OP WEG NAAR EEN TOEKOMSTBESTENDIGE MACHINERICHTLIJNInterview met Inspectie SZW - ‘Het mooie van markttoezicht is dat het effect kan hebben op de hele keten’ | pagina 6

Veiligheidsschoen is ondergeschoven kindje | pagina 14

03 / 2019

Industrie & Veiligheid Dit magazine is een uitgave van NEN | Oktober 2019

2

AGENDA2019/ 2020

COLOFON

In NENIndustrie&Veiligheid wordt een brede groep van vakmensen geïnformeerd over ontwikkelingen en veranderingen op gebied van Wet- en regelgeving en normontwikkeling op gebied van industriële veiligheid. Onderwerpen zoals Arboveiligheid, veiligheid in de transportsector en chemische industrie komen ruim aan bod .Verder wordt de lezer bediend met analyses en interviews gerelateerd aan normalisatie en het wettelijk kader.

UitgeverNederlands Normalisatie-instituut (NEN)Vlinderweg 6, 2623 AX Delft, Postbus 5059, 2600 GB Delft, telefoon: (015) 2 690 180, Fax: (015) 2 690 207, e-mail: iv@nen.nlwebsite: www.nen.nl

AbonnementenDe online versie van NEN-Industrie & Veiligheid is gratis. U kunt ook een betaald abonnement nemen op de papier versie. Hiervoor geldt het onderstaande.

Wijzigingen, klachten over bezorging en opgave nieuwe abonnementen: NEN-Klantenservice (015) 2 690 391.

Opgave voor een abonnement kan ook via onze website www.nen.nl/industrieleveiligheid

Opzeggingen uitsluitend schriftelijk met een opzeg-termijn van een kalendermaand (dus voor 1 december van het lopende jaar). Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.Een jaarabonnement kost € 50,- exclusief BTW voor 4 nummers en kan worden gecombineerd met het lidmaatschap van de Adviespunt Machinebouw.Leveringsvoorwaarden zie http://www.nen.nl/web/ Mijn-NEN/Leveringsvoorwaarden.htm

AdvertentiesNEN-Industrie&Veiligheid, Vlinderweg 6, 2623 AX Delft, Postbus 5059, 2600 GB Delft,telefoon: (015) 2 690 180, fax: (015) 2 690 207, e-mail: iv@nen.nl

Redactie NEN Industrie & VeiligheidSaskia Ham, Jeannette Leenders en Robby Veders Vlinderweg 6, 2623 AX Delft, Postbus 5059, 2600 GB Delft, telefoon: (015) 2 690 180, fax (015) 2 690 207,E-mail: iv@nen.nl

Aan dit nummer hebben meegewerktMartijn Drost, John Fullard, Titia Gerritsma, Astrid de Haes, Bert Severijnen, Johan van Velthoven, Alwin Verdaasdonk, Radbout van Wezel en Leonie van Wageningen

VormgevingBuro Eigen, Delfgauw, www.buro-eigen.nl

DrukkerijGrafia Multimedia, Pijnacker, www.grafia.nl

ReprorechtclausuleHet auteursrecht voor de redactionele inhoud van dit vaktijdschrift wordt voorbehouden. Ongeautoriseerde verveelvoudiging en/of openbaarmaking van het geheel of gedeelten daarvan of op welke wijze ook is verboden. © Copyright 2006. De opgave van prijzen en technische gegevens vindt plaats buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

© Copyright 2006. De opgave van prijzen en technische gegevens vindt plaats buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Agenda

Training Wet- en regelgeving machines06 november 2019, Delftwww.nen.nl/trainingmachineveiligheid

Training NEN 5509: schrijven van gebruikers-handleidingen13 november 2019, Utrechtwww.nen.nl/NEN5509gebruikershandleiding

Training Risicobeoordeling Machines13 november 2019, Delftwww.nen.nl/trainingrisicobeoordeling

Training Functional safety in de machinebouw18-19 november 2019, Utrechtwww.nen.nl/trainingfunctionalsafety

Training CE markeren van producten volgens ATEX 11419 november 2019, Utrechtwww.nen.nl/trainingatex114

Training NEN-EN-IEC 60204-1: Elektrische uitrusting van machines20 november 2019, Utrechtwww.nen.nl/trainingnen60204elektrischema-chines

Training ATEX-richtlijnen en explosieveiligheid: introductie26 november 2019, Utrechtwww.nen.nl/trainingatexintroductie

Training Machineveiligheid en CE-markering: Zelf CE-markeren 27 november 2019, Delftwww.nen.nl/trainingcemarkeren

Training Technische Documentatie06 december 2019, Utrechtwww.nen.nl/trainingtechnischedoc

Training Wet- en regelgeving machines23 januari 2020, Zwollewww.nen.nl/trainingmachineveiligheid

Training Risicobeoordeling Machines30 januari 2020, Zwollewww.nen.nl/trainingrisicobeoordeling

Training NEN-EN-IEC 60204-1: Elektrische uitrusting van machines06 februari 2020, Amsterdamwww.nen.nl/trainingnen60204elektrischema-chines

Training Machineveiligheid en CE-markering: Zelf CE-markeren 13 februari 2020, Zwollewww.nen.nl/trainingcemarkeren

Training ATEX-richtlijnen en explosieveiligheid: introductie01 april 2020, Utrechtwww.nen.nl/trainingatexintroductie

NEN organiseert tweemaal per jaar een bijeen-

komst Platform Industrie & Veiligheid. Tijdens de

bijeenkomst wordt er ingegaan op de milestones

van de Machinerichtlijn, de waarde van normali-

satie in de praktijk en de ontwikkelingen binnen

de verschillende pijlers van Industriële Veiligheid.

Interesse?Deelname aan deze bijeenkomst is op vrijdag

1 november 2019 bij NEN en is kosteloos.

De bijeenkomst duurt van 10.00 tot 15.00 uur

en is inclusief lunch.

Onderwerpen op de agenda:- Actuele ontwikkelingen op gebied van normali-

satie voor Machine- en Arbo-veiligheid;

- Cybersecurity in relatie tot wetgeving in de

industrie;

- Exoskeletten, en welke rol zij spelen bij fysieke

belasting van werknemers in de werkomgeving

en aan welke eisen ze moeten voldoen.

Aanmelden?Wilt u als belanghebbende deelnemen aan de

bijeenkomst, meld u dan aan via www.nen.nl/

evenementen. Hier vindt u ook het volledige

programma.

Platform Industrie & Veiligheid - vrijdag 1 november bij NEN in Delft‘Het verbindend Platform waarin Wetgeving, normalisatie en de praktijk samenkomen’

3NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

REDACTIE

Redactie & In dit nummer…

Eén van de onderwerpen op de agenda van de Europese Commissie

de komende jaren is de herziening van de Machinerichtlijn. Er moet

rekening gehouden worden met technologische en maatschappelijke

ontwikkelingen, zoals robotica, artificial intelligence en cyber security.

