Netwerken als hefboom voor slachtoffers van verkeersongelukken Bachelor sociaal werkPraktijkonderzoek: onderzoeksrapportacademiejaar: 2013-2014

Docenten: Britt Dehertogh, Ellen Schryvers en Hilde Maelstaf

Evy Gené, Birgit Deboel, Laura van Loon en Kim Van den Bergh

InhoudstafelProbleemstelling....................................................................................................................................4

1

HOOFDSTUK 1: De sociale netwerkmethode.........................................................................................6

1.1. Inleiding.......................................................................................................................................6

1.1.1. Indicaties en contra - indicaties om deze methode te gebruiken.........................................6

1.2. Geschiedenis/ historisch perspectief...........................................................................................7

1.2.1. Technologische ontwikkelingen............................................................................................7

1.3. Omgaan met een problematische situatie...................................................................................7

1.4. Structurele kenmerken van netwerken.......................................................................................9

1.5. Functionele kenmerken.............................................................................................................10

1.6. Samenstelling netwerken..........................................................................................................11

1.7. Obstakels van het sociaal netwerk............................................................................................12

1.8. Technieken................................................................................................................................13

1.8.1. Boomtechniek.....................................................................................................................14

1.8.2. ecogram..............................................................................................................................14

1.8.3. De methode MantelScan....................................................................................................14

1.8.4. De methode Maastrichtse Sociale Netwerk Analyse (MSNA).............................................15

1.8.5. De methode Natuurlijk een netwerkcoach.........................................................................15

1.8.6. De methode Familie als Bondgenoot (FAB)........................................................................15

1.8.7. Eigenkrachtconferenties (EKC)............................................................................................15

HOOFDSTUK 2: Privacywetgeving.........................................................................................................18

2.1. Voorwaarden waaronder persoonsgegevens verwerkt mogen worden....................................19

2.2. Omgaan met de persoonsgegevens..........................................................................................19

HOOFDSTUK 3: Activering....................................................................................................................21

3.1. Begrip activering........................................................................................................................21

3.2. visies op activering....................................................................................................................21

3.2.1. individuele disciplinering....................................................................................................22

3.2.2. Moralisering.......................................................................................................................22

3.3. Activering in de praktijk.............................................................................................................23

3.3.1. Reflectieve en restrictieve activering..................................................................................24

3.4. Kritiek op activering...................................................................................................................25

HOOFDSTUK 4: trajectbegeleiding.......................................................................................................26

4.1. Betekenis trajectbegeleiding.....................................................................................................26

4.2. Het proces.................................................................................................................................26

4.3. Taken van de trajectbegeleider.................................................................................................27

4.4. Organisaties...............................................................................................................................27

2

HOOFDSTUK 5: Doelgroep....................................................................................................................29

5.1. Een verkeersslachtoffer.............................................................................................................29

5.1.1. Niet – aangeboren hersenletsel (NAH)...............................................................................30

5.1.2. Psychologische gevolgen....................................................................................................31

5.1.3. Stappen in het traject naar werk........................................................................................31

HOOFDSTUK 6: Onderzoeksmethodologie...........................................................................................33

HOOFDSTUK 7: Empirisch onderzoek...................................................................................................36

7.1. Inspiratiedag..............................................................................................................................36

7.1.1. Het gebruik van de netwerkmethode voor de inspiratiedag.............................................36

7.1.2. Belevenissen van de inspiratiedag......................................................................................38

7.1.3. Omgaan met de privacywetgeving.....................................................................................39

7.1.4. Mogelijke hindernissen van de netwerkmethode..............................................................40

7.1.5. Toepasbaarheid binnen de werking....................................................................................41

7.1.6. Aandachtspunten voor VZW Rondpunt..............................................................................41

2. Intervisie.......................................................................................................................................43

7.2.1. Toepassing van de netwerkmethode..................................................................................43

7.2.2. Rapportering aan collega’s.................................................................................................44

7.2.3. Hindernissen van de netwerkmethode...............................................................................44

7.2.4. Interessante zaken..............................................................................................................45

7.2.5. Opleiding of volgende intervisies........................................................................................45

Conclusie..............................................................................................................................................47

Bijlagen.................................................................................................................................................51

Bijlage 1: Overzicht verschillende methodes....................................................................................51

Bijlage 2: Ecogram...........................................................................................................................52

Bijlage 3: Mantelscan.......................................................................................................................53

Bijlage 4: interviews.........................................................................................................................56

Bijlage 5: CV......................................................................................................................................60

Literatuurlijst........................................................................................................................................61

3

Probleemstelling

Volgens statistische gegevens uit 2013, waren er 29 220 arbeidsgehandicapte

werkzoekenden in Vlaanderen. Deze cijfers werden verzameld door VDAB. (VDAB, 2011)

Het weer aan het werk gaan na een verkeersongeval blijkt geen sinecure. In sommige

gevallen kan men na het ongeval weer aan het werk in de oude werkomgeving, mits een

paar aanpassingen. Dit kan dan besproken worden met de werkgever. Toch is dit niet voor

iedereen een oplossing. Wanneer een baan op de reguliere arbeidsmarkt te moeilijk is

geworden na het ongeval zijn er ook sociale werkvoorzieningen, waar men ten rade kan

gaan. (VZW Rondpunt, nd. ) VZW Rondpunt kwam meermaals in aanraking met personen

die moeilijkheden ondervonden in het zoeken van werk, na een verkeersongeval. Hierdoor

werd het project ‘support @ work’ opgericht. Zij richten zich op de begeleiding van

verkeersslachtoffers, veroorzakers en nabestaanden. Tijdens de begeleiding heeft men

ondervonden dat het inzetten van het eigen netwerk, zowel professioneel als persoonlijk, een

bijdrage kan leveren bij het vinden van een job. Zo werd niet enkel de naaste familie van de

cliënt betrokken maar ook ex-werkgevers, vrienden, oud-collega’s, etc. Dit bleek te werken

en op basis van dit succesverhaal integreerden ze de sociaalnetwerkmethode binnen de

begeleiding. VZW Rondpunt inspireert andere organisaties om deze methode te hanteren

door middel van inspiratiedagen. (Pieter Sergoris, persoonlijke communicatie, nd.) Onder

sociaalnetwerkmethode verstaat men het volgende: “ De sociaalnetwerkmethode is de

methode die het effectieve draagvlak van de cliënt – wat betreft steunende sociale contacten

– versterkt. “ (De Mönnink, 2012)

In samenwerking met VZW Rondpunt, zal volgende vraag onderzocht worden: “Hoe ervaren

de deelnemers de inspiratiedag en hoe zetten ze dit om in praktijk?” Dit wordt onderzocht

door middel van inspiratiedagen en een intervisie. Een inspiratiedag wordt georganiseerd

door VZW Rondpunt voor organisaties als VDAB, GOB en GTB om de netwerkmethode te

introduceren. De inspiratiedag zal zowel theoretische als praktische kennis bevatten. De

theorie wordt uitgelegd en verduidelijkt aan de hand van praktijkvoorbeelden. Daarna gaan

de sociaal werkers met enkele oefeningen aan de slag om de methode tastbaar te maken.

Vervolgens hebben de deelnemers een aantal maanden de tijd om de methode te integreren

binnen de algemene hulpverlening. Ervaringen worden gedeeld tijdens een

intervisiemoment. In functie van het onderzoek trachten we een algemeen beeld te krijgen

over de onderzoeksvraag.

4

Om een sluitend antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag, werden er nog enkele

deelvragen toegevoegd. Deze vragen zijn hieronder terug te vinden:

1. Wat kan de netwerkmethodiek betekenen voor de hulpverleners van de organisaties

die deelnamen aan de inspiratiedag?

2. Wat zijn hindernissen en beperkingen van de methode?

3. Wat zijn indicaties om de netwerkmethode te hanteren?

4. Wat zijn tegen-indicaties om de netwerkmethode niet te gebruiken bij de doelgroep?

Het onderzoeksrapport is stapsgewijs opgebouwd. Volgend op de probleemstelling komt de

literatuurstudie. Hier wordt wetenschappelijk theoretische kennis beschreven op basis van

bestaande literatuur. De onderzoeksvraag was de basis om enkele kernthema’s te

selecteren: sociaalnetwerkmethode, privacy, activering, trajectbegeleiding en doelgroep.

Daarna komt het hoofdstuk onderzoeksmethodologie aan bod. Hier wordt de keuze van de

methode toegelicht. Nadien volgt het empirisch onderzoek, waarin de interviewvragen

worden verwerkt. Het laatste hoofdstuk bevat de conclusie van het onderzoeksrapport.

5

HOOFDSTUK 1: De sociale netwerkmethode

1.1. InleidingBij VZW Rondpunt wordt er gebruik gemaakt van de sociaalnetwerkmethode, om dit te

kunnen kaderen volgt een verdieping van dit thema.

Een netwerk is “een groepering van mensen met wie één persoon (de centrale actor) min of

meer duurzame banden onderhoudt voor de vervulling van noodzakelijke levensbehoeften.”

(Hendrix, 1997) Naast de term sociaal netwerk gebruikt men ook wel eens de term

steunsysteem. Dit systeem heeft als doel het probleemoplossend denken te versterken. (De

Mönnink, 2012) De cliënt wordt de centrale actor genoemd, waarbij men zich focust op het

sociaal netwerk van de persoon in kwestie. De contacten uit zijn netwerk heeft hij nodig voor

het vervullen van zijn basisbehoeften, zoals emotionele steun, waardering, sociaal contact,

praktische steun, etc. Men tracht het sociaal netwerk in te zetten voor een latere

tewerkstelling. ( Encyclo, 2012)

Het sociale netwerk van de cliënt bestaat uit zijn ruime omgeving. Familie, vrienden, partner,

buren, (ex) – werkgevers, collega’s, (ex) – klasgenoten, hulpverleners kunnen allemaal deel

uitmaken van het netwerk. Tijdens het leven komen er mensen bij het netwerk of verlaten

mensen het netwerk van de persoon (Klein Kranenberg; Van Dongen, nd). Het sociaal

netwerk kan de cliënt ondersteunen en een bijdrage leveren aan de oplossing van diens

probleem.

Mensen met een psychische aandoening, ziekte of beperking hebben over het algemeen

een beperkter netwerk. Hierdoor komen zij sneller in een sociaal isolement terecht en zijn er

minder ondersteuningsmogelijkheden voor de cliënt. (Sok; Royers & Van Der Veen, 2013)

1.1.1. Indicaties en contra - indicaties om deze methode te gebruiken.

Er zijn enkele situaties waarin de netwerkmethode kan worden toegepast. De cliënt geeft

aan dat hij zich eenzaam voelt en weinig contact heeft. Hierdoor komt de persoon in een

sociaal isolement terecht. Een andere situatie kan zijn dat de cliënt aangeeft dat er geen

evenwicht is binnen de verhoudingen van het netwerk. Toch is het niet voor iedere cliënt

aangewezen om het netwerk te gebruiken. Wanneer de cliënt, het netwerk niet wenst te

activeren, wordt deze methode uitgesloten. (de Mönnink, 2012) Binnen de psychologie wordt

de ideale cliënt omschreven als YARVIS. Dit is een jonge, aantrekkelijke, rijke, verbale,

intelligente en sociale persoon. In de praktijk komt dit zelden voor. (Brysbaert, 2009)

6

Wanneer de cliënt aan geen enkele voorwaarde voldoet zal de netwerkreflex geen effectieve

hulpverlening kunnen bieden.

1.2. Geschiedenis/ historisch perspectiefAl generaties lang heeft iedere persoon mensen om zich heen nodig om zijn basisbehoeften

te vervullen… Netwerken bestaan dus al vanaf het begin van de mensheid, maar doorheen

de tijd verandert deze voortdurend van vorm en belang. Elementen die deze veranderingen

beïnvloeden zijn onder andere tijd, plaats, maatschappij, cultuur en klasse. (Hendrix, 1997)

1.2.1. Technologische ontwikkelingen

De stijging van technologische ontwikkelingen heeft een invloed op de evolutie van sociale

netwerken. Een voorbeeld hiervan is het internet. Vroeger bestond het sociaal netwerk van

mensen enkel uit personen in hun directe omgeving. Internet heeft het voor velen mogelijk

gemaakt om hun netwerk uit te breiden. Zo is het mogelijk om contacten te onderhouden met

mensen die veraf wonen of verblijven. Dit wordt ook wel eens een cybernetisch netwerk

genoemd. (Hendrix, 1997). Poldermans (2008) spreekt van digitale netwerken. Dit wil

zeggen dat je niet meer met alle leden van je netwerk in rechtstreeks contact moet staan. Op

deze manier wordt het mogelijk om een netwerk op te bouwen met mensen over de hele

wereld.

Ook de ontwikkeling van medicijnen heeft voor een verandering gezorgd. Denk bijvoorbeeld

aan anticonceptie, die leidde tot minder ongeplande zwangerschappen. Dit maakt dat de

gezinnen minder groot werden en daardoor ook het netwerk van mensen ging verkleinen. Bij

ouderen heeft dit als gevolg, samen met de vergrijzing, dat het grootste deel van hun

netwerk bestaat uit professionele hulpverleners dan gezinsleden. (Hendrix, 1997)

1.3. Omgaan met een problematische situatie

In deze paragraaf zullen we bekijken welke factoren een invloed hebben op onze

probleemoplossende vaardigheden. Ons persoonlijk netwerk speelt hier ook een belangrijke

rol in. Iedereen wordt namelijk wel eens geconfronteerd met stressoren. De manier waarop

we hiermee omgaan is daarbij erg van belang. Wanneer we zelf niet vaardig genoeg zijn om

onze problemen op te lossen is het dus van belang om over een goed sociaal netwerk te

beschikken. Hendrix (1997) geeft 6 factoren die ons in het proces van omgaan met onze

problemen gaan beïnvloeden:

De eerste factor zijn de doelstellingen, behoeften en waarden. Welke doelstellingen we voor

onszelf hebben opgesteld en naar welke waarden we leven, heeft een invloed op de manier

7

waarop we met problemen omgaan. Ter verduidelijking een voorbeeld: Mevrouw X heeft net

haar man verloren. Ze heeft altijd al weinig belang gehecht aan haar vrienden en familie.

Haar man was de enige belangrijke persoon in haar leven. Dit maakt dat ze weinig tot geen

steun zal zoeken bij haar sociaal netwerk, waardoor ze anders omgaat met de verwerking

van haar verdriet. (Hendrix, 1997)

Het probleemoplossend vermogen is het tweede element die een invloed zal uitoefenen. Dit

is een zeer ruim begrip. Het gaat dan ook over de sociale vaardigheden waarover de

persoon beschikt, de lichamelijke en geestelijke gezondheid, het zelfvertrouwen, etc. Als

iemand een goed probleemoplossend vermogen heeft, zal die persoon makkelijker terug zijn

leven kunnen leiden. Wanneer iemand niet beschikt over deze vaardigheid zal hij het

moeilijker hebben de draad weer op te nemen. (Hendrix, 1997)

De eerste twee beschreven factoren zijn elementen die zich afspelen binnen het individu

zelf. Volgende twee factoren spelen zich in de directe sociale omgeving af.

De derde factor wordt compenserende omstandigheden genoemd. Hierbij gaat het om alle

factoren die het leed van de persoon wat verzachten. Het kan gaan om een hobby, materiële

factoren, iets wat men graag doet of waar men veel steun van kan krijgen. Ook dit heeft

invloed op de manier waarop men met stressoren omgaat. Een ondersteunende of

belemmerende sociale omgeving kan ervoor zorgen dat de centrale actor goed met zijn

stressor omgaat, maar kan er tegelijkertijd ook voor zorgen dat het misloopt. Zo kan het

gezin voor sommigen eerder een ondersteunende omgeving zijn, terwijl het voor anderen

juist een belemmerende omgeving is. Ook sociale instanties zoals bijvoorbeeld het JAC

kunnen zowel een ondersteunende als belemmerende rol innemen. (Hendrix, 1997)

De maatschappelijke achtergrond is de vijfde factor die een invloed kan hebben. De manier

waarop personen met hun stressoren omgaan kan beïnvloed worden door de omgeving

waarin men leeft. Als het in de omgeving gebruikelijk is om je problemen te negeren, is de

kans zeer groot dat ook de centrale actor dit gedrag zal overnemen en op deze manier met

zijn stressoren zal omgaan. Dit heeft te maken met de opvoeding van de persoon. Ook de

persoonlijke levensgeschiedenis is van belang in het omgaan met een stressor. Je coping

mechanisme zal aangepast worden als een bepaalde gebeurtenis zich herhaalt. Dit zal het

verwerkingsproces beïnvloeden. (Hendrix, 1997)

Zowel de maatschappelijke achtergrond als de persoonlijke levensgeschiedenis hebben een

invloed op de volgende vier factoren, namelijk: doelstellingen, behoeften en waarden,

probleemoplossend vermogen, compenserende omstandigheden en als laatste op de

ondersteunende of belemmerende sociale omgeving. (Hendrix, 1997)

8

Al deze factoren bepalen hoe we de stressor waarnemen, het beleven en ermee omgaan.

