderzoeksopzet samengesteld, binnen de door programmateam en stuur-groep excelleren aangegeven kaders. De academies en de Metakring voeren de experimenten en het onderzoek gezamenlijk uit.

1In

leid

ing

7 Inleiding


1. Inleiding

1.1 Inleiding

De onderzoeken waar deze publicatie op gebaseerd is, zijn uitgevoerd door verschillende onderzoekers van de Metakring Onderzoekers Excelleren binnen Saxion. Onderzoeker Simone van der Donk van het lectoraat innova-tief en Effectief Onderwijs heeft in een aantal ronden tus-sentijds feedback gegeven waardoor deze tekst inhoudelijk steeds werd verbeterd. Lector Mark Gellevij tekende voor de opzet en structuur van deze publicatie en deed de eindredactie.

De publicatie bestaat uit twee delen:1. de Reflective Professional;2. ontwerpprincipes voor honours programmes.

Deel 1 beschrijft de Reflective Professional binnen Saxion. Deze Reflective Professional wordt als einddoel van de ho-nours programmes gezien en staat daarmee centraal bij de ontwikkeling daarvan. Dit deel is geschreven door Trijntje van Dijk, waarbij zij zich buiten haar literatuurstudie heeft laten inspireren door eerder onderzoek van Piet Hendriks (Dienst Onderwijs en Student).

Deel 2 gaat over ontwerpprincipes voor honours program-mes en is gebaseerd op onderzoek dat is uitgevoerd vanuit het lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs. Onderzoe-ker Jolise ’t Mannetje deed hiervoor een literatuurstudie en vertaalde de onderzoeksresultaten naar ontwerpprincipes. De genoemde ontwerpprincipes kunnen in sommige ge-vallen ook gelden voor het reguliere onderwijs. In honours programma’s gelden ze echter als uitgangspunt en behoeven daarom specifieke(re) aandacht. Dit deel bevat drie onderde-len: de honours student, de honours docent, en de excellentie bevorderende leeromgeving.

Eerst staat de honours student centraal. Er wordt een korte typering gegeven van het type student dat in een honours programme zou kunnen passen. Vervolgens wordt op enkele typerende kenmerken uitgebreider ingegaan. Het tweede onderdeel gaat over de gewenste docenten en begeleiding in een honours programme.

Mark Gellevij

Jolise ‘t Mannetje

Simone van der Donk

8


Inleiding

Het derde onderdeel beschrijft de leeromgeving en de invul-ling van het programma binnen het honours onderwijs.

In deze drie onderdelen wordt steeds per thema een korte inleiding gegeven, waarna enkele ontwerpprincipes volgen. Deze principes gelden vooral als denkrichtingen ter inspiratie, en niet persé als voorschrijvende regels. Het zijn ontwerpprin-cipes die de beschikbare evidence base verwoorden. Tot slot van elk onderdeel volgt een theoretische onderbouwing van de gevonden ontwerpprincipes, met vermelding van bronnen uit de referentielijst waar meer achtergrondinformatie kan worden gevonden.

Trijntje van Dijk

Hoo

fdst

uk

2

9 Deel 1: De Reflective Professional


2. Deel 1: De Reflective Professional

2.1 De Reflective Professional: Saxion definities

De excellente bachelor die met goed gevolg naast de regu-liere bachelor een Honours Programme aan de Saxion Ho-gescholen heeft behaald, onderscheidt zich met bepaalde kenmerken. Deze kenmerken zijn beschreven in dit definitie-document. Het document is primair bedoeld om HBO-ont-wikkelaars en –docenten/uitvoerders te informeren.Ook HRM afdelingen van bedrijven, die willen weten wat de uitgangspunten van het profiel van deze bijzondere bachelor zijn, zijn een doelgroep.

Hieronder staan de zes kenmerken van de Saxion Reflective Professional beschreven waarmee de afgestudeerde ba-chelor, startend op de arbeidsmarkt, zich met een individuele inkleuring onderscheidt. Het gaat om ingrediënten van een profiel die nooit allemaal in gelijke mate aanwezig zijn. De Reflective Professional onderscheidt zich door een specifieke combinatie van onderstaande kwaliteiten die tot excellente prestaties leidt.

1. Vakinhoudelijk grensoverstijgend De Reflective Professional is enerzijds gespecialiseerd en anderzijds breed georiënteerd. Hij/zij beschikt over een breed denkframe en het vermogen om kennis creatief te combineren met complexe systemen en vraagstukken uit de beroepspraktijk. Zoekt uitdagende vraagstukken in kenniscentra of gerenommeerde bedrijven. Is in staat om regionale en internationale vergelijkingen te maken. Internationale oriëntatie is min of meer vanzelfsprekend, omdat vrijwel alle beroepen een internationale compo-nent kennen.

2. Professioneel inspirerend De Reflective Professional kan de ontwikkeling van de eigen professie binnen een historische en wijsgerige con-text duiden. Beschikt over metacognitieve vaardigheden zoals analyseren, doelen stellen, plannen en evalueren, als metaprocessen om de professie te stimuleren tot verdere ontwikkeling.

10


Deel 1: De Reflective Professional

Hij/zij wil kennis ontwikkelen en kennis delen. Een hoogwaardig netwerk behoort tot het standaardin-strumentarium. Leert snel en inspireert collega-professionals tot verdere, nieuwe ontwikkelingen.

3. De professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn Naast de gemotiveerdheid van een bachelor, is de Reflective Professional initiatiefrijk en op zoek naar nieuwe oplossingen met maatschappelijke betekenis. Crossmul-tidisciplinair denken en verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen, en overtuigend kunnen communiceren, brengen hem/haar op nieuwe concepten voor professio-nals, bedrijven en branches. Zijn/haar professionele leven is een leerreis (Senge, zie referentielijst 1) waarbij de reis als ‘dance of change’ intrigerender is dan de bestemming en waarbij hij/zij zich bewust is van de professionele posi-tie binnen een team, organisatie of de maatschappij.

4. Methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude Naast de bachelorhouding om evidence-based te werken en onderbouwde afwegingen te maken, heeft de Reflec-tive Professional de neiging om voortdurend de gebruikte strategieën te evalueren. Dit wordt gevoed door een sterk analytisch-intellectueel vermogen en interesse in theoreti-sche verdieping, om te komen tot nieuwe professionele en maatschappelijke ontwikkelingen.

5. Excellent reflexief vermogen De Reflective Professional heeft het vermogen vanuit een buitengewoon perspectief te reflecteren en te excelleren. Professionele distantie is voorwaardelijk voor het kunnen plaatsen van vraagstukken in een alternatief kader. Hij/zij heeft het vermogen tot een ‘paradigmashift’. De Reflective Professional heeft de neiging en het vermogen tot reflectie vanuit gesystematiseerde ervaring en theoretische model-len, is in staat om de grote vraagstukken van een professie op micro-, meso- en macroniveau te benoemen en er een standpunt over in te nemen. Creëert en articuleert steeds weer de eigen leervraag en die van de professionele om-geving. Vraagt maar creëert ook uitdagingen en nieuwe paradigma’s.

6. Gedifferentieerde profielontwikkeling De Reflective Professional zal zich doorgaans binnen een specifiek profiel ontwikkelen en daarin hoogwaardig func-tioneren en zich onderscheiden. Dat kan in bijvoorbeeld de sfeer van ondernemerschap, leidinggeven of onderzoek zijn.



Hij/zij is een vernieuwer in de beroepspraktijk, heeft een bepaalde sensitiviteit voor nieuwe trends in de maatschap-pij of de wereld, bepaalt professioneel verantwoordelijk en vernieuwend positie, creëert nieuwe kennis om bewust het systeem te verbeteren (double loop learning) of zelfs een branche of markt te veranderen (triple loop learning). Creëert de dynamiek van innovatie. Ziet leren als een maatschappelijke strijd om de toekomst.

De Reflective Professional onderscheidt zich door een speci-fieke combinatie van kwaliteiten die tot excellente prestaties leidt. Hierna staan twee gevolgen van professionele excellen-tie, nieuwe businessmodellen, geïnspireerd vanuit verschil-lende disciplines en met civiel effect.

De Sociale Onderneming: Maarten Verkerk | VitaValley: Binnen twee cases, patiëntenzorgportaal Pazio en het mantel-zorgportal, slaagt VitaValley er in zakelijke partijen, gemeenten, belangenorganisaties en onderzoekers samen te laten werken in een businessmodel dat zowel maatschappelijke als zakelijke winst realiseert.

MKB Crowdfunding: Korstiaan Zandvlied | Symbid: Initiatief voor het eerste grote crowdfundings platform voor Nederland door de samenwerking met MKB Nederland. Op het nieuwe platform kan iedereen door een inleg van minimaal 20 euro investeerder worden in een startup. Symbid faciliteert star-tups met bedragen tussen de € 20.000 en € 2,5 miljoen. Crowd-funding is een nieuwe manier om financiering voor bedrijven te organiseren. Denk aan opschaling van succesvolle pilots, of vraagbundelingsinitiatieven. Of voor het aanjagen van onderne-merschap.

12



2.2 Competentieset Uitstroomniveau Reflective Professional

In de Saxion honours programmes bekwaamt de Reflective Professional zich in specifieke competenties. Voor de inhoud van de honours programmes en de persoonlijke ontwikkeling van de Reflective Professional geldt de volgende competen-tieset als uitstroomniveau van de Reflective Professional, bij het verlaten van de reguliere bacheloropleiding.

� Vakinhoudelijk grensoverstijgend Heeft gespecialiseerde en/of brede vakinhoudelijke kennis uit eigen en andere disciplines en het vermogen nieuwe, creatieve oplossingen voor complexe vraagstukken te geven.

� Professioneel inspirerend Is leergierig en heeft het vermogen collega-professionals te inspireren tot verdere, nieuwe ontwikkeling.

� De professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn Is initiatiefrijk en heeft het vermogen om uit diverse disci-plines nieuwe oplossingen met maatschappelijke beteke-nis te creëren en effectief te communiceren.

� Methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude Evalueert voortdurend de gebruikte analytische metho-dologie en heeft het vermogen om nieuwe wetenschap-pelijke vragen te stellen voor nieuwe professionele en maatschappelijke ontwikkelingen.

� Excellent reflexief vermogen Heeft het vermogen vanuit een buitengewoon perspectief, een nieuwe invalshoek, te reflecteren.

� Gedifferentieerde profielontwikkeling Heeft het vermogen weloverwogen richting te geven aan de persoonlijke ontwikkeling en vernieuwende strategieën van bijvoorbeeld ondernemerschap, leidinggeven of on-derzoek. Inherent is dat de verschillende competenties in verschillende mate het profiel kenmerken.



2.3 Competentieset Instroomniveau Reflective Professional

Vanuit het uitstroomniveau kan voor het ontwerp van de honours programmes terug geredeneerd worden naar een doorstroom- en instroomniveau. Hier volgt voor de ontwikke-ling van de honours programmes de Saxion competentieset van het instroomniveau van de Reflective Professional in het honours programme, in het tweede jaar van de reguliere bachelor.

� Vakinhoudelijk grensoverstijgend Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van buiten-gewone, vakoverstijgende, denkrichtingen. Hij/zij wordt vanuit andere professionele kennisgebieden geïnspireerd tot nieuwe concepten voor de eigen professie.

� Professioneel inspirerend Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van leer-gierigheid en stimuleert medestudenten tot nieuwsgierig-heid.

� De professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van inte-resse in leren en is geïnteresseerd in ontwikkelingen in de professionele en maatschappelijke context.

� Methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van eerste analytische vraagstellingen vanuit een professionele en maatschappelijke context.

� Excellent reflexief vermogen Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van het eerste denken en reflecteren vanuit buitengewone profes-sionele invalshoeken.