Voor Nederland is de Machinerichtlijn van groot belang. Wat betekent

het als de nieuwe regelgeving niet als richtlijn wordt opgesteld, maar

als Europese verordening? In dit nummer besteden we aandacht aan

de herziening van de Machinerichtlijn met onder andere een

interview met Inspectie SZW. Wat vinden zij van de herziening van

de Machinerichtlijn? Is dit wel nodig?

Lees meer over dit onderwerp in deze editie van Industrie & Veiligheid.

Namens de hele redactie wensen wij u veel leesplezier,

Titia Gerritsma, Saskia Ham, Jeannette Leenders en Robby Veders

Uw aanspreekpunt 4

De nieuwste onderwerpen

voor normontwikkeling! 5

Column 10, 19

Overzicht nieuwe normen 12

‘Het mooie van markttoezicht is dat het effect kan hebben op de hele keten’ 06Interview met Inspectie SZW

06 Vaste rubrieken

IN DIT NUMMER…

‘ Veiligheidsschoen is ondergeschoven kindje’ 14Normontwikkeling

‘Op weg naar een toekomstbestendige Machinerichtlijn’ 16Bijeenkomst

‘De slaaf had even niet opgelet, maar het werk bij de crusher was zeer gevaarlijk, als er maar één vinger tussen de cilin-ders terecht kwam, werd de hand en vervolgens de arm en het hele lichaam van de persoon mee getrokken en gecru-shed, voordat men het rad zou kunnen stoppen. Om dat niet te laten gebeuren, was de oplossing dus, afkappen van hand of arm. Er stond dan ook altijd iemand met een vlijmscherpe bijl naast de crushers’. (Citaat uit het boek ‘Hoe duur was de suiker’

van Cynthia Mc Leod).

Het is inmiddels niet meer voor te stellen dat zoiets nog mo-

gelijk is. Mede dankzij de Machinerichtlijn en het afschaffen

van de slavernij is dit gelukkig al lang niet meer toegestaan.

De vraag is echter of de huidige Machinerichtlijn ook al

voldoende afgestemd is op toekomstige ontwikkelingen zoals

robotica, artificial intelligence en cyber security. Om de veilig-

heid ook in de toekomst te waarborgen staat de herziening

van de Machinerichtlijn hoog op de agenda van de Europese

Commissie en dus ook bij NEN.

Mocht u naar aanleiding van dit vakblad meer informatie wil-

len over veiligheid van machines, of u heeft andere interes-

sante ideeën die u met mij wilt delen, neem gerust contact

met mij op. Ik bied u graag een luisterend oor.

Meer informatieJohan van Velthoven, clustermanager Industrie & Veiligheid

Email: johan.vanvelthoven@nen.nl

Telefoon: 015 2690 337 of 06 33333 882

4

Uw aanspreekpunt

NEN Industrie & Veiligheid:

UW AANSPREEKPUNTJohan van Velthoven

VROEGER WAS ALLES BETER?

NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019 5

Overzicht nieuwste onderwerpen

DE NIEUWSTE ONDERWERPEN VOOR NORMONTWIKKELING!(in de periode 21 juni tot 30 september 2019)

Gezond en veilig werken00162444

Buoyant aids for swimming instruction - Part 5:

Neck Rings for water familiarisation -

Safety requirements and test methods

ISO/PWI 8887-2

Technical product documentation - Design for

manufacturing, assembling, disassembling and

end-of-life processing - Part 2: Part 2: Terms and

definitions

Mobiliteit, transport en logistiekprEN 14363rev.

Railway applications - Testing and Simulation for

the acceptance of running characteristics of railway

vehicles - Running Behaviour and stationary tests

Machines en procesinstallatiesprEN 809rev

Pumps and pump units for liquids – Common

safety requirements

EN 13445-3:2014/prA23

Unfired pressure vessels – Design

NEEM CONTACT OP MET

Gezond en veilig werken

Stephanie Jansen,

telefoon (015) 2690 180 of

email iv@nen.nl

Mobiliteit, transport en logistiek

Arthur Carlebur,

telefoon (015) 2690 180 of

email iv@nen.nl

Machines en procesinstallaties

Okke-Jaap Prent,

telefoon (015) 2690 180 of

e-mail iv@nen.nl

Ook u kunt ontwikkelingen rechtstreeks volgen en actief beïnvloeden door lid te worden van een NEN-normcommissie. Daardoor bent u als de eerste op de hoogte en krijgt u toegang tot een groot netwerk.

Hieronder vindt u geselecteerde items van de nieuwste onderwerpen waarvoor normontwikkeling gestart gaat worden:

MEEDOEN AAN NORMONTWIKKELING?

INTERESSE IN BOVENGENOEMDE ONDERWERPEN OF EEN ORIËNTEREND GESPREK OVER DEELNAME IN EEN NORMCOMMISSIE?

Meer informatie over deelname aan normontwikkeling en bovenstaande normcommissies kunt u vinden op onze website: www.nen.nl/Normontwikkeling.htm

De serie EN 13445 is herzien.

De geconsolideerde versie van deze serie

EN 13445 wordt in 2020 gepubliceerd.

Interview met ing. A. Verdaasdonk en ing. R.J.W.M. van Wezel

HET MOOIE VAN MARKTTOEZICHT IS DAT HET EFFECT KAN HEBBEN OP DE HELE KETEN

Waarmee houden jullie je bezig in een gemiddelde werkweek?Onze agenda’s zijn heel veranderlijk. De inspecteurs in het

veld doen een beroep op ons als ze in de markt ongevallen,

klachten of andere inspectiezaken tegenkomen. En je weet

nooit wanneer dat gebeurt. Incidenten kun je niet plannen.

Daarom bestaat onze gemiddelde werkweek niet.

Verder werken we bij Inspectie SZW veel programmatisch.

In het programma “Certificering en markttoezicht” bijvoor-

beeld, worden actieve inspectieprojecten gedraaid waarbij

ingezoomd wordt op een bepaald product. Wij zijn dan nauw

betrokken bij de voorbereiding en verzorgen de tweedelijns

ondersteuning voor inspecteurs tijdens de uitvoering van

het project.

De politiek heeft soms ook invloed op onze agenda. Als er

veel media-aandacht is voor een ernstig ongeval dan worden

wij betrokken bij de beantwoording van inhoudelijke vragen,

zodat de staatssecretaris de Tweede Kamer goed kan infor-

meren. Goede voorbeelden uit het verleden zijn bijvoorbeeld

het kraanongeluk in Alphen aan de Rijn en het instorten

van de Grolsch Veste in Enschede. Dat zijn zaken die grote

impact in Nederland hebben.

In het algemeen werken we reactief maar bij dodelijke

ongevallen handelen we proactief. Dan nemen we zelf

contact op om ondersteuning aan te bieden. Bijvoorbeeld als

er extern onderzoek moet plaatsvinden en treden we indien

noodzakelijk ook in contact op met het openbaar ministerie.

Naast toezichthouder zijn we namelijk ook Buitengewoon

Opsporingsambtenaar.