De persoonlijke levensgeschiedenis heeft betrekking op het netwerk. De betekenis die

mensen hieraan geven zal bepaald worden door hun doelstellingen en hun

probleemoplossend vermogen. Ter verduidelijking wordt er een voorbeeld gegeven. Een

persoon is ervan overtuigd, zijn problemen zelf te kunnen oplossen, waardoor hij

onafhankelijk is. Wanneer de persoon hulp nodig heeft, zal hij afhankelijker zijn van zijn

netwerk. (Hendrix, 1997)

1.4. Structurele kenmerken van netwerkenHoe ons sociaal netwerk in elkaar zit en aan de hand van welke kenmerken het kan bekeken

worden, wordt besproken in het volgende hoofdstuk.

Structurele kenmerken zijn kenmerken die verwijzen naar de vorm van het netwerk. Het zijn

volgens Schroots (2002) objectieve kenmerken van een sociale relatie. Het sociaal netwerk

kan worden verdeeld in 3 groepen namelijk onder familie en vrienden, kennissen en onder

de professionele hulpverlening (De Mönnink, 2012). We kunnen netwerken beschrijven aan

de hand van structurele kenmerken zoals (Hendrix, 1997 en Schroots, 2002) :

Het eerste structurele kenmerk is de samenstelling. De focus ligt op de leden van het sociaal

netwerk. Dit kenmerk gaat hand in hand met de netwerkomvang. Hierbij wordt gekeken naar

aantal leden van het sociaal netwerk. De onderlinge afhankelijkheid is het tweede kenmerk.

Hier onderzoekt men de onderlinge afhankelijkheid tussen leden. Frequentie van contact

wordt ook besproken bij de structurele kenmerken. Het zegt namelijk iets over het sociaal

netwerk wanneer de centrale persoon en het netwerk niet veel met elkaar in contact komen.

De bereikbaarheid is het volgende kenmerk. In de moderne samenleving woont een sociaal

netwerk vaak niet meer dicht bij elkaar. Vandaar zal je voor bepaalde zaken moeten rekenen

op andere mensen die deel zullen gaan uitmaken van het netwerk. Toch is het zo dat er

vaak intimiteit heerst op afstand door technologische ontwikkelingen.

Schroots (2002) spreekt hier ook van de geografische nabijheid. Als voorlaatste kenmerk is

er de variatie. Bij variatie worden volgende punten verstaan: variatie in geslacht, leeftijd,

scholing en burgerlijke stand van de personen in het netwerk van de cliënt. Hoe gevarieerder

de personen in de cliënt zijn netwerk, hoe gevarieerder het sociaal netwerk zal zijn. Als

laatste wordt de dichtheid besproken. Wat is de intensiteit van de onderlinge verbondenheid

binnen het netwerk? Opnieuw is de huidige westerse samenleving een belangrijk

aandachtspunt. Zoals al vermeld werd is er vaak sprake van een beperkt netwerk. Wanneer

er zich een probleem voordoet, zou het er voor kunnen zorgen dat de cliënt er alleen voor

zou staan. Verder zorgt het ‘kleine’ netwerk er ook voor dat er meer druk ontstaat op die

beperkte kring. Een voorbeeld zou kunnen zijn dat een gezinslid een niet- aangeboren

9

hersenletsel (NAH) heeft. Alle aandacht gaat dan naar dat gezinslid en de leden van zijn

netwerk zullen alles op alles moeten zetten om er te zijn voor die persoon. Wanneer de

verschillende leden van het netwerk samenwerken om de persoon met het NAH te steunen,

kan dit zeker positief bekeken worden. De onderlinge betrokkenheid is dus een belangrijke

vorm van steun. (Hendrix, 1997; Schroots, 2002) Een laatste structureel kenmerk is

Voldoende omvang. Je netwerk inschakelen in een bepaalde situatie is in de huidige

westerse samenleving niet makkelijk. Dit komt doordat er vaak sprake is van een beperkt

netwerk en er een grote mobiliteit heerst.(De Mönnink, 2012).

1.5. Functionele kenmerkenOm ons sociaal netwerk en diens functie beter te leren begrijpen, worden in dit hoofdstuk de

functionele kenmerken besproken.

Deze kenmerken worden als subjectief beschouwd omdat ze de betekenis weergeven die

het sociaal netwerk heeft voor de centrale actor. (Schroots, 2002)

Hendrix (1997) en Hosman (1996) geven 8 functies van netwerken weer:

Allereerst is er de emotionele steun. Hierbij gaat het vooral om de aandacht, liefde en

betrokkenheid die iemand krijgt van zijn sociaal netwerk. Wanneer personen een probleem

ervaren, of te maken krijgen met stressoren, hebben ze vaak behoefte aan anderen die met

hen meeleven. Wanneer het sociaal netwerk de centrale actor laat voelen dat hij begrepen

wordt en het verdriet geaccepteerd wordt, ervaart hij emotionele steun van het netwerk. Een

tweede functie is de cognitieve steun. Deze functie helpt de centrale actor om informatie en

feedback te verkrijgen. Waardering is de derde functie. Deze functie is vooral van belang

wanneer de centrale actor te maken krijgt met stressoren. Het is dan belangrijk om

bevestiging en waardering te krijgen van het sociale netwerk. Normen, gedragsadviezen en

voorbeelden kunnen de centrale actor helpen moeilijke keuzes te maken. De normatieve

steun is daarom een belangrijke functie. Het helpt de centrale actor zich juist te gedragen en

op die manier afwijzing te vermijden. Eigen aan het mens-zijn is dat we nood hebben aan

anderen. We willen kunnen praten en onze gedachten uitwisselen. Sociaal contact is dus erg

belangrijk. Daardoor geeft het netwerk de persoon het gevoel ergens bij te horen. Het vormt

de identiteit van de persoon. Ook materiële steun is een functie van het sociale netwerk.

Voorbeelden van materiële steun kunnen zijn: geld lenen, onderdak bieden en gereedschap

lenen. Net zoals bij materiële steun, is praktische steun ook een functie van het sociaal

netwerk. Hierbij denken we vooral aan praktische steun zoals op de kinderen letten, helpen

en schoonmaken. De laatste functie is de sociale en maatschappelijke invloed. Leden van

10

het sociaal netwerk kunnen hem hulp bieden bij moeilijkheden en problemen die hij

ondervindt. (Hendrix, 1997; Hosman, 1996; Schroots, 2002)

Volgens Schroots (2002) staan de functionele en structurele kenmerken in nauw verband

met elkaar. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat een persoon niet echt een groot netwerk heeft

omdat deze het gevoel heeft dat hij niet genoeg aandacht of liefde krijgt van zijn netwerk. Dit

houdt dan zowel de netwerkomvang ( structureel kenmerk) als emotionele steun (functioneel

kenmerk) in.

1.6. Samenstelling netwerkenVolgens Hendrix (1997) kan het sociaal netwerk worden onderverdeeld in 3 sectoren,

namelijk de verwanten, vrienden en bekenden en maatschappelijke diensten. De

onderzoekers Renier en Gerris (2003) hebben hier eenzelfde visie op. Ook zij spreken van

de verdeling in 3 sectoren. Een netwerk kan grafisch worden voorgesteld door middel van

een ecogram. Deze wordt later besproken bij de technieken. De grootte en samenstelling

van het sociaal netwerk verschilt per individu.

Bij verwanten gaat het vooral om personen zoals een levenspartner, kinderen, ouders,...

Men kan hierbij spreken over een intieme band. Hierbij speelt de bloedband een belangrijke

rol. Dat er in het familieverband geen keuze is, is kenmerkend. Niemand krijgt de

mogelijkheid om de samenstelling van zijn familie te kiezen. De centrale actor heeft daarom

weinig inbreng in de grootte van dit netwerkdeel. De partner en de grootte van het gezin kan

wel gekozen worden. Bovendien is de afstand en nabijheid ook een eigen keuze. Binnen een

ecogram wordt de afstand van de centrale actor bepaald door de relatie tussen de personen.

(Hendrix, 1997; Renier en Gerris 2003)

Vrienden en bekenden zijn personen die geen deel uit maken van de familie, maar met wie

de centrale actor regelmatig contact heeft. Bekenden zijn bijvoorbeeld buren, collega’s,... In

dit netwerkdeel kunnen de personen door de centrale actor zelf gekozen worden, in

tegenstelling tot de verwanten. Daarom is deze deelgroep dynamischer dan de verwanten.

(Hendrix, 1997; Renier en Gerris 2003)

Als laatste sector zijn er nog de maatschappelijke diensten. Dit kunnen scholen,

hulpverlening, rechtshulp,... zijn. Het gaat hier om maatschappelijke diensten of instanties

waar de centrale actor regelmatig gebruik van maakt. Het gaat hier echter niet om de

effectieve diensten, maar wel om de contactpersonen/vertegenwoordigers van de diensten.

(Hendrix, 1997; Renier en Gerris 2003)

11

Hieruit kunnen we besluiten dat er een aantal belangen zijn bij het inzetten van het

persoonlijk netwerk. Vertrouwen is hierbij zeer belangrijk. Het is aangewezen om het

persoonlijk netwerk in te zetten wanneer de hulpverlener merkt dat dit een bijdrage kan

leveren binnen de hulpverlening. Wanneer het sociaal netwerk wordt ingezet zal sociaal

isolement dus vermeden kunnen worden, wat dan weer een gunstig effect heeft op de cliënt

en zijn welzijn.

Professioneel netwerk

Volgens Tonkens (2009) is het aandeel van de hulpverlener in een professioneel netwerk

van groot belang en heeft deze vooral een coördinerende rol. Het zijn de leden die hun

capaciteiten en grenzen aangeven. Door de sturende rol van de hulpverlener hebben de

leden van het netwerk minder zeggenschap over de gebruikte methode van de

hulpverlening.

Krachten en hindernissen professioneel netwerk

Door de coördinerende rol van de hulpverlener, wordt het voor de netwerkleden minder

belastend. Hierdoor krijgen ze de kans om minder zware taken op zich te nemen. Bij

moeizamere taken kan de professional het over nemen van de netwerkleden. Dit kan als

kracht van het professioneel netwerk bekeken worden. Natuurlijk zijn er ook hindernissen.

Een professioneel netwerk bestaat uit meerdere professionals. Deze zijn niet altijd dezelfde

en heeft dus als gevolg voor de cliënt dat hij te maken krijgt met wisselende gezichten. Voor

de cliënt is dit niet zo vanzelfsprekend omdat hij zich telkens moet aanpassen aan de nieuwe

persoon. (Tonkens, 2009)

Over het belang van het professioneel netwerk kunnen we concluderen dat het noodzakelijk

is dat een hulpverlener een cliënt te allen tijde kan inlichten over waar hij hulp kan vinden

voor een specifiek probleem. Het professioneel netwerk heeft dus ook een coördinerende rol.

1.7. Obstakels van het sociaal netwerk

In dit hoofdstuk worden 4 factoren weergegeven die ervoor zorgen dat de steun vanuit het netwerk uitblijft. Naast deze 4 factoren wordt er ook nog aangegeven wat mogelijke valkuilen kunnen zijn van de maatschappelijk werker.

Een eerste factor is dat er minder steun geboden wordt. Doordat individualisering in de

maatschappij centraal staat, heeft dit als gevolg dat de mantelzorg is afgenomen. Dit is ook

zo bij de samenhorigheid in de buurten. Ook de collegialiteit is minder sterk aanwezig.

Hierdoor kan het zijn dat individuen in de huidige samenleving minder steun krijgen door hun

netwerk. (De Mönnink, 2012)

12

De cliënt die geen hulp vraagt of de geboden steun niet accepteert, dat is een tweede punt.

Alvorens mensen hulp gaan vragen aan een maatschappelijk werker, hebben ze vaak al hulp

gevraagd aan hun netwerk. Indien mensen de vaardigheid niet hebben, of het gewoon niet

willen vragen, is er een probleem. Op die manier kan het netwerk geen sociale sociaal

netwerk tijdig laten weten dat er problemen zijn. Verder is het van belang dat de cliënt en zijn

netwerk de communicatie onderhouden. (De Mönnink, 2012)

Een derde factor is dat het professioneel vangnet signaleert en onvoldoende screent.

Beroepsgroepen die te maken hebben met cliënten of patiënten die problemen ondervinden

zijn bijvoorbeeld artsen en leerkrachten. Wat hier dan fout kan lopen is het feit dat de

professionals de problematiek niet opmerken bij de cliënten, waardoor ze tussen wal en

schip vallen. Dit komt omdat het enerzijds niet de taak is vak de aangegeven

beroepsgroepen en anderzijds doordat er weinig kennis is van elkaars bestaan in de

psychosociale zorgketen en ze de sociale werk groep vergeten. (De Mönnink, 2012)

Als laatste factor dat ervoor kan zorgen dat er geen steun kan komen van de omgeving is dat

het sociale netwerk steun biedt, maar geen effectieve steun. Het kan dus zijn dat schakels

uit het netwerk steun bieden, maar deze niet werkt of niet voldoende is. Hier zijn enkele

redenen voor. Een eerste reden is dat weinig mensen ervaring hebben in het omgaan met

vrienden, kennissen,… die in een crisismoment ervaren. Hierdoor ontstaat angst en

onzekerheid. Een andere reden kan zijn dat mensen uit de omgeving een andere visie

hebben op het idee hoe je met moeilijke gebeurtenissen moet omgaan. (De Mönnink, 2012)

Het gebeurt wel eens dat sociaal werkers foute interpretaties maken over het sociaal netwerk

van de cliënt. De meest voorkomende valkuil is het focussen op het aantal personen binnen

het sociaal netwerk in plaats van op de sterkte van de relatie. De sociaal werker kan ervan

uitgaan dat de hoeveelheid personen binnen het netwerk van de cliënt, een indicatie is voor

de emotionele stabiliteit van deze relaties. Dit mag echter niet zo geïnterpreteerd worden.

Het aantal relaties zegt weinig over de intensiteit ervan. Een cliënt kan immers voldoende

steun vinden bij een kleiner netwerk. De kans bestaat dat de relaties binnen een groter

netwerk eerder oppervlakkig zijn, maar dit hoeft absoluut niet zo te zijn.

Wat een andere valkuil kan zijn is dat de maatschappelijk werker de individuele of positionele

zaken uit het oog verliest. Dit kan bijvoorbeeld over de sociale vaardigheden gaan. (de

Mönnink, 2012)

1.8. TechniekenIn voorgaande paragrafen werden definiëring, kenmerken, obstakels, samenstelling van het

netwerk en geschiedenis gekaderd binnen het onderzoeksthema sociale netwerkmethode. In

het volgende hoofdstuk worden een aantal technieken opgesomd die gebruikt kunnen

13

worden door professionele hulpverleners. Het doel van deze technieken is het vergroten van

de zelfredzaamheid van de cliënt, optimale ondersteuning en het uitbreiden van het sociaal

netwerk.

Een algemeen overzicht van de methoden kan in de bijlagen gevonden worden (Bijlage 1)

1.8.1. Boomtechniek

Deze techniek houdt 3 fases in. De eerste fase noemt de Mönnink (2012) de wortelfase. In

deze fase wordt de nadruk op het verleden van de cliënt gelegd. Hierbij worden vragen

gesteld zoals: wat kan de cliënt en wat vindt de cliënt leuk als hij terug kijkt naar zijn

verleden. De stamfase is de tweede fase. Hier komt het netwerk van de cliënt naar voor.

Men gaat bekijken welke personen belangrijk kunnen zijn voor het bereiken van het

vooropgestelde doel. De 3e fase houdt in dat men aan de handhaving gaat werken. Hiermee

wordt gekeken naar hoe de persoon contacten legt en deze onderhoudt. Deze fase wordt de

kruinfase genoemd.

1.8.2. ecogram

Het ecogram probeert het netwerk zichtbaar in kaart te brengen. Hierbij staat de centrale

actor in het midden van een cirkel en worden de verschillende leden van zijn netwerk

rondom de centrale actor geplaatst. (Hendrix, 1997). De cliënt geeft aan waar een bepaalde

persoon zich bevindt ten aanzien van de cliënt. Heb je weinig contact met een persoon dan

plaats je hem in de buitenste cirkels, nauw contact positioneer je dichtbij de cliënt. Door na te

denken over zijn netwerk en hen een plaats te geven kan de cliënt nieuwe inzichten

verwerven. Zo krijgt de cliënt een overzicht van de aanspreekpunten en hulpbronnen maar

ook van leegtes die opgevuld kunnen worden. Op die manier kan de cliënt tot het besef

komen dat zijn netwerk groter is dan voordien gedacht. (Klein Kranenberg; Van Dongen, nd)

In bijlagen kan er een voorbeeld van een ecogram gevonden worden. (Bijlage 2)

1.8.3. De methode MantelScan

Met de hulp van de zorgverlener wordt een sociaal zorgnetwerk in kaart gebracht. Zo krijgen

hulpverleners en mantelzorgers een dieper inzicht over de huidig zorgsituatie. De

MantelScan houdt rekening met krachten en risico’s van het netwerk. Zo geeft de scan

informatie over de aard van de zorgvraag, de soort hulpverlening, de sociaal – emotionele

toestand van de mantelzorger en de aard van ondersteuning door het netwerk van de cliënt.

