De  prehistorie  

1. Ontstaan  van  de  mens  

Algemeen  Zoals  je  wel  weet  hebben  de  mens  en  de  mensapen  dezelfde  voorouders.  We  stammen  dus  niet  af  van  de  mensapen  maar  we  hadden  wel  dezelfde  voorouders.  Hoe  deze  splitsing  is  kunnen  gebeuren  leer  je  hier.    

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  lezen  of  luisteren.  Lees  aandachtig  de  tekst  en  bekijk  de  afbeeldingen.  Dit  zal  je  helpen  om  de  vragen  correct  op  te  lossen.  Je  kan  ook  naar  het  filmpje  kijken.  In  het  filmpje  wordt  mooi  visueel  weergegeven  hoe  de  eerste  mensachtige  ontstaan  is.  

De  prehistorie  

1. Ontstaan  van  de  mens  

 Vóór 10 miljoen jaar geleden leefde de gemeenschappelijk voorouder van de mens en de mensaap in Afrika. Door verschuivingen onder de aardkorst werd Oost-Afrika tegen de rest van het continent opgeduwd. Waar beide elkaar raakten, ontstond een enorme geografische breuklijn. De Grote Slenk of Riftvallei, die van Kenia naar Zuid-Afrika loopt, werd de grens tussen het hoger gelegen Oost-Afrika en de rest van het continent. Het leefgebied van de gemeenschappelijke voorouder bestond voortaan uit twee geïsoleerde streken. Het westen bleef overwegend tropisch oerwoud. Onze voorouder kon er zich verder ontwikkelen tot de huidige soorten mensapen. In Oost-Afrika ontwikkelden zich een ander klimaat en plantengroei als in westen: het werd er warmer en oerwoud maakte plaats voor savanne. De gemeenschappelijke voorouder van mens en mensaap moest zich aan zijn nieuwe leefwereld aanpassen om te kunnen overleven. De eerste vereiste om in savanne te kunnen overleven was het rechtop lopen. Niet de toename van de herseninhoud, maar dus het rechtop lopen lijkt de beslissende stap geweest te zijn in de evolutie tot mens(achtige). Dit leidde op zijn beurt dan weer tot een keten van gevolgen die uiteindelijk, na vele miljoenen jaren, resulteerden in onze huidige mens.

De  prehistorie  

2.  Evolutie  van  de  mens  

Algemeen  De  mens  en  de  mensapen  hebben  dezelfde  voorouders.  In  het  begin  leek  de  mensachtige  nog  op  de  mensaap  maar  naarmate  de  tijd  vorderde  ontwikkelde  de  mensachtige  zich  verschillend.  De  verschillende  stappen  in  de  evolutie  van  de  mens  leer  je  hier.  

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  lezen.  In  het  boek  “De  oertijd”  vind  je  de  oplossingen  van  de  vragen  (pagina  4  tot  en  met  11).  

De  prehistorie  

3.  Jagers  en  verzamelaars  

Algemeen  De  vroegste  prehistorische  mensen  leefden  als  jagers  en  verzamelaars.  In  het  begin  aten  ze  waarschijnlijk  voornamelijk  plantaardig  voedsel  maar  naarmate  hun  herseninhoud  groter  werd  begonnen  ze  ook  te  jagen.  Eerst  individueel  maar  later  als  ze  hun  communicatie  en  hun  sociale  vaardigheden  verbeterden  ook  georganiseerd  in  groep.  Hoe  ze  dit  deden  leer  je  hier.  

                     

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vraag  zodat  je  nadien  gerichter  kan  lezen.  Lees  de  tekst  ‘Jagers  en  verzamelaars’  in  het  boek  “Prehistorie”  op  pagina  24.  Voor  de  tweede  vraag  moet  je  goed  kijken  naar  de  afbeelding  van  de  jager  bij  de  grot  in  het  boek  ‘In  de  prehistorie’  op  pagina  34  en  35.  

De  prehistorie  

4.  De  eerste  boeren  

Algemeen  De  eerste  prehistorische  mensen  waren  jagers  en  verzamelaars.  Ze  trokken  rond  op  zoek  naar  voedsel.  Maar  na  de  laatste  ijstijd  werd  de  aarde  warmer.  En  ze  ontdekten  je  zelf  bijvoorbeeld  graan  kon  zaaien  en  dat  je  dieren  kon  temmen.  Op  die  manier  hoefden  ze  geen  lange  tochten  meer  te  maken  of  op  jacht  te  gaan.  Ze  hielden  de  dieren  aan  huis  en  namen  de  natuur  in  bezit:  het  werd  hun  grond,  hun  gewas  en  hun  vee.  De  mensen  bleven  voortaan  op  één  plek  wonen.  Dit  noemt  men  sedentair.  Ze  werden  boeren.  

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  lezen.  Lees  de  tekst.  Hierin  vind  je  de  antwoorden  op  de  vragen.  