� Gedifferentieerde profielontwikkeling Geeft tijdens de oriënterende propedeuse blijk van het zelf richting willen geven aan de eigen, buitengewone, ontwik-keling.

Wanneer u meer wilt lezen over de achtergronden van de Reflective Professional, dan kunt u de bronnen raadplegen die in de referentielijst onder 1) zijn aangegeven.

Meer weten?

14



metakring (onderzoeksteam ) in overleg

Hoo

fdst

uk

3

15 Deel 2: Ontwerpprincipes voor honours programmes


3. Deel 2: Ontwerpprincipes voor honours programmes

In dit deel worden op basis van de beschikbare evidence base, verkregen uit literatuuronderzoek, ontwerpprincipes geformuleerd vanuit drie invalshoeken:

� de excellente student, � de docent in een honours programme, en � de excellente leeromgeving.

3.1 Student

In een het onderwijs staat de student centraal. Maar aan welke kenmerken voldoet nou een excellente student, en hoe kun je die excellentie stimuleren. In dit hoofdstuk worden ontwerpprincipes gegeven vanuit de invalshoek ‘de student’. Achtereenvolgens worden de thema’s: type student, onzeker-heid en motivatie besproken.

Type student

Het is vrijwel onmogelijk om dé honours student te beschrij-ven. Er zijn echter wel gemeenschappelijke kenmerken van potentiële honours studenten te noemen, waar bij de ontwik-keling van honours programmes rekening mee kan worden gehouden. Hiervoor zijn enkele ontwerpprincipes geformu-leerd.

Ontwerpprincipes: � geef de studenten ruimte om tot nieuwe kennis en ideeën

te komen; � bied regelmatig ruimte voor samenwerking; � stel hoge eisen; � houd bij de selectie van studenten rekening met motivatie,

creativiteit en leervermogen.

De excellente student is een student die actief deelneemt aan de transformatie en integratie van kennis, gevolgtrekkingen, het nemen van beslissingen en het plannen van processen. Deze student kan reflectief en abstract denken en daarmee nieuwe ideeën ontwikkelen. Bovendien stelt de excellente student vragen bij bestaande kennis om die kennis beter te begrijpen of bij te kunnen stellen. Excellente studenten vinden het fijn als er hoge eisen aan hun presteren gesteld

16


Deel 2: Ontwerpprincipes voor honours programmes

worden. Op die manier hebben zij het gevoel echt verder gebracht te worden en niet te blijven ‘hangen’ op het niveau waarop ze zich reeds bevinden. Begaafde studenten wer-ken graag op hoog niveau sámen met anderen, in een niet competitieve setting. Ze willen niet het gevoel hebben zich constant ten opzichte van anderen te moeten bewijzen, maar willen wel van elkaars talenten gebruikmaken.

Bij de selectie van excellente studenten moet rekening wor-den gehouden met hun motivatie, creativiteit en leervermo-gen. Studenten die deze kenmerken bezitten vragen om leren op een hoger tempo, met minder herhaling en met meer intellectuele uitdaging (2, 3, 4, 5).

Onzekerheid

Begaafde studenten hebben de vermogens om het onder-wijsaanbod aan te kunnen, maar zijn daar zelf niet altijd van overtuigd. Dat kan door negatieve ervaringen tijdens hun eer-dere onderwijsloopbaan komen. Om rekening te houden met mogelijke onzekerheid van begaafde studenten, is een aantal ontwerpprincipes opgesteld.

Ontwerpprincipes: � bevestig studenten in hun eigen kunnen; � maak de studenten bewust van hun eigen vermogens; � laat de docenten hun vertrouwen in de studenten tonen.

Begaafde studenten zijn vaak erg onzeker over hun eigen kunnen. Ze zoeken bevestiging bij hun docenten, ook al heb-ben ze al verschillende bronnen gevonden die hun bevindin-gen ondersteunen. Docenten moeten vertrouwen tonen in het vermogen van de studenten, zodat de begaafde studen-ten leren vertrouwen op hun eigen kunnen. Uiteraard moet het beeld dat studenten van zichzelf krijgen op een goed en eerlijk beeld van hun eigen mogelijkheden en grenzen gebaseerd zijn. Hierin is een belangrijke rol voor de docenten weggelegd (2, 6).



Motivatie

Dat motivatie belangrijk is voor succes in het onderwijs is algemeen bekend. Omdat honours programmes extra pro-gramma’s zijn naast de reguliere bachelor, behoeft de moti-vatie van deelnemers extra aandacht. De volgende ontwerp-principes geven hiervoor enige houvast.

Ontwerpprincipes: � zorg dat de studenten gemotiveerd zijn en blijven; � laat studenten elkaar motiveren middels teamwerk, de

honours community en extra-curriculaire activiteiten; � zorg dat de gemotiveerde studenten regelmatig kunnen

samenwerken. Zo worden ze niet gedemotiveerd door ongemotiveerde medestudenten.

De motivatie van studenten is een factor die veel invloed heeft op het slagen van de student in een excellentietraject. Honours studenten hebben over het algemeen bij aanvang al een sterke interne drive en zijn zeer gemotiveerd. Studenten stimuleren en motiveren elkaar verder tijdens het programma. Dat gebeurt vooral in teamwerk, honours communities en tijdens extra-curriculaire activiteiten. Het is daarom belangrijk aandacht te besteden aan de groepe-ringsvormen van excellente studenten. In het reguliere pro-gramma ervaren zij het vaak als demotiverend als ze alleen of vooral samenwerken met onvoorbereide en/of ongemoti-veerde medestudenten.Wanneer de studenten zeer gemotiveerd zijn werkt dat ook motiverend voor docenten. De meeste docenten zullen daarom graag in een honours programme les willen geven (4, 5, 7, 8, 9).

18



3.2 Docent en begeleiding

In honours programmes is een bijzondere rol weggelegd voor de (begeleidende) docent. Deze wijkt soms af van die in reguliere programma’s. In dit hoofdstuk worden de thema’s: type docent, sturing, mentoring, feedback, externe contacten, en flexibiliteit onder de loep genomen.

