02_nieuwpeil_2-13_los (pdf, 1,6 MB)
20
VERBETERING WATERKWALITEIT IN FLEVOLAND WATER EN NATUUR IN ZEEWOLDE WAAROM IS DE MUSKUSRAT ZO SCHADELIJK? DELTAPROGRAMMA AGRARISCH WATERBEHEER AGRARIËRS EN NATUUR MAGAZINE VAN WATERSCHAP ZUIDERZEELAND / JAARGANG 8 / OKTOBER 2013 LANDBOUW EN NATUUR
Transcript of 02_nieuwpeil_2-13_los (pdf, 1,6 MB)
Verbetering waterkwaliteit in FleVoland
water en natuur in Zeewolde
waarom is de muskusrat Zo schadelijk?
deltaprogramma agrarisch waterbeheer
agrariërs en natuur
magaZine Van waterschap ZuiderZeeland / jaargang 8 / oktober 2013
landbouw en
natuur
Voorwoord
Gelukkig ligt de tijd achter
ons dat landbouw en natuur
tegenover elkaar stonden.
Dat is een goede zaak, want
landbouw en natuur hebben
Flevoland en onze inwoners
veel te bieden. En vooral
samen zijn er veel voordelen te
behalen. Denk daarbij aan het
akkerrandenproject, agrarisch
natuurbeheer en het grazen
van koeien in natuurgebieden.
Waterschap Zuiderzeeland
steunt allerlei initiatieven op
dit gebied. Soms zitten we ook
wel eens tussen twee vuren in.
De landbouw die het waterpeil
liefst wil verlagen en de natuur-
organisaties die het willen
verhogen om de natte natuur
een kans te geven. We hebben
inmiddels geleerd dat met
elkaar praten en elkaar willen
vinden tot vruchtbare resultaten
leiden. Hier komen vaak de
beste oplossingen uit, waar alle
partijen achter staan. Dat is een
ontwikkeling die ik van harte
toejuich. Samen kunnen we
ons beheergebied nog mooier
maken. Naast wonen en
werken, is recreatie natuurlijk
ook een belangrijke pijler van
onze provincie.
In deze Nieuw Peil komen
alle partijen aan bod. Wij
zijn blij dat een aantal aan de
Tafel van Zuiderzeeland heeft
plaatsgenomen en dat snel
bleek dat verschillen klein zijn
en de bereidheid om tot goede,
verrassende oplossingen te
komen, groot.
Ik wens u veel leesplezier.
hetty klaVers
Dijkgraaf
2
en Verder
4 VerbeteringwaterkwaliteitinFlevoland
6 WaterennattenatuurhorenthuisinonzebadkuipFlevoland
12 WaterennatuurinZeewolde
16 DeltaprogrammaAgrarischWaterbeheer
8drie generatieslang boeren Vlakbij schokland
Inhetgebiedrondom
Schoklandzijner
verschillendebelangen,
vandiversepartijen.
Alledriedepartijen
willeneenandere
waterstand.“Waterschap
Zuiderzeelandmoet
hiereenmiddenweg
invinden”,vertelt
Fokko-AldertOmta.
10meer ruimte Voor natuur en meer water Voor landbouw
HarcoBergman,boswachter
vanStaatsbosbeheer.“Ikheb
regelmatigtemakenmethet
waterschap,bijvoorbeeldover
dewaterstandindegrachtbij
Kuinderburcht.”
14 muskusratten -bestrijding
Hetiseenprachtigdierom
tezien.Maardoorzijnvele
gravenenwroetenindijken
enofoeverszeergevreesd.
Vooralvooragrariërsisde
muskusrateenellende.
17agrariërs en natuur
BijdeTafelvanZuiderzeeland
zettenwemensenomde
tafelenbesprekenweeen
actueelthema.Dezekeeris
hetthemalandbouwversus
natuur.
NieuwPeiliseenuitgavevan
WaterschapZuiderzeeland.
Oktober2013.
redactie
WaterschapZuiderzeeland
FotograFie
AatjanRenders,
WaterschapZuiderzeeland
VormgeVing
SimonsenBoom,Arnhem
druk OBT-Opmeer,DenHaag
meer inFormatie
WaterschapZuiderzeeland
AfdelingCommunicatie
Postbus229
8200AELelystad
(0320)274911
www.zuiderzeeland.nl
coloFon
3
debestaandemaatregelen
blijkenonvoldoendeeffectief
ofniettoereikendgenoegte
zijn.Hetnietbehalenvan
deKRW-doelenheeftvoor
overhedenenbedrijven
grotegevolgen.Voorde
waterschappenisditreden
geweestomforsintezetten
omdechemischeende
ecologischewaterkwaliteit
opgoedniveautekrijgen
entehouden.Zoworden
zuiveringenverbeterd,
overstortenaangepakten
vraagthetwaterschapeen
bijdragevandelandbouw:een
vandebronnen.
erFaFspoeling
WaterschappeninNederland
hebbenvan1999toten
met2006veelonderzoek
gedaannaarafspoelend
hemelwatervanafheterf
opveehouderijbedrijven,
oftewelerfafspoeling.Hieruit
isgeblekendatafspoelend
hemelwatervanheterfeen
serieuzebronvanverontrei-
nigingvoorhetoppervlakte-
wateris.Deverontreiniging
ontstaatalshemelwaterop
hetverhardeerfincontact
komtmetvoer(resten),
mest(resten),mestvochten/
ofperssapuiteenvoeropslag
envervolgensafspoelt
naardesloot.Daaromis
WaterschapZuiderzeelandin
2012gestartmethetproject
‘GoedBoerenerf’.LTONoord
ondersteunthetproject.Inde
periodevan2012totenmet
2014kunnenzo’nhonderd
veehoudersinFlevoland
deelnemenaanditproject
dathelptomerfafspoeling
teverminderenenhet
oppervlaktewaterschoner
tekrijgen.Veehouders
krijgeneenadviesbezoeken
ontvangeneenvrijblijvend
advies.Wevroegenaanéén
vandedeelnemershoehijzijn
deelnameheeftervarenen
hoehijhetadviesomzetnaar
depraktijk.
project goed boerenerF
DeheerMangnusheeftin
2010eennieuwgemengd
bedrijfinSwifterbant
gebouwd,datbestaatuit
akkerbouw,boomkwekerijen
vleeskalveren.“Toenikhoorde
dathetprojectvanstartwas
gegaan,hebikmijmeteen
aangemeld.Vrijsneldaarna
hebikvanuithetprojecteen
adviesbezoekgehad.Opbasis
vanditbezoekhebikeen
adviesrapportontvangen.Het
rapportwasduidelijkenop
depraktijkgericht.Wewillen
immersbestmeewerken,
maarhetmoetwelpraktisch
zijn!Inmiddelsiseendeel
vanhetadviesuitgevoerden
werkenwenogaaneengoede
wasplaatsvooronzetractoren
enmachines.”
praktijkgericht adVies
“Hetiseengoedezaakdat
hetprojectopbasisvan
adviesopgezetis.Doorgoed
overlegkomjeuiteindelijk
VErbEtErInG watErkwaLItEIt In FLEVoLanDde europese kaderrichtlijn water (krw) bestaat sinds het jaar 2000 en
richt zich op het verbeteren en in stand houden van de ecologische en
chemische waterkwaliteit. de richtlijn schrijft voor dat de waterkwaliteit
in 2015 aan bepaalde eisen moet voldoen. de tussentijdse rapportages
laten zien dat de waterkwaliteit in nederland, ondanks allerlei
inspanningen, nog niet op het gewenste niveau is.
