1

ZORGVRAAG ‘SCHOOLRIJPHEID’

DE WAARDE VAN TOETERS & KONTRABAS BINNEN DE HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK

Donderdag 11 december 2008IVO BERNAERTS

Lessius Hogeschool

Departement Toegepaste Psychologie

Antwerpen

2

VASTSTELLINGEN

Tijdens de schoolrijpheidstest raakt Céline in paniek. Ze moet allerlei opdrachten uitvoeren en heeft hiervoor een stapeltje papieren gekregen. Er wordt weinig uitleg gegeven en zij is gewend om alles een paar keer aan de juf te vragen. Nu lijkt het ieder voor zich en al haar klasgenoten zijn stil aan het werk. Céline voelt zich plotseling niet zo goed en ze begint te huilen. ‘Juf, ik heb buikpijn’.

Uit Litière, M. (2008). Juf, mag ik vervaren. Schoolrijpheid . Als het kleuteren voorbij is. Lannoo: Tielt.

3

VASTSTELLINGEN04-03-2008de toetertest geen test van onze claxon van de auto maar een test op school om het kunnen van een kleuter van de derde kleuterklas te testen.

Ik had er tot voor kort nog nooit van gehoord maar nu weet ik er alles van. In september werd Yeline een eerste maal getest en vorige week een tweede maal. Ze was super enhousiast en alles was heel goed gegaan. Een beetje overmoed? Gisteren was het oudercontact met de juf en de zorgjuf. Papa was de gelukkige om naar school te gaan.

Bij zijn thuiskomt was hij heel wat minder enthousiast dan Yeline toen ze na de 'toetertest' haar verhaal deed. Ze was bij de 'zwakke' van de klas. Had niet zo goed gepresteerd en de juf zou haar en nog een paar anderen de komende maanden apart nemen om extra aandacht aan de oefeningen te besteden. Zo is ze voorbereid op de 'contrabastest' eind mei. Je kan je best voorstellen dat ik me heel triestig voelde en ook eens met de zorgjuf wilde praten. Dat ze niet de beste van de klas is dat kan ik best aanvaarden maar ik maakte me toch wel heel ongerust over het resultaat.

Dus deze ochtend vroeg ik de directeur voor een afspraak. Niet nodig, je kan meteen naar juf Ann. De juf legt me alles heel fijn uit en stelt me gerust. Het was allemaal zo slecht niet, ze had heel veel dingen heel goed gedaan maar de oefeningen waar de meeste punten mee te verdienen waren die had ze net niet goedgedaan.Raamvensters en voorbereidende krullen om te leren schrijven. Dus heeft ze 64 punten op tachtig. Ik stond aan de grond genageld. 64 punten op 80 en dan krijg je als beoordeling 'zwak'. Had ze 1 punt meer gehad dan was ze matig. En met 8 punten meer 'goed'. Maar dan heb je wel al 72 op 80. De juf zei dat ze een hele strenge beoordeling hanteren,... ja dat is niet gelogen.

Dus al bij al heeft ze het niet slecht gedaan, behalve op twee onderdelen. De grootste reden van haar 'zwakke' presteren is vooral haar achterstand in leeftijd. Ze is van 26-12-2002 en zit bij kindjes in de klas die al in januari en februari verjaren. Dus Yeline is net 5 jaar oud en ze zit bij kindjes die nu al 6 jaar zijn. Dat is dus bijna een heel jaar verschil. Ze moeten nu eenmaal allemaal van het zelfde geboortejaar in het 1ste leerjaar aankomen. Dus als Yeline 6 dagen later was geboren , dan zat ze nu pas in de tweede kleuterklas. Ze zal dus de komende jaren heel flink moeten opletten, leren en vooral de hulp van mama en papa aanvaarden om haar door het eerste en tweede leerjaar te helpen.

En dat is nu net het probleem thuis. Ze kan alles en weet alles. Geen uitleg nodig. Een meisje met pit en karakter. Deze ochtend had ze een hele emotionele driftbui toen ze hoorde dat de test toch niet zo goed was. Dat kon niet. Ze had alles heel goed gedaan en vlug. En dat laatste was dus net niet de bedoeling. Ik ben dus blij dat ik de zorgjuf heb gesproken en dat Yeline er bij was. Nu weet ze dat ze wat vaker hulp moet vragen en vooral willen aannemen. En voor de rest hoeven we ons geen zorgen te maken. Ze komt er ook...