(Klein Kranenberg; Van Dongen, nd) In bijlagen kan een voorbeeld terug gevonden worden

van de mantelscan. (Bijlage 3)

14

1.8.4. De methode Maastrichtse Sociale Netwerk Analyse (MSNA)

Men gaat netwerkkaarten aanmaken om de maatschappelijke positie en het sociaal netwerk

te visualiseren. Om een netwerkkaart samen te stellen, beantwoordt de cliënt vragen over

familie, vrienden en andere betrokkenen. Zo wordt duidelijk welke personen een belangrijke

rol spelen in het leven van de cliënt, maar ook mogelijke obstakels kunnen zo aan het licht

komen. Dankzij de netwerkkaart kan men overgaan op gepaste specifieke hulpverlening die

het netwerk kan versterken. (Klein Kranenberg; Van Dongen, nd)

1.8.5. De methode Natuurlijk een netwerkcoach

Dit is een methode om het netwerk van de cliënt uit te breiden. Hierdoor zal de cliënt

eenvoudiger kunnen deelnemen aan de samenleving. Er wordt een stappenplan doorlopen

met de netwerkcoach. Men start met het opsommen van de wensen van de cliënt en met het

opstellen van een netwerkkaart. Vervolgens wordt er gewerkt aan de schaalvergroting van

het netwerk. De cliënt behoudt de controle omdat ze aangemoedigd worden om zelf stappen

te ondernemen en zo nieuwe sterktes te ontdekken van zichzelf. (Klein Kranenberg; Van

Dongen, nd)

1.8.6. De methode Familie als Bondgenoot (FAB)

Familieleden, cliënt, professionals en hulpverleners komen samen en wisselen

ervaringskennis uit. Deze methodiek is een training voor de hulpverlener. Hij leert veel bij

door de verhalen die verteld worden tijdens de sessies. Die ervaringskennis kan hij

doorgeven aan nieuwe cliënten om de samenwerking met familieleden gestroomlijnder te

laten verlopen. Goede samenwerking helpt de cliënt immers in zijn herstelproces. (Klein

Kranenberg; Van Dongen, nd)

1.8.7. Eigenkrachtconferenties (EKC)A. EKC als methode

Op aanraden van docente Britt Dehertogh wordt de Eigenkrachtconferentie (EKC) uitgebreid

besproken. Dit is een techniek die een maatschappelijk assistent kan gebruiken in zijn

hulpverlening. Deze techniek is een onderdeel van de sociaal – netwerkmethode. Eerst

wordt het geheel van de conferentie geschetst, waarna het proces in de diepte wordt

toegelicht. (Klein Kranenberg; Van Dongen, nd)

Ingrijpende levensgebeurtenissen vereisen de nodige specifieke hulp. De eigen Kracht –

Coördinator brengt de cliënt samen met het netwerk. Samen met het netwerk wordt er

gewerkt aan een oplossing. De oplossing komt uitsluitend door de juiste samenwerking met

15

het netwerk, de coördinator functioneert niet als bemiddelaar. Hierdoor neemt de sociale

cohesie binnen het netwerk vaak toe. Het voordeel van deze methode is dat er zeker en vast

sprake is van hulp op maat. De cliënt behoudt verantwoordelijkheid over het eigen leven.

(Klein Kranenberg; Van Dongen, nd)

B. Definiëring EKC

De Eigen Kracht Conferentie vertrekt vanuit het idee dat het sociale netwerk van de jongere

gebruikt kan worden om samen tot een oplossing van het probleem te komen. Deze

vergadering wordt ingezet voor gezinnen waar kinderen een groot risico lopen of eerder in

contact kwamen met politie en/of justitie. We zijn het gewoon dat hulpverleners een gezin

begeleiden en de spanning geleidelijk aan wegnemen. Hier is het anders. Het gezin vraagt

om de hulp. Het is dus geen verplichte vorm van begeleiding. Dit zorgt wellicht voor meer

motivatie vanuit het gezin zelf. Het gezin draagt de volledige verantwoordelijkheid en

zelfredzaamheid staat centraal binnen deze methodiek. De jongere moet in samenspraak

met ouders, broers en/of zussen, zijn/haar sociale netwerk contacteren en hen uitnodigen

voor een gesprek. Tijdens dit gesprek zoekt men naar een mogelijk plan voor het probleem.

Tijdens dit gesprek zijn hulpverleners niet aanwezig. De oplossing moet volledig vanuit de

groep deelnemers komen. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

C. De conferentie

De conferentie verloopt in een aantal fasen. Tijdens de eerste fase is er een probleembesef.

De ouders, de jongere zelf of een hulpverlener stellen een ernstig probleem vast. Men besluit

samen om een Eigen Kracht Conferentie aan te gaan. Vervolgens zoekt men naar een Eigen

Kracht – coördinator. Dit is een vijwilliger maar geen professionele hulpverlener. De

coördinator volgt een drie – daagse cursus. De coördinator ondersteunt het gezin en

begeleidt hen. Het is een belangrijk aanspreekpunt. Hij/zij helpt de familie bij de

voorbereidingen. De voorbereidingsfase neemt gemiddeld 6 – 8 weken in beslag. Tijdens

deze fase zoekt men een datum voor de bijeenkomst, een locatie, deskundigen,

hulpverleners die uitleg kunnen geven, de te bespreken vraag… Belangrijk is de keuze van

de deelnemers. Het is de bedoeling om zo veel mogelijk mensen uit het sociaal netwerk te

mobiliseren. Het kunnen familieleden, vrienden, collega’s, buren, (oud)klasgenoten, hobby-

mensen zijn,.. Kortom iedereen die iets betekent voor de familie. Gemiddeld zijn er 10 – 20

mensen aanwezig op de gezinsconferentie. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

Wanneer alle praktische zaken geregeld zijn, kan de conferentie starten. De

gezinsconferentie verloopt in 3 fasen: de informatiefase, de overlegfase en de

voorstellingsfase. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

16

a. Informatiefase

De coördinator start de dag met het welkom heten van het hele netwerk. Om elkaar beter te

leren kennen, kan er een voorstellingsronde plaatsvinden. Dan start de informatieronde. De

hulpverlener en andere deskundigen leggen uit welke problemen zich afspelen binnen het

gezin. Verder geven zij aan of er momenteel begeleiding lopende is bij hulpverleners en wat

de aanwezigen zelf kunnen doen om het gezin verder te helpen. Vervolgens krijgt het

netwerk de tijd om vragen te stellen aan de hulpverleners. Daarna volgt een uiteenzetting

over het verloop en het doel van dit overleg. De coördinator vertelt maar blijft uiterst neutraal.

Hij kiest dus geen partij en oordeelt noch veroordeelt over één van beide partijen. (Welzijn en

Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

b. Overlegfase

Nu iedereen weet wat de bedoeling is van deze vergadering, trekken de coördinator,

deskundige en hulpverleners zich terug. Familie en vrienden gaan met elkaar in gesprek. Ze

wisselen gedachten uit. Dit gesprek kan 1 – 6 uur duren. Uiteindelijk stellen zij een plan op,

waarmee zij de problemen zullen oplossen. Dit plan wordt opgesteld in overeenstemming

van iedere aanwezige persoon. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

c. Voorstellingsfase

In de laatste fase wordt het plan voorgesteld aan de hulpverleners en de coördinator. De

coördinator bemiddelt en helpt mee aan het schrijven van het definitieve plan. Ook hier heeft

de coördinator geen enkele inhoudelijke aanvulling. Hij/zij neemt geen eigen standpunt in. In

dit plan is een omschrijving terug te vinden van het probleem gevolgd door afspraken en

voornemens om deze problemen in de toekomst te vermijden of volledig te verhelderen. De

gemaakte afspraken moeten controleerbaar zijn. Voorbeelden hiervan zijn: het aanbieden

van excuses, een wekelijks bezoek aan de therapeut, praten met de ouders… Het plan moet

getoetst worden aan een aantal criteria die moeten nageleefd worden om de veiligheid van

het kind te garanderen zoals het afmaken van de school, geen druggebruik, niet spijbelen..

Tot slot wordt het plan ondertekend door alle aanwezigen. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen,

2010 – 2011)

Maanden later neemt de coördinator contact om met de jongere, de ouders en de

belangrijkste steunpunten. Er volgt een follow – up gesprek. Tijdens dit gesprek kijkt men na

wat er gebeurde na de conferentie. Zijn de gemaakte afspraken nageleefd? Hebben de

problemen aan intensiteit afgenomen? Zijn de onderlinge relaties versterkt? Na het gesprek

worden alle aanwezigen bedankt voor de medewerking en er wordt geëindigd met een

evaluatieformulier. (Welzijn en Zorg in Vlaanderen, 2010 – 2011)

17

HOOFDSTUK 2: Privacywetgeving

Wanneer er met het netwerk van een cliënt gewerkt wordt, moet er voorzichtig omgegaan

worden met de persoonsgegevens van de cliënt. De wetgeving zegt hier het volgende over:

“ Art. 2. Iedere natuurlijke persoon heeft in verband met de verwerking van

persoonsgegevens die op hem betrekking hebben, recht op bescherming van zijn

fundamentele rechten en vrijheden, inzonderheid op bescherming van zijn persoonlijke

levenssfeer. “ (Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer

ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, nd)

De onderzoeksgroep maakt zich de bedenking of het nakomen van de privacywetgeving wel

vanzelfsprekend is wanneer er wordt gewerkt met het netwerk. Bij het werken met de

netwerkreflex komen er meerdere personen/kennissen/familieleden van de cliënt om samen

te zoeken naar tewerkstelling.

Als maatschappelijk assistent zijn we gebonden aan het beroepsgeheim. Volgens Encyclo

(2014) omvat “Een beroepsgeheim de zwijgplicht ten aanzien van vertrouwelijk aard,

waarvan men op grond van zijn positie of uitoefening van zijn beroep direct of indirect kennis

draagt.“ (Belgische Federale Overheidsdienst, 2012) Door de evolutie in de technologie

zoals bijvoorbeeld het internet, … is het tegenwoordig zeer makkelijk om informatie over

iemand te verkrijgen. (Bescherming van persoonsgegevens in België, nd) Het gebruik van

deze nieuwe technologieën heeft zowel positieve aspecten, als negatieve. Het vereenvoudigt

de uitwisseling van informatie tussen bijvoorbeeld sociale diensten. Toch moet men rekening

houden met een aantal risico’s over de persoonlijke leefwereld van de cliënten. Personen

hebben niet langer volledige controle over wie er beschikt over zijn persoonlijke gegevens.

Met deze persoonlijke gegevens wordt alle informatie bedoeld rond een natuurlijk persoon.

De persoonsgegevens zijn gegevens uit de persoonlijke leefwereld van de betrokkene, maar

eveneens het professioneel kader van de persoon. Deze gegevens moeten met respect

behandeld worden en er moet rekening gehouden worden met de privacy van de persoon.

Wanneer er bij het gebruik van de netwerkmethode een bijeenkomst wordt gehouden met

personen uit het netwerk van de cliënt, zal er dus rekening gehouden moeten worden met de

privacy van de cliënt. Documenten die opgesteld worden moeten aan de cliënt meegedeeld

worden. Bovendien heeft de cliënt het recht om zijn dossier ten allen tijde in te kijken. Het is

van belang dat de maatschappelijk assistent transparant werkt.

18

2.1. Voorwaarden waaronder persoonsgegevens verwerkt mogen wordenAls maatschappelijk werker moet je in sommige situaties contacten doorgeven aan andere

maatschappelijk werkers, andere diensten, … Je zal ook wel eens in contact komen met

familie van je cliënt om bepaalde gegevens op te vragen. Wanneer de netwerkmethode

wordt gebruikt zal er ook rekening gehouden moeten worden met de privacy van de cliënt In

deze gevallen ben je als maatschappelijk werker bezig met het verwerken of verwerven van

persoonsgegevens. (Bescherming van persoonsgegevens in België, nd) Wanneer de

maatschappelijk werker persoonsgegevens wil verwerken moeten er twee voorwaarden

vervuld worden. Er moet een specifieke doelstelling nagestreefd worden en de doelstelling

moet zich bevinden in één van de volgende zes gevallen.

1. Om de gegevens te mogen verwerken moet de cliënt zijn ondubbelzinnige

toestemming geven.

2. Het moet van groot belang zijn bij het uitvoeren van een overeenkomst of van

maatregelen die getroffen waren voor het contract waarbij de cliënt deze zelf heeft

gevraagd.

3. De gegevensverwerking moet zowel noodzakelijk zijn bij wet, decreet of ordonnantie.

4. Het moet een essentieel belang van de betrokken persoon beschermen.

5. De gegevensverwerking is essentieel voor het uitvoeren van een taak van openbaar

belang of bij de uitoefening van het openbaar gezag hoort.

6. Het moet cruciaal zijn om bij te dragen aan een gerechtvaardigd belang van de

persoon die de gegevensverwerking uitvoert of van een derde. Dit enkel en alleen als

dat belang of de rechten van de betrokken persoon niet voor gaan.

2.2. Omgaan met de persoonsgegevensBij het omgaan met persoonsgegevens moet diens kwaliteit gegarandeerd worden. Men

bedoelt hiermee dat ervoor gezorgd moet worden dat de gegevens up-to-date zijn wanneer

hiermee gewerkt wordt. Ook de vertrouwelijkheid van de informatie is zeer belangrijk. Dit wil

zeggen dat de hulpverlener moet garanderen dat andere medewerkers enkel de informatie

kunnen inkijken voor de uitvoering van zijn taken. De veiligheid van de gegevens is ook een

punt van aandacht. Ze moeten ten allen tijde beschermd worden. (Bescherming van

persoonsgegevens in België, nd)

De betrokken persoon heeft recht op informatie. Hij moet weten waarom zijn

persoonsgegevens verzameld worden. De betrokkene heeft ook het recht om vragen te

stellen. Dit kan gaan over de verzameling van de gegevens, de verwerking ervan, het doel

19

van de verzameling,…Hij heeft ook recht op verzet van de verwerking van de

persoonsgegevens. (Bescherming van persoonsgegevens in België, nd)

Bij de toepassing van de netwerkmethode krijgen een aantal mensen uit het netwerk inzicht

over de situatie van de cliënt. Dit hoofdstuk toont aan dat de maatschappelijk werker de

persoonlijke gegevens van de cliënt moet beschermen en moet toezien op het naleven van

de privacywetgeving. (Bescherming van persoonsgegevens in België, nd)

20

HOOFDSTUK 3: Activering

3.1. Begrip activeringDe opdrachtgever van het onderzoek, VZW Rondpunt probeert maatschappelijk kwetsbare

groepen op te vangen en activering speelt hier een belangrijke rol. De organisaties de

deelnemen aan de inspiratiedag focussen zich eveneens op het vinden van werk voor het

cliënteel. Een hoofdstuk activering kan dan ook niet ontbreken in onze literatuurstudie. Dit

hoofdstuk wordt geopend met de definiëring en de doelstelling van activering. Deze

afbakening vormt de basis van het verdere hoofdstuk.

Activering vond zijn oorsprong bij de actieve welvaartsstaat in de jaren ’90 (Carpentier,

2011). De dag van vandaag wordt het bekeken als een containerbegrip, dat zowel een hoge

factor van fascinatie als van frustratie kan krijgen (Grymonprez, Krols, Claessens,

Dehertogh & Maelstaf, 2010). Het wordt heel vaak geassocieerd met tewerkstelling, hoewel

dit woord veel meer omvat dan de zoektocht naar betaald werk. De online encyclopedie

(2014) omschrijft activering als “het activeren van cliënten om op een maatschappelijk

gebied actief te worden.” Men richt zich op maatschappelijk kwetsbare groepen. Tijdens het

activeringsproces probeert men de persoon, individueel sterker te maken en de

zelfredzaamheid te verhogen om zo een eigen inkomen te verwerven. De nadruk wordt

steeds gelegd op duurzame arbeidsintegratie (Carpentier, 2011).

De doelstellingen van activering kunnen bekeken worden vanuit 2 perspectieven. Enerzijds

is er de professionele activering en anderzijds de sociale of maatschappelijke activering. Bij

de professionele activering tracht men zich uitsluitend te focussen op het vinden van werk in

de reguliere arbeidsmarkt. Hierbij gaat men uit van het principe dat deelname aan de

maatschappij, persoonlijk geluk en welzijn enkel mogelijk is wanneer men arbeid verricht.