“het schoonhouden Van het erF en de
Voeropslagen Voorkomt
Verontreiniging Van het
opperVlaktewater”
4
toteengoedeoplossing.De
kwaliteitvanhetslootwater
vindikzekerbelangrijk.Ik
denkdaterhierendaarecht
watmoetgebeuren,wanter
iszekerwinsttebehalen.Het
ismakkelijkomtezeggen:
Ach,hetkostteveelmoeite
omhetprobleemaante
pakken,duswelatenhetmaar
zo.Jemoetdaartochwat
scherperopzijn.Uiteraard
zaldeuitvoeringvaneen
maatregelineenbestaande
erfsituatielastigerzijn,dan
ineennieuwbouwsituatie.
Deuiteindelijkeoplossing
vergtineenbestaandesituatie
meercreativiteit.Tochzijn
enkelemaatregelenmakkelijk
uittevoeren,zoalseen
absorberendestrolaagonder
maïskuilen.Eigenlijkbegint
hetbijhetschoonhoudenvan
heterfendevoeropslagen.
Dagelijksverwijderikhet
lossespul(voerrestenred.)
enzorgikdatheterfende
tweesleufsilo’sbezemschoon
zijn.Verderhebikzelfonder
deeerstetienmetervande
maïskuileneenlaagstro
aangebracht,waardoorernu
geenperssapmeeruithetvoer
vrijkomt.”
erFinrichting
Hetheleerfvandeheer
Mangnusisopafschot
aangelegd.Hierdoorloopthet
waternietdeslootin.“Via
eengrotebezinkputvangik
alhetregenwateropineen
grotewaterkelderonderde
vleeskalverenstal.Ditschone
watergebruikikonder
anderevoordeveldspuitom
gewasbeschermingsmiddelen
toetepassen.Voordetwee
sleufsilo’sligteengoot
meteenstraatkolk.Indeze
straatkolkziteenvlinderklep,
waarmeeiktweeafvoerbuizen
kanbedienen.Deenebuis
gaatnaardemestkelderen
deanderebuisgaatnaarde
erfsloot.Alserperssapen/
ofverontreinigdregenwater
vrijkomt,danvangikdit
opindemestkelder.Verder
isereenwasplaatsdieaan
alleeisenvoldoet.Opdeze
wasplaatskanikveewagens,
develdspuitenandere
machinesschoonmaken.
Hetreinigingswatergaat
danviaeenbezinkputde
mestkelderin.”
inFormatie en aanmelden
Meerinformatieoverhet
projectGoedBoerenerf
vindtuopdewebsite
www.zuiderzeeland.nl/
erfafspoeling.Vragenkunt
utelefonischstellenaan
BertvandenBoschvanhet
waterschap(projectleider),
telefoonnummer
(0320)274914ofper
mailgoedboerenerf@
zuiderzeeland.nl.
“Via een grote beZinkput wordt
al het regenwater opgeVangen in een
grote waterkelder”
5
kieVitslandenHet natuurdoel voor de
Kievitslanden is vochtig tot nat
grasland met een belangrijke
weidevogelfunctie. Het
gebied lag aan weerszijden
van de Strandgapertocht,
hierdoor kon het natuurdoel
niet volledig worden behaald.
De maatregelen die genomen
zijn om de natuurdoelen te
kunnen halen, zijn het herin-
richten van de Kievitslanden en
dempen van een deel van de
Strandgapertocht. Tegelijkertijd
zijn als compenserende
maatregelen de Mosseltocht
doorgetrokken naar de Hoge
Dwarsvaart en de dijkvoet van
de Harderdijk opgehoogd.
Hierdoor blijft de waterafvoer
uit het gebied gegarandeerd
en kan de dijk goed worden
beheerd.
ellerslenkHet gebied Ellerslenk is een
onderdeel van de ecologische
hoofdstructuur (EHS). In het
gebied wordt kwel vastge-
houden. Om meer dynamiek
te krijgen, wordt nu water
aangevoerd vanuit de
dijksloot. Op verschillende
niveaus wordt het water over
de Ellerslenk verspreid. Er
is gezorgd voor een goede
inpassing in de omgeving.
greppelVeldHet Greppelveld is bedoeld als
nat grasland met begreppe-
ling. Het gebied grenst aan de
Drontermeerdijk. Het grasland
is deels weidevogelland en
deel kruidenrijk grasland. Met
de maatregelen wordt het
mogelijk de waterhuishouding
beter te sturen. Voor weide- en
watervogels wordt de winter-
neerslag en kwel vastgehou-
den. Gedurende de zomer kan
het water weer uitzakken.
watEr En nattE natuur HorEn tHuIs In onzE ‘baDkuIp’ FLEVoLanD
waterschapZuiderzeeland,
ProvincieFlevolandenter-
reinbeheerdershebbende
afgelopenjarengewerkt
aandeverdrogingsbestrij-
dinginFlevoland.Dooreen
goedesamenwerkingzijn
opverschillendeplaatsen
inFlevolandmaatregelen
genomen.Intotaalgaathet
omzestienaangemerkte
gebieden,datisintotaal
1500hectare.In2013zijnde
anti-verdrogingsprojecten
inFlevolandafgerond.
Verdrogingsbestrijdingricht
zichophetherstelvande
nattenatuurwaarden.Zonder
maatregelenzijndegestelde
natuurdoelenniethaalbaar.
top-gebieden
Deverdrogingsbestrijdingin
Flevolandheeftzichgerichtop
dezogenaamdeTOP-gebieden.
Ditiseenselectievandemeest
waardevolleenkansrijke
natuurgebieden.Deze
gebiedenzijninFlevoland
veelalgelegenaanderanden
vandepolders.Ditzijnvaak
deleefgebiedenvanprachtige
vogels.