Nu vraag ik me af of er onder jullie ook zijn die al met de toetertest in contact zijn gekomen? En of jullie ook met probleem van een eindejaar jarige zitten? Of maak ik me nu gewoon zorgen als mama?

Link belevenissen - de toetertest

4

VASTSTELLINGEN

door babbelkont op 12 feb 2007, 13:31

M'n dochter haalde 78/80 voor haar toetertest, naar ik vrijdag op de oudercontact vernam. Prima, volgens de juf, maar ik zou eigenlijk wel eens willen weten hoe zich dat verhoudt tegenover de andere derde kleuters. En ik durf het aan de schoolpoort aan niemand te vragen.

Hoe zat dat bij jullie (nu schoolgaande) kinderen? Welke score haalden zij? Kennen jullie de gemiddelde of minimale score voor de toetertest? Was dat resultaat bij jullie een voorbode voor de resultaten in de lagere school?

5

VASTSTELLINGEN

4841

18 16 14 113 3 3 2 30

102030405060

Toe

ters

Kon

trab

as

Rek

envo

orw

aard

en

LVS

Cito

Kin

dvol

gsys

teem

Obs

erva

ties

Geh

euge

npro

ef

Sig

naal

lijst

vei

ligov

erst

eken

TA

L(-K

)

INT

AK

And

ere

Instrumenten voor schoolrijpheid

6

VASTSTELLINGEN

43

23 23

15 1512 10

63 3 3 3 2 2 2 2

7

05

101520253035404550

Inte

llige

ntie

onde

rzoe

k(W

PP

SI-R

of W

ISC

-III)

Obs

erva

tiege

geve

ns

Kon

traba

s

Toet

ers

Oud

erge

prek

Rek

envo

orw

aard

en

Ges

prek

kle

uter

leid

(st)e

r

Inte

llige

ntie

onde

rzoe

k(S

ON

-R)

Inte

llige

ntie

onde

rzoe

k(M

OS

)

CB

CL

MD

O

LVS

Cito

Kin

dvol

gsys

teem

Eig

ensc

hool

rijph

eids

onde

rzoe

k

Sig

naal

lijst

en

Woo

rdvl

othe

id

And

ere

Diagnostische fase: wat gebruik je?

7

SCHOOLRIJPHEID ALS ZORGVRAAG

Een complex begrip

Geen momentopname, maar een proces

Steeds een interactie tussen kind & omgeving

te algemene omschrijving als zorgvraag

Belang van een professionele diagnostische aanpak!

8

HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK

INTAKEFASE STRATEGIEFASE ONDERZOEKSFASE

INDICERINGSFASE

ADVIES- EN INTERVENTIEFASE

TOETERS

KONTRABAS

9

HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK

INTAKEFASE

KINDFACTOREN OMGEVINGSFACTOREN

- Positieve ingesteldheid

- Sociale, emotionele en morele ontwikkeling

- Motorische ontwikkeling

- Zintuiglijke ontwikkeling

- Taalontwikkeling

- Cognitieve leerontwikkeling (spel, taak- en werkhouding, voorbereidende leervaardigheden, intelligentie, …)

- Ontwikkeling van de zelfsturing

- Lichamelijke factoren

Context thuis

Context school

TOETERS

KONTRABAS

10

Geschiedenis van TOETERS & KONTRABAS

Toetsboekje voor taal-, reken- en schrijfvaardigheden Opvolger (paralleltoets) van TONKL (PMS-Halle)PMS-werkgroep Basisonderwijs Vlaams-Brabant (1990)Normeringsgroep kleuters Haacht, Aarschot, Leuven (1995)Uitgegeven door VCLB Keerbergen-Haacht

11

Wat is TOETERS?

Onderzoek naar de (deel)vaardigheden voor het lezen, schrijven en rekenen Taalvaardigheden gebaseerd op het basisfunctiemodel / deelleerprocessenRekenvaardigheden: tellen, wiskundige termen en conservatie11 subtests ondergebracht in vier schalen

Visuele waarneming Auditieve waarneming Wiskunde Visuo-motoriek

12

Wat is KONTRABAS?