Type docent

Evenals het type student voor honours programmes is ook het type docent dat geschikt is om les te geven in een ho-nours programme niet eenduidig te beschrijven. De discussie of een docent in een honours programme zelf excellent moet zijn, is levendig. Toch zijn ook hier enkele ontwerpprincipes te geven, waar docenten in een honours programme aan moeten voldoen.

Ontwerpprincipes: � een docent in een honours programme moet zijn/haar

eigen passie en visie kennen en deze aan studenten laten zien;

� een docent in een honours programme moet voldoende kennis hebben om een relatie te leggen tussen kennis en samenleving;

� een docent in een honours programme moet inspirerend, open en toegankelijk zijn;

� een docent in een honours programme moet duidelijk en gestructureerd lesgeven en duidelijke hoge eisen stellen;

� een docent in een honours programme moet open staan voor ideeën vanuit studenten.

Een goede honours docent kan in enkele steekwoorden worden omschreven: interesse, studenten betrekken, uitdagen, inspireren en eisen kunnen stellen. Daarnaast moeten de docenten inspi-rerend zijn en moeten ze vriendelijk en toegankelijk zijn, ook na afloop van colleges. De honours docent moet een open, openhartig, oplettend, waarderend en eerlijk persoon zijn. Docenten moeten hun eigen passie en visie kennen en deze aan studenten laten zien. Als docenten hoge verwachtingen hebben van studenten, moeten ze zelf ook op hoog niveau werken. Om de hoge verwachtingen waar te kunnen maken, moeten honours docenten duidelijk en gestructureerd lesgeven en duidelijke



criteria hebben van wat zij van studenten verwachten. Daar-naast is een goede honours docent zelf op enkele gebieden vakinhoudelijk specialist en kan hij of zij indien nodig de expertise van anderen inhuren. Hij of zij moet voldoende ken-nis hebben om de relatie te kunnen leggen tussen kennis en samenleving. Binnen het honours onderwijs behoort de docent geen oordelende rol te hebben, maar open te staan voor ideeën en discussiepunten van studenten. Op die manier kan de do-cent, door vragen te stellen die gericht zijn op het uitbouwen of verhelderen van ideeën en niet op het testen van kennis, het leerproces bij studenten optimaal stimuleren. Om dat te kunnen bereiken moet een docent op een behoorlijk hoog niveau vraagtechnieken beheersen (2, 8, 9, 10, 11, 12).

Sturing

De sturing van excellente studenten vraagt soms om andere methoden dan de sturing van studenten uit de reguliere bachelor. Bovendien vraagt dit soms om aanpassing van de bestaande leeromgeving. Bij de vormgeving van de sturing en leeromgeving geven de volgende ontwerpprincipes on-dersteuning.

Ontwerpprincipes: � excellente studenten hebben behoefte aan keuzevrijheid; � geef niet te veel vrijheid, maar bied ook structuur en dui-

delijkheid. Stel eisen; � bied ondersteuning om studenten verder te brengen in

hun zone van naaste ontwikkeling; � de leeromgeving moet structuur bieden, maar ook flexibel

zijn.

Honours studenten hebben over het algemeen een sterke interne drive en hebben daarom behoefte aan autonomie. Naast autonomie hebben excellente studenten ook behoefte aan keuzevrijheid. Deze keuzevrijheid en autonomie moeten echter niet te groot zijn. Een valkuil is om te verwachten dat honours studenten (direct) in staat zijn hun hele leerproces zelf vorm te geven en te sturen. Getalenteerde studenten moeten ook leren hoe ze hun eigen leerproces kunnen stu-ren. Doelen formuleren, bronnen vinden, activiteiten plan-nen, producten maken, evalueren en presenteren zijn hierbij belangrijke vaardigheden. Ook excellente studenten hebben behoefte aan structuur en deadlines. De docent moet daarom

20



zorgen voor voldoende keuzevrijheid, maar vooral ook struc-tuur en duidelijkheid in het leerproces. Excellente studenten vinden het fijn als er hoge eisen gesteld worden, maar om aan deze eisen te kunnen voldoen is goede ondersteuning uiteraard noodzakelijk. De docent heeft als taak de studen-ten te laten werken en te begeleiden in hun zone van naaste ontwikkeling. De uit te voeren taak moet iets moeilijker zijn dan de student zelfstandig aan zou kunnen. De docent bege-leidt de student hierin en zorgt ervoor dat de student de taak uiteindelijk wel zelfstandig en docent-onafhankelijk uit kan voeren.Ter ondersteuning van de kenmerken van excellente stu-denten en docenten in een honours programme, moet de leeromgeving voldoende structuur bieden om alle leer-processen te faciliteren. Daarnaast moet de leeromgeving voldoende flexibel zijn om tegemoet te komen aan de ken-merken van de verschillende studenten. Zij moeten eigenaar-schap over deze leeromgeving kunnen ontwikkelen, waarbij hun gevoel van autonomie gestimuleerd wordt (2, 3, 4, 5, 6, 8, 12, 13, 14, 15).

Mentoring

Mentoring is steeds gangbaarder in het huidige onderwijs. Er is helaas geen kant-en-klaar concept hoe deze mentoring vormgegeven moet worden. Er zijn wel principes te formu-leren om hier meer ervaring mee op te doen. De opzet van mentoring moet in de praktijk verder onderzocht en uitgepro-beerd worden.

Ontwerpprincipes: � docenten in een honours programme hebben een rol

als mentor. Hij of zij is meer een partner in leren dan een autoriteit;

� mentoring door ouderejaars studenten of mensen uit het werkveld wordt door verschillende auteurs als onmisbaar gezien.