DeTOP-gebiedeninFlevoland
zijnonderdeelvande
EcologischeHoofdstructuur
(EHS).DoelvandeEHSisom
kerngebiedenmetelkaarte
verbindenenzoeengrotere
soortendiversiteittekrijgen.
WaterschapZuiderzeeland
MargreetVermeer,beleids-
adviseurenElmerBenjamin,
beleidsmedewerker,zijn
vanuithetwaterschap
betrokkengeweest.Margreet
Vermeer:“Waterschap
Zuiderzeelandheeft
zich,naastdebijdrage
vanbenodigdefinanciële
Flevoland is een bijzonder gebied. het is land, drooggemaakt uit zee. en sinds
het ontstaan heeft het al een bijzondere flora en fauna. Flevoland is de jongste
provincie van nederland en de situatie is hier anders, als het om verdroging
gaat. het gaat in Flevoland niet om het herstellen van een situatie uit het
verleden, maar om het realiseren van de potenties die het gebied heeft.
6
middelen,deafgelopen
periodesterkingezetvoor
hetoplossenvandeverdro-
gingsproblematiekvande
TOP-gebieden.Voorelkgebied
vandeTOP-lijsthebbenwe
eenrolgespeeldindeanalyse
vandehuidigeengewenste
situatie.Enhebbenwede
mogelijkemaatregelen
onderzochtengetoetstop
effectenhaalbaarheidomde
gewenstesituatietebereiken.”
Effectiefenhaalbaar
MargreetVermeer:“Voorelk
gebiedzijnhetgrondwater-
enoppervlaktewatersysteem
geanalyseerd.Wijhebben
dezestudiesbegeleid.
Elkeinhoudelijkestudie
isinsamenwerkingmet
debetreffendenatuurbe-
heerderendeprovincietot
standgekomen.Waterschap
Zuiderzeelandheefthierbij
eenbredebelangenafweging
gemaakt.Wehebbenonder
anderegekekennaarde
effectenopdedijklichamen
(dijken),dievlaknaastde
verdroogdegebiedenliggen.
Ookhebbenwedeeffecten
buitenhetstudiegebiedin
kaartgebracht.Opbasis
vanaldezeinformatiezijn
metbetrokkenpartners
demogelijkemaatregelen
getroffen.”
slimme oplossingen
WaterschapZuiderzeeland
werktsamenmetbetrokken
partnersaandeuitvoering
vandemaatregelen.Elmer
Benjamin:“Wehebben
voorhetuitvoerenvan
demaatregelenslimme
oplossingenbedacht.
Waarbijwewerkmetwerk
hebbengemaakt.Tijdens
dewerkzaamhedenaande
Kievitslandenisbijvoorbeeld
eentochtgegravenenisde
vrijgekomengrondgebruikt
omdedijkvoetvande
Harderdijkteverhogen.Het
effectvandemaatregelen
isdatdenattenatuurzich
kanontwikkelen,terwijlde
afwateringindeomgeving
gegarandeerdis.Ookzaldoor
deophogingvandedijkvoet
hetweermogelijkzijndedijk
metnormaalmaterieelte
onderhouden.”
ELMEr bENjAMIN: “het eFFect is dat de natte natuur Zich kan ontwikkelen, terwijl de aFwatering in de omgeVing gegarandeerd is”
2 Kievitslanden
4 Ellerslenk
13 Greppelveld
Vogels kijken
recreatie
bos
Flora
Erfgoed
beek
legenda
Anti-verdroging: herstel van de natte natuurwaarden
7
FOKKO-ALDErT OMTA: “we blijVen uitbreiden en Vernieuwen, dat is belangrijk”
DrIE GEnEratIEs LanG boErEn VLakbIj scHokLanD
Fokko-aldert omta is een
jonge boer, met een jong
gezin en woont al zijn
hele leven op de boerderij
vlakbij schokland. “mijn
opa is hier komen wonen,
dit is namelijk de één
na oudste boerderij in
de noordoostpolder. de
boerderij is gebouwd in
1942/1943.”
inmiddelsheeftFokko-Aldert
Omtazestighectaregrond
rondomdeboerderijenin
totaal110hectaregrondom
vooraluien,plantsjalotten
enaardappelstetelen.Zijn
zoonvan6jaarwilwelboer
worden,datzoubetekenen
datdevierdegeneratieop
dezeboerderijwerkzaam
zalzijnendatiswelheel
bijzonder.“Maarmijndochter
magnatuurlijkookboerin
worden,datvindikwelstoer.”
zegthijtrots.
boeren rondom schokland
OndanksdatFokko-Aldert
Omtalandheeftrondom
Schoklandheefthijniet
wekelijkscontactmethet
waterschap.“Somskomt
erweleensiemandvan
hetwaterschapomalleste
controleren.Deagrariërs
diedichterbijdedijkwonen
hebbenmeercontact.Omdat
zijinhetinfilltratiegebied
zitten.Datgebiedheeft
meerwaternodig.Door
middelvansluizendie
mensenvanhetwaterschap
openzetten,wordterwater
ingelaten.Hierhebbenwe
geenlastvanteweinigwater.
Wehebbengenoegwater.
Fokko-AldertOmtawijst:
“Daarligteengroenstrook,
achtertegenheteiland
aan.Datisdezogeheten
hydrologischezone.Wij
hebbendatstuklandverkocht
speciaalvoorheteiland
Schokland,omextrawater
tebergen.Flevolandschap
isbeheerdervandezezone.
Dehydrologischezoneis
aangelegdomhetverzakken
10
FOKKO-ALDErT OMTA: “hier hebben we geen last Van te weinig water. we hebben genoeg water. ”
vanheteilandSchokland
tegentegaan.Doorhetpeilte
verhogenwordtverzakking
vanheteilandtegengegaan.
Verschillende belangen
Inhetgebiedrondom
Schoklandzijner
verschillendebelangen,van
diversepartijen.Zozijnerde
agrariërs,hetFlevolandschap
endearcheologen.Alledrie
departijenwilleneenandere
waterstand.“Waterschap
Zuiderzeelandmoethiereen
middenweginvinden.Dit
doenzijerggoed,zehouden
hetpeilbesluitaan.Op
sommigestukkenisditwel
lastig.Neemnudezuidkant
vanheteiland.Hierliggen
archeologischerestendie
belangrijkzijn.Daardoorkan
hetwaterschaphetwaterpeil
nietverhogen,wantdanloopt
hetomliggendegebiedonder
water.Jezoudaneigenlijk
overaleilandenmoeten
bouwen,endatwordtgewoon
teduur.”aldusFokkeAldert
Omta
Vereniging
schokland boerengoed
Fokko-AldertOmtaissinds
tweejaarvoorzittervan
deverenigingSchokland
Boerengoed.Dezevereniging
heeft28leden,ditzijnvooral
agrariërsenomwonenden
vanSchokland.Alsvoorzitter
maakthijdeeluitvan
degebiedscommissie
Schokland.Hieraannemende
gemeenteNoordoostpolder,
deProvincie,RVOB,LTO,
Flevolandschap,VSB,de
ArcheologievoorCultureel
ErfgoedenWaterschap
Zuiderzeelanddeel.Indeze
overleggenwordenhet
gebiedsplanbesproken.