De  prehistorie  

4.  De  eerste  boeren  De  eerste  boeren  kwamen  hier  ongeveer  7000  jaar  geleden  wonen.  Ze  leefden  heel  anders  dan  de  jagers  die  al  in  ons  land  leefden.  De  boeren  woonden  op  een  vaste  plek,  in  huizen  gemaakt  van  stro,  leem,  takken  en  boomstammen.  De  bomen  werden  omgehakt  met  grote  bijlen,  een  nieuwe  uitvinding  van  de  boeren.  Zo  kwam  er  ruimte  voor  de  akkers.  

Op  de  akkers  lieten  de  boeren  graan  groeien.  Om  de  akkers  te  bebouwen  maakten  ze  gebruik  van  dieren.  De  ossen  hielpen  hen  bij  het  bewerken  van  de  grond.  Varkens  hielden  ze  voor  het  vlees,  en  geiten  voor  de  melk.  En  schapen  leverden  wol.  De  wol  werd  door  de  vrouwen  gesponnen  en  met  een  weefgetouw  werden  kledingstukken  geweven.  

De  boeren  hadden  hun  akkers  rond  hun  boerderij,  waar  ze  hun  voedsel  zelf  verbouwden.  Ze  hoefden  dus  niet  net  als  de  jagers  op  zoek  naar  voedsel.  De  boeren  zaaiden  bijvoorbeeld  graan.  Het  graan  werd  geoogst  en  met  maalstenen  tot  meel  vermalen.  Daarvan  bakten  de  boeren  op  een  houtskoolvuur  hun  broden/koeken.  Een  andere  nieuwe  vinding  van  de  boeren  was  het  pottenbakken.  Ze wilden  het  voedsel  dat  ze  zelf  verbouwden  bewaren,  en  daar  waren  potten  voor  nodig.  Deze  potten  werden  vaak  mooi  versierd.  

Net  als  de  jagers  hadden  de  boeren  ook  een  sjamaan,  een  wijze  man  of  vrouw.  De  sjamaan  verzorgde  ook  vaak  de  zieken  en  de  gewonden.  Met  rituelen  probeerde  ze  een  zieke  te  genezen.  

De  prehistorie  

5.  Kleding  

Algemeen  Vanaf  100000  jaar  geleden  heerste  er  in  Europa  en  Azië  een  ijstijd  en  was  alles  bedekt  met  ijs.  De  homo  sapiens  is  zich  als  eerste  mensachtige  beginnen  te  kleden  tegen  de  koude  en  ze  leerden  vuur  maken.  Op  deze  manier  konden  ze  overleven.  

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  luisteren.  Bekijk  nadien  het  filmpje.  Dit  zal  je  helpen  om  de  vragen  correct  op  te  lossen.  

 

De  prehistorie  

6.  Werktuigen  

Algemeen  In  het  begin  voor  de  jacht  en  later  voor  de  landbouw  begonnen  de  prehistorische  mensen  werktuigen  te  maken.    

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  luisteren.  Bekijk  nadien  het  filmpje.  Dit  zal  je  helpen  om  de  vragen  correct  op  te  lossen.  

De  prehistorie  

7.  Vuur  maken  

Algemeen  De  ‘Homo  erectus’,  één  van  de  eerste  prehistorische  mensen  leerde  zelf  vuur  maken.  In  het  begin  gebruikte  hij  vuur  dat  door  de  bliksem  was  ontstaan.  Later  leerde  hij  zelf  vuur  maken.  

Vuur  werd  gebruikt  om  zich  te  beschermen  tegen  wilde  dieren,  om  te  koken,  tegen  de  koude  maar  werd  ook  gebruikt  om  donkere  grotten  te  verlichten.    

Eén  van  de  methodes  om  vuur  te  maken  is  met  een  stuk  pyriet,  een  soort  edelmetaal,  hard  tegen  een  vuursteen  te  slaan.  Gloeiende  vonken  vliegen  in  het  rond  en  steken  brandbaar  materiaal  in  brand.    

Maar  er  is  ook  nog  een  andere  manier  om  zelf  vuur  te  maken.  Dit  leer  je  hier.  

   

Hoe  ga  je  te  werk?  Om  zelf  vuur  te  maken  heb  je  de  materialen  nodig  die  op  de  bank  liggen.  Bekijk  ze  goed  en  laat  je  creativiteit  werken.  Kan  je  net  als  de  prehistorische  mens  ontdekken  hoe  je  vuur  kan  maken?    

Je  kan  ook  op  zoek  gaan  in  de  boeken.  Als  je  de  juiste  methode  gevonden  hebt,  vertel  hem  dan  ook  aan  de  volgende  groep  zodat  ze  meteen  kunnen  verder  gaan  met  het  werk.  Met  wat  geluk  hebben  we  op  het  einde  van  de  les  vuur!    