Onderzoek naar de (deel)vaardigheden voor het lezen, schrijven en rekenen Taalvaardigheden gebaseerd op het basisfunctiemodel / deelleerprocessenHertestingstest na TOETERSVoorbereidende rekenvaardigheden9 subtests ondergebracht in drie schalen

Visuele waarneming Auditieve waarneming Visuo-motoriek (raamfiguren)

13

Waarom TOETERS & KONTRABAS?

Gebruiksvriendelijk

Herkenbare oefeningen en te koppelen aan het eigenlijke lees-, schrijf- en rekenproces (= hoge face-validiteit)

Nadruk op observatie van taakgerichtheid en werkhouding

In de lijn van vroegtijdige ontwikkelingsbegeleiding

MAAR …

14

TESTDIAGNOSTIEKSCREENINGSTESTEN Toeters & Kontrbas

VALIDITEIT BETROUWBAARHEID

NORMEN

HANDLEIDING

BEOORDELING VZW CAP-VADEMECUM: onvoldoende

15

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEKPROJECTTOETERS (2002-2004)

KONTRABAS (2006-2008)

1. Onderzoeksgroep

* TOETERS (2002-2003) 628 kleuters (307 meisjes en 321 jongens) uit 16 scholen (regio Haacht)

* TOETERS (2003-2004) 219 leerlingen 1ste leerjaar (114 jongens /105 meisjes ) (gestratificeerde steekproef)

* KONTRABAS (2006-2007) 145 leerlingen (70 jongens en 75 meisjes ) uit vijf a-select gekozen scholen in de

provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant + criteria ( Nederlands als moedertaal; niet overzitten of kampen met autismespectrumstoornis, gehoorsstoornissen of ernstige medische aandoeningen.

* KONTRABAS (2007-2008): 141 leerlingen gestart (67 jongens en 74 meisjes ) uit 10 a-select gekozen scholen in de provincies Antwerpen en Vlaams-Brabant + criteria ( Nederlands als moedertaal; niet overzitten of kampen met autismespectrumstoornis, gehoorsstoornissen of ernstige medische aandoeningen.

16

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEKPROJECTTOETERS (2003-2004)

KONTRABAS (2005-2007)

2. Procedure:

- stap 1 : checklist LVS voor de scholen

- Stap 2 : dossieranalyse per kind

- stap 3 : Toeters, Kontrabas, rapportcijfers en checklist

oordeel leerkracht

17

PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENSTOETERS

Statistische controle gegevens

Algemene betrouwbaarheid (interne consistentie) : TOETERS : cronbach’s Alpha = .86 (voldoende tot goed)

Voor de vier schalen afzonderlijk (visueel, auditief, rekenen en raamfiguren): rond .70 (behoorlijk)

Per subtests: uiteenlopende resultaten (van zeer lage tot behoorlijk) Significante samenhang tussen de vier geconstrueerde schalen Factoranalyse:

- één grote component - geen afgelijnde schalen- geen afgelijnde subtesten

18

PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENSKONTRABAS

Statistische controle gegevens

Algemene betrouwbaarheid (interne consistentie) : KONTRABAS : cronbach’s Alpha = .87 (voldoende tot goed)

Voor de drie schalen afzonderlijk : visueel (.67), auditief (.83) en raamfiguren (. 82)

Per subtests: uiteenlopende resultaten (van zeer lage tot behoorlijk) Significante samenhang tussen de drie geconstrueerde schalen Factoranalyse: - één grote component

- geen afgelijnde schalen- geen afgelijnde subtesten

19

PSYCHOMETRISCHE ONDERZOEKSGEGEVENS KONTRABAS

20

PSYCHOMETRISCHE CONCLUSIESTests of Betw een-Subjects Effects

2,355a 3 ,785 11,551 ,000 ,185

7,210b 3 2,403 28,025 ,000 ,355

3,741c 3 1,247 40,231 ,000 ,441

28,732 1 28,732 422,827 ,000 ,734

20,392 1 20,392 237,786 ,000 ,608

28,776 1 28,776 928,304 ,000 ,859

,898 1 ,898 13,208 ,000 ,079

3,018 1 3,018 35,194 ,000 ,187

1,166 1 1,166 37,619 ,000 ,197

,278 1 ,278 4,089 ,045 ,026

,573 1 ,573 6,676 ,011 ,042

,639 1 ,639 20,630 ,000 ,119

,440 1 ,440 6,481 ,012 ,041

,898 1 ,898 10,475 ,001 ,064

,639 1 ,639 20,630 ,000 ,119

10,397 153 ,068

13,121 153 ,086

4,743 153 ,031

143,000 157

133,000 157

148,000 157

12,752 156

20,331 156

8,484 156

Dependent VariableLVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

LVS wiskunde

LVS spelling

LVS lezen

SourceCorrected Model

Intercept

Kontrabas

Toeters

Toeters &Kontrabas

Error

Total

Corrected Total

Type III Sumof Squares df Mean Square F Sig.