Fokko-AldertOmtawoont
hiermetveelplezierenzijn
bedrijfwordtsteedsgroter.
“Weblijvenuitbreiden
envernieuwenendatis
belangrijk.Samenmetalle
partijenblijvenwehierwonen
enwerken.Wemoetenhet
tenslotteallemaalsamen
doen!”
11
inhetKuinderboswordt
hardgewerktaannatuuront-
wikkeling,opdiverse
plekkenlegtStaatsbosbeheer
waterpartijenaan.Dooro.a.
nauwsamentewerkenmet
WaterschapZuiderzeeland
zijneralmooieresultaten
geboekt:Zeldzamelibellen
gedijengoed,dewaterspits-
muisvindthetookgoed
toevenindeslotenmet
natuurvriendelijkeoevers
enerzijnzelfsalsporenvan
ottersgevonden.Tegelijkertijd
werderookeengrotere
capaciteitvoorwateraanvoer
en-afvoertenbehoevevande
landbouwgerealiseerd.Een
win-winsituatie.
waterstand
“Ikhebregelmatigtemaken
methetwaterschap,bijvoor-
beeldoverdewaterstandinde
grachtbijKuinderburcht.In
tijdenvandroogtestaatdaar
somsteweinigwater,metéén
belletjenaarhetwaterschap
isdatzoopgelost.”,vertelt
HarcoBergman,boswachter
vanStaatsbosbeheer.
BijKuinrelaatWaterschap
Zuiderzeelandwater
deNoordoostpolder
binnenkomenviaeen
zogenaamdewaterinlaat.Dit
waterkomtvanuitdeFriese
MEEr ruIMtE Voor natuur En MEEr watEr Voor LanDbouw
HArcO bErGMAN: “de populatie Van de ZeldZame weidebeekjuFFer is Van ongeVeer honderd exemplaren gegroeid naar duiZenden juFFers”
8
boezemdepolderbinnenen
stroomtvervolgensviahet
watersysteem,bestaande
uiteennetwerkvansloten,
tochtenenputten,verder
depolderin.Metditwater
kunnendeagrariërsindit
gebiedhunlandberegenen,
daarnaastprofiteertookde
natuurinhetKuinderbos
hiervan.
weidebeekjuFFer gedijt goed
Dewateraanvoerslootnaast
deHopwegisopnieuw
ingericht,erliggennu
natuurvriendelijkeoevers.
HarcoBergman:“Wijhebben
aandeStaatsbosbeheerkant
eenrandbosopgeofferd,
waardoorerruimteontstond
vooreennatuurvriendelijke
oevereneenextrabrede
stroomgeul.Hierdoorkreeg
deslootmeerwatercapaciteit
omwateraantevoerenvoor
delandbouw.Wehebben
ookgoedeafsprakenkunnen
makenoverhetmaaien
vandesloot.Dezeldzame
Weidebeekjufferheeft
hierinmiddelsgoedvan
geprofiteerd,depopulatie
isvanongeveerhonderd
exemplarengegroeidnaar
duizendenjuffers.Ennieuw
indepolderzijndezeldzame
KempenseHeidelibelen
Metaalglansjuffer.”
preciesiebeheer
“Delibellenvondeneen
idealeomgevingomzich
voortteplanten,vlakbij
destuwopdehoekvande
HopwegenSchansweg.Door
hetlichtstromende,zuurstof-
rijkewaterendevegetatieis
heteenkraamkamervande
Weidebeekjuffergeworden.”
BoswachterHarcoBergman
vervolgtzijnverhaal:“Dit
vraagtomprecisiebeheer.
DeProvincieFlevoland
voerteenbeleid,gerichtop
biodiversiteitenwatermin-
nendenatuur.Degemeente
Noordoostpolderzorgtvoor
eenbotanischebermlangs
deHopweg.Waterschap
Zuidereelandzorgtvooreen
afgestemdmaaibeheer.En
Staatsbosbeheerzorgtvoor
deoeversaandeboskant.
Eenaannemerdiedesloot
komtmaaienmoetwelecht
opdehoogtezijnvande
situatieennietdenken‘wat
ishethierslordiggemaaid’.”,
lachtHarcoBergman.
“Natuurbeheerismaatwerk
enbetekentniet100%
schoonmaken,minimaal
50%vandebegroeiingis
nodigvoordevoortplanting
vandeWeidebeekjuffer.Met
minimaalruimteverliesiser
samenmetallepartijeneen
maximaalresultaatbehaald.”
otter in het kuinderbos
Nogtot2017is
Staatsbosbeheerbezigmethet
aanleggenvanallerleiwater-
partijen.Zoleggenzeeenbeek
aan,zijnvijftienoudevennen
in‘ere’hersteld,wordtereen
enormeplasaangelegdinhet
Schoterveld(twintighectare.)
engaatditjaarhetproject
Schanskreekvanstart.
“Erisinmiddelseen‘natteas’
ontstaanvanzeskilometer,
dievanKuinretotdeA6
loopt.Ookisereenveilige
waterdoorganggecreëerd
onderdeA6door,insamen-
werkingmetRijkswaterstaat
enWaterschapZuiderzeeland.
Viaeenduiker,meteenterug-
slagklep,kunnendierenveilig
deLemstervaartbereiken.
Doordeaanlegvandeze‘natte
as’isdeotterookalgespot
hierinhetKuinderbos.”,
verteltHarcoBergman
opgetogen.“Erzijnprenten
enuitwerpselengevonden.
Wedenkendatdeottervanuit
deWeerribbenkomtendat
hetgaatomjongezwervende
mannetjes.Debeekende
diverseplassenenvennendie
nuzijnaangelegdbiedende
ottereenveiligeomgevingom
voedseltevindenenzichte
verplaatsen.”
schanskreek
“Ditjaarstarthetnatuur-
ontwikkelingsproject
Schanskreekaande
Schansweg.Op16hectare
graslandkomtheidevegeta-
tie,eenbeekeneenaantal
vennen.Debeekwordthier
zoaangelegddathetwater
eerstvoordenatuurwordt
gebruiktenvervolgens
doorstroomtnaarhet
algemenewatersysteemvoor
delandbouw.Voorhetvallen
vanveelneerslagisereen
veiligheidingebouwd,door
het‘openzetten’vaneen
stuwkanhetteveelaanwater
wordenafgevoerd.Ditproject
zaleind3013afgerondzijn.