Waar in sommige onderzoeken het gebruik van mentoring als onmisbaar wordt gezien, zetten andere auteurs vraagtekens bij de opzet van deze mentoring. Het zou daarom goed zijn als hier meer ervaring mee op wordt gedaan.Om mentoring vorm te geven kunnen ouderejaars studenten of mensen uit het werkveld optreden als mentor van de stu-denten. De mentor heeft een ondersteunende rol binnen het



leer- en ontwikkelingsproces van de student. Ook docenten zullen een rol krijgen die veel mentoring bevat. De docenten in een honours programme moeten geen oordelende rol heb-ben, maar open staan voor ideeën en discussiepunten vanuit de studenten. Een docent wordt dan meer gezien als discus-siepartner of mentor dan als superieur (2, 3, 9, 12, 16).

Feedback

Het geven van feedback is belangrijk om de ontwikkeling van studenten te sturen en te stimuleren. Honours studenten vragen of wensen soms andere vormen van feedback dan stu-denten in reguliere programma’s. Hierbij gelden de volgende principes:

Ontwerpprincipes: � laat docenten regelmatig feedback geven; � geef feedback zoveel mogelijk individueel; � maak gebruik van peer-feedback door mede-studenten of

mensen uit het werkveld; � richt beoordelingen en feedback vooral op het proces en

niet (in de eerste plaats) op het product.

Leren reflecteren op het eigen handelen komt in de definitie van de Saxion Reflective Professional als een van de kernbe-grippen naar voren. Feedback kan hier een belangrijke rol in hebben. Door het geven en ontvangen van feedback kunnen de studenten optimaal hun persoonlijke talent ontwikkelen. De docenten moeten daarom veelvuldig feedback geven aan de studenten. Excellente studenten ontvangen feedback graag individueel, zowel wanneer het gaat om positieve als negatieve feedback. Dit hangt deels samen met de eerder genoemde onzekerheid. Honours studenten zoeken beves-tiging, maar willen niet het gevoel hebben af te gaan ten opzichte van anderen.Ook peer-feedback is een goede en prettige vorm van feed-back die de ontwikkeling van zowel de feedbackgever als –ontvanger stimuleert. Vaak bevatten excellentietrajecten werkvormen in kleine groepjes, waarbij de actieve deelname van studenten en het geven van peer-feedback worden gesti-muleerd. De talenten van de studenten worden dan gebruikt om elkaar verder te helpen. Deze peer-feedback kan ook goed door mensen uit het werkveld worden gegeven, zodat een link wordt gelegd met het werkveld waar de studenten later in terecht zullen komen.

22



Welke vorm van feedback of beoordeling ook wordt gekozen, het is belangrijk dat hierin vooral het proces centraal staat. Doordat de studenten veel keuzevrijheid hebben, zal een productbeoordeling vaak lastig en onwenselijk zijn. Boven-dien zorgt feedback op het proces ervoor dat studenten zich optimaal kunnen ontwikkelen (2, 9, 12, 17).

Externe contacten

Externe contacten zijn voor een opleiding erg belangrijk. Op deze manier kunnen studenten kennismaken met het werk-veld en kan het werkveld kennismaken met toekomstige werknemers. Bij het opzetten van externe contacten moet rekening worden gehouden met de volgende principes.

Ontwerpprincipes: � HBO excellentie is gericht op professionele excellentie.

Contacten met bedrijven en instellingen uit het werkveld zijn daarom erg belangrijk;

� feedback kan, voor de ‘echtheid’ van opdrachten, ook door mensen uit het werkveld worden gegeven.

De honours programmes in het HBO richten zich op profes-sionele excellentie: de studenten zijn toekomstige excellente beroepsbeoefenaars. Het is daarom belangrijk dat er tijdens de opleiding contact is met bedrijven en instellingen uit het werkveld. Studenten geven aan deze contacten erg belangrijk te vinden. Ook feedback kan door mensen uit het werkveld worden gegeven, waardoor studenten al tijdens hun studie leren omgaan met de verwachtingen, wensen en eisen uit het werkveld.Om met externe contacten tegemoet te komen aan de wen-sen van studenten, kan gebruik gemaakt worden van externe projecten, opdrachten in een internationale context en onder-zoeksprojecten die gelinkt zijn aan externen of lectoraten. Ook multidisciplinaire samenwerking (met studenten en be-drijven uit verschillende richtingen) wordt door studenten als positief ervaren (4, 7, 9, 11).



Flexibiliteit

Honours programmes worden ontwikkeld om de individuele ontwikkeling van getalenteerde studenten te ondersteunen. Een statisch vaststaand programma kan hieraan niet altijd te-gemoet komen. Het programma zal flexibel moeten worden opgezet, aan de hand van de volgende ontwerpprincipes.Ontwerpprincipes:

� stel de student centraal, niet de leerstof of docent; � houd niet te strikt vast aan vooraf opgestelde leerdoelen

(of formuleer deze ruim).

In het honours programme moeten de studenten centraal staan en niet de docent of leerstof. Het programma is immers opgezet om de talenten van de studenten tot bloei te kun-nen laten komen. Er moet ruimte zijn voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën die voortkomen uit het leer- en ontwik-kelingsproces van de studenten. Het is daarom belangrijk dat docenten niet te strikt vasthouden aan vooraf opgestelde leerdoelen. Dat kan de motivatie en creativiteit van studenten belemmeren en ervoor zorgen dat de aangeboden leeracti-viteiten niet voldoende aansluiten bij de ontwikkelingen en interesses van de studenten (2, 5, 15).

24



3.3 Leeromgeving en programma

Student en docent opereren in een leeromgeving. Buiten de bijzondere kenmerken en daaraan gerelateerde ontwerpprin-cipes voor student en docent in excellentietrajecten, vraagt een honours programme om een aangepaste leeromgeving. De ontwerpprincipes voor zo’n excellentie bevorderende leeromgeving zijn in dit hoofdstuk onderverdeeld in de volgende thema’s: wezenlijk andere inhoud en werkvormen, kennis, samenwerken, community, online?, en contact met de academie.