Partial EtaSquared

R Squared = ,185 (Adjusted R Squared = ,169)a.

R Squared = ,355 (Adjusted R Squared = ,342)b.

R Squared = ,441 (Adjusted R Squared = ,430)c.

21

PSYCHOMETRISCHE CONCLUSIES

Discriminant analyseDiscriminant analyse

LVS SPELLING M1

LVS LEZEN M1

LVS WISKUNDE M1

ZONE D - E

ZONE A-B-C

80,4 % JUIST GECLASSIFICEERD

93,1% JUIST GECLASSIFICEERD

76,1% JUIST GECLASSIFICEERD

TOETERS

KONTRABAS

22

ONDERZOEKSGEGEVENS 2003-2004

januari-maart april-juni juli-september oktober-december

leeftijdscategorie

68

69

70

71

72

73

Ge

mid

de

lde

71,09

72,4

70,32

69,57

70,9

70,74

68,28

68,16

Geslacht

jongen

meisje

Toeters Totaal

23

ONDERZOEKSGEGEVENS 2008

24

ONDERZOEKSGEGEVENS 2008

25

BESLUIT

TOETERS & KONTRABAS geschikte screeningsinstrumenten in de diagnostische cyclus Beiden geschikt voor hypotheseformulering.Past binnen het diagnostisch onderwijzen (van Parreren)Instrument kaderen in een totaalactieplan (oordeel ouders, kleuterleidster, observatieschalen, testdiagnostiek…)Goede uitgangsbasis voor een gesprek met ouders Totaaluitslag TOETERS & KONTRABAS = vrij betrouwbare risico-indicatie voor voorbereidende vaardigheden lezen, schrijven & wiskunde maar ontoereikend als beslissingsinstrumenten.Afzonderlijke schalen niet betrouwbaar genoeg voor handelingsplanning

26

27

28

TAAK VAN HET CLB

Ondersteuning scholen bij implementatie van Toeters en Kontrabas in het zorgbeleid

o Afname

o Gebruik van de normen

o Analyse en interpretatie van de resultaten

o Formulering van hypothesen

o Ondersteuning bij het oudergesprek

29

HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK

ONDERZOEKSFASE

Hypothesen toetsen = beantwoorden van de (gerichte) onderzoeksvragen- Positieve ingesteldheid

- Sociale, emotionele en morele ontwikkeling

- Motorische ontwikkeling

- Zintuiglijke ontwikkeling

- Taalontwikkeling

- Cognitieve leerontwikkeling (spel, taak- en werkhouding, voorbereidende leervaardigheden, intelligentie, …)

- Ontwikkeling van de zelfsturing

- Lichamelijke factoren

- Schoolcontext

- gezinscontext

Selectie van kwaliteitsvol testinstrumentariumCOTAN / CAP-vademecum VZW

30

Psychodiagnostisch Centrum Lessius

Het Psychodiagnostisch Centrum beheert een testotheek en is actief op het vlak van toegepast wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot psychodiagnostiek

 

Verder verleent het Psychodiagnostisch Centrum praktische en inhoudelijke medewerking aan Multidisciplinair Diagnostisch Centrum voor Leerstoornissen (MDCL) van de Lessius Hogeschool

31

een ruime collectie van psychologische tests, observatieschalen, vragenlijsten en programma's gericht op diagnostiek

komt aan bod in de verschillende practica, keuzevakken, stage en scriptie

ook ter inzage voor externe medewerkers, oud-studenten en stagementoren

Testotheek

32

testadaptatie en psychometrische oppuntstelling staan hierbij centraal

coördinatie of participatie in onderzoeksprojecten ligt vooral in de aanpassing en hernormering van diagnostische instrumenten aan een Vlaamse populatie

Toegepast wetenschappelijk onderzoek

33

Dienstverlening

Naar aanleiding van recent ontwikkeld testmateriaal voor Vlaanderen organiseren we jaarlijks workshops

Wij heten u van harte welkom in Lessius!