Daarnaduurthetnogtwee
totdriegroeiseizoenen
voordathetgebiedmooi
begroeidzalzijn.”
Almetalzijndenatuur-
ontwikkelingsprojecten
inhetKuinderbosmooie
voorbeeldenhoede
belangenvantweeverschil-
lendepartijen,natuuren
landbouw,handinhand
kunnengaan.Ingoede
samenwerkingmetalle
overheidspartijenwordener
prachtigenieuwestukken
natuurgecreëerddiezorgen
voormeerFloraenFaunain
depolder.
MEEr ruIMtE Voor natuur En MEEr watEr Voor LanDbouw
HArcO bErGMAN: “door de aanleg Van de ‘natte as’ is de otter ook al gespot hier in het kuinderbos”
9
watEr En natuur In zEEwoLDEwaterisnietalleen
noodzakelijkvoorde
landbouwofdenatuur,maar
speeltookeenbelangrijkerol
inhetstedelijkgebied.Albert
Burggraaff,beleidsmede-
werkerwaterbijdegemeente
Zeewolde,verteltopwelke
manierwatereenrolspeelt.
belang Van water in het
stedelijk gebied
Albert:“Zeewoldeiseen
leukdorpaanderandvan
FlevolandmetGelderse
trekjes,ookquawateren
waterbeheer.Hetbelangvan
waterinhetdorpkunjeop
velemanierenbenaderen.
Belangrijkdaarbijiswelke
briljeopzet.Eenstedenbouw-
kundige,eenwaterhuishoud-
kundigeoftechnische,een
natuurofrecreatieve,een
sociale,enzovoort.Hetwater
wordtgebruiktvoorvissen,
varen,schaatsen,wandelenen
ontspannenenheeftdaarmee
eenrecreatieveensociale
functieenwaarde.
Deaan-ofafwezigheidvan
(oppervlaktewater)watermet
dedaarbijbehorendefysieke
enemotioneleverschillen
bepalendeidentiteitvaneen
omgeving.Dewatergangen
endijkengevenreliëfaanhet
landschap.Doordebeperkte
gebruiksmogelijkhedenis
erruimtevooreengroene
aankledingeneenzekere
vormvannatuur.Ditwordt
doorveelmensenalspositief
ervaren.”
Alhetwaterindedorpen
enstedenvraagtookom
onderhoud.IetswatAlbert
Burggraaffkanbevestigen.
“Waterkanookongemakken
metzichmeebrengen.Met
(oppervlakte)waterinde
bebouwdekomintroduceer
jehetgevaarvanverdrinking.
Daaromishetbelangrijk
dathetwaterzichtbaar
wordtgehoudendoorhet
verwijderenvanderietkraag.
Eenprijzigeactiviteitdoorde
onbedwingbaregroeikracht
vanhetrietindeze
voedselrijkepolder.Daarnaast
verzameltzichtegende
keringenallerleizwerfvuil.Als
datnietwordtopgeruimddan
wordthetsneleenbende.”
water en natuur
Naastwaterspeeltnatuur
ookeenbelangrijkerolin
factorindebelevingvan
mensenbijhunleefomgeving.
Hoegaanwaterennatuur
sameninZeewolde?Albert
Burggraaff:“Echtenatuuren
natuurontwikkelingbestaat
indebebouwdekomniet.Als
denatuurbeheerdershetal
nieteenszijnoverwatechte
natuurisingrotegebieden
zoalsdeOostvaardersplassen
hoezoudiediscussieerdan
uitzienindebebouwdekom.
Denatuurdieaanwezigisop
dewaterlichamen(dijken,
watergangen,sloten,greppels
enwadi’s)isdanookmeer
eenbonteverzamelingvan
gewensteinteressanteplanten
endieren.Doordeeisen
diedediversegebruikers
aandezewaterlichamen
stellenontstaateenmooi
enbontpalletaanbiotopen
endaarmeeplanten-en
dierensoorten.”
ALbErT burGGrAAFF: “het water wordt gebruikt Voor Vissen, Varen, schaatsen, wandelen en ontspannen en heeFt daarmee een recreatieVe en sociale Functie“
12
watEr En natuur In zEEwoLDEsamenwerking
gemeente en waterschap
Zoweldegemeentealshet
waterschapwerkenaan
goedwaterbeheer.Albert
Burggraaff:“Inopdrachtvan
deinwonersvanZeewolde
werkenwesamenaan
eenprettige,hygiënische
enveiligenederzetting.
Elkeorganisatiedoetdit
vanuitzijneigenspecifieke
(wettelijke)taak.Somsraken
dieelkaar.Opderaakvlakken
proberenweelkaartevinden
enzonderalteveeldiscussie
dattedoenwatgoedisvoorde
inwoners.Deaccountmanager
vanhetwaterschapisdaarin
eenbelangrijkeschakel.Soms
werkenweheelintensief
samenendeanderekeermeer
passief.Ditgaatnietaltijd
evenvlotjesmaardeintentie
endegoedevoorbeeldenzijn
er.Alsgemeenterichtenwij
onsmeeropdevormgeving
endeaankledingvande
waterlichamenenhet
waterschapopveiligheid,
bergingenafvoervanhet
water.”
bewustwording
Langnietaltijdzijninwoners
zichbewustvanhetbelang
vangoedwaterbeheerterwijl
dit,zekerinFlevoland,
noodzakelijkisomtekunnen
wonen,werkenenrecreëren.