Wezenlijk andere inhoud en werkvormen

Een honours programme is een programma dat naast de reguliere bachelor wordt aangeboden. Vanwege deze andere positie en deels andere doelgroep, zal het programma op een andere manier vormgegeven moeten worden. Bij deze vorm-geving kunnen de volgende principes gebruikt worden.

Ontwerpprincipes: � zorg dat de inhoud en werkvormen van het honours pro-

gramme duidelijk verschillen van de reguliere bachelor; � zorg voor verbreding en verdieping; � varieer in werkvormen; � geef opdrachten die ‘echt’ zijn en formuleer deze beknopt; � bied ruimte voor verschillende oplossingen.

Honours studenten kiezen, als het goed is, niet zomaar voor het volgen van een honours programme. Zij zoeken extra uitdaging naast hun reguliere bachelorstudie. Die extra uitda-ging vinden ze in een honours programme, als de gebruikte didactiek en manieren van leren wezenlijk anders zijn dan binnen het gewone curriculum. Het moet niet ‘meer van hetzelfde’, maar ‘anders’ zijn. Dat ‘anders’ kan zich bevinden op het gebied van inhoud en op het gebied van werkvormen. Het programma moet verbredend en verdiepend zijn, waar-mee het aansluit op het profiel van de Reflective Professional. Studenten moeten uitgedaagd worden te werken op hogere cognitieve niveaus.Studenten worden gestimuleerd tot actieve deelname, door-dat in honours programmes vaak gebruik wordt gemaakt van werkvormen in kleine groepen. De opdrachten die excel-lente studenten krijgen moeten uitdagen tot het verbinden van bestaande kennis met nieuwe kennis. Deze opdrachten



moeten beknopt geformuleerd zijn, liefst afkomstig zijn uit de ‘echte’ praktijk en ruimte geven voor verschillende oplossings-richtingen. Bovendien moeten de opdrachten ‘actueel’ zijn. Opdrachten die al jaren onveranderd gebruikt worden, stimu-leren en motiveren de studenten vaak niet. De opdrachten en vakken moeten aansluiten bij de interesses van de studenten en hen uitdagen en prikkelen. Er moet een bepaalde keuze-vrijheid worden geboden, zodat studenten hun eigen invul-ling kunnen bepalen.De docent in een excellentietraject moet ervoor zorgen dat de leeractiviteiten aan de behoeften en interesses van indivi-duele studenten en de groep studenten als geheel tegemoet komen (2, 4, 8, 9, 10, 11, 13, 17).

Kennis

De excellente student heeft, over het algemeen, een behoor-lijk cognitief niveau en kijkt daarom anders naar kennis. De plaats van kennis behoeft daarom, bij de ontwikkeling van honours programmes, de nodige aandacht. Hiervoor zijn enkele ontwerpprincipes opgesteld.

Ontwerpprincipes: � kennis staat niet centraal in honours programmes, wel

de toepassing van kennis; � kennis moet gekoppeld worden aan situaties in de

samenleving; � docenten moeten voldoende kennis bezitten en weten

waar ze extra kennis kunnen inroepen; � door verschillende kennisgebieden (al dan niet bij verschil-

lende studenten) samen te brengen, kan een oplossing voor interdisciplinaire vraagstukken worden gevonden.

De excellente student neemt kennis niet zonder meer voor waar aan. Deze studenten stellen vragen bij bestaande kennis om die beter te kunnen begrijpen of bij te kunnen stellen. De vragen die de docent stelt moeten gericht zijn op het uitbou-wen of verhelderen van ideeën en niet op het testen van ken-nis. Studenten moeten door deze vragen uitgedaagd worden tot denken en werken op hogere cognitieve niveaus.Ook van docenten in een honours programme wordt een bepaald kennisniveau verwacht. Zij moeten zelf op enkele ge-bieden inhoudelijk specialist zijn en wanneer dat nodig is de expertise van anderen kunnen inhuren. Bovendien moet hij of zij voldoende kennis hebben en de relatie kunnen leggen

26



tussen kennis en samenleving.In veel honours programmes wordt gewerkt in multi-discipli-naire groepen. Dit sluit aan bij het kenmerk van de Reflective Professional om buiten het eigen vakgebied te kunnen den-ken. Om studenten samen aan multi-disciplinaire problemen te kunnen laten werken, moeten de studenten voorkennis hebben van elk van deze disciplines. Dat betekent niet dat elke student van elk gebied kennis moet hebben, maar bin-nen de groep moeten wel al deze kennisgebieden aanwezig zijn. Zo kunnen de studenten deze verschillende voorkennis samenbrengen om een holistisch begrip van een overkoepe-lend concept of probleem te krijgen (2, 10, 13).

Samenwerken

Samenwerkingsopdrachten nemen in het onderwijs een steeds belangrijkere rol in. Ook bij de ontwikkeling van honours programmes zal de nodige aandacht aan samenwer-king moeten worden besteed. Houd daarbij rekening met de volgende ontwerpprincipes.

Ontwerpprincipes: � zorg dat excellente studenten kunnen samenwerken met

anderen van gelijk niveau; � excellente studenten werken graag samen in een niet-

competitieve setting; � zorg dat de groeperingsvormen regelmatig (kunnen)

wisselen; � teamwerk met studenten uit verschillende richtingen

kan zorgen voor oplossingen voor een overkoepelend probleem.

Samenwerken met gelijkgestemden is voor excellente stu-denten erg belangrijk. Begaafde studenten werken graag op een hoog niveau samen met anderen, in een niet-competi-tieve situatie. Vanuit de reguliere bacheloropleiding zullen excellente studenten gewend zijn samen te werken met studenten van een lager niveau, waardoor samenwerking op gelijk niveau erg stimulerend kan werken.De samenwerkingsvorm moet niet statisch zijn. Excellentietra-jecten bevatten meestal werkvormen waarbij actieve deelna-me en samenwerking, mede door de kleine groepen, worden gestimuleerd. De leeromgeving moet dit ondersteunen door mogelijkheden te bieden voor verschillende groeperingsvor-men van studenten en moet het mogelijk maken dat hierin



gewisseld kan worden. Een andere mogelijke samenwerkingsvorm is multi-discipli-nair. Zoals eerder genoemd kunnen studenten uit verschil-lende richtingen samenwerken aan multi-disciplinaire vraag-stukken, waardoor een oplossing ontwikkeld kan worden die deze disciplines overstijgt. De samenwerking heeft hierin een duidelijke meerwaarde, omdat kennis uit verschillende vakge-bieden zo kan worden samengebracht (2, 4, 5, 8, 9, 15, 17).