Verder vertegenwoordigen we Nederland in verschillende

groepen op Europees niveau. In het AdCo (Administrative

Cooperation Group) Machine Directive bespreken we met de

toezichthouders van alle lidstaten praktijksituaties. Een ander

overlegorgaan is de SLIC Machex (Committee of senior

labour inspectors). Hierin gaat het dan over het gebruik van

arbeidsmiddelen. Dit is dus gerelateerd aan de Europese

sociale richtlijnen.

Zo langzamerhand zien we ons werk steeds meer verschui-

ven naar strategisch overleg. We overleggen regelmatig met

onze beleidscollega’s van het Ministerie van SZW, zodat

we in Europees verband de zelfde boodschap uitdragen.

We begeven ons dus eigenlijk op alle terreinen en door de

afstemming van beleid, toezicht en markt creëren we meer

draagvlak. Aan de andere kant hebben we als onafhankelijk

toezichthouder ook de bevoegdheid om te zeggen: “En zo

gaan we het niet doen! Wij zijn geen ‘goedkeurende instan-

tie’ maar stellen non-conformiteiten vast en zullen indien

nodig daar handhavend voor optreden.

6

Interview

Alwin Verdaasdonk en Radbout van Wezel zijn beide werkzaam als senior arbeidsinspecteur/specialist bij het Inspectiebreed Kenniscentrum (IKC) van de Inspectie SZW. Ze zijn specialisten op het gebied van veiligheid en productveiligheid. Door hun kennis van de materie en de vele gesprekken die ze voeren in de markt weten ze wat er leeft in het veld. Hoe ziet hun werk er uit en hoe is Nederland betrokken bij de herziening van de Machinerichtlijn?

‘ De Machinerichtlijn is voor ondernemers geen leuk document om te lezen, maar vanaf bijlage I is het heel concreet’

7NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

Interview

Is de herziening van de Machinerichtlijn nodig? Ja. De herziening is zeker nodig! Om verschillende redenen.

In de eerste plaats is de herziening nodig omdat er steeds

meer nieuwe technieken ontstaan. Dan moet je denken aan

ontwikkelingen zoals artificial intelligence, robotica en de

verbinding met internet. Die thema’s komen nu niet aan bod

in de richtlijn. Natuurlijk kun je alles wel scharen onder een

van de huidige artikelen in de Machinerichtlijn door deze

heel breed te interpreteren, maar dat biedt geen houvast.

Een ander belangrijke reden voor de herziening is dat er al-

tijd heel veel onduidelijkheid is over substantiële wijzigingen.

Dat levert in de praktijk de meeste problemen op.

En bijlage 4 waarin de gevaarlijke machines beschreven

staan is nu te beperkt vinden wij. Een mooi voorbeeld

daarvan is de eindeloze discussie die in Europa is gevoerd

over de vraag of een ‘vissenkop-afsnijd-machine’ nu wel of

geen Bijlage IV machine is. In de lijst staan cirkelzagen en

zaagbladen genoemd maar in deze machine was sprake

van een snijblad. Maar gevaarlijk was ie. We hebben veel

van dit soort discussies. Daarom hebben wij voorgesteld om

de limitatieve opsomming te vervangen door een classifi-

catiesysteem op basis van de risico’s. Of een hybride vorm

waar beide gecombineerd worden.

De doelstelling van de Machinerichtlijn is dat er veilige

machines op de markt komen en er een gelijk speelveld in

Europa is. Heel lang heeft dat laatste geprevaleerd maar we

zien nu een trend dat de veiligheid voorop komt te staan.

Hoe speelt Nederland een rol bij de herziening van de Machinerichtlijn?We zijn als klein landje groot in machines. Nederland is

in de EU de grootste doorvoerhaven van machines. Uit de

evaluatie van de Machinerichtlijn blijkt dat Nederland zelfs

betrokken is bij 40% van de Europese markt. Zo’n 20% van

de totale markt wordt doorgevoerd via Nederland en 20%

wordt hier geproduceerd. Dat is ook een reden waarom

Nederland als één van de zeven lidstaten geïnterviewd is

door de Europese commissie voor het impact assessment

voor de herziening. Wij hebben op die manier inhoudelijk

input kunnen leveren aan de Europese Commissie. Die in

put wordt meegenomen bij de herziening. Ook de openbare

enquête geeft Nederlandse marktpartijen de mogelijkheid

om input te leveren. Op die manier draagt Nederland bij aan

de inhoud van de nieuwe richtlijn. (Zie ook het artikel over deze bijeenkomst in dit nummer)

Het ontwikkelen van een nieuwe richtlijn is tijdrovend en

ingewikkeld. Bovendien moet een richtlijn een jaar of 20.

mee. Probeer je nu eens in te denken hoe de machine er

over 20 jaar uit gaan zien? Dat is niet eenvoudig. TNO heeft

daarom in opdracht van SZW een aantal rapporten opge-

steld om die vraag te kunnen beantwoorden. Die rapporten

zijn erg goed ontvangen bij de Europese Commissie en TNO

heeft deze tijdens vergaderingen mogen presenteren.

‘ De Machinerichtlijn zegt: Je moet de risico’s analyseren. Dat zeggen wij ook.’

ing. A. Verdaasdonk ing. R.J.W.M. van Wezel

8

We hebben ook een voorstel ingediend om anders om

te gaan met het wijzigen van machines. Over het woord

substantieel wordt al gediscussieerd sinds de publicatie

van de Machinerichtlijn. En we zien dat fabrikanten het

regelmatig als uitvlucht gebruiken. De gedachte heerst

dat als het geen substantiële wijziging is, men niets hoeft

te doen. Maar je moet hoe dan ook iedere wijziging door-

berekenen in je product. Komen er nieuwe risico’s? Moet

ik daar maatregelen voor treffen? De richtlijn is eigenlijk

geschreven voor nieuwe machines en niet voor oude

machines. Dus als er iets wijzigt dan moeten we het hele

proces, als ware het een nieuwe machine, doorlopen.

Een oplossingsrichting is om van iedere wijziging een dos-

sier op te stellen en daarop een risico-analyse te doen.

Wat zien jullie als grootste manco bij machine-bouwers in de praktijk?Dat zit hem echt in kennis van het proces. Dus kennis van

de Machinerichtlijn, kennis van normen. En dan met name

het besef dat een norm geen wet is. Een norm is geen

wetgeving, maar een hulpmiddel om aan de wetgeving

te voldoen. Wij zien toe op naleving van de essentiële

veiligheidseisen uit onder andere de Machinerichtlijn.

Daarom is die kennis echt belangrijk. Al was het maar om

het product in de EU te verhandelen zonder confrontaties

te krijgen met toezicht in een van de lidstaten. “Je moet

de risico’s analyseren” stelt de Machinerichtlijn. En dat

zeggen wij ook. Wij verwijzen dan naar de EN-ISO 12100

omdat daar een goed stappenplan in staat. Wij zeggen

wel eens: “Hoe meer stickertjes op een machine, hoe

slechter de fabrikant zijn werk heeft gedaan”. Je mag

nooit beginnen met een waarschuwingssticker. De volg-

orde is dwingend. Eerst terug naar ontwerp, dan veiliger

maken en pas als dat niet kan mag je waarschuwen. De

Machinerichtlijn is voor de ondernemer geen leuk docu-

ment om te lezen, maar vanaf Bijlage I wordt het wel een

stuk concreter. Velen beginnen vooraan te lezen en haken

dan af bij de beschouwingen af.