VolgensAlbertBurggraaff
ligtditvoordeinwonersvan
Zeewoldetochietsanders.“In
Zeewoldeisgeenspecifiek
onderzoekgedaannaarhet
waterbewustzijnmaargezien
hetbeperkteaantalendeaard
vandevragenenklachten,dat
viadeservicebaliesbinnen
komt,denkikdatdemeesten
inwonerswelwetenwaarom
erwateraanwezigisinhun
woonomgeving.Voorde
bewonersishetbelangrijkdat
zekunnenwonenenleven
ineenprettige,hygiënische
enveiligenederzetting.Via
hetcollectiefvanonder
anderehetwaterschap
engemeentehebbenzij,
bewustofonbewust,de
instandhoudingenhetbeheer
bijdeprofessionalsvanhet
waterschapendegemeente
neergelegd.Zijzijntevreden
overhetwaterbeheergezien
deuitkomstenvandeenquête
dieinhetkadervanhet
Waterplanisgehouden(70%is
tevreden).”
diVersiteit
IsZeewoldeeenecht
waterdorp?AlbertBurggraaff:
“Gelukkignietzouikbijna
willenzeggen.Wijhoudenvan
diversiteitopkleineschaal
endaarmeeonderscheiden
weonsdanookvangrote
plaatsenzoalsAlmere.Binnen
Zeewoldezijnverschillende
milieusherkenbaar.DeHaven
aanderandvanhetcentrum,
hetcentrum,hetoudeen
nieuwepolderdorp,hetdroge
enbosrijkeZeewoldeZuidop
dezandgrond,hetwaterrijke
toekomstigeHaven-en
Waterkwartierenhetwonen
opdedijkinBergkwartier
hoog.Maarallemilieus
hangensamenmetdeaan-of
afwezigheidvanwater.”
13
WILLEM jAcObS: “een Volwassen muskusrat VerZet een kuub Zand per jaar”
14
waarom bestrijden?
Hetiseenprachtigdierom
tezien.Maardoorzijnvele
gravenenwroetenindijken
enofoeverszeergevreesd.
Daardoorishetzelfsindewet
vastgelegddatschadedoor
muskusrattenaandijken
enoeversmoetenworden
voorkomen.WillemJacobs,
muskusrattenbestrijderbij
WaterschapZuiderzeeland
vertelt:“Overalwaarwateris
kunnenmuskusrattenleven.
Nietalleeningroteplassen,
maarookinkleineensmalle
slootjesrondomakkers.De
muskusratismoeilijkopte
sporenomdatzijnholvlak
onderdegrondbevindt.
Weinigmensenkrijgeneen
levendemuskusrattezien.
Vanuitzijnholwerkthijaan
eengangenstelsel.Dein-en
uitgangenzittenonderwater
enzijnzovijftiencentimeter
breed.Zekervoordedijken
eenbehoorlijkeaanslag.De
muskusratplantzichsnel
voort.Ineentijdvanzeven
maandenkrijgteenvolwassen
vrouwtjetweetotdrienesten
metgemiddeldzesàzeven
jongen.Nazesmaanden
kunnendejongenzichzelf
alweervoortplantenDefamilie
breidtzichdusergsneluit.”
schade
Vooralvooragrariërsisde
muskusrateenellende.Naast
hetfeitdathijlandbouw-
gewassenopeetmaakthij
‘valkuilen’voorhetveeende
landbouwmachines.Willem
Jacobs:“Agrariërszijnergblij
metonsenvaakmogenwezo
hetlandop.Minimaaltwee
keerperjaarcontrolerende
bestrijdersallewaterenen
gaanzeopzoeknaarsporen
diedemuskusratachterlaat.
Datisookechtnodig.Want
eenvolwassenmuskusrat
verzeteenkuubzandper
jaar.Vooralindeslootjes
rondomdeakkersisdateen
behoorlijkehoeveelheid.”
natuurVriendelijke oeVers
Hetaantalgevangen
muskusrattenisineenjaar
tijdflinkgestegen.Ditheeft
onderanderetemakenmetde
aanlegvannatuurvriendelijke
oevers.“Voordebestrijders
isheteenstuklastigerom
vallenuittezettenbijnatuur-
vriendelijkeovers.Dezeoevers
wordenmisschientweekeer
perjaargemaaid.Hetriet
staatdanookvaakerghoog.
Eentraditionelebeschoeiing
isvooronsmakkelijker
vangen.Ondanksdatwede
muskusratbestrijden,zijn
onzecontactenmetandere
natuurorganisatiesgoed.Zij
meldenbijonsalszesporen
zienvaneenmuskusrat.
Andersomlatenwijwetenals
wijbijzonderefloraenfauna
tegenkomen.Zohoudenwe
elkaargoedopdehoogte.”
hoe het begon Het begon ongeveer een eeuw
geleden met een boheemse
graaf, die na een jachtreis
door Alaska thuiskwam met vijf
donkerbruine pelsdiertjes. Hij
liet ze vrij in de vijver op zijn
buitenverblijf en toen hij een
jaar later de jacht weer eens
oppakte, wist hij er moeiteloos
dertig om te leggen. Het bleek
een fractie van het totale aantal
dieren. Deskundigen schatten
dat er tien jaar later, in een
straal van honderd kilometer
van het adellijke landgoed,
zo’n twee miljoen muskusratten
leefden. Zo heeft de muskusrat
Europa veroverd. Met alle
gevolgen van dien.
waaroM Is DE Muskusrat zo scHaDELIjk?
willem jacobs: “Ondanks dat we de muskusrat bestrijden, zijn Onze cOntacten met andere natuurOrganisaties gOed”
15
rOb NIEuWENHuIS:“het is onZe taak als waterschap om de agrarische sector goed te inFormeren”
waterschapZuiderzeeland
heeftverschillendedoelenop
hetgebiedvanwaterkwan-
titeitenwaterkwaliteit.
Belangrijkewaterkwaliteits-
doelstellingenkomenvoort
uitdeEuropeseKaderrichtlijn
Water.RobNieuwenhuisis
beleidsadviseurwaterbij
WaterschapZuiderzeeland,
enonderanderebetrokkenbij
verschillendegebiedsproces-
sen,waarbijhetwaterschap
metdelandbouwkijkt
watdeknelpuntenzijnen
hoedaargezamenlijknaar
eenoplossingkanworden
gewerkt.
deltaprogramma
agrarisch waterbeheer
RobNieuwenhuis:“LTO
Nederlandheefthet
DeltaprogrammaAgrarisch
Waterbeheer(DAW)opgesteld,
omdatzijzichalssector
ookmedeverantwoordelijk
voelenvoorhetbehalenvan
waterdoelenenzijdaarook
verderestappeninwillen
zettenalssector.HetDAW
isondertekenddoorhet
MinisterievanI&M,IPOen
deUnievanwaterschappen.
InhetDAWstaatbeschreven
hoeverschillendepartijen
inNederlandopdatgebied
kunnensamenwerken.Voor
hetwaterschapsluithet
initiatiefvanLTOgoedaanbij
degebiedsprocessendiewijal
organiseren.”
start in FleVoland
AlsstartinFlevoland
heefthetwaterschapin
februarisamenmetLTOeen
kennisdaggeorganiseerd.