Bij de sociale of maatschappelijke activering vertrekt men bij de persoon en houdt men

rekening met de vele levensdomeinen en mogelijke problemen die hiermee gepaard kunnen

gaan. Vanuit deze invalshoek benadrukt men het belang van de algemene integratie in de

maatschappij. (Raeymaekers, 2011)

3.2. visies op activeringActivering kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden, wat zorgt voor

verschillende visies op activering. Het gevolg hiervan is het ontstaan van allerlei soorten

activering. Je kan het benaderen vanuit een emancipatorisch of moraliserend perspectief als

21

vanuit een disciplinerende visie (Grymonprez, Krols, Claessens, Dehertogh & Maelstaf,

2010).

3.2.1. individuele disciplinering

De disciplinerende benadering is zo’n 30 jaar geleden ontwikkeld door Murray maar werd in

2004 aangevuld door een Britse psychiater, Theodoor Dalrymple. Volgens Charles Murray

(1984) moet men kijken naar de plichten van het individu. Men opent het recht op een

uitkering wanneer men inspanningen levert of een job uitoefent om recht te hebben op een

uitkering. Disciplinerende activering wil de afhankelijkheidscultuur waarin sommige armen en

werklozen zich vestigen, tegengaan (Steenssens e.a. 2009 p. 1).Een sociale uitkering, zou

negatief werken op de werkbereidheid van deze doelgroep. De oplossing ligt bij de werkloze

die gestimuleerd moet worden naar de arbeidsmarkt door eigen inspanningen te leveren.

Enkel zo zal de persoon zich professioneel kunnen integreren in de maatschappij.

(Tuteleers, 2007) Thuis blijven en afwachten is verleden tijd. (De wakkere burger en

Samenlevingsopbouw Vlaanderen, 2011) Maatregelen worden dan ook getroffen en er

ontstaat een systeem van disciplineren, straffen en controleren. Er worden voorwaarden

gesteld (Bv: werkbereidheid aantonen), alsook de bijhorende sancties (Bv: schorsing op een

uitkering) . Hier wordt de negatieve visie op deze doelgroep versterkt en er wordt geen

rekening gehouden met de verantwoordelijkheid van onze samenleving (Grymonprez, Krols,

Claessens, Dehertogh & Maelstaf, 2010).

3.2.2. Moralisering

De samenhang van onze maatschappij wordt hier benadrukt. Via activering wil men de

afhankelijke groep (armen, werklozen en bijstandstrekkers) waarbij er weinig motivering is

voor arbeid en de overheersende groep waarbij arbeid een plicht is, dichter bij elkaar

brengen. Op deze manier meer kans geven aan stabiliteit binnen onze samenleving.

Er zijn ook 2 verschillende categorieën binnen de afhankelijke groep: ‘the deserving poor and

the non – deserving poor.’ Er wordt een onderscheid gemaakt tussen De ‘deserving poor’

zijn de armen die door omstandigheden tijdelijk of definitief arbeid onbekwaam zijn. Ze

hebben een ernstige handicap of er overkwam hen een onverwachte en negatieve

gebeurtenis. De ‘non – deserving poor’ waarbij men uitgaat van een individuele keuze om

werkloos te zijn. (De wakkere burger en Samenlevingsopbouw Vlaanderen, 2011).Het zou

een morele onderklasse zijn, die geen of weinig belang hecht aan sociale waarden zoals

bijvoorbeeld arbeid, zegt Etzioni en Murray (Etzioni, 1995; Murray,1994). Deze visie wordt

nog steeds doorgetrokken.

22

Ter illustratie een voorbeeld: Persoon 1 kreeg enkele jaren geleden een ongeluk en zit

daardoor zonder werk. Persoon 2 heeft momenteel geen job en doet weinig moeite om aan

de huidige situatie iets te veranderen, hulp ketst deze persoon snel af. Murray geeft persoon

1 meer krediet dan persoon 2 omdat deze niet koos voor de werkloosheid (De wakkere

burger en Samenlevingsopbouw Vlaanderen, 2011).

Binnen deze benadering zien we een duidelijke link met het onderzoeksthema,

‘netwerkmethodiek bij verkeersslachtoffers.’ De verkeersslachtoffers hebben hun huidige job

moeten opgeven omdat zij moesten revalideren of niet meer over dezelfde capaciteiten

beschikken als voor het ongeval. Hierdoor moeten zij de zoektocht naar werk opnieuw

starten maar krijgen ze wel een uitkering omdat ze een job verloren, buiten de wil van de

cliënt.

De emancipatorische benadering verzet zich tegen het disciplinerend proces.

Empowerment, de context en de specifieke noden en wensen van het individu staan hier

centraal. Dit proces start bij het leven van het individu. Men bekijkt zijn kwaliteiten, maar ook

de valkuilen, problemen, talenten, eigenschappen, vaardigheden... Elke cliënt werkt aan zijn

eigen traject waarbij men op zoek gaat naar een goed evenwicht tussen ondersteuning en

zelfredzaamheid. Het individu leert op een positieve manier, eigen vaardigheden verder te

ontwikkelen en nieuwe vaardigheden te ontdekken van zichzelf. Op die manier krijgt de

persoon rust en vertrouwen in zichzelf. Vanaf dan is integratie mogelijk en kan de persoon

zijn eigen leven weer opnemen. “Iemand als werkweigeraar beschouwen heeft dan ook geen

enkele zin.” Vanuit dit perspectief kijken we opnieuw naar het voorbeeld van Murray.

Persoon 2 had weinig zin om opnieuw aan het werk te gaan. Hij zou dan ook geen hulp meer

krijgen volgens het gedachtegoed van Murray. Het emancipatorisch proces kijkt anders naar

dit voorbeeld. Men zou de persoon vragen stellen: ‘Waarom weigert deze persoon te

werken? Waarom is deze persoon gedemotiveerd? Wat beschouwt de persoon als werk?

Welke rol spelen (negatieve) ervaringen? Wat is uw perspectief op werk? Kampt de persoon

met andere problemen die zijn ‘motivatie’ om te werken in grote mate beïnvloeden?’ Deze

vragen worden gesteld om te kijken naar de betekenis van werk voor de persoon in kwestie,

het belang van andere levensdomeinen en de wensen van de persoon. De emancipatorische

visie gaat uit van een maatschappelijk schuldmodel. (De wakkere burger en

Samenlevingsopbouw Vlaanderen, 2011 en Steenssens e.a., 2007; Driessens & Van

Regenmortel, 2006)

23

3.3. Activering in de praktijkDe visie is vrij theoretisch. Toch is het belangrijk voor de sociaal werker om de visie op de

juiste wijze om te zetten in de praktijk. Hieronder staan enkele aandachtspunten opgesomd

die steeds in het achterhoofd moeten zitten van de hulpverlener.

Begeleiding tijdens het activeringsproces is cruciaal. De begeleiding moet zowel op als naast

de werkvloer gebeuren. Tijdens de hulpverlening moet men opnieuw kijken naar het individu.

Men moet rekening houden met de valkuilen, vaardigheden, persoonlijke problemen op

allerlei levensdomeinen..

Hulpverleners staan in direct contact met de cliënt. De cliënt vertrouwt op de deskundigheid

van de hulpverlener. Net daarom is het erg belangrijk om de hulpverlener te ondersteunen

vanuit de organisatie waarin hij werkt. Collega’s onderling moeten ideeën kunnen

uitwisselen, de organisatie moet supervisiemomenten inplannen in het werkrooster. De

hulpverlener moet het gevoel hebben omringd te worden door kwalitatieve medewerkers die

elkaar helpen waar nodig. Verder is het ook belangrijk dat de hulpverlener vertrouwt op zijn

eigen professionaliteit en vaardigheden om optimale dienstverlening te kunnen garanderen

ten aanzien van de cliënt.

De cliënt moet vanuit een breed perspectief bekeken worden. Heel wat mensen kampen met

problemen op verschillende levensdomeinen. Het is dan ook belangrijk om hier als

hulpverlener oog voor te hebben en contacten aan te gaan met andere organisaties. Een

vlotte samenwerking tussen verschillende hulpverleners zorgt voor een betere en

aangenamere werking. Een vakoverschrijdend overleg met zowel het professioneel als het

sociaal netwerk van de cliënt, kan voor een heldere blik zorgen.

Er is niet één bepaalde methodiek die succesvol werkt. Tijd, ruimte en middelen zijn

elementen om goede praktijken te ontwikkelen. Vervolgens is het belangrijk om de resultaten

te bundelen en te verspreiden zodat ook anderen hieraan kunnen verder werken. De

organisatie moet zichzelf evalueren, waarna wetenschappelijk onderzoek deze informatie

kan bundelen en beoordelen (De wakkere burger en Samenlevingsopbouw Vlaanderen,

2011).

3.3.1. Reflectieve en restrictieve activering

Mathijsen (2004) bekijkt activering vanuit een pedagogisch perspectief. Met de restrictieve

activering bedoelt men dat het uitgesloten individu zelf instaat voor aanpassing en

verbetering, zodat ze op de arbeidsmarkt kan treden. Vervolgens gaat men ook uit van een

berekenbare output, door op korte termijn vaardigheden bij te brengen, die nodig zijn voor de

24

arbeidsmarkt. Een toepassing van deze activering is VDAB. Zij bieden cursussen aan om

specifieke vaardigheden binnen een korte periode aan te leren. Het bijbrengen van deze

vaardigheden wordt beschouwd als standaardisering. De moraliserende en individueel

disciplinerende activering kunnen we hierin herkennen.

“Bij reflexieve activering worden ambivalentie en complexiteit niet verborgen of toegedekt,

maar als uitgangpunt genomen” (Matthijsen, 2004). Er wordt aandacht besteed aan het

eigen verhaal van het individu en mogelijke zaken die de participatie kunnen afremmen.

Men mag de complexiteit en uniciteit van iedere deelnemer niet links laten liggen. Door een

open houding is er meer ruimte voor probleemoplossend denken. “Condities voor sociaal en

gesitueerd leren kunnen worden gecreëerd” (Matthijsen, 2004).

3.4. Kritiek op activeringMen kijkt zeer kritisch naar activering. Binnen dit laatste onderdeel worden enkele kritische

bedenkingen toegelicht. Eerst en vooral is er een spanningsveld tussen het individueel en

maatschappelijk schuldmodel. Armoede en werkloosheid kunnen op verschillende manieren

bekeken worden en afhankelijk van de manier waarop je kijkt, kom je op andere oplossingen

of methodes (Grymonprez, Krols, Claessens, Dehertogh & Maelstaf, 2010).

Moraliserende en disciplinerende visies, zorgen voor ongelijkheid en sociale uitsluiting.

Werklozen zouden zelf instaan voor hun werkloosheid (individueel schuldmodel) en daardoor

gaan activeringsorganisaties hen activeren. Terwijl de aanpassing van de arbeidsmarkt

geen aandacht krijgt . Deze manier van beleid is aantrekkelijk, omdat deze snel en

gemakkelijk is (Vranken, 1998). De kans op integratie van deze maatschappelijk kwetsbare

groep wordt ook door stigmatisering gereduceerd. ‘Blaming the system’ zorgt eerder voor

een fatalistische kijk op de sociale fenomenen, daarbij worden de werklozen niet meer

bekeken met de uniciteit die ze hebben en verliest men daarbij de diversiteit van deze

doelgroep (Tuteleers, 2007).

Een ander kritisch punt is de invulling van het begrip integratie. Activering, wordt als

economisch aspect bekeken, waarbij men professioneel moet ontplooien en dus bijdragen

op de arbeidsmarkt. Activering heeft ook een ruimere betekenis als enkel het economische

aspect. Het gaat om sociale- culturele integratie op maatschappelijk vlak.

25

HOOFDSTUK 4: trajectbegeleiding

4.1. Betekenis trajectbegeleidingMet het oog op het toepassen van de netwerkmethode kunnen we onszelf de vraag stellen,

wie cliënten begeleidt in de zoektocht naar werk. Dat is de taak van de trajectbegeleiders.

Ter verduidelijking geeft dit hoofdstuk wat meer informatie over de verschillende organisaties

die trajectbegeleiding geven aan werkzoekenden, de inhoud van de job, alsook het proces

dat doorlopen wordt met de cliënt.

Trajectbegeleiding is opgericht om job begeleiding op maat van de cliënt te kunnen

aanbieden. Deze persoon ondervindt moeilijkheden om werk te vinden. Op deze manier

krijgt de cliënt extra hulp aangeboden en zal de professional samen met de cliënt een aantal

stappen ondernemen om op die manier een geschikte job te vinden. (VDAB, 2014)

Naast deze definitie kan het eveneens belangrijk zijn om volgende definitie van Peeterbroeck

(2009) in het achterhoofd te houden: “Trajectbegeleiding is een vorm van procesbegeleiding

waarbij personen die gewond raakten in een verkeersongeval aan informatie en

ondersteuning, in het zoeken van informatie en in het samenstellen, coördineren en

opvolgen van een ondersteuningspakket –bestaande uit mogelijkheden binnen het sociaal

netwerk en, indien nodig, de professionele hulpverlening- dat aansluit bij de noden en

bijdraagt aan hun re-integratie in de samenleving en de kwaliteit van hun leven. Deze vorm

van begeleiding doorheen het traject dat deze personen doormaken na een verkeersongeval

is er op gericht hen terug greep te laten krijgen op het leven”.

Nu dat er kort is weergegeven dat een trajectbegeleider de cliënt mee begeleid waar er

steun nodig is, zal nu het proces uitgelegd worden.

4.2. Het procesTijdens een eerste gesprek geeft de cliënt aan dat hij het moeilijk heeft om werk te vinden.

Vervolgens krijgt de persoon een trajectbegeleider toegewezen en kunnen volgende stappen

doorlopen worden:

26

Eerst vindt er een screening plaats. Hier zal de begeleider een globaal beeld proberen

vormen over de verwachtingen en mogelijkheden van de cliënt. Hierna zal de begeleider een

traject opstellen. Deze zal, zoals hierboven reeds vermeld, een aantal stappen omvatten.

Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat de cliënt problemen ondervindt bij het solliciteren. Dan zal de

begeleider sollicitatie coaching aanbieden. Een andere mogelijke stap kan zijn dat de

begeleider de cliënt aanraadt om een praktijkgerichte opleiding te volgen bij de VDAB of bij

Syntra. Dit moet echter wel mits toestemming van de begeleider. Naast deze stappen is er

ook nog de persoonsgerichte vorming. Hier kan bijvoorbeeld aan het zelfvertrouwen van de

cliënt gewerkt worden. Verder is er ook nog een individuele beroepsopleiding. Dit houdt dan

in dat de cliënt een opleiding zal volgen in een bepaald bedrijf en dan een contract kan

krijgen van onbepaalde duur. (VDAB, 2014)

4.3. Taken van de trajectbegeleiderZoals men hierboven al kan afleiden, zal de begeleider, de cliënt, gedurende het hele proces

bijstaan. Wat de trajectbegeleider verder nog zal doen, zijn volgende zaken:

Als de cliënt om hulp komt vragen, is het de taak van de hulpverlener om deze vraag zo

helder mogelijk te formuleren. (VDAB, 2014)

Verder is het ook de taak van de trajectbegeleider om samen met de cliënt op zoek te gaan

naar oplossingen en hem correcte informatie te verschaffen. Naast deze 2 elementen is het

ook belangrijk om als trajectbegeleider, een vorm van steun en toeverlaat te zijn voor de

cliënt. Ook zal de hulpverlener ondersteuning moeten bieden op vlak van praktische,

administratieve en juridische zaken (Peeterbroeck, 2008). Volgens JAC (2014) is het ook

nog belangrijk om rekening te houden met de motivatie van de cliënt, want deze is van

cruciaal belang. Verder beslist de cliënt helemaal zelf welke stappen hij nu zal zetten, want

op die manier kan hij zijn leven zelf sturen.

4.4. OrganisatiesBinnen deze paragraaf zullen enkele organisaties besproken worden die een belangrijke rol

spelen binnen het onderzoek. Het gaat om VDAB, GTB en GOB. Deze organisaties zullen

aanwezig zijn tijdens de inspiratiedag en vormen eveneens de populatie van dit onderzoek.

Wat is hun doelgroep? Daarover volgt wat informatie.