We zien in de markt dus echt een tekort aan kennis van

dit complexe proces. En dat is ook helemaal niet zo gek

omdat dit aspect in de meeste opleidingen niet in het cur-

riculum is opgenomen. De opleidingen richten zich vooral

op het functioneel ontwerp. Wij hebben zelf vorig jaar

de Leergang Machineveiligheid bij NEN gevolgd omdat

we wilden weten wat de fabrikanten nu te horen krijgen

tijdens zo’n training. Dat was een leerzame ervaring.

De boeken staan bij ons in de kast. Leuk om vanuit een

andere invalshoek te kijken.

En wat is het grootste manco bij de gebruikers?Het komt vaak voor dat gebruikers een machine niet

volgens de gebruiksaanwijzing gebruiken. Ook realiseert

de gebruiker zich vaak niet dat hij bij wijziging de rol van

fabrikant op zich neemt. Onze raad is om altijd contact op

te nemen met de fabrikant of een deskundige in te scha-

kelen. En we komen ook veel naïviteit tegen. Men denkt

dat een machine veilig is omdat er een CE-markering op

staat of dat CE-markering een keurmerk is Maar een

CE-markering is geen oké stempel. Het geeft alleen aan

dat de fabrikant verklaart dat zijn machine voldoet aan de

vereisten uit de Machinerichtlijn (en andere van toepas-

sing zijnde richtlijnen).

Zijn jullie betrokken bij de ontwikkeling van normen?In principe spelen wij geen rol. Het is een civiel traject

waar wij als onafhankelijk toezichthouder buiten staan.

Maar als we weten dat er iets in de markt speelt waarvoor

een norm in ontwikkeling is, dan proberen we daar wel

iets van te vinden. Niet door deelname in normcommis-

sies, maar wel door signalen af te geven als toezicht-

houder. Dat gaat dan bijvoorbeeld via de AdCo’s. Maar

ook dit verschilt per land. In Frankrijk bijvoorbeeld zitten

toezichthouders volop in normcommissies. En toezicht is

per land anders geregeld.

Wat maakt jullie werk de moeite waard?De diversiteit. Er is geen dag hetzelfde. En af en toe lukt

het ook om maatschappelijk iets te betekenen. Het mooie

van markttoezicht is dat het een multiplier effect heeft.

Ons werk kan invloed hebben op de hele keten en zo het

aantal arbeidsongevallen terugdringen. Dat is impact

waarvan de BV Nederland. beter wordt.

Interview

‘ Ons werk kan invloed hebben op de hele keten en zo het aantal arbeidsongevallen terugdringen.’

NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

Interview

‘ Hoe meer stickertjes op een machine, hoe slechter de fabrikant zijn werk heeft gedaan.’

9

10

Column

Column

OP WEG NAAR DE VERNIEUWDE MACHINERICHTLIJNNatuurlijk kan niemand erop tegen zijn dat wetgeving eenvoudiger, begrijpe-

lijker en actueler wordt en dat geldt ook voor mij, dat vooropgesteld. Maar

met beide benen op de grond, een overpeinzing. Alle ogen zijn gericht op

een nieuwe Machinerichtlijn, omgeven met een zweem van verwachtingen

dat er bijzonder grote veranderingen aan gaan komen.

Interessant natuurlijk, maar ook interessant om even terug te kijken en te

leren van het verleden. Een terugblik naar de belangrijkste ontwikkelingen,

aanleiding voor waar we inmiddels zijn aangekomen.

Land van wind en water, en techneutenDe industriële revolutie ontstond door de mogelijkheden van het toepas-

sen van aandrijfsystemen op grotere schaal dan de tot dan toe vooral

gebruikte watermolens, windmolens en door mensen of dieren aangedre-

ven werktuigen en gereedschappen. Zeker in Nederland is daardoor een

grote historie op gebied van watermanagement en landbouw opgebouwd.

Stoommachines, verbrandingsmotoren en elektromotoren als aanjager van

allerlei bewegingen zoals bij transporteren of bewerken van grondstoffen tot

eindproducten.

Een grote gemene deler was al snel het gevaar van het ontstaan van brand.

Ofwel door de energiebronnen, denk aan het gebruik van brandbare stoffen,

ofwel door de effecten van elektriciteit zoals vonken of hoge temperaturen

bijvoorbeeld ontstaan door kortsluiting. Een andere grote gemene deler was

het gevaar dat ontstond door gebruik van allerlei soorten van aandrijvingen,

waarbij mensen handelingen verrichtten in de buurt van overbrengings-

systemen zoals via riemen, getande schijven en assen. Dit laatste was

natuurlijk al enigszins bekend uit de wind- en watermolens.

Vanwege de toegenomen hoeveelheid ongevallen ontstond als eerste wet-

geving over arbeidsomstandigheden, gericht op het nemen van maatrege-

len rondom de industriële installaties. Pas later is de focus verlegd naar de

bron via productgerichte wetgeving: het verplichten tot het ontwerpen van

veilige machines en installaties.

Wetgeving door de eeuwen heenEerst nog even terug.

De beide hoofdoorzaken zijn nog altijd herkenbaar in de dagelijkse praktijk.

Voor wat betreft het gevaar van brand is er verregaand in diverse wetgeving

voorzien in eisen: het Bouwbesluit – zeker voor de gebouwen met een

bedrijfsmatig karakter – bevat vele pagina’s met eisen voor het voorkomen

van brand en toe te passen maatregelen om in een vroeg stadium brand te

signaleren en een veilig heenkomen te garanderen. Voor de producten die

vooral van elektrische aard zijn en waar ook brand een belangrijk gevaar

kan zijn, is er de Laagspanningsrichtlijn. Voor beide richtlijnen zijn tal van

normen beschikbaar, die ondersteunen bij het ontwerpen en testen van

producten die onder genoemde richtlijnen vallen. De tweede hoofdoorzaak

heeft alles te maken met aandrijfsystemen en is aan bijna alle technische

systemen verbonden, waar sprake is van bewegende delen. Een opsom-

ming van alle gevaren die te maken hebben met deze categorie is te vinden

in tabel B.1 van de norm NEN-EN-ISO 12100:2010.

Machineontwerpers kunnen door kennis te nemen van deze tabel al in een

vroeg stadium nadenken over of herkennen van aanwezigheid van bepaalde

oorzaken zoals opgenomen in de tabel. Om dan vervolgens passende

maatregelen te nemen natuurlijk.

Na ruim een eeuw sinds de eerste stappen op het gebied van wetgeving

rondom industriële veiligheid zijn gezet, is het interessant om even een pas

op de plaats te maken, het lijkt alsof er sprake is van een aantal enorme

stappen, en misschien is dat zo, maar misschien is dat slechts vanuit een

bepaald perspectief of is het een kwestie van definiëren van een referentie-

kader…

Belangrijk is om voor elke afweging de diverse parameters te benoemen;

een ongevalscijfer dat niet wordt gerelateerd aan het aantal handelingen of

aan de grootte van de groep blootgestelde personen zal zonder meer een

verschil in reacties oproepen. En omgekeerd, bij het doen van een risico-

schatting van een risicoscenario zal voor het aspect blootstelling heel goed

bekend moeten zijn wat de handelingen zijn, onder welke omstandigheden,

omgeving, en verdere factoren.