RobNieuwenhuis:“Tijdens
dezedaghebbenwegekeken
naardekansenommet
anderemanierenvan
bodembewerkinghetbodem-
enwatersysteemminderte
belasten.Naaraanleiding
daarvaniserterplekkeeen
stuurgroepopgerichtmet
daarindebelangrijkste
partijen.Destuurgroepgaat
kijkenwatvoorFlevoland
zinvolis.Allepartijenhebben
deintentieuitgesprokente
willensamenwerkenomte
komentotoplossingendie
goedzijnvoordelandbouwen
hetbodem-enwaterbeheer.”
twee sporen
Omregionaleinvullingte
gevenaanhetDAWworden
ertweesporenbewandeld.
Alseerstewordtsamen
metagrariërsgezochtnaar
concreteprojecten.Hetdoel
vandezeprojectenisomte
latenziendathetloontom
teinvesterenineenbetere
bodemengoedwaterbeheer.
Daarnaastwordtereenbreder
programmaopgesteldvanuit
destuurgroepwaarbijerinput
gevraagdwordtvanmeerdere
partijen.Ookbijvoorbeeld
jongerenenkennisinstituten
wordendaarbijbetrokken.
doel Voor het waterschap
Voorhetwaterschapis
deverbeteringvande
waterkwaliteiteenbelangrijke
redenommeetedoeninhet
DAWprogramma.Voorhet
waterschapishetbelangrijk
datbepaaldevervuilingsbron-
nenzoveelmogelijkbeperkt
worden.RobNieuwenhuis:
“Danmoetjetochookgaan
kijkennaardeagrarische
sector.Jehebthetdanover
nutriëntenenbestrijdings-
middelen.Wewillengraag
samenmetdesectorkijken
naarreëlemaatregelenen
oplossingen.Hetzit‘mvaak
ookinkennisoverdracht.
Bijvoorbeeldalsjehethebt
overerfaspoeling.Hetisonze
taakalswaterschapomde
sectorgoedteinformerenover
degevolgenvanbijvoorbeeld
hetafspoelenmeteenspuit
opheterf.Endaarnaast
werkenwijgraagsamen
metdesectoromtelatezien
datalternatievemethoden
voordeelkunnenbieden
dievoordeagrariergoed
toepasbaarzijn.”
samenwerking
Samenwerkingisbijhet
DAWhetbelangrijkste.Rob
Nieuwenhuis:“Wemoeten
alsgezamenlijkepartijen
kansenvoorverbetering
gaanzien.Doorsamenop
tetrekkenbiedtdatook
meermogelijkhedenvoor
bijvoorbeeldsubsidie-
aanvragen.Debundeling
vanonzekrachtenbiedtop
meerderefronten
voordelen.”
DELtaproGraMMa aGrarIscH watErbEHEEr‘GEzaMEnLIjk zoEkEn naar opLossInGEn’
“Voor het waterschap is de Verbetering Van de waterkwaliteit
een belangrijke reden om mee te doen in het daw programma”
16
aGrarIErs En natuur: ‘uIt DE sFEEr Van DE poLarIsatIE’bij de tafel van Zuiderzeeland zetten we mensen om de tafel en bespreken
we een actueel thema. deze keer is het thema landbouw versus natuur.
we vroegen daarom arnold michielsen (voorzitter lto noord, provincie
Flevoland en akkerbouwer in dronten), jaap naaktgeboren (heemraad bij
waterschap Zuiderzeeland namens ongebouwd en voormalig akkerbouwer
in de noordoostpolder) en jan nieuwenhuis (heemraad bij waterschap
Zuiderzeeland namens water, wonen en natuur en projectleider bij de
gemeente Zeewolde) om aan te schuiven.
alsArnoldMichielsenvertelt
wathijdoet,combinatievan
akkerbouwerenbestuurder,
merktJanNieuwenhuis
lachtendop:“Eenechte
vergaderboer.”Desfeeris
ontspannen,detegenstel-
lingengering,debereidwil-
ligheidomsamentewerken,
inhetbelangvanlandbouw
(water)ennatuurgroot.
ArnoldMichielsen:“Erbestaat
volgensmijgeentegenstelling
tussenagrariërsennatuur.
Deagrariërleeft,werkten
woontindenatuur.Denatuur
bepaaltvooreenbelangrijk
deelzijninkomen.”Jan
Nieuwenhuis:“Voormijis
denatuuronmisbaar.”Jaap
Naaktgeboren:“Daarzijnwe
hetgauwovereens.”Klaar,
eindegesprek?
Nee,datookweerniet.
Naaktgeboren:“Ikvinddat
inonsbestuurdeagrarische
belangengenoegaandacht
krijgen,maarikvindweldat
ikdaaralertopmoetblijven.
Ikmoetblijvenuitleggen
datdeagrarischesecrtor
heelbelangrijkis.Ikmerk
regelmatigdatdeaandacht
somsdreigtwegtezakken.”
Michielsen:“Datheeftvolgens
mijallestemakenmet
onwetendheid.”Nieuwenhuis:
“Onwetendheidweetikniet,
hetismeereenkwestievaner
anderstegenaankijken.”
Outoftheblueontstaateen
discussietussenNaaktgeboren
enMichielsenoveronderwa-
terdrainage.Nieuwenhuis
enikzakkenwatonderuit
enconstaterendatookde >
ArNOLD MIcHIELSEN “we Zien ook dat weideVogels Zich aanpassen en eigenlijk akkerVogels worden.”
17
agrariërshetnietaltijdeens
zijn.WaarMichielseninde
Flevopoldereenproefproject
wilmetpeilgestuurde
drainage,isNaaktgeboren
ervanovertuigddatdithier
geenhaalbarekaartis:“De
ondergrondisdaarongeschikt
voor.”Wemogenweer
meedoen!
oostVaardersplassen
Alsjeovernatuurpraat,
komthetgesprekalsnel
opdeOostvaardersplassen.
Naaktgeborenisdaar
duidelijkover:“Eenverschrik-
kelijkproject.Hetiseengrote
onkruidbende,afgebroken
bomen,enbeestendieervan
natureniettuishorenendie
nergenskunnenschuilen.
Bovendienkanhetpubliek
bijnanergenskomen,ener
dusooknietvangenieten.Ik
vindhet‘natuurtje’spelen.”
Nieuwenhuis:“Hetiswel
grappig.In1981liepikstage
bijdeRijksdienstvoorde
Ijsselmeerpolders.Toenwas
degedachtenvormingrondde
Oostvaarderplasseninvolle
gang.Erwastoengeensprake
vandieenormeaantallen
dieren.”
Michielsen:“Nulijkende
Oostvaarderplassenneteen
steppe.Maardatkanjeheel
eenvoudigaanpassen.Maak
watmoerasachtigegebiedjes.