Community

In literatuur over honours programmes komt de term ‘com-munity’ vaak voor. Om deze community vorm te geven, volgen enkele ontwerpprincipes.

Ontwerpprincipes: � maak gebruik van een kleine groep vaste docenten; � geef de honours programmes een eigen plek; � houd daarnaast ook oog voor contact met reguliere

studenten.

Studenten die deelnemen aan een honours programme kun-nen elkaar tijdens dat programma stimuleren en motiveren. Dat gebeurt vooral in teamwerk, binnen de honours commu-nity en tijdens extra-curriculaire activiteiten. De vorming van een honours community kan de binding tussen studenten onderling en tussen studenten en het programma bevorde-ren. Een vaste, kleinschalige plek versterkt het gevoel van vertrouwdheid. Ook het gebruik van een kleine groep vaste docenten zorgt voor een stuk vertrouwdheid en is daarom aan te bevelen. Zo kunnen docenten en studenten elkaar bin-nen de community wederzijds motiveren en inspireren. Deze relatie tussen studenten en docenten komt in diverse studies zelfs als cruciaal naar voren.Het betekent niet dat honours studenten in een volledig apart traject in een afgesloten ruimte moeten worden geplaatst. Ook het contact met reguliere studenten is belangrijk, mede omdat de studenten in hun latere werk ook te maken zullen krijgen met mensen van verschillende niveaus (4, 7, 9, 10, 11).

28



Online?

Voor alle leermiddelen, online of offline, geldt dat ze onder-steunend moeten zijn voor het leerproces. Online ondersteu-ning moet geen doel op zich worden, maar een middel. Het is dus niet noodzakelijk dat er gebruik wordt gemaakt van online leermiddelen of ondersteuning. Vandaar dat er achter dit kopje een vraagteken staat. De volgende principes zijn dan ook vooral ter overweging bedoeld.

Ontwerpprincipes: � er kan worden gekozen voor het gebruik van een forum.

houd er wel rekening mee dat openbaarheid ook voor remming kan zorgen;

� het goed gebruik van een forum vraagt om uitleg vooraf en integratie met het leerproces in de klas;

� wellicht is het renzulli learning system een mooie aanvul-ling voor de honours programmes van enkele academies.

Wanneer gekozen wordt voor een online mogelijkheid tot kennisdeling (een forum), moet er rekening mee worden gehouden dat alle medestudenten de posts kunnen lezen. Dit kan ervoor zorgen dat studenten geremd worden in hun reacties. Het is belangrijk dat studenten eerst uitleg krijgen over het gebruik van dit forum en de vaardigheid bezitten om te reflecteren. Wanneer dit forum dan werkelijk deel uitmaakt van het leerproces en aansluit bij het leerproces in de klas, blijken alle studenten daar volgens onderzoek actief aan deel te nemen. Het forum kan de kennisopbouw bij studenten dan mede faciliteren.Een andere mogelijkheid om het leerproces online te on-dersteunen is het Renzulli Learning System (RLS). Dit online programma legt van elke student een portfolio aan en onder-steunt de studenten door middel van onderzoeksideeën en suggesties van bronnen. Bovendien brengt dit programma het leerproces van de student goed in beeld.

RLS is primair bedoeld voor middelbare scholieren, maar wellicht is het programma toepasbaar op het HBO. Voor het gebruik van RLS zal echter een abonnement moeten worden afgesloten (6, 18).

Wanneer u meer wilt lezen over de achtergronden van de ontwerpprincipes, dan kunt u de bronnen die in de referentielijst staan raadplegen. Aan het eind van elk onderdeel zijn de nummers gegeven van de relevante bronnen uit de referentielijst.

Meer weten?



Contact met de academie

Het contact met de academie, faculteit of opleiding blijkt bij honours programmes erg belangrijk te zijn. Excellente studenten hechten hier erg veel waarde aan. Het is dan ook zeker de moeite waard om hier tijdens het ontwerpproces, aan de hand van de volgende ontwerpprincipes, rekening mee te houden. Ontwerpprincipes:

� excellente studenten vinden een goede relatie met de opleiding/academie en docenten erg belangrijk;

� zorg voor voldoende contacturen (eerder meer dan minder dan in het reguliere traject);

� zorg voor publicatie, in wat voor vorm dan ook, van resultaten;

� leg in onderzoeksprojecten links met lectoraten.

Honours studenten hebben meer sociale interactie (contact) met de academie dan reguliere studenten. Honours studen-ten vinden de relatie met medestudenten en met docenten dan ook erg belangrijk. Deze relatie blijkt zelfs cruciaal voor het slagen van studenten binnen honours programmes. Mede doordat excellente studenten het contact zo belang-rijk vinden, hebben zij behoefte aan meer contacturen dan reguliere studenten, ook al hebben ze deze uren wellicht niet nodig om zich de stof eigen te kunnen maken. Ook de ver-werking van opgedane kennis en vaardigheden kan daarom grotendeels in contacturen plaatsvinden.Daarnaast is het belangrijk dat de opleiding (academie) interesse toont in het werk van de studenten. Eventueel kan dit werk in welke vorm dan ook worden gepubliceerd. Ook in onderzoeksprojecten kan het contact met de academie geop-timaliseerd worden. Onderzoeken waarin een duidelijke link met lectoren of kenniskringen wordt gelegd, worden door excellente studenten zeer gewaardeerd (7, 8, 9, 10).