De  prehistorie  

7.  Vuur  maken  

Extra  info  om  te  lezen  bij  het  kampvuur  Het  gebruik  van  vuur  betekende  een  grote  stap  voorwaarts  naar  de  menselijke  beschaving.  Het  is  niet  echt  uitgevonden,  maar  men  leerde  gebruik  maken  van  vuur  in  de  oudheid.  Voor  jagers-­‐verzamelaars  en  de  eerste  boeren  bood  vuur  warmte,  licht  en  bescherming  tegen  roofdieren.  Ook  kon  men  de  omgeving  naar  de  hand  zetten  door  vegetatie  te  verbranden,  zodat  er  open  plekken  ontstonden  of  ongedierte  werd  bestreden.  Het  vuur  was  in  meer  dan  een  opzicht  een  zeer  handig  werktuig;  men  kon  het  voor  verschillende  doelen  gebruiken:  

o het  gaf  warmte  o het  vormde  een  lichtbron  o het  platbranden  van  vegetatie  o het  vervaardigen  van  werktuigen  o het  was  nuttig  voor  de  jacht  o het  bood  bescherming  o men  kon  er  ongedierte  mee  bestrijden  

 

Sporen  van  kampvuren  Uit  gevonden  sporen  die  uit  de  ijstijd  stammen  blijkt  dat  vuur  al  heel  lang  een  bijzonder  gewaardeerd  werktuig  is.  De  jagers-­‐verzamelaars  moeten  kampvuren  hebben  gebruikt  bij  hun  tentenkampen.  Men  kan  echter  niet  exact  achterhalen  wanneer  het  gebruik  van  vuur  begonnen  is.  In  veel  beboste  gebieden  hebben  bosbranden  gewoed,  waarvan  de  sporen  niet  te  onderscheiden  zijn  van  het  vuur  dat  door  de  mens  aangestoken  is.  Daarnaast  is  het  zo  dat  kampvuren  soms  helemaal  geen  sporen  nalaten.  Het  brandhout  kan  gewoon  op  de  aardbodem  zijn  gelegd  in  plaats  van  op  een  hoop  stenen.  Het  kan  ook  zijn  dat  de  wind  de  asresten  verspreid  heeft.  UIt  onderzoek  blijkt  dat  er  van  een  kampvuur  -­‐mits  telkens  op  dezelfde  plaats  aangestoken-­‐  twee  soorten  sporen  kunnen  worden  aangetroffen.  Ten  eerste  zal  zo'n  vuur  een  oxidatielaag  van  ±  15  cm  in  de  bodem  achterlaten.  Spontaan  ontstane  vuren  laten  een  oxidatielaag  van  1  a  2  cm  achter.  Daarnaast  kunnen  de  magnetische  eigenschappen  van  de  bodem  zijn  beïnvloed.  De  beïnvloeding  is  niet  aanwezig  bij  de  resten  van  spontaan  ontstane  bosbranden.  

De  prehistorie  

8.  Eerste  kunst  en  handvaardigheid  

Algemeen  De  prehistorische  mens  maakte  reeds  kunstwerken.  De  betekenis  van  deze  kunstwerken  blijft  echter  een  mysterie.  Sommige  archeologen  denken  dat  holenkunst  gebruikt  werd  bij  magische  jachtrituelen  of  als  vruchtbaarheidssymbool  diende.  

 

Hoe  ga  je  te  werk?  Lees  eerst  goed  de  vragen  zodat  je  nadien  gerichter  kan  lezen.  Lees  aandachtig  de  tekst  en  bekijk  de  afbeeldingen  in  het  boek  ‘De  prehistorie’  op  pagina  16  tot  en  met  19.  Dit  zal  je  helpen  om  de  vragen  correct  op  te  lossen.  

 

De  prehistorie  

9.  Maak  je  eigen  grotschildering  

Algemeen  De  prehistorische  mens  maakte  reeds  kunstwerken.  De  bekendste  zijn  waarschijnlijk  de  rotsschilderingen.  In  Europa  vind  je  de  belangrijkste  rotsschilderingen  in  Altamira  te  Spanje  en  Lascaux  in  Frankrijk.  Hieronder  vind  je  een  aantal  prachtige  afbeeldingen  

Hoe  ga  je  te  werk?  Bekijk  goed  de  afbeeldingen  hierboven.  Ik  daag  jullie  nu  uit  om  jullie  eigen  versie  van  een  grottekening  te  maken.  De  prehistorische  mens  gebruikte  enkel  natuurlijke  materialen.  De  kleuren  die  hij  gebruikte  waren  dus  uitsluitend  zwart,  wit,  bruin,  rood  en  oker  (donker  geel).  Jullie  hebben  maar  10  minuten  om  jullie  mooiste  grottekening  te  schetsen.  

De  prehistorie  

9.  Maak  je  eigen  grotschildering