VDAB staat voor de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. Het is

een Vlaamse overheidsdienst en deze heeft als taak werkzoekenden te bemiddelen en te

begeleiden naar een geschikte job. Als werkzoekende heb je de mogelijkheid een opleiding

te volgen of in begeleiding te gaan. Bij job begeleiding krijgt de werkzoekende specifieke

hulp. De hulpverlening legt zich toe op oriëntering, trajectbegeleiding of loopbaanadvies,

afhankelijk van de wensen van de cliënt. Verder lopen er ook specifieke trajecten voor

27

kansengroepen: 50-plussers, anderstaligen, gedetineerden en personen met een

arbeidshandicap kunnen een aangepast traject volgen. Deze trajecten bieden de persoon

een mogelijkheid om zo een kans te verdienen op de arbeidsmarkt. De kansengroep

arbeidshandicap sluit natuurlijk mooi aan bij het onderzoeksthema: ‘Netwerkmethode bij

verkeersslachtoffers.’ (VDAB, 2014)

GOB, ook wel Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst, is een

onderdeel van VDAB. VDAB verwijst personen met een erkende arbeidshandicap door naar

GOB. GOB biedt de cliënten bijscholing aan vooraleer de stap wordt gezet naar de

arbeidsmarkt. GOB begeleidt elke persoon ongeacht de beperking en beroepssector. Er

werd een methode ontwikkeld om mensen met een niet – aangeboren hersenletsel,

autismespectrumstoornis en voor doven en slechthorenden te begeleiden. (De Clercq,

2014) De studentengroep van dit onderzoek bezocht het UCBO (Universitair Centrum voor

Begeleiding en Opleiding) in Gent. Zij bieden enkele opleidingen aan op maat van de cliënt.

Het is een oriënteringscursus van enkele weken waarin de cliënten nieuwe talenten kunnen

ontdekken waarna er een stage volgt in een bedrijf. Op die manier kan de cliënt

praktijkervaring opdoen. (De Clercq, 2014)

Tot slot vormt GTB, Gespecialiseerde trajectbegeleiding en –bepaling van personen met een

arbeidshandicap, een laatste organisatie waarmee de onderzoeksgroep kennismaakte

tijdens de inspiratiedag. Dit is een erkende dienst door de VDAB. Zij begeleiden mensen

naar een gepaste job en ondersteunen hen om deze te houden. (GTB – Vlaanderen, 2013)

28

HOOFDSTUK 5: Doelgroep

5.1. Een verkeersslachtofferVZW Rondpunt ondersteunt personen die rechtstreeks of onrechtstreeks in aanraking

kwamen met een verkeersongeval. (VZW Rondpunt, 2014) Dit hoofdstuk geeft meer

informatie over de impact van een verkeersongeval, de gevolgen en de weg naar een

nieuwe job. Voor velen is het immers niet meer mogelijk om de huidige functie te blijven

uitoefenen vermits de personen met blijvende schade moeten verder leven.

Om een heldere definiëring te kunnen geven aan een verkeersslachtoffer, wordt het

containerbegrip verkeersongeval kort onder de loep genomen. Het praktijkboek Sociale

Zekerheid, geschreven door Johan Put (2007) omschrijft een verkeersongeval als “Ieder

ongeval in het wegverkeer waarbij één of meer al dan niet gemotoriseerde voertuigen zijn

betrokken en dat verband houdt met het verkeer op de openbare weg.” Het kan dus gaan om

een ongeval met een zwakke weggebruiker, een auto – ongeval, een arbeidsongeval van of

naar het werk… Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een eenzijdig en een tweezijdig

ongeval. Bij een eenzijdig ongeval is slechts één partij betrokken hoewel er bij een tweezijdig

ongeval minstens twee partijen betrokken zijn. (Peeterbroeck, 2008)

Wanneer ben je dan een verkeersslachtoffer? "Iemand die bij een verkeersongeval

lichamelijke, materiële en/of morele schade heeft opgelopen, kan gedefinieerd worden als

een verkeersslachtoffer. Heb je als slachtoffer een letsel opgelopen ten gevolge van een

verkeerssituatie waarbij een voertuig betrokken is, al dan niet op de openbare weg, dan word

je ook aanzien als een verkeersslachtoffer." Zo omschrijft Kim Peeterbroeck (2008) een

verkeersslachtoffer.

Een persoon kan op verschillende manieren betrokken raken bij een verkeersongeval. Je

kan de veroorzaker zijn, een slachtoffer, een getuige of een naaste. Iedere persoon heeft

recht op persoonlijke begeleiding.

Het leven van de betrokken personen ligt plots volledig overhoop en de toekomst van

diezelfde persoon kan in enkele seconden volledig wijzigen. Na het ongeval kan de persoon

lichamelijke, psychologische, strafrechtelijke en burgerrechtelijke gevolgen meemaken. Zo

kan een gezonde persoon plots verlamd zijn of de veroorzaker van het ongeval kan een

29

trauma oplopen waardoor de arbeid hervatten niet vanzelfsprekend is. (Peeterbroeck, 2008)

Aangezien iedere persoon anders omgaat met letsels is er specifieke hulpverlening,

aangepast aan de noden van de cliënt vereist. Hieronder volgt de handelingswijze van VZW

Rondpunt.

- Fysieke of mentale gevolgen van het ongeval beperken het slachtoffer in de

zoektocht naar werk. Wat vroeger geen probleem was, kan nu een hele opgave zijn.

Indien de cliënt hier moeilijkheden mee ondervindt kan VZW Rondpunt het slachtoffer

begeleiden en samen met het netwerk op zoek gaan naar een aangepaste baan.

(VZW Rondpunt, 2014)

- Naasten, de veroorzaker of de sociale omgeving kunnen eveneens begeleid worden

door VZW Rondpunt. Dit wordt verduidelijkt met een voorbeeld: een vrouw verloor

haar kind ten gevolge van een verkeersongeval. Nadien kwam de vrouw in een

depressie terecht. Haar huidige job moest ze opgeven.

VZW Rondpunt helpt ook hier met het zoeken naar een job, aangepast aan de

mogelijkheden van de persoon. (VZW Rondpunt, 2014)

  Hulpverleners begeleiden moeilijk bereikbare groepen. Samen met de cliënt zoeken zij naar

een haalbare job, aangepast aan de mogelijkheden van de cliënt. Wat verstaan we onder

moeilijk bereikbare groepen? Binnen deze paragraaf wordt voornamelijk gekeken naar

personen met een niet-aangeboren hersenletsel, personen met een fysieke beperking en

personen met een mentale beperking. De begeleiding van deze doelgroep wordt hieronder

uitgeklaard.

5.1.1. Niet – aangeboren hersenletsel (NAH)

Er is sprake van een niet – aangeboren hersenletsel wanneer op latere leeftijd, een letsel

aan de hersenen ontstaat door een traumatisch of niet – traumatisch hersenletsel. Een niet –

traumatisch hersenletsel kan verschillende vormen aannemen. Het letsel wordt veroorzaakt

door processen die zich binnenin het lichaam bevinden. Het kan gaan om een epilepsie –

aanval, een beroerte, tumor, intoxicatie, zuurstoftekort… Een traumatisch hersenletsel

ontstaat door geweld, ook wel een slag op het hoofd. (NAH Samenwerkingsverband, 2011)

Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen primaire gevolgen en secundaire gevolgen.

De primaire gevolgen zijn zichtbare en/of onzichtbare beperkingen, bijvoorbeeld

persoonlijkheidsveranderingen, tumor.. De secundaire gevolgen hebben geen medische

oorzaak. Het heeft betrekking op de nood aan een aangepaste woning of de huidige job niet

meer kunnen uitoefenen.. (Peeterbroeck, 2008) Er zijn een aantal consequenties die een

impact hebben op de persoon in functie van het vinden van werk: motorische en lichamelijke

30

gevolgen, het geheugen (zaken onthouden), concentratie, werktempo, communicatie,

emotionele veranderingen, en/of gedragsveranderingen. (Tijtgat, 2008)

5.1.2. Psychologische gevolgen

Ieder slachtoffer reageert verschillend op het ongeval. De reactie is afhankelijk van de

leeftijd, de persoonlijkheid en de aard van de betrokkenheid. Het is een zeer ernstige

gebeurtenis omdat het leven van het slachtoffer volledig kan veranderen. Er is niet één juiste

manier om met de gevolgen om te gaan. Er zijn een aantal stoornissen die kunnen ontstaan

na het beleven van een traumatische ervaring: angstneurosen, paniekstoornis, fobie, post –

traumatische stress stoornis. (Peeterbroeck, 2008)

5.1.3. Stappen in het traject naar werk

Nadat uitgelegd werd, wat een NAH juist inhoudt zal er dieper ingegaan worden op het

proces naar werk. Dit proces verloopt anders dan een normale trajectbegeleiding. Het is

belangrijk om eerst een duidelijk dossier op te maken. Het dossier bevat informatie over het

letsel zelf maar probeert zich voornamelijk te richten op de wensen van de cliënt. Cliënten

met een NAH hebben vaak een beperkt ziekte-inzicht. Daarom is het belangrijk om de vraag

van de cliënt helder te krijgen. Tijdens de revalidatie worden de eerste stappen naar werk

gezet. Men krijgt er functie – en vaardigheidstrainingen. Vervolgens zullen

consultatiebureaus de ondersteuningsbehoefte van de cliënt trachten lokaliseren. Belangrijk

hierbij is het beantwoorden van de vraag: ‘Wat kan ik aan?’ Vervolgens volgt een

beroepsoriëntering waarin de cliënt een aantal beroepen leert kennen en in een beschermde

omgeving kan uittesten. Deze oriëntering wordt georganiseerd door GOB (zie Hoofdstuk 4)

Via deze verkenning kan de cliënt ervaren wat de jobs inhouden en kan er getoetst worden

of de cliënt voldoende competent is om de job ten goede te kunnen uitvoeren. Vervolgens

kiest de cliënt samen met de hulpverlener een geschikte sector. De cliënt kan op stage gaan

binnen een bedrijf, een opleiding volgen of specifieke coaching krijgen, afhankelijk van de

mogelijkheden en wensen van de cliënt. Dan breekt het moment aan waarop de cliënt de

stap kan wagen naar de betaalde arbeidsmarkt. Als hulpverlener begeleidt je de cliënt bij het

solliciteren. De hulpverlener fungeert als bemiddelaar. Binnen de nazorgperiode is de

hulpverlener beschikbaar voor vragen en problemen. De cliënt kan beroep doen op de

hulpverlener indien nodig (Tijtgat, 2008).

Helaas is het niet voor iedereen mogelijk om op de betaalde, reguliere arbeidsmarkt

tewerkgesteld te worden. Voor sommigen ligt het werktempo te hoog of beschikt de cliënt

31

over onvoldoende capaciteiten om de job te kunnen uitoefenen. Een aantal mensen komen

terecht in de sociale economie. We geven een korte opsomming van

tewerkstellingsmogelijkheden:

- Arbeidszorg biedt de cliënt de mogelijkheid om te groeien. Een persoon kan

deeltijds starten en op zijn eigen tempo vorderingen doormaken. Naarmate de

persoon langer in dienst is, heeft deze een routine opgebouwd en zal deze voltijds

kunnen werken binnen de organisatie. Men kan begeleid werken, atelierwerken of

enclavewerken (Tijtgat, 2008).

- Vrijwilligerswerk is niet – betaalde arbeid. Toch ben je van wezenlijk belang in de

maatschappij. De persoon zet zich belangeloos in voor andere personen, het milieu,

de gemeente,… (Tijtgat, 2008).

- Sociale werkplaats en kringloopcentra: Arbeid is een manier om talenten en

competenties te ontdekken. Deze organisaties zijn niet gericht op het maken van

winsten, wel op het ontplooien van kansen voor iedereen (Tijtgat, 2008).

- Loopbaanbegeleiding zorgt voor begeleiding voor werkzoekenden. Een handicap

geeft de cliënt het recht op extra ondersteuning (Tijtgat, 2008).

- Beschutte werkplaats geeft personen met een handicap de kans om talenten te

ontplooien en eveneens nuttig en betaalde arbeid te leveren (Tijtgat, 2008).

32

HOOFDSTUK 6: Onderzoeksmethodologie

In dit deel zal beschreven worden welke onderzoeksmethode gebruikt werd om het doel van

het onderzoek te bereiken.

Zoals beschreven in de probleemstelling, draait het onderzoek vooral om het betrekken van

het netwerk rond de cliënt bij het activeren of het zoeken naar werk. We werkten samen met

een organisatie, VZW Rondpunt. Zij waren eveneens de opdrachtgever van het onderzoek.

VZW Rondpunt gaf aan dat ze een eigen interpretatie hebben over de netwerkmethode en

deze zo toepassen op hun doelpubliek. De inspiratiedagen zijn als het ware ‘testmomenten’

om te kijken hoe de methode aanslaat bij andere organisaties (VDAB,GTB,GOB) en hoe ze

dit mogelijks integreren binnen hun werking. Het project staat nog in zijn kinderschoenen,

dus de tijd zal uitwijzen hoe doeltreffend deze inspiratiedagen zijn. De voornaamste

doelgroep voor deze methode zijn moeilijk bereikbare groepen die moeilijk werk vinden op

de arbeidsmarkt.

Rondpunt organiseert twee maanden nadien een intervisie. Hier kunnen de deelnemers

persoonlijke ervaringen met de netwerkreflex terugkoppelen aan elkaar. De conclusies die

hieruit getrokken worden vormen een antwoord op onze onderzoeksvraag: “Hoe ervaren de

deelnemers de inspiratiedag en hoe zetten ze dit om in praktijk?”

We kozen voor een diepte-interview. Dit leek ons de meest aangewezen manier om de data

te verzamelen. Dit is een kwalitatieve onderzoeksmethode. De bedoeling is dat de

interviewer informatie en ideeën van de respondent(e) over het onderwerp tracht te krijgen.

Het gaat vaak over complexe materie en je krijgt een subjectieve invulling van de

respondenten. De bedoeling is dat de interviewer het gesprek niet te veel stuurt. Het gesprek

moet vlot verlopen en de opgestelde vragen moeten beantwoord worden. Dit wil echter niet

zeggen dat er geen ruimte is voor persoonlijke invulling of dieptevragen.

De duur van een diepte-interview kan variëren, maar meestal neemt men er toch een uur de

tijd voor. Het voordeel van deze onderzoeksmethode is dat de interviewer enerzijds goed

kan doorvragen, iets wat bij een enquête niet kan. Via deze methodologie krijg je

gedetailleerde informatie. Anderzijds kan het interview overal plaatsvinden. Hierdoor kan de

respondent zelf een plaats aangeven, waar hij of zij zich op zijn gemak voelt. Dit kan ervoor

33

zorgen dat de respondent niet geremd is in het geven van een antwoord. De nadelen zijn

enerzijds dat je geen algemene conclusies kan trekken, doordat je maar een beperkt aantal

mensen kan interviewen. Het tweede nadeel anderzijds is dat de respondent onbewust

beïnvloed wordt door de interviewer.

We namen het diepte-interview af aan het einde van de eerste inspiratiedag. De interviews

vonden plaats in de kantoren van VZW Rondpunt en werden individueel afgenomen. De

respondenten waren deelnemers van de inspiratiedag. Zij werken onder andere bij VDAB,

GTB, GOB.. In totaal bevroegen wij 20 respondenten. Door miscommunicatie duurde het

interview slechts 10 – 15 minuten. Zelf hadden wij een uitgebreider interview voor ogen,

maar dit kon niet gerealiseerd worden. Om onze onderzoeksvragen te kunnen

beantwoorden, vroegen we de opdrachtgever om contacten die een extra interview wilden

afnemen. In mei namen we nog 1 diepte-interview af met 2 GTB – werknemers in Gent.

Door de unieke aanpak van elke student leek het ons geschikt te werken met themavragen.

Het is mogelijk dat de vraag niet letterlijk op die wijze geformuleerd werd door de interviewer

maar het thema werd alleszins wel besproken. We plaatsten gezamenlijk de belangrijkste

onderwerpen in een overzichtelijk schema om een helder overzicht te bewaren over de

verkregen resultaten. Het doel van het empirisch onderzoek is het vinden van een antwoord

op de onderzoeksvraag.

Voor het opstellen van de vragen hebben we hulp gekregen van Britt Dehertogh, docente

aan de Artesis - Plantijn Hogeschool. We behandelden volgende thema’s:

- Ervaringen met het netwerk (voor de inspiratiedag)

- Ervaringen omtrent de inspiratiedag

- Toepasbaarheid binnen de organisatie

- Omgang met de privacy wet

- Bedenkingen

- Beeld over de intervisie

Op vrijdag 9 mei 2014 waren we met de groep aanwezig op de intervisie, georganiseerd

door VZW Rondpunt. Volgens Wil De Meer is een intervisie ‘ Een regelmatig gestructureerd

overleg van een kleine groep hiërarchisch gelijkwaardige professionals waarin vragen over

het eigen functioneren centraal staan.‘ Gelijkwaardigheid en vertrouwelijkheid zijn woorden

die hier zeker aan de orde zijn. Verder is het ook zo dat een intervisie uit 5 of 6 deelnemers

bestaat, dat er geen leider is en dat men om de 8 weken samenkomt. Weijers (2014)

34

Het doel van een intervisie is het bespreekbaar maken van moeilijkheden waar de

werknemers tegenaan lopen. Andere professionals kunnen de persoon adviseren en

ondersteunen. Zo kan de hulpverlener tot nieuwe inzichten komen en de cliënt weer goede

begeleiding bieden.