Koeienhoudennietvan
‘nattevoeten’.Daardoor
krijgtanderenatuurkans
zichteontwikkelenen
neemtdebiodiversiteittoe.”
Hijvoegteraantoedatwij
goedzijninaanleggen,maar
nietinbeheren:“Toende
Oostvaardersplassenwerden
aangelegd,gingmenuitvan
300runderen,inmiddels
lopenermeerdan1000.”
Nieuwenhuisrefereertaan
eenrecenteontmoetingmet
Limburgsewaterschappers:
“Daarisinoverlegmetde
provinciehetaantalsoorten
natuurteruggebrachtvan
negennaardrie:goud,
zilverenbrons.Goudzijnde
EHS-gebieden(ecologische
hoofdstructuur),zilverde
grensgebiedenenbronshet
agrarischnatuurbeheer.
Datgeeftduidelijkheid,het
isandersvaakeendefini-
tiekwestie.Erspelenteveel
verschillendebelangen.
Jemoetookkijkenwaar
behoefteaanis.Almereals
grotestadheeftnuenin
detoekomstbehoefteaan
zogehetenuitloopgebieden.
Maardeallochtoneinwoners
hebbenmeerbaatbijparken,
waarzewillenbarbequen.Zo
moetjegerichtinspelenop
wensenenontwikkelingen.”
kiekendieF
Michielsennoemtsommige
beslissingendiegenomen
wordeninhetbelangvande
natuuronzinnig.“Ermoest
250hectarekomenvoorde
zogehetenkiekendiefcompen-
satie.Dekiekendiefzelfhad
zichallangaangepastenging
gewooneldersfourageren.”
Naaktgeboren:“Ikvind
sommigelandbouwgebieden
uitstekendgeschiktvoor
natuur.Maarsomsontwikkelt
denatuurzichspontaan.Bij
onsachteriseennieuwetocht
gegegraven,alsjeziethoede
natuurergebuikvanmaakt,
isprachtig.Erzwemmen
zwanenmetjongen,eenden,
meerkoeten,noemmaarop.
Deoeverbegroeitprachtig.
Hetkanduswel.”Michielsen:
“Wezienookdatweidevogels
zichaanpasseneneigenlijk
akkervogelsworden.”Devraag
isofagrariërsgenoegrekening
houdenmetdenatuurbij
hunwerk.Naaktgeboren:“De
meestewel,maarhetiswel
verschillend,deeenploegt
netjesomnestenheen,terwijl
deanderseroverheenwalst.
Erzijnerookdienesten
jAAP NAAKTGEbOrEN:“soms ontwikkelt de natuur Zich spontaan”
18
netjesverleggenalszemoeten
frezen.”
LachendvoegtMichielsen
eraantoedatalserdan
kleintjeszijneenvoskomt,
diehetnestleegeet.Gelukkig
gebeurtdatnietaltijd.
Nieuwenhuis:“Tochkanniet
wordenontkenddatjuist
doorintensiveringvande
landbouwdesoortenrijkdom
alsgeheelisafgenomen”.
akkerranden
Gaandeweghetgesprek
komthetophetakkerran-
denproject.Eenprojectdat
gaatstoppen.Doodzonde,
wantmeerdan100agrariërs
dedeneraanmee.Zewijten
ditaandehogegrondprijzen.
Michielsen:“Eenhectare
landbouwgrondinFlevoland
doet80.000euro.Boerendie
meedoenmethetakkerran-
denprojectkunneneendeel
vandeakkernietgebruiken.
Alszedatgecompenseerd
krijgen,willenzewelmee
doen.Demaatschappij
moeterookwatvoorover
hebben.Zehoevenerniet
aanteverdienen,maar
moetenwelhunkosteneruit
hebben.”Nieuwenhuis:
“Volgensmijliggenerinhet
kadervandevergroening
vanhetGemeenschappelijk
Landbouwbeleidookkansen
indesamenwerkingmet
natuurorganisaties.”
gewasbescherming
Regelmatigzijnergeluiden
tehorendatdeFlevolandse
waterennogteveelgewas-
beschermingsmiddelen
bevatten.Naaktgeboren:“De
landbouwkrijgtdaaraltijd
deschuldvan,terwijlhetook
eennatuurlijkproceskanzijn,
bijvoorbeeldmineralisaties
vanstikstofoffosfaatdat
vrijkomtuitdebodem.
Michielsen:“InIlpendamzit
eenboerdieallesmetdeboot
moetdoen,koeienvervoeren,
etc.Inhetwaterzitheelveel
fosfaat,terwijlhijdaarpart
nochdeelaanheeft.Blijktdat
ditnogstamtuitdetijdvan
dewalvisvaarders.Hetafval
gingallemaalhetwaterinen
datisdeelsindeondergrond
achtergebleven.Devraag
blijftaltijd:watkomteruit
delandbouwenwatuitde
natuurzelf?”Naaktgeboren:
“Dehandeldoeterheelveel
aanomtevoorkomendater
teveelbestrijdingsmiddelen
wordengebruikt.Zezorgen
voorgoedevoorlichtings-
bijeenkomsten,vaakook
samenmetonswaterschap.”
Nieuwenhuis:“Hetisvooral
vanbelangwelkeeisende
inkopersvangrotesuper-
marktketenszoalsAlbert
HeijnendeLidlstellen.Zij
hebbenmeerinvloeddan
dewetgever.Zijwillengeen
productenmetbestrijdings-
middelen.Eennanogram
meerofminderopdespinazie
kanhetverschilmaken.Je
zietweleenssperziebonenuit
Egypteliggenindeschappen,
noudielaatikmeestalmaar
liggen.”
synergie
VolgensNieuwenhuismoeten
weafvandestrakkefunctie-
scheidingtussenlandbouw
ennatuur.Erzijnvolgens
hemveelsynergievoordelen
tebehalen.“Bijvoorbeeld
doorgrasuitnatuurgebieden
tehalenofnatuurgebieden
telatenbegrazen.Jemoet
combinatiesmaken.
Natuurorganisatieszoeken
ooknaarverdienmodellen.
Ikwaszekergeenfanvan
devorigestaatssecretairs
Bleker,maaropdatvlakzijn
natuurorganisatieswakker
geschud.”
jAN NIEuWENHuIS: “er kan niet worden ontkend dat door intensiVering Van de landbouw de soortenrijkdom als geheel is aFgenomen”
19
Postbus 229 - 8200 AE LelystadLindelaan 20 - 8224 KT Lelystad
T (0320) 274 911 F (0320) 247 919
VEILIGHEIDVoLDoEnDE watErscHoon watErwaterschap ZuiderZeeland