30



Hoo

fdst

uk

4

31 Referentielijst


4. Referentielijst

1. Benammar, K., Schaik, M. van, Sparreboom, I., Vrolijk, S., & Wortman, O. (2006). Reflectietools. Den Haag: Lemma. Bulthuis, P. (2010) Handleiding HBO-niveau. Handleiding voor het onderzoeken, realiseren en verantwoorden van het HBO-niveau. Deventer/Enschede: Saxion: DOS afd. O&K. Coppoolse, R., Van Eijl, P., & De Bruijn, E. (2010). Naar een instellingsbrede excellentiestrategie in het hbo: een on-derzoek naar de ontwikkeling van talent. Tijdschrift voor hoger onderwijs, 28(4), 217-228. Korthagen, F., & Vasalos, A. (2005). Levels in reflection: core reflection as a means to enhance professional growth. Utrecht: IVLOS Institute of Education, Utrecht University. Landheer, J. M. F. (2009). Hoe passen veranderingsmana-gers reflecteren-op-actie toe ten behoeve van hun effectivi-teit? Heerlen: Doctoraalscriptie Open Universiteit. Mooij, T. & Fettelaar, D. (2010). Naar excellente scholen, leraren, leerlingen en studenten. Nijmegen: Radbout Uni-versiteit ITS. Nonaka, I. (1991). The knowledge-creating company. Harvard Business Review, November-December, 96-104. Nonaka, I., & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation. New York: Oxford University Press. Onderwijsraad (2011). Excellente leraren als inspirerend voorbeeld. Den Haag: Onderwijsraad Prahalad, C. K., & Hamel, G. (1990). The core competence of the organization. Harvard Business Review, May-June, 79-91. Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner. How profes-sionals think in action. New York: Basic Books. Schön, D. A. (1987). Educating the reflecting practitioner. San-Fransisco: Jossey-Bass Inc. publishers. Senge, P. M. (1994). The fifth discipline. The art & practice of the learning organization. New York: Currency Doubleday.

32


Referentielijst

Veltman-van Vugt, F., & Hijzen, D. (2010). Een goede hbo-er is geen wo-er: het profiel van de excellente professional. Rotterdam: Hogeschool Rotterdam. Wijnalda, M. (2006). Organizational Learning of Lerende Organisatie: een vergelijkende literatuurstudie. Tilburg: Doctoraalscriptie Universiteit van Tilburg.

2. Maker, C. J., & Nielson, A. B. (1996). Curriculum develop-ment and teaching strategies for gifted learners. Austin, Texas: PRO-ED.

3. Wolfensberger, M. (2009). Honours in the global World- Searching for excellence. Groningen: Hanzehogeschool.

4. Schutte, I., Weistra, J. & Wolfensberger, M. (2010). Ont-wikkeling honours ondersteund door onderzoek. Onderzoek van onderwijs, 39, 55-60.

5. Scager, K. (2008). Vragen talentvolle studenten ander onderwijs? Onderzoek van onderwijs, 37, 66-69.

6. Balchin, T., Hymer, B., & Matthews, D. J. (2009). The Rou-tledge international companion to gifted education. Londen, New York: Routledge.

7. Coppoolse, R., Van Eijl, P., & De Bruijn, E. (2010). Naar een instellingsbrede excellentiestrategie in het hbo: een onderzoek naar de ontwikkeling van talent. Tijdschrift voor hoger onderwijs, 28(4), 217-228.

8. Wolfensberger, M. V. C. (2004). Qualities honours stu-dents look for in faculty and courses. Journal of the natio-nal collegiate honors council, 5(2), 55-66.

9. Van Eijl, P., Pilot, A. & Wolfensberger, M. (2010). Talent voor morgen. Groningen/ Houten: Noordhoff Uitgevers.

10. Clark, L. & Zubizarreta (2008). Inspiring exemplary tea-ching and learning: perspectives on teaching academically talented college students. Lincoln: NCHC.

11. Werkgroep leren excelleren (2006). Talenten maken het verschil.

12. Seifert, T. A., Pascarella, E. T., Colangelo, N. & Assouline, S. (2007). The effects of honors program participation on experiences of good practices and learning outcomes. Journal of college student development, 48(1), 57-74.

33 Referentielijst


13. Cropley, A. & McLeod, J. (1986). Preparing teachers of the gifted. International review of education, 32, 125-136.

14. Wind, C. (2009). From Guinea pig to top talent. Hanze mag excellent, 2009(4), 2 int.

15. Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K., Conover, L. A., & Reynolds, T. (2003). Differentiating instruction in response to student readiness, interest and learning profile in academically diverse classrooms: a review of literature. Journal for the education of the gifted, 27(2/3), 119-145.

16. Matthews, M., S. (2004). Leadership education for gifted and talented youth: a review of the literature. Journal for the education of the gifted, 28(1), 77-112.

17. Van Eijl, P. J., Wientjes, H., Wolfensberger, M. V. C. & Pilot, A. (2005). Het uitdagen van talent in onderwijs. In Onder-wijs in thema’s, 117-156. Den Haag: Onderwijsraad.

18. Niu, H., & Van Aalst, J. (2009). Participation in knowledge-building discourse. Canadian journal of learning and technology, 35(1).


deel 2 versie 1.0

Marike Lammers programmamanagerIr. M.T. Lammerse: [email protected]

Marc van Kempen lid programmateam Drs. M.G.J.M. van Kempene: [email protected]

Nanda Nijhuis lid programmateam N.G. Nijhuis-Toevanke: [email protected]

Trijntje van Dijk lid programmateam Drs. T. van Dijk e: [email protected]

Raymond ter Woord programmasecretaris Mr. R.J.C. ter Woorde: [email protected]

Dineke Steenkamp managementassistente G.A. Steenkamp e: [email protected]

Contactgegevens:



110701-saxion-programma-excelleren-buitengewoon-deel-2-ontwerpprincipes-v3-medres

Documents

Transcript of 110701-saxion-programma-excelleren-buitengewoon-deel-2-ontwerpprincipes-v3-medres