Er nemen gemiddeld 5 – 10 personen deel aan een focusgroep. Samen met de moderator

wordt er gesproken over een specifiek thema, in ons geval gaat het dan over het gebruik van

de netwerkreflex. De deelnemers gaan met elkaar in gesprek. Het kan zelfs uitdraaien op

een discussie. Het is belangrijk om als moderator de deelnemers te stimuleren om

ervaringen uit te wisselen. De adviezen en ondersteuning helpen de hulpverlener om tot

nieuwe inzichten te komen die de begeleiding van de cliënt zullen bevorderen.

Bij het intervisiemoment waren er 2 deelnemers aanwezig. Andere personen van de

inspiratiedag hadden geen tijd of hadden de methode nog niet kunnen toepassen. Het

gevolg hiervan is dat er geen sprake was van een focusgroep, noch van een intervisie. De

resultaten geven geen algemeen beeld weer waardoor we moeilijk conclusies kunnen

trekken. Bovendien werd er vanuit Rondpunt van ons verwacht dat wij de intervisie

zelfstandig zouden leiden. We hadden ons voorbereid, maar niet met oog op het leiden van

de intervisie. Uit indirecte communicatie is er niet duidelijk gebleken dat wij als moderator

moesten functioneren. Desalniettemin verliep de intervisie redelijk vlot. Het gesprek duurde

in totaal 50 minuten. Volgende thema’s kwamen aan bod:

- Toepassing van de netwerkmethode.

- Rapportering aan collega’s.

- Minpunten aan de netwerkmethode.

- Punten die zijn opgevallen bij het gebruik van de methode.

- Opleiding of verdere samenkomsten.

Door de beperkte opkomst wordt er een nieuw intervisiemoment gepland in September 2014.

35

HOOFDSTUK 7: Empirisch onderzoek

Er werden tijdens de inspiratiedag in totaal 20 interviews afgenomen. In mei volgde nog een

intervisie waaraan 2 personen deelnamen. De verkregen informatie vormt de kennisbron van

het empirisch onderzoek. De vragen zijn in de bijlagen terug te vinden. We bevroegen de

respondenten over hun bevindingen en ervaringen van de netwerkmethode. De vragen

baseren zich hier dan ook op. Vooraleer we startten aan de vragen, gaven we de

respondenten wat meer informatie over onszelf maar ook over de doelstelling van het

gesprek. We bespraken elk thema afzonderlijk en verspreidden zo wat meer kennis over het

gebruik van de netwerkreflex.

Respondenten

We bevroegen 20 respondenten. Het waren voornamelijk vrouwen. We ondervroegen 3

mannen en 18 vrouwen. Onze respondenten behaalden allen een diploma in het sociaal

werk. De respondenten kwamen uit verschillende organisaties, waaronder VDAB (Vlaamse

Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding), GOB (gespecialiseerde

opleidings-,begeleidings- en bemiddelingsdienst), GTB (gespecialiseerde trajectbepaling en

– begeleiding), de werkwinkel en een UCBO (Universitair Centrum voor Begeleiding en

Opleiding), dit is een onderdeel van GOB. Deze personen namen allen deel aan de

inspiratiedag van 28 februari 2014 of 2 mei 2014.

Organisatie Aantal bevraagde personen

VDAB 12

GOB 5

GTB 3

We bespreken eerst de inspiratiedag en vervolgens wordt de intervisie behandeld.

7.1. Inspiratiedag

36

7.1.1. Het gebruik van de netwerkmethode voor de inspiratiedag

In dit onderdeel wordt uitgelegd waarom men deelnam aan de inspiratiedag en/of men de

netwerkmethode voordien al toepaste. We merkten een terugkerend patroon op bij dit

antwoord. Ze voelden zich getriggerd bij het ontvangen van de uitnodiging. Dit kwam doordat

ze zich aangesproken voelden door de thematiek. Enkelen kenden de organisatie, VZW

Rondpunt. Dit zorgde voor een extra beweegreden. Bovendien zorgde de doelgroep voor

een extra stimulans. Er wordt voornamelijk gewerkt met mensen met een beperking. Het kan

gaan om een arbeids-, medische of een fysieke beperking. Dit wordt verder verklaard in

‘Hoofdstuk 5 Doelgroep’. Het gevolg van de beperkingen is dat de mogelijkheden om werk te

vinden op de arbeidsmarkt meteen worden verkleind.

Via de inspiratiedag wilden de respondenten andere pistes uitproberen om meer opties te

creëren voor hun cliënten. Het leren van nieuwe methodes en het verkrijgen van inzichten

motiveerde de respondenten om de dag bij te wonen. Overigens leek de thematiek ook

waardevol binnen de eigen werking. Hoofdstuk 4 spitst zich toe op de verschillende

organisaties die aanwezig waren op de inspiratiedag. Een uitspraak van een respondent:

“Ja, ik probeer wel bij te blijven met nieuwe insteken, methodieken en dergelijke.” (Man,

48jaar)

De participanten van de inspiratiedag kwamen uit verschillende organisaties zoals eerder

aangegeven. Daarom wilden we graag weten of enkelen onder hen al notie hadden over

deze methode. Concreet gaat het dus om eerdere ervaringen of kennis omtrent de

netwerkmethode.

Uit de antwoorden kunnen we besluiten dat de meeste respondenten wel al iets wisten over

het bestaan van de netwerkmethode maar bij de toepassing ervan, waren er enkele

verschillen op te merken. Voor een beperkt aantal mensen was deze inspiratiedag de eerste

kennismaking met het clusterbegrip ‘werken met netwerken.’ Het doel van de inspiratiedag

was immers om mensen te inspireren om de netwerkmethode te integreren binnen de

werking.

Een aantal ondervraagden gaven te kennen dat ze het netwerk wel proberen te gebruiken in

de hulpverlening, maar uitsluitend wanneer ze op dat moment vastzaten met de cliënt. De

netwerkmethode wordt in dit geval dus gehanteerd als instrument om een andere weg in te

slaan met de cliënt wanneer de begeleiding dreigt vast te lopen.

Enkele hulpverleners vertelden ons dat ze bij de start van de inspiratiedag, het gevoel

hadden het netwerk reeds te betrekken in de begeleiding met de cliënt. Toch gaven ze aan

37

dat de invulling voor hen anders is. Ze leerden veel bij over de inhoud van het netwerk. Zij

hadden de naaste familie of de partner voor ogen maar het netwerk van de cliënt is groter

dan dat. Buren, werkgevers, collega’s, vrienden, ex- schoolgenoten maken immers ook deel

uit van het netwerk, maar daar waren de hulpverleners zich vaak niet bewust van. Ze

werkten dus met een deel van het netwerk. Om dit punt te verduidelijken volgen hieronder

enkele citaten:

“ We werken al met de netwerkmethode, maar niet zo nadrukkelijk als er hier werd uitgelegd.

Eerder toevallig of wanneer het ons zinvol lijkt.” ( Vrouw, 29jaar)

“ Ik probeer bij sommige cliënten het netwerk in kaart te brengen maar dan wel beknopt.“

(Vrouw, 23 – 27jaar)

Toch past niet iedereen de netwerkmethode al toe. Een aantal personen gebruiken het eigen

netwerk om cliënten te begeleiden. Via deze inspiratiedag leerden ze ook het netwerk van de

cliënt doelbewust in te zetten om nieuwe kansen te creëren.

Bij deze vragen merkten we dat de organisatie waar de respondenten tewerkgesteld zijn,

bepalend zijn voor het al dan niet gebruiken van de netwerkmethode. Werknemers van GOB

en GTB zijn al veel bekender met de methodiek dan anderen. Zij gaven bijna allemaal te

kennen dat zij de methode al regelmatig toepassen, zij het in beperkte vorm. Ze vertelden

ons dat het gaat om organisaties die vaak uitsluitend te bereiken zijn na een doorverwijzing.

Dat maakt dat het doelpubliek van deze organisaties dan ook anders is dan pakweg VDAB.

De hulpverlening is veel specifieker omdat het cliënteel veelal maatschappelijk kwetsbaar is.

Hoofdstuk 4 en 5 bieden desgewenst meer informatie over de doelgroep en de organisaties.

Het werken met deze mensen is niet altijd eenvoudig. Ook het bereiken van de organisaties

is een moeilijkheid. Vaak komt het netwerk automatisch mee ter ondersteuning van de cliënt.

Een citaat verduidelijkt deze uitleg wellicht het beste.

“ We hebben bijvoorbeeld onlangs een doorverwijzing gehad vanuit de psychiatrie en dan

hebben we bij het zoeken naar werk van iemand die in het ziekenhuis verblijft, een stage

gedaan en nadien zijn we met het netwerk gaan kijken wat de beste eerstvolgende stap zou

kunnen zijn. (Vrouw, 30 – 35jaar)”

7.1.2. Belevenissen van de inspiratiedag

In het kader van onze onderzoeksvraag “Hoe ervaren de deelnemers de inspiratiedag en

hoe zetten ze dit om in de praktijk?” werd er een thema aan gewijd, om te polsen naar de

ervaringen van de deelnemers. De respondenten waren enthousiast over het gebruik van de

netwerkmethode. Een reactie van een respondent:

38

“ Het is een goede bewustmaker om er meer bij stil te staan. “ (Vrouw, 35jaar)

Er werd aangegeven dat het werken met het netwerk iets is dat je steeds in het achterhoofd

moet houden. De meerderheid van de deelnemers begon spontaan aan cases te denken

waarbij ze vast kwamen te zitten. Het gaf hen een nieuwe kijk op het dossier en had als

gevolg dat ze er op een andere manier naar keken. Zo zei één van de respondenten het

volgende:

“ Ik denk aan dossiers waar ik mee vast zit. Ik zou het op deze manier ook eens kunnen

proberen. “ (Vrouw, 31jaar)

Zoals eerder vermeld is het bij een inspiratiedag belangrijk om de deelnemers te prikkelen en

hen zin te laten krijgen in het gebruiken van de methode. Dit kan gebeuren door de praktijk

te verwerken in de dag. De meerderheid van de deelnemers vond dit een positief aspect. Het

bleek voor een aantal respondenten ook nuttig om succesverhalen te aanhoren. VZW

Rondpunt gaf hen een specifieke case waarbij het gebruik van de methode voor een

doorbraak heeft gezorgd. Er werd geoefend met de methode door bijvoorbeeld met een CV

aan de slag te gaan. Zo vertelde één van de respondenten:

“Door de nieuwe insteek en de case oefeningen heb ik een duidelijker beeld kunnen vormen

over deze methode.” (Vrouw, 41 jaar)

7.1.3. Omgaan met de privacywetgeving

Een ander essentieel thema binnen het onderzoek is Privacy. De uitdieping gebeurt in 1.9

privacywetgeving. In dit hoofdstuk komt er sterk naar voor dat gegevens niet zomaar mogen

doorgegeven worden en gegevens op een specifieke manier moeten bewerkt worden. De

sociaal werker houdt dit steeds in het achterhoofd. Tijdens de inspiratiedag kwam het dan

ook spontaan ter sprake. Hoe je hiermee aan de slag gaat en/of je sociale media kan

aangeven als middel om het netwerk te bevragen, waren bedenkingen van één respondent.

Volgens VZW Rondpunt was dit zeker nuttig. Het zou als middel kunnen fungeren om het

netwerk van de cliënt te bevragen over eventuele werkgelegenheid.. Tijdens de interviews

bracht de meerderheid aan dat hun organisatie rekening houdt met de privacy van de cliënt.

Daarmee wordt bedoeld dat ze de cliënt een privacy-document laten ondertekenen. Zo

vertelde een respondent dat ze met een Multi-Elementen Advies werken. Hierbij moeten

cliënten hun toestemming geven, door middel van een handtekening, dat de

trajectbegeleider met de arts, psycholoog,.. contact mag opnemen en zaken mogen

bespreken.

39

Verder gaven meerdere personen ook aan dat cliënten zelf te kennen geven wat ze willen

vertellen en dat je hen niet kan verplichten. Zij bepalen de regie. Zo zal de cliënt ook zelf de

personen kiezen met wie hij contact opneemt en wie welkom is bij een bijeenkomst.

Belangrijk is dan dat er vermeld wordt dat alle informatie tussen hen blijft. De bijeenkomst

regelen kan niet elke cliënt zelfstandig klaar krijgen gaf een respondent aan. Er wordt

gewerkt met een ‘zwakkere’ doelgroep en het is voor hen niet vanzelfsprekend om zelf een

netwerkbijeenkomst te organiseren. Dit kan ervoor zorgen dat de maatschappelijk werker

zelf contact zal moeten opnemen met de leden uit het netwerk van de cliënt. Ook hiervoor

zal toestemming nodig zijn. De cliënt kan ook de beslissing nemen dat hij deze methode niet

wil toepassen.

7.1.4. Mogelijke hindernissen van de netwerkmethode

Elke methode heeft zijn sterktes en zwaktes, ook de netwerkmethode. Tijdens het interview

kwamen de eerste indrukken van de aanwezigen hierover ook aan bod. De bedenkingen op

het persoonlijk en organisatorisch vlak werden hier besproken. Het meest voorkomende

argument was tijdsgebrek, dit zou het onhaalbaar maken om grote netwerkbijeenkomsten uit

te voeren. De bijeenkomsten zijn vaak ’s avonds en verschillende mensen zagen dit als een

hindernis. De voorbereiding voor deze bijeenkomst was ook een aandachtspunt. Het is

namelijk ook een zwakke doelgroep, waardoor de maatschappelijk werker de bijeenkomst

zou moeten regelen en iedereen o.a. contacteren. Deze vorm van intervisie vraagt veel

voorbereiding en dus ook tijdsbesteding. Een respondent van GOB heeft dit toch niet ervaren

als een obstakel :

“Ik denk wel dat wij als GOB een beetje verschillend zijn ten opzichte van VDAB. Dit omdat

we wat meer tijd hebben voor onze cliënten. Ook omdat we er minder hebben dan VDAB

dus we kunnen intensiever begeleiden. Dus het probleem van tijd is denk ik bij ons minder

van toepassing.” Vrouw, 36jaar.

Hoewel men unaniem besloot dat de netwerkmethode enorm efficiënt kan werken, zou men

dit enkel bij ‘moeilijke’ dossiers toepassen. Een moeilijk dossier is een dossier waarin geen

vooruitgang geboekt wordt of geen oplossing meer in zicht is voor de cliënt. Het frequent

toepassen klonk bij de meerderheid als onhaalbaar. Een andere bedenking was de taal. Een

deel van de doelgroep waarmee ze vaak in contact komen zijn migranten. Vaak is het

moeilijk om elkaar te verstaan en diepe gesprekken voeren wordt ervaren als moeilijk. Een

tolk was ook geen optie omdat deze te duur is voor de organisatie. Er zouden ook enkele

voorwaarden aan te pas komen. De cliënt moet er voor open staan en alle stappen moeten

duidelijk overgebracht worden naar de cliënt, anders is er sprake van een obstakel (1.7 De

40

cliënt vraagt geen hulp of accepteert de geboden hulp niet) Als er een netwerkbijeenkomst

plaatsvindt, zou er een document voor akkoord ondertekend moeten worden tussen de cliënt

en de maatschappelijk werker. Het document staat in direct verband met de privacy wet,

zoals eerder uitgelegd. Er was ook één van de geïnterviewde die als voorwaarde meegaf,

dat de persoon die eventueel job zou kunnen bieden aan een cliënt, een goede achtergrond

en inzicht moet hebben in de organisatie van tewerkstelling. Andere zaken die ter sprake

kwamen, waren bijvoorbeeld het overtuigen van de collega’s. De aanwezigen willen het

graag overbrengen binnen het team, maar het kon moeilijk worden om hen ervan te

overtuigen dat de netwerkmethode effectief is en dat ze deze doeltreffend kunnen

gebruiken:

“ Ik denk dat de collega’s misschien niet meteen overtuigd gaan zijn omdat ze niet heel de

dag hebben meegemaakt. Ik zal dit dus zo duidelijk mogelijk proberen door te briefen.”

Vrouw, 32jaar.

Als laatste voorwaarde was er nog dat de bijeenkomst onder begeleiding van een

professional moest gebeuren omdat er anders mogelijks te weinig sturing kan zijn en de

focus verloren gaat. In de presentatie van de inspiratiedag werd wel vermeld dat je het

“startschot” moet geven en dat het vanaf dan vlot verloopt.

7.1.5. Toepasbaarheid binnen de werking

De manier waarop de verschillende organisaties de verkregen informatie zullen toepassen

wordt verder uitgelegd binnen deze paragraaf. We merkten duidelijk heel wat gemengde

gevoelens op bij de deelnemers. Enerzijds willen de respondenten de aangeleerde

technieken wel gebruiken zoals de CV, het ecogram (zie 8.2 technieken) en het opstellen

van een tijdlijn. Een duidelijke weergave van deze toepassing ziet u in de bijlage 5.