Bert Severijnen – ISC-S

consultant & coach industrial safety

11NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

Column

E U C H N E R ( B E N E L U X ) B V I P O S T B U S 119 I N L- 3 3 5 0 A C PA P E N D R E C H T I +31 ( 0 )78 615 47 6 6 I I N F O @ E U C H N E R . N L

w w w . e u c h n e r . n l

CEM-AR-C40 Veiligheidsvergrendelingmet transpondercodering

Houdkracht 600N

Houdkrachtcontrole

Serieschakeling tot 20 sensoren

Veiligheidsniveau PLe, Categorie 4

Gedetailleerde diagnose

Connectoraansluiting

Beschermingsgraad IP65/IP67

V e i l i g h e i d s t e c h n i e k v o o r d e M a c h i n e b o u w

De wetgeving rond industriële veiligheid heeft in de basis altijd de verplich-

ting tot het onderzoeken van gevaren en vervolgens het in kaart te brengen

welke risico’s bestaan; hetzij in een arbeidsproces hetzij in het initiële ont-

werp van een machine. Daarbij wordt nu al gewezen op vooral het gebruik

maken van relevante informatie en documenten. Belangrijke hulpmiddelen

zijn bv. de bestaande normen.

De aandrijfsystemen van een eeuw geleden hebben destijds gezorgd voor

een sterke focus op werken tussen technische nieuwigheden. Ze hebben in

een eeuw continu quasi een verjongingskuur ondergaan, ze werden sterker,

kleiner, sneller, energiezuiniger en nemen nu als robots of collaborative

robots (cobots) hun eigen plaats in. Van eenvoudige sequentiële machine-

besturingen met relais logica is grotendeels afscheid genomen, program-

meerbare elektronica met allerlei soorten van interfaces zijn verschenen.

En ook die worden inmiddels door zelflerende intelligentere mogelijkheden

voorbijgestreefd.

Sommige productieprocessen hebben veel weg van wat we in attractie-

parken aan bewegingen voorbij zien schieten, vliegen, glijden en rijden.

En omgekeerd, een bezoekje achter de schermen is voor veel technici een

groot feest van herkenning: in een modern logistiek centrum wordt gewerkt

met dezelfde aandrijvingen en (veiligheids-)besturingen en zijn de maatre-

gelen voor het geval er brand kan ontstaan vergelijkbaar.

Hoe nieuw wordt het nog?Daarmee is de kring gesloten, die begon met het benoemen van de grote

gemene delers uit het begin van de industriële revolutie: nog steeds vormen

deze een belangrijk aandachtspunt bij alle technische ontwikkelingen en

toegegeven het meest in het oog springen nog altijd de bewegende delen.

Energiebronnen zijn zo vanzelfsprekend aanwezig, dat alleen nog bijzondere

vormen eruit springen en daarom extra aandacht opeisen.

Maar is er echt sprake van hele grote stappen, of is het toch meer het bij-

werken van wat geleidelijk aan zijn bestaansrecht heeft gekregen in allerlei

toepassingen? Hoelang bestaat internet inmiddels? Draadloze communica-

tie en autonoom bewegende voertuigen zijn ook niet in de 21 eeuw voor het

eerst toegepast. Enerzijds is het logisch dat wetgeving de technologische

ontwikkeling slechts volgt. Wat zou je immers moet vastleggen en verplich-

ten over zaken die nog niet zijn uitgevonden?

Toch blijft de nieuwsgierigheid naar wat er gaat komen gepast en eigenlijk

zouden alle machinebouwers die nieuwsgierigheid moeten voelen groeien.

Een beetje spannend is het wel, als de verwachtingen rond Sinterklaas,

cadeautjes voor de verjaardag of de 3e dinsdag in september.

Maar in essentie zal veel bij hetzelfde blijven: zowel de verplichtingen tot het

uitvoeren van een risicobeoordeling en het toepassen van de juiste

risicoreductie. Met de vernieuwde Machinerichtlijn als leidraad op weg naar

een veilig product. Voeg daarbij het toepassen van bestaande en nieuw

ontwikkelde (geharmoniseerde) normen en dan zijn we weer waar we horen

te starten: terug bij de bron.

12

Normen die onder de Machinerichtlijn vallen

Type B normenNormen op het gebied van technische veiligheids-

aspecten en -voorzieningen voor alle machines

waarop die aspecten van toepassing zijn.

Mechanische trillingen

NEN-EN-ISO 28927-8:2009/A2:2019 en

Draagbare handgereedschappen - Beproevings-

methoden voor de evaluatie van de trillingsemis-

sie - Deel 8: Zagen, glanzen en vulmachines

met een translerende beweging en zagen met

een pendelende of roterende beweging -

Amendment 2:

Ontploffingsgevaar

NEN-EN 1127-1:2019 en

Plaatsen waar explosiegevaar kan heersen -

Explosiepreventie en -bescherming - Deel 1:

Grondbeginselen en methodologie

Veiligheidsvoorzieningen

NEN-EN-ISO 20607:2019 en

Machine Veiligheid - Instructie handboek - Alge-

mene regels voor het opstellen

Type C normenNormen op het gebied van veiligheidsspecifica-

ties voor bepaalde (groepen) machines.

Drukkerij en papierverwerkingsmachines

NEN-EN 1034-1:2019 Ontw. en

Veiligheid van machines - Veiligheidseisen voor

het ontwerp en de constructie van machines

voor de papierfabricage en -afwerking - Deel 1:

Algemene eisen

Hijsmachines (Kranen)

NEN-EN 13586:2019 Ontw. en

Hijskranen - Toegang

Metaalbewerkingsmachines

NEN-EN 14753:2019 Ontw. en

Veiligheid van machines - Veiligheidseisen voor

machine en materieel voor het continu gieten

van staal

Pompen en compressoren

NEN-EN-ISO 20361:2019 en

Vloeistofpompen en pompunits - Geluidsbeproe-

vingscode - Nauwkeurigheid graad 2 en 3

Rubber- en kunststofverwerking

(machines voor -)

NEN-EN 1114-3:2019 en

Machines voor rubber en kunststoffen - Extru-

siepersen en extrusie-installaties - Deel 3:

Veiligheidseisen voor afvoerinrichtingen

Transportvoertuigen (industriële -)

NEN-EN 1459-4:2019 2e Ontw. en

Terreintransportwerktuigen - Veiligheidseisen

en verificatie - Deel 4: Aanvullende eisen voor

transportwerktuigen met variabele reikwijdte voor

het behandelen van vrijhangende lasten

Overige normen

NEN-EN-ISO 19085-10:2019 en

Houtbewerkingsmachines - Veiligheid- Deel 10:

Zaagtafels

NEN-EN 528:2019 Ontw. en

Railgebonden stellingbedieningsapparatuur -

Veiligheidseisen voor S/R machines

NEN-EN-IEC 60204-1:2018 nl

Veiligheid van machines - Elektrische uitrusting

van machines - Deel 1: Algemene eisen

NEN-EN-IEC 62841-2-1:2018/A11:2019 en

Elektrisch aangedreven handgereedschap, ver-

plaatsbaar gereedschap en gras- en tuinmachi-

nes - Veiligheid - Deel 2-1: Bijzondere eisen voor

handboren en klopboren

NEN-EN-IEC 62841-3-12:2019 en;fr

Elektrisch aangedreven handgereedschap,

verplaatsbaar gereedschap en gras- en tuinma-

chines - Veiligheid - Deel 3-12: Bijzondere eisen

voor verplaatsbare draadsnijmachines

OVERZICHT NIEUWE NORMEN EN NORMONTWERPENSelectie gepubliceerde normen en normontwerpen, periode 21 juni 2019 t/m 30 september 2019

12

Overzicht nieuwe Normen

13NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

Overzicht nieuwe Normen

Normen voor Machines en procesinstallaties

NEN-EN-ISO 20607:2019

Safety of machinery - Instruction handbook -

General drafting principles

ISO 5209:2019

General purpose industrial valves - Marking

NEN-EN-ISO 4126-1:2013/A2:2019

Safety devices for protection against excessive

pressure - Part 1: Safety valves

NEN-EN 1127-1:2019

Explosive atmospheres - Explosion prevention

and protection - Part 1: Basic concepts and

methodology

Normen voor Gezond en veilig werken

NEN-ISO 5130:2019

Acoustics - Measurements of sound pressure

level emitted by stationary road vehicles

NEN-EN 131-1:2015+A1:2019

Ladders - Part 1: Terms, types, functional sizes

ISO 7000:2019

Graphical symbols for use on equipment -

Registered symbols

ISO 7010:2019

Graphical symbols - Safety colours and safety

signs - Registered safety signs

ISO 16900-1:2019

Respiratory protective devices - Methods of test

and test equipment - Part 1: Determination of

inward leakage

ISO/DIS 11228-1:2019

Ergonomics - Manual handling - Part 1: Lifting,

lowering and carrying

Normen voor mobiliteit, transport en logistiek

ISO/DIS 15370:2019

Ships and marine technology - Low-location

lighting (LLL) on passenger ships - Arrangement

ISO/DIS 17631:2019

Ships and marine technology - Shipboard plans

for fire control, damage control, life-saving ap-

pliances and means of escape

NEN-EN 13231-2:2019

Railway applications - Track - Acceptance of

works - Part 2: Acceptance of reprofiling rails

in plain line, switches, crossings and expansion

devices

NEN-EN 16116-2:2019

Railway applications - Design requirements for

steps, handrails and associated access for staff -

Part 2: Freight wagons

NEN-ISO 13617:2019

Ships and marine technology - Shipboard

incinerators - Requirements

NEN-ISO 11336-3:2019

Large yachts - Strength, weathertightness and

watertightness of glazed openings - Part 3:

Quality assurance, installation and in-service

inspection

14

‘ VEILIGHEIDSSCHOEN IS ONDERGESCHOVEN KINDJE’

Er zijn volgens Nuijten drie oorzaken waarom werknemers

de verkeerde veiligheidsschoenen dragen. “Als eerste

wordt bij het samenstellen van het assortiment gekeken

naar de prijs en veiligheidseisen. Men kijkt niet genoeg

naar de aard van de werkzaamheden die werknemers

moeten verrichten en naar de eigenschappen van de

schoenen. Neem het werk op een luchthaven. Men-

sen die vliegtuigen laden en daarbij constant lopen en

duwen, moeten andere schoenen hebben dan mensen

bij de douane, die het merendeel van de tijd stilstaan.”

Als tweede reden noemt Nuijten dat mensen de neiging

hebben om voor een lichte, flexibele schoen te kiezen. “Die

zit lekker en is niet zwaar en bovendien denken mensen

dat een goed dempende schoen ook goed is voor de voet,

maar dat is niet het geval. Het voelt wel lekker, maar het

kan leiden tot moeheid en instabiliteit als je niet op de

juiste ondergrond loopt.” Een derde reden dat mensen de

verkeerde schoen kiezen is dat er eigenlijk nergens goede

informatie beschikbaar is over hoe een goede veiligheids-

schoen te kiezen.

Link niet gelegdEen verkeerde schoen kan leiden tot gezondheidsklachten.

Op korte termijn krijg je te maken overbelasting van pezen

en spieren. Op langere termijn ligt het gevaar op de loer

van slijtageklachten aan de knie, de heup of de rug, wat

zelfs tot uitval kan leiden, zegt Nuijten. En vaak wordt de

link met de veiligheidsschoen dan niet gelegd. “Iemand

met rugklachten krijgt van de fysiotherapeut binnen zijn

bedrijf een behandeling voor die rugklachten. Dat lijkt

logisch, maar er wordt te weinig gekeken naar het verband

met de stand van de voet. Daar moet meer aandacht voor

komen, zeker ook als je kijkt naar de vergrijzing en hoeveel

oudere mensen straks nog fysiek werk moeten doen. Of

mensen met suikerziekte die risico lopen op een wond als

ze de verkeerde schoen kopen. Dat is een enorme groep.

Daarom nemen wij ook deel aan de NEN normcommissie

voor voet- en beenbescherming”, zegt Nuijten. “Onze pas-

sie is om mensen gezond te laten werken en het werk van

de normcommissie speelt daarbij een belangrijke rol.”

Aandachtspunten bij aanschaf Welke aspecten zijn belangrijk als je een nieuwe veilig-

heidsschoen gaat kopen? “Dat zijn meerdere dingen, maar

het belangrijkste is dat de hiel voldoende steun geeft. Als

je op de zijkant van de hiel drukt, moet dat deel niet in te

drukken zijn. Verder mag de schoen niet dubbel te vouwen

zijn. Hij mag op zijn meest een beetje buiging hebben in

de voorvoet. En uiteraard zijn er zaken als de pasvorm.

Zorg dat breedte en lengte goed op elkaar zijn afgestemd.

Je moet ongeveer een centimeter van voren overhouden.”

Het kiezen van een nieuwe veiligheidsschoen is zo gemakkelijk nog niet. Veel werknemers lopen dan ook op de verkeerde veiligheidsschoenen tijdens hun werk, met mogelijke gezondheidsklachten en zelfs uitval tot gevolg, zegt Ellen Nuijten van RondOm Podotherapeuten en initiatiefneemster van Hunt&Heal. “Ongeveer 8 procent van het ziekteverzuim heeft te maken met voetklachten.”