Anderzijds is het organiseren van een netwerkbijeenkomst niet vanzelfsprekend (zie 7.1.4

hindernissen van de netwerkmethode). Verder gaf men ook aan dat men de methode zeker

wil gebruiken bij vastlopende cases.

Een ander deel van de groep was zeer gemotiveerd om de netwerkmethode te integreren

binnen de algemene werking. Ze zijn ervan overtuigd meer aandacht te vestigen op de cliënt

en diens netwerk. Deze groep is bereid om de andere collega’s in te lichten en de verworven

kennis aan hen door te geven.

7.1.6. Aandachtspunten voor VZW Rondpunt

Er werden een aantal werkpunten aangegeven voor een (mogelijke) volgende inspiratiedag

die opnieuw georganiseerd wordt door VZW Rondpunt. We kregen tips over de indeling en

41

het verloop van de inspiratiedag voor VZW Rondpunt. Dit was één van de laatste thema’s.

Daaruit bleek dat de dag iets korter had mogen duren voor de meeste deelnemers. Op die

manier kan er meer toegespitst worden op het praktische deel, wat voor het merendeel toch

het belangrijkste was. Zo vertelde een respondent het volgende:

“Als mijn collega’s de opleiding zouden krijgen zou ik het misschien op een halve dag

proberen te bundelen. Dan wat sneller over de theorie gaan. “ Vrouw, 31jaar.

Een aantal deelnemers gaven aan dat er meer oefeningen en praktijkvoorbeelden in de

inspiratiedag mochten zitten. Dat maakt het voor hen tastbaarder. De meerderheid van de

respondenten hebben de praktijk als inspirerend ervaren. Ze vertelden dat het aandeel

praktijkoefeningen groter had mogen zijn dan het aandeel theorie. Wat ook nog bleek uit de

interviews, is dat de deelnemers ernaar uitkeken om deze techniek met hun collega’s te

delen. Ze zagen meteen mogelijkheden om ermee aan de slag te gaan.

Er was nog een aandachtspunt van een deelnemer die veel gebruik maakte van de methode.

Ze vond het jammer dat er enkel gefocust werd op de succesverhalen. Zij stelde zich dan de

vraag: wat als het niet vlot verloopt? Hoe ga je er dan mee om? Voor deze respondent was

het belangrijk dat het realistisch bleef. Op die manier kunnen ze dan te weten komen hoe ze

daar mee zouden moeten omgaan.

Er kwam ook een voorstel om met alle aanwezigen nog eens samen te zitten om meer

concrete praktische hulpmiddelen te bedenken. Op deze manier kan je beter met de

methodiek aan de slag. Zo vertelde ze het volgende:

“Misschien, het is maar een idee, om samen met iedereen die hier aanwezig was, op zoek te

gaan naar praktische hulpmiddeltjes, iets op papier weet ik veel, waarmee je anderen ook

kan helpen. Zodat wanneer ze het eens niet meer weten met een cliënt, weten hoe ze met

deze methodiek aan de slag kunnen gaan.” (Vrouw, 36jaar)

Bij de vraag hoe de deelnemers het vervolg zien van deze dag, kregen we verdeelde

antwoorden. Er waren respondenten die zeer enthousiast waren over een intervisie en die

deze kans zeker wilden grijpen wanneer deze zich aanbood. Door intervisie zou men de

kans krijgen om ervaringen te delen en eventuele moeilijkheden met elkaar te kunnen

bespreken. Anderen waren er dan iets minder enthousiast over. Zo vertelde een respondent

dat ze al eerder had deelgenomen aan intervisies en hier geen goede ervaringen mee had.

Het is tijdrovend en daarom ook minder vanzelfsprekend voor een aantal respondenten. Het

merendeel van de deelnemers was wel overtuigd om deel te nemen aan een intervisie.

42

2. Intervisie

Zoals eerder aangegeven, waren er slechts 2 personen die deelnamen aan het

intervisiemoment. Beide personen werken bij VDAB. De dame werkt in de werkwinkel, de

man in het oriëntatiecentrum. In het hoofdstuk ‘Methodologie’ bespraken we reeds de te

behandelen thema’s maar ter ondersteuning staan ze hier nogmaals opgesomd.

- Toepassing van de netwerkmethode

- Rapportering aan collega’s

- Hindernissen aan de netwerkmethode

- Interessante zaken

- Opleiding of verdere samenkomsten

7.2.1. Toepassing van de netwerkmethode

We kunnen besluiten dat het doel van de inspiratiedag bereikt is. De netwerkmethode wordt

toegepast binnen de eigen werking. Toch moeten we kritisch blijven. Er waren slechts 2

personen aanwezig op de intervisie en daarboven komt nog eens dat één van de personen

de netwerkmethode nog maar één keer heeft ingezet De man heeft de methode wel al

meermaals gebruikt in de oriëntatie van de cliënten, die twee weken duurt. Zo moeten de

cliënten een tijdlijn opstellen waarin ze belangrijke gebeurtenissen in hun leven noteren. Op

die manier zag de man een link met het netwerk en vroeg hij aan een aantal deelnemers of

ze nog contact hadden met de mensen van bijvoorbeeld zijn middelbare school. Opvallend

is het fenomeen dat cliënten er steeds vaker alleen voor staan. Daarnaast is bellen vaak een

moeilijke opgave voor mensen. Het netwerk contacteren is een taak voor de cliënt. het lijkt

evident om te telefoneren maar dat is het klaarblijkelijk niet. Vele cliënten zijn zenuwachtig

om te bellen met anderen.

“ Zo was er een cliënt die na de groepssamenkomst pas ging bellen naar iemand die hij

kende omdat hij niet durfde te bellen waar andere personen bij waren. “ (Man, 54 jaar)

Voorlopig wordt de netwerkmethode sporadisch toegepast. In de toekomst streeft de man

naar een systematische hantering. Voor de dame is het moeilijk om de methode toe te

passen. Dat komt voornamelijk door het tijdsgebrek. Dit komt later nog aan bod in het

onderdeel ‘hindernissen aan de netwerkmethode.

43

7.2.2. Rapportering aan collega’s

Op een teamvergadering had de man uit het oriëntatiecentrum de netwerkmethode

uitgelegd aan zijn collega’s. Hij vertelde dat ze hier zeer enthousiast op reageerden en

eigenlijk zelf ook wel eens aan zo’n inspiratiedag hadden willen deelnemen. Wanneer er

verder doorgevraagd werd of het mogelijks aan andere collega’s uit het werkveld kon

verspreid worden, kregen we volgend antwoord: ‘Is het onze taak wel om dit door te geven

aan andere trajectbegeleiders, is dit niet iets wat vanuit de opleiding moet komen?’ De dame

vertelde over de netwerkmethode aan de collega’s waarmee ze intensief samenwerkt. Op

een overlegmoment heeft ze dit niet gedaan omdat ze daar geen mogelijkheid in zag,

wegens tijdgebrek. Ze vroeg zich wel af of het misschien een idee zou kunnen zijn om de

methode kort uit te schrijven en door te mailen naar de collega’s.

7.2.3. Hindernissen van de netwerkmethode

De deelnemers ervaren geen belemmering aan de netwerkmethode zelf, maar wel aan het

gebruik ervan. Het tijdsgebrek maakt het haast onmogelijk om de netwerkmethode te

betrekken. De vrouw, werkzaam in De Werkwinkel, beschikt over een groot cliëntenbestand

waardoor ze de meeste cliënten slechts één keer ziet. Ze geeft hen praktische tips en

vervolgens gaan de cliënten zelfstandig verder op zoek of worden ze doorverwezen naar

andere bevoegde instanties. Hierdoor is het moeilijk om het netwerk te betrekken. Ze gaf aan

dat ze dit ging proberen op te lossen door de cliënten een huistaak mee te geven. De

opdracht zou dan inhouden dat de persoon zelf eens moet nadenken of er personen in het

netwerk zijn die hem kunnen helpen bij het zoeken van werk. Het netwerk kan eveneens

hulp bieden bij praktische zaken zoals zorgen voor opvang van de kinderen tijdens

sollicitatiegesprekken. Ook het cliënteel waaraan hulp geboden wordt vormt een probleem.

Het cliënteel is veelal laaggeschoold of anderstalig. Een vlot en diepgaand gesprek voeren is

niet vanzelfsprekend. Zoals hierboven werd aangegeven, hebben de hulpverleners een

beperkt contact met de cliënt waardoor enkel de belangrijkste zaken meegedeeld worden in

het gesprek. Zo is er vaak te weinig tijd om het netwerk ter sprake te brengen.

Een andere hindernis die werd aangegeven is dat de samenwerking tussen de deelnemende

organisaties niet optimaal verloopt. Enkele jaren geleden was er een veelvuldig contact

tussen VDAB, GTB en GOB. VDAB stuurt een deel van het cliënteel door naar de

gespecialiseerde zorgorganisaties. Vroeger vond dan een gesprek plaats tussen een

trajectbegeleider van VDAB samen met de cliënt en een trajectbegeleider van GOB/GTB.

Wegens tijdsgesprek is dit niet meer mogelijk. VDAB maakt een verslag op en stuurt dit via

e-mail door naar GOB en/of GTB. Toch had deze mondelinge overdracht van dossiers een

44

belangrijke waarde. Het eerste contact was gelegd tussen de cliënt en de nieuwe

trajectbegeleider, de dossierinhoud was helder omdat vragen onmiddellijk teruggekoppeld

konden worden en er kon samen kort nagedacht worden over een aanpak. Nu werken de

diensten dus veel individueler.

7.2.4. Interessante zaken

Nu de deelnemers van de inspiratiedag 2 maanden de tijd hadden om de methode toe te

passen, kwamen er een aantal opmerkelijke zaken naar boven bij de deelnemers. De man

vroeg zich af waarom men nu pas met dit idee naar buiten komt. Hij stelde zichzelf de vraag

waarom hij cliënten nooit eerder bevroeg over personen die de cliënt kunnen ondersteunen

bij het vinden van een geschikte job.

“Het gebruik van het netwerk kwam wel eens aan bod, maar dit beperkte zich enkel tot het

netwerk van de trajectbegeleider. Zo werd er af en toe eens bij gekende organisaties gepolst

of er werkgelegenheid was voor een bepaalde cliënt.” (man, 54 jaar)

Verder werd het volgende punt ook kort besproken:

“Het is een moeilijke opgave voor cliënten om referenties weer te geven bij het maken van

een CV” (man,54 jaar)

Referenties weergeven op een CV blijkt niet makkelijk. Toch konden de trajectbegeleiders

hier maar moeilijk een verklaring aan geven. De vrouw denkt dat schaamte het grootste

probleem is.. Verder vormt Taal vaak een barrière. De man dacht hier helemaal anders over.

Hij merkte op dat sommige cliënten zeer beperkte referenties hebben of geen positieve

referenties. Een cliënt kan ontslagen worden wegens faillissement van het bedrijf maar kan

ook ontslagen worden door een ruzie met de werkgever of om dwingende redenen. In het

laatste geval is deze referentie niet waardevol en kan men deze referentie dan ook beter niet

vermelden op het CV.

7.2.5. Opleiding of volgende intervisies

In het laatste hoofdstuk wordt besproken of de deelnemers het een eventuele meerwaarde

zouden vinden om een opleiding te creëren rond het gebruik van het netwerk. De

deelnemers waren het hierover unaniem eens: dit zou een zinvolle opleiding zijn. VZW

Rondpunt gaf aan dat dit idee werd goedgekeurd en dat Spoor 21 hiermee aan de slag ging

gaan. Er zouden 2 soorten opleidingen gegeven worden. De eerste opleiding zou een

kennismakingscursus zijn, gelijkaardig aan de inspiratiedag. Op die manier krijgen

45

trajectbegeleiders inzichten over wat de methodiek juist inhoudt. Een tweede opleiding zou

dan een intensievere cursus zijn, waarin men meermaals zou samen komen en casussen

gaat bespreken. De tweede cursus verwacht wel een zekere basiskennis van de

deelnemers.

Een tweede intervisiemoment kwam ook ter sprake. Dit is ook eerder aangegeven in het

hoofdstuk methodologie. Dit moment zal binnen 4 maanden doorgaan. Tijdens het tweede

intervisiemoment zou men zich willen toespitsen op problemen en succesverhalen. De

deelnemers nemen eigen casussen mee die samen met andere collega’s worden behandeld.

Ook dit vonden de deelnemers een zinvol idee, zodat ze opnieuw zaken en casussen van

collega’s kunnen aanhoren. Verder leek het hen ook nuttig omdat ze wellicht technieken van

elkaar kunnen leren en op die manier zelf mee aan de slag kunnen gaan bij hun cliënteel.

46

ConclusieIn dit hoofdstuk vormen we het besluit op basis van de voorgaande besproken thema’s van

het onderzoeksrapport. We onderzochten hoe de deelnemers de inspiratiedag beleefden en

op welke manier ze dit eventueel in de werking van de organisatie zullen integreren, dit

vormde de basis voor ons rapport. Het onderzoek was in opdracht van VZW Rondpunt, met

als onderzoeksgroep: VDAB, GOB en GTB. We geven onze deelvragen weer om deze

paragraaf helder te kaderen.

1. Wat kan de netwerkmethodiek betekenen voor de hulpverleners van de organisaties die

deelnamen aan de inspiratiedag?

2. Wat zijn hindernissen en beperkingen van de methode?

3. Wat zijn indicaties om de netwerkmethode te hanteren?

4. Wat zijn tegen-indicaties om de netwerkmethode niet te gebruiken bij de doelgroep?

Deze conclusie is gebaseerd op kennis die we verworven hebben tijdens het schrijven van

de literatuurstudie alsook ervaringen van de deelnemers van de inspiratiedag en de

intervisie. Graag willen wij de aandacht vestigen op het feit dat er slechts 2 personen

aanwezig waren op de intervisie. Dit maakt het moeilijk om algemeen vormende besluiten te

nemen. Dit zou een vertekend beeld geven van het onderzoeksrapport.

Tijdens onze zoektocht naar literatuur botsten we als groep op een aantal moeilijkheden. Het

vinden van geschikte bronnen die toepasbaar zijn binnen het onderzoeksthema verliep

moeizaam. De methode bestaat wel al geruime tijd maar is minder bekend bij het grote

publiek. Onze opdrachtgever, VZW Rondpunt baseert zich op de voorgeschreven methode,

maar er wordt voornamelijk gewerkt vanuit het buikgevoel.

Vanuit de visie van VZW Rondpunt kan men effectiever en sneller resultaten bekomen door

het werken vanuit de netwerkmethode. Wat het gebruik echter betekent voor de

deelnemende organisaties kan niet geconcludeerd worden wegens de beperkte opkomst.

Zoals voordien vermeld waren er 2 deelnemers. De ervaringen die ter sprake kwamen

tijdens de intervisie waren uiteenlopend. Eén deelnemer had het toegepast binnen zijn

werking door middel van een netwerkbijeenkomst en het bevragen van het netwerk via de

tijdlijn. Hij gaf aan dat hij het nu sporadisch gebruikte, maar het in de toekomst systematisch

wil integreren in zijn begeleiding. Voor hem is de inspiratiedag in zijn bedoeling geslaagd.

47

Een obstakel dat aan bod kwam door de andere deelnemer, was het tijdgebrek. Dit laatste

aspect kwam ook sterk naar voren tijdens de interviews van de inspiratiedag. Verder is er

aangegeven dat er een opleiding zal worden georganiseerd door Spoor 21 voor

trajectbegeleiders en andere geïnteresseerden. De vraag voor deze opleiding is gebleken uit

voorgaande inspiratiedagen en de intervisie.

Hindernissen en beperkingen

Na een half jaar theoretische en praktische verdieping over de sociaal netwerkmethode

kunnen we naderhand besluiten dat we het nut inzien van deze hulpverleningsmethode. We

zijn ervan overtuigd dat deze methode doeltreffend kan zijn binnen het hulpverleningsproces.

Het verruimt de geest van zowel de hulpverlener als van de cliënt om het netwerk erbij te

betrekken. Toch is het belangrijk om als onderzoeker kritisch na te denken. Is de methode

steeds toepasbaar? Mag deze methode wel toegepast worden volgens de privacywet? Wat

zijn nadelen van deze methode? Daarom staan we in deze paragraaf nog even stil bij

mogelijke hindernissen en beperkingen van de methode, bekeken vanuit de theorie en de

praktijk. Wat meteen opviel, is dat de theoretische obstakels en de werkelijke hindernissen

die de respondenten aangaven niet overeenkomen. De voornaamste struikelblokken zouden

zijn dat het netwerk niet geëngageerd zou zijn of dat de cliënt zou er niet voor open staan.