Normontwikkeling

NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019 15

KeuzeboomOp de site van NEN staat een speciale keuzeboom (nen.

nl/veiligheidsschoenen) om te helpen bij het kiezen van de

juiste veiligheidsschoen. De keuzeboom voor veiligheids- &

werkschoeisel is gebaseerd op de normen NEN-EN-ISO

20345:2011 en NEN-EN-ISO 20347:2012. Nadat een

risicoanalyse aanwijst dat een persoonlijk beschermings-

middel (PBM) nodig is, kan de keuzeboom inkopers en

gebruikers ondersteunen bij de keuze voor een veilig-

heids- of werkschoeisel. Er is getracht om de keuzeboom

eenvoudig van opzet te maken, waardoor alleen de meest

voorkomende en onderscheidende veiligheidselementen

zijn opgenomen om de eerste keuze te kunnen maken.

Voor verdere verdieping wordt verwezen naar normdocu-

menten voor elektrische en chemische risico’s en schoei-

sel voor gieterijen. De keuzeboom is ontwikkeld door de

normcommissie voet- en beenbescherming.

Meer informatieWilt u meer informatie over dit onderwerp, kunt u contact

opnemen met Astrid de Haes, consultant Industrie & Veilig-

heid via iv@nen.nl.

Veiligheidsschoen

Astrid de Haes,

consultant NEN

16

Dat het onderwerp belangrijk is bleek wel uit de hoge

opkomst. Ruim 80 vertegenwoordigers waren aanwezig om

mee te kunnen praten over de onderwerpen die voor de

herziening van de MR van belang zijn. Een divers gezel-

schap, bestaande uit inspecteurs en beleidsmedewerkers

van het ministerie van SZW, machinebouwers, eindgebrui-

kers, controlerende- en keuringsinstanties.

Johan van Velthoven, clustermanager Industrie & Veiligheid

van NEN, opent de dag en legt het programma van de dag

uit. Hoewel de enquête het onderwerp van de dag is, is het

niet de bedoeling om deze samen in te vullen. Doel van de

dag is gedachtenvorming en het verzamelen van input die

het departement Gezond & Veilig Werken van het Ministerie

van SZW mee zal nemen in de inhoudelijke behandeling

met de Europese Commissie.

Roadmap impact assessmentMiranda Alphenaar van het Ministerie van SZW schetst in

haar presentatie het proces om te komen tot de herziening

van de Machinerichtlijn.

Het startpunt is de in 2018 verschenen evaluatie van de

Machinerichtlijn. Daaruit kwam een aantal aandachtpunten

naar voren. Zo werd geconcludeerd dat er een gebrek aan

samenhang is in een breder EU-kader en zijn er moeilijk-

heden op het gebied van handhaving. Ook zijn er juridische

onduidelijkheden voor wat betreft het toepassingsgebied.

Tevens zorgen de technologische ontwikkelingen in het

digitale tijdperk voor uitdagingen.

De enquête, oftewel de openbare consulatie, maakt

onderdeel uit van een impact assessment dat de Europese

Commissie uitvoert. Omdat Nederland op het gebied van

machinebouw een grote speler is, is Nederland als één van

de acht lidstaten betrokken bij het assessment.

Het is nu dan ook het moment om de ervaringen in de

praktijk in te brengen. Afhankelijk van de input uit de markt

zijn er verschillende opties voor aanpassingen van de

Machinerichtlijn. De opties variëren van het in lijn brengen

met het New Legislative Framework en het wijzigen van de

reikwijdte en definities en de essentiële veiligheidseisen,

Achtergrond

BIJEENKOMST ‘OP WEG NAAR EEN TOEKOMSTBESTENDIGE MACHINERICHTLIJN’ Op 23 augustus organiseerde NEN samen met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een bijeenkomst voor alle Nederlandse belanghebbenden om input te verzamelen voor de herziening van de Machinerichtlijn (MR). Aanleiding voor de dag is de openbare consultatie die door de Europese Commissie is uitgezet. De impact van een herziening kan groot zijn omdat de richtlijn de basis is voor de wetgeving op het gebied van machineveiligheid.

17NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

tot het omzetten van de richtlijn naar een verordening. Het

tijdpad is dat naar verwachting in de zomer van 2020 een

nieuw concept gereed is en in de loop van 2021 de nieuwe

richtlijn of verordening gereed zal zijn.

De beleidsmedewerkers van het Ministerie van SZW zijn

zeer geïnteresseerd om in gesprek te gaan met de aan-

wezigen over een aantal thema’s zodat ze goed weten wat

de Nederlandse belanghebbenden in de praktijk ervaren.

Ook hopen ze dat dat de deelnemers na afloop van deze

themadag de enquête zullen invullen waarvoor nog een

week de tijd is.

Tien thema’sVervolgens wordt het woord gegeven aan de deelnemers.

Ze kunnen de thema’s benoemen die aan bod zouden

moeten komen bij de herziening. Uit de vele handen die

opgestoken worden blijkt dat er ruim voldoende stof is

voor discussie. In de plenaire sessie wordt uiteindelijk de

volgende lijst discussieonderwerpen vastgesteld.

• Wijziging van machines

• Definities

• Meerdere richtlijnen

• Documentatie

• Onvoltooide machines

• Robots

• Samenbouw van machines

• Hijsen, heffen en liften

• Interpretatie

• Bijlage 4.

Intensieve discussiesDe rest van de dag bestaat uit een intensief programma

waarbij de vijf groepen door middel van een rouleersysteem

in meerdere zalen over alle thema’s kunnen discussiëren.

Zo krijgen alle deelnemers de gelegenheid om over alle

onderwerpen mee te praten en ideeën op te doen.

Onvoltooid, samengesteld, gewijzigd?Onvoltooide machines, samengestelde machines en het

wijzigen van machines zijn de onderwerpen die in de

Bijeenkomst

18

Achtergrond

praktijk tot de meeste discussies leiden. In drie verschil-

lende discussiegroepen komt telkens naar voren dat de

grootste onduidelijkheid bestaat over de vraag wanneer een

wijziging aan een machine nu substantieel is of niet. Er zijn

interpretatieverschillen en er is behoefte aan duidelijkheid.

De groepen wisselen ideeën uit om dat doel te bereiken.

Zo wordt de suggestie gedaan om een beslisboom in de

toelichting op te nemen om te beoordelen of een wijziging

een substantiële wijziging bijvoorbeeld.

DocumentatieDe documentatieverplichtingen spelen in alle deze discus-

sies een grote rol. Wat moet er allemaal in het technisch

dossier staan en op welke wijze moet het dossier beschik-

baar gesteld worden? Vooral bij ingekochte machines is de

technische documentatie vaak niet volledig beschikbaar

waardoor het verstrekken van documentatie bij het wijzigen

van de machine tot moeilijkheden leidt. En wat moet er pre-

cies in de handleiding staan? En mag deze ook elektronisch

beschikbaar worden gesteld? Hoever gaat de verantwoor-

delijkheid van de fabrikant?

Hoe vertaal je ‘machinery’?De definities laten momenteel ook nog ruimte voor inter-

pretatieverschillen. In de discussies werden suggesties

gegeven om de onduidelijkheid rondom een aantal begrip-

pen te verminderen. Hoe vertaal je ‘Machinery? En hoe

breed wordt het begrip machine gedefinieerd? Kun je nog

steeds spreken van een machine als de machine onderdeel

is van grote infrastructurele werken die permanent of vast

zijn opgesteld? Ook de definiëring van samenstel leidt tot

onduidelijkheid .Tevens werden suggesties gegeven voor

het introduceren van verschillende rollen zoals installateurs,

system integrators en bezoekers/passanten van machines.

Meerdere richtlijnenVerder is ook de scope van de verschillende richtlijnen niet

altijd duidelijk. Wanneer overlappen richtlijnen, sluiten ze

elkaar uit of zijn ze nevenschikkend . De afbakening tus-

sen de Laagspanningsrichtlijn en de Machinerichtlijn kan

volgens velen beter. En is het wel handig om uitsluitingen

op te nemen scope? En zijn specialistische richtlijnen te

verkiezen boven generieke? Kunnen de definities niet beter

in een centrale/moederregeling opgenomen worden?

RobotsOok de robot was voer voor levendige discussies. Mogen

mensen wel of niet toegelaten bij autonome systemen?

Wat is het verschil met een “gewone machine”? Moet er

wel iets veranderd worden? In ieder geval zal er expliciete

aandacht moeten zijn voor de gebruikersinterface in de

machinerichtlijn.

Lijst van gevaarlijke machinesOok Bijlage 4 werd ter discussie gesteld. Want is een

gelimiteerde lijst van zeer gevaarlijke machines niet per

definitie onvolledig? Toch wordt het belang onderkend van

deze lijst en wordt gebrainstormd over mogelijkheden de

lijst actueel te houden en gediscussieerd over andere me-

thodieken om deze categorie machines te onderscheiden.

Normen en de Machinerichtlijn Johan van Velthoven geeft tot slot aan dat we nu bij het

normalisatie instituut NEN met elkaar hebben gesproken

over wetgeving maar er wel degelijk een relatie is met

normen. Want op het moment dat de Machinerichtlijn

wijzigt, zullen in het kielzog daarvan een groot aantal

normen moeten wijzigen. Omdat het wijzigen van Europese

wetgeving en normen vrij langdurige processen zijn is het

ook nu al tijd om daarover na te denken. Het was een

intensieve en inspirerende dag die voor de deelnemers

ongetwijfeld voldoende inspiratie heeft gegeven om zelf de

enquête in te vullen.

NENIndustrie & Veiligheid 3 / 2019

Column

Column

SUBSTANTIEEL WIJZIGEN VAN DE MACHINERICHTLIJN?10 jaar nadat de huidige versie van de Machinerichtlijn van

kracht is geworden, is het hoog tijd voor een update. Zijn er

nu zoveel onveilige machines op de markt? Nee, (nog niet).

Zijn de technieken zwaar gewijzigd en loopt de richtlijn

achter de feiten aan?

Net zoals normen moet de wetgeving meebewegen met de

tijd. Technieken veranderen, ook veiligheidstechnieken. Wat

gisteren nog niet mogelijk was is morgen al verleden tijd.

Gelukkig geeft de richtlijn een kader en niet de specifieke

invulling over welke technieken gebruikt moeten worden.

Als dat wel zo zou zijn, zou de termijn van 10 jaar (eigenlijk

13 jaar, 2006/42/EG is uit 2006) veel te lang zijn. 13 jaar

geleden kon ik thuis de verlichting niet aan zetten met mijn

telefoon. Nu kan er nog veel meer. Niet dat dat maatge-

vend is binnen veiligheidstechnieken, maar langzaamaan

veranderen die ook. Waar vroeger relaistechniek als hart

van de veiligheidsfunctie gold migreert dit nu steeds meer

naar intelligente veiligheidssystemen.

Toekomstbestendigheid is maar een klein deel van de

onderwerpen waardoor ingrijpend wijzigen nodig is. De hui-

dige richtlijn is niet in alles even duidelijk, onder andere de

definities kunnen nogal eens tot discussie leiden. Wanneer

is een machine nu onvoltooid, die grens ligt namelijk ook

dicht tegen voltooid aan? Daar zit enorm grijs gebied. Vanuit

de eerste editie van de richtlijn is hier al een verbeterslag

gemaakt. Het was toen (bij wijze van spreken) mogelijk om

de stekker van een onveilige machine af te knippen en aan

te duiden als ‘onvoltooide’ machine. In feite draaide het

niet om het afwezig zijn van de stekker, maar wel om het

niet veilig (willen) maken van de machine om de ‘kosten’ te

drukken.

Een ander hot-item is het ‘ingrijpend wijzigen.’ Ingrij-

pend wijzigen van een oude machine kan leiden tot het

opnieuw doorlopen van het CE-markeringsproces vanuit de

Machinerichtlijn. Met alle gevolgen van dien. Bedoeld om

de veiligheid van ‘oudere’ machines gelijkwaardig te maken

aan die van nieuwe machines geeft ook heel vaak reden tot

discussie. Zelfs tot mogelijk het verkeerd interpreteren van

de ‘regels’ waardoor de documentatie meer aandacht krijgt

als de veiligheid van de machine zelf. Natuurlijk is dat een

gemiste kans, maar ook hier geldt, de richtlijn geeft hier

geen ‘richting’ aan.

Misschien nog wel een van de grootste punten waarnaar

gekeken gaat worden is de robotisering en Artificial Intel-

ligence (AI). AI gaat de komende jaren haar intrede doen en

robots zullen naar verwachting een grotere rol gaan krijgen

in de industrie. Daar zal de wetgeving op in moeten gaan

spelen, maar hoe? Verbieden is geen optie, huidige regels

passen misschien niet helemaal meer. Bijlage I met de es-

sentiële eisen zal grondig moeten worden herzien om deze

technieken op een beheerste manier toe te laten.

Er zijn nog veel meer zaken waar aandacht voor is binnen

de werkgroep om deze aan te pakken. Al die onderwerpen

samen vragen om een grondige revisie van de richtlijn. Doel

is vooral om wetgeving uit te vaardigen die past bij de

huidige tijd maar ook naar de toekomst toe bestendig is.

Zou dit dan voor de auteurs een ingrijpende wijziging

betekenen?

Martijn Drost,

Drost Safety Consultancy

19

Inhoud

• De CE-regelgeving check met de mogelijkheid

uw checks op te slaan

• Algemene informatie over normen en de

Machine richtlijn

• Informatie over CE- trainingsmogelijkheden

• Machinerichtlijn 2006/42/EG

• Guide to application of the Machine Directory

• Samenvattingen van 25 essentiële normen

• De e-learning Machineveiligheid

• Korting op de leergang CE-markeren en

Machine veiligheid

• Hét overzicht van de ruim 800 Europese

machine richtlijnnormen: UIT 78

Hier komen steeds meer hulpmiddelen bij, zoals

tabellen, checklists en achtergrondartikelen.

WEGWIJZER CE-MARKERING MACHINES Heeft u een CE-markering voor een machine

nodig? De GRATIS website Wegwijzer CE-markering

machines ondersteunt uw zoektocht naar relevante

regelgeving en normen.

Alles te vinden op: www.wegwijzercemarkering.nl

NIEUW!