De respondenten gaven wel uitdrukkelijk aan dat de cliënt de methode moet accepteren. Het

zal tenslotte mee bepalen hoe de begeleiding verloopt.

Hoewel de theoretisch aangereikte obstakels in de praktijk voor minder problemen zorgen

dan oorspronkelijk gedacht, zijn er wel een aantal hindernissen die het betrekken van het

netwerk of het organiseren van een netwerkbijeenkomst bemoeilijken. Het tijdsgebrek

weerhoudt de sociaal werkers vaak om deze methode toe te passen. Het is immers een

tijdrovende bezigheid. Tijd die bij heel wat hulpverleners ontbreekt. VZW Rondpunt vertelde

tijdens de inspiratiedag over een netwerkbijeenkomst. Hier komt een (groot) deel van het

netwerk (buren, ex-klasgenoten, collega’s, vrienden, familie, werkgevers..) van de cliënt

samen om naar oplossingen te zoeken. De voorbereiding komt terecht op de schouders van

de hulpverlener omdat de doelgroep onvoldoende mogelijkheden heeft om dit zelf te regelen.

Bovendien vinden netwerkbijeenkomsten veelal ’s avonds plaats en niet elke werknemer is

hiertoe bereid. Vanuit de organisatie zelf is dit niet altijd mogelijk. Rondpunt gaf wel aan dat

het een erg effectieve manier is. Eén netwerkbijeenkomst zou de vele afspraken overbodig

maken. Verder kan geconcludeerd worden dat de netwerkmethode uitsluitend toegepast

wordt wanneer de andere hulpverleningstechnieken uitgeput zijn. Heel wat respondenten

gaven te kennen dat ze de netwerkmethode enkel inzetten wanneer de begeleiding volledig

strop zit. Desalniettemin kan het inzetten van het netwerk ook doeltreffend zijn in een

48

vlotlopende begeleiding. Een voorlaatste hindernis blijkt de taal. Niet iedereen beheerst de

taal voldoende. Dat maakt het moeilijk om diepgaande gesprekken te voeren met de cliënt

en diens omgeving. Enkele respondenten gaven aan dat dit hen zeker zou weerhouden om

de netwerkmethode in te zetten.

Vooraleer wij deelnamen aan de inspiratiedag vreesden we dat de deelnemers de

privacywetgeving als een hindernis zouden ervaren. Bij het betrekken van het netwerk van

de cliënt in de hulpverlening worden er ook persoonlijke en vertrouwelijke gegevens

uitgewisseld naar het netwerk toe. We konden ons als groep wel voorstellen dat men zich

hier vragen over zou stellen. In de praktijk merkten we op dat zij dat aspect reeds opnamen

binnen de werking. Het komt voor dat trajectbegeleiders contact opnemen met de huisarts,

ex – werkgevers en dergelijke. De meeste organisaties laten een schriftelijke toestemming

ondertekenen door de cliënt. Andere organisaties hebben een mondeling overleg. Hoewel

het beroepsgeheim een heikel punt is, bleek het in dit geval tot weinig twijfel te leiden.

Indicaties voor het gebruik van de netwerkmethode

Om een sluitend antwoord te kunnen geven op deze deelvraag werd ook hier gebruik

gemaakt van de literatuur, de informatie uit de inspiratiedagen en de intervisie. Net zoals er

hindernissen en beperkingen zijn voor de netwerkmethode, zijn er ook een aantal indicaties

om de netwerkmethode in te zetten. Wanneer de cliënt zelf aangeeft dat hij het netwerk wil

betrekken bij zijn zoektocht naar werk, is dit een eerste indicatie. Als tweede indicatie zou de

cliënt kunnen aangeven dat hij zich eenzaam voelt en weinig sociaal contact heeft. Door

samen met de cliënt één van die technieken te gebruiken, zoals bijvoorbeeld het ecogram,

kan de cliënt opmerken dat hij toch meerdere personen kent, dan dat hij in eerste instantie

dacht. De zoektocht naar een job kan ook een indicatie zijn. De cliënt geeft dan bijvoorbeeld

aan dat hij moeite doet, maar geen job vindt. Je kan dan bevragen bij de cliënt of hij

niemand in zijn netwerk kent, die toevallig een vacature weet open staan. Een andere

indicatie die werd aangegeven tijdens de interviews is dat wanneer je zou vastzitten met je

cliënt. Hiermee wordt bedoeld dat men denkt dat de begeleiding dreigt vast te lopen. Het kan

dan zeer nuttig zijn om het netwerk van de cliënt erbij te betrekken.

Tegen-indicaties voor het gebruik van de netwerkmethode

Als onderzoeksgroep kunnen we uit de interviews en de literatuur concluderen dat er een

aantal tegen-indicaties zijn om de netwerkmethode te gebruiken. Zoals we al zagen in onze

literatuurstudie, is het niet altijd aangewezen om de netwerkmethode te gebruiken. (1.1.1)

Wanneer de cliënt zelf niet wil dat het netwerk erbij betrokken wordt, is het geen goed idee

49

om dit toch te doen. Dit zou de vertrouwensrelatie tussen de maatschappelijk assistent en de

cliënt kunnen bemoeilijken of zelfs verbreken. Dit gegeven ondervonden we ook tijdens de

interviews. Een aantal respondenten gaven aan dat ze het netwerk niet zouden betrekken

wanneer de cliënt aangaf dit niet te willen. Ze gaven aan dat het een alternatieve route is die

ze kunnen aanbieden aan de cliënt. Het wordt niet gezien als een verplichting. Zoals reeds

aangegeven wordt het tijdsaspect als grootste moeilijkheidsfactor beschouwd. Een

netwerkbijeenkomst organiseren is, volgens de respondenten, tijdsintensief. Dit maakt het

voor hen moeilijker om op die manier aan de slag te gaan met het netwerk. Uit de interviews

bleek dat ook dat de maatschappelijk werker zich comfortabel moet voelen bij het gebruik

van deze methode. Als deze zich niet goed voelt bij het gebruiken van het netwerk, dan kan

dit een tegen-indicatie zijn. Niet enkel de cliënt moet er dus voor open staan maar ook de

hulpverlener zelf. Een andere respondent gaf tevens aan dat hij zich niet geneigd voelde de

netwerkmethode te gaan gebruiken wanneer hij zelf dacht dat dit geen invloed zou hebben

op de situatie van de cliënt.

Kritische bedenkingen

We realiseren ons dat we geen volledige uitspraak kunnen doen over het effect van de

inspiratiedag en het gebruik van de netwerkmethode, wegens de te beperkte intervisie. Toch

formuleren we een voorzichtig besluit. De deelnemers waren overwegend enthousiast over

het netwerkmodel, maar toch ontstond er al snel twijfel over het al dan niet inzetten binnen

de eigen organisatie. Wat was het effect dan van deze inspiratiedag? Naar onze mening,

stonden de deelnemers stil bij het gebruik van het netwerk en de omgeving van de cliënt. Het

doel van de inspiratiedag was om organisaties en hulpverleners te inspireren en de methode

te laten doorsijpelen in de individuele organisaties. Dat de doelstelling bereikt is, kunnen we

in twijfel trekken. Het leek eerder een te grote opgave voor de meerderheid. Het tijdsgebrek

en de organisatie er rond schrikte velen af. Hulpverleners zitten vaak in het dilemma dat ze

veel klanten hebben en te weinig tijd. Rondpunt gaf aan dat de methode een tijdsinvestering

is maar dat je uiteindelijk veel tijd uitspaart, doordat je meteen resultaat ziet. Helaas hebben

we dit niet kunnen ervaren tijdens de intervisie.

Zou het geen mogelijkheid zijn om de inspiratiedag te richten op specifiekere organisaties of

personen die verder willen groeien bij het gebruik van de methode? VDAB werkt erg in

procedures en er is weinig ruimte voor het experimenteren met nieuwe werkmethodes. We

veronderstellen dat de voorzichtige reactie daar het gevolg van was. Spoor 21 nam het

initiatief om een opleiding te organiseren. Enerzijds voor mensen zonder ervaring die meer

informatie willen, als voor mensen met ervaring. Voor beiden is er een andere aanpak. Via

deze weg kan VZW Rondpunt meer mensen bereiken en hun aanbod vergroten.

50

Bijlagen

Bijlage 1: Overzicht verschillende methodes

51

Bijlage 2: Ecogram

52

Bijlage 3: Mantelscan

53

54

55

Bijlage 4: interviews

INTERVIEW 1:

Werkt u reeds met de netwerkreflex? Neen, niet echt. Zoals je al wel zal gehoord hebben in het begin, werk ik vooral met mensen die niet veel netwerk hebben en uit het buitenland komen. In sommige gevallen is het dan de schoonfamilie, maar me hun eigen familie en hun werkverleden hebben ze ginder gelaten. Als ze met een persoon getrouwd zijn, of een partner hebben dan is hun netwerk vaak heel beperkt.

U had er al wel van gehoord, van de netwerkreflex? Netwerkrelfex? Neen, ik weet wel wat netwerken is. Wij gebruiken eigenlijk eerder ons eigen netwerk, dan dat van de klanten om ze aan het werk te krijgen.

Hoe vond u deze dag? Inspirerend? Toch wel, ik ga er eens over nadenken. Er zijn wel klanten waarbij we het netwerk van de partner eventueel zouden kunnen gebruiken. Wat wij eigenlijk doen is ze in hun zelfredzaamheid stimuleren, want na ons is VDAB afgelopen en moeten ze het zelf redden. Je moet je eens proberen in te beelden dat wanneer jij in een ander land zou gaan wonen. Waar begin je een job te zoeken? Dit is niet evident. Ze hebben dus zeker nog een vorm van begeleiding daarbij nodig. Daarom stimuleren we ze heel erg om zelf met adressen van stageplaatsen af te komen. Ze dwingen we ze om hun sector te verkennen. Maar we zouden het ook kunnen integreren wanneer ze hier een partner hebben om zo die persoon zijn/haar netwerk erbij te betrekken. Dat zou wel kunnen.

U denkt dus wel dat u de informatie zal toepassen. En dit eerder als een project of toch als iets wat je meer zou kunnen gebruiken in de organisatie? Neen niet als een project, maar elke keer als er mensen zijn die een partner hebben die hier woont, om daar dan ook beroep op te doen. Dit kan ook werken om hen te helpen.

We hebben het ook al even over privacy gehad, dit is al even ter sprake gekomen. Zou dit een probleem kunnen vormen? Ik denk dat de meeste mensen die hier terecht komen, of die bij mijn collega’s terecht komen, dat die een of andere problematiek hebben waar toch wel privacy mee gemoeid is. Mijn klanten hebben dit veel minder. Bij sommige denk ik wel, daar is een hoekje af, maar dan bespreek ik dit met de trajectbegeleider. Er is ons echt op het hart gedrukt dat we een aantal zaken niet in het dossier mogen schrijven omdat daar nog andere mensen in kunnen kijken. Ik denk bijvoorbeeld aan 1 bepaalde klant die echt ‘naast zen schoenen liep’ die ene gedacht had van zichzelf dat absoluut niet strookte met de realiteit en dan schrijf je dit wel in het dossier. Maar dit is niets medisch waar je niet over mag schrijven. Mensen die ik presenteer aan werkgevers, daar is niets mis mee.

Hoe ziet u dan het vervolg van deze inspiratiedag? Zoals bijvoorbeeld de intervisie? Intervisie dat is niets voor mij. Dat duurt veel te lang en is veel te klein. Ik heb daar al een

56

paar keer aan mee gedaan en dat vraagt veel tijd. Ik ben geen nagelbijter maar dan moet ik mij inhouden om het niet te gaan worden. Ik vind dat veel te traag.

Heeft u zelf nog bedenkingen of suggesties over hoe de dag is vorm gegeven ? ik denk dat hier misschien een opleiding rond zou kunnen ontstaan, maar lang niet voor iedereen. Er zou wel veel meer kunnen gedaan zijn. Voor mij moet zo’n dag veel meer bevatten. Ik vond het nogal slow-motion. Het was niet mijn tempo.

57

INTERVIEW 2

De methodiek al mee gewerkt?

Eigenlijk niet zoals hier.

En zou je dat wille integreren?

Ja wel willen proberen, afhankelijk van wie of wat want ik werk vooral met allochtonen of mensen met beperkingen. Ik werk in de werkwinkel Noord.

Ik weet niet zo veel over jullie organisatie, maar je zit dan met een hele cliëntenlijst?

Ja ik werk maar als ter ondersteuning maar je moet rekenen een gewone trajectbegeleider heeft toch zo’n 150 lopende trajecten. Dus dat zijn best wel veel.

Ja inderdaad als je dat dan voor iedere cliënt zou moeten opstarten om zo’n groepsgesprek te starten.

Ja inderdaad.

En wat was u grootste beweegreden om naar deze inspiratiedag te komen?

Omdat ik denk dat zeker een meerwaarde kan betekenen zeker voor mensen met bepaalde beperkingen. EN zoals ik daarstraks aangaf werd dit vroeger ook al gebruikt meer automatisch ik denk aan de allochtone werking en aan de joodse gemeenschap daar was dat eigenlijk standaard. Want er kwam een nieuwkomer en er werd binnen de gemeenschap gezocht wie hem of haar kon helpen. Eigenlijk moeten we terug wat proberen dit toe te passen, want nu is iedereen individueel in zijn eigen huisje hé dus ik denk wel dat het mogelijkheden heeft, maar we ons er niet bewust van zijn.

Een van de vragen die we hadden was of de dag voor u inspirerend was?

Ja, ja zeker. Wel hadden er meer oefeningen mogen bij zitten.

Ja de theorie vond je dan niets ? Nee nee dat niet die heb je wel nodig om te weten wat het inhoudt. De terugkomdag zou ik ook heel interessant vinden om aan deel te nemen.

En uw visie is deze dan verandert of?

Ja verruimt, betere kijk op meer praktisch toepasbaar, alhoewel onze werking wel beperkt zit. Want zo’n netwerkavond pas ik momenteel liever voor dat zie ik niet. Maar wel bijvoorbeeld een opdracht te geven aan uw cliënt die nog zelfredzaam is van ga nu eens je eigen netwerk te zien. Hem daarbij helpen. En laten proberen een spontane solliciteren binnen de kennissenkring.

Wat sprak u minder aan deze dag?

Wel eigenlijk zo die netwerkdagen organiseren ik denk dat dat voor ons gewoon praktisch niet te realiseren valt.

Ja inderdaad.

58

Dus je denkt wel dat je het gaat kunnen realiseren binnen je organisatie, maar dan..

Ja op een andere manier.

Zou er dan randvoorwaarden voor zijn, zou je het bij iedereen doen of?

Nee nee, mensen moeten we bekijken naar wat hun mogelijkheid zijn ook wat de job inhoud is van bepaalde beroepen. Het moet wel iemand zijn met een bepaalde achtergrond of bereid is om die te verwerven.

Dus ze moeten dan inzicht hebben en zijn er dan nog andere voorwaarden?

Vooral inzicht in hun eigen kunnen en wat de job, hé ieamdn die altijd gepoetst heeft en je wordt er van gewaar dat ze iemand in de vriendenkring heeft die dat met de dienstencheques werken maar zij zelf nog niet mee gewerkt heeft. Dan kan dat wel een insteek zijn om te zeggen van praat eens met uw vriendin wat zijn de voordelen, nadelen. Dat kan misschien wel beter overkomen dan dat wij dat doen. En als laatste stap dan gaan zeggen om eens te horen of er geen plaats is in dat bedrijf.

Denk je dat het project doeltreffend zal zijn?

Ja inderdaad dat denk ik dus wel.

Ja over de privacy is er ook over gesproken..

Ja dat moeten we wel zien wanneer we dan echt gaan netwerken, sat wij eigenlijk het netwerk gaan ontdekken van de cliënt hoe zit het. Dat is bij de Vdab heel streng gereglementeerd hé. Ik weet niet of je een Mea kent? Dat is een medisch dossier bij waar wij soms mee werken. Daar zit altijd een bijlage 2 bij dat de cliënt zelf moet tekenen waar hij de toestemming door geeft dat wij met artsen, psychologen noem maar op mee mogen communiceren.

Dat is dan nog een werkpunt dan?

Ja dat denk ik wel, natuurlijk leg je het initiatief bij de cliënt zelf ja dan moeten wij het niet doen.

Dus als je dan wel zo’n netwerkavond bijvoorbeeld zou organiseren dan ga je er wel mee moeten opletten? Ja inderdaad dat klopt.

Dus de volgende intervisie zou je dan graag aan willen deelnemen?

Ja inderdaad graag.

Oké bedankt

Ja met plezier gedaan en nog veel succes.

59

Bijlage 5: CV

60

Literatuurlijst

Belgische Federale Overheidsdiensten (2012). Beroepsgeheim.Geraadpleegd op 24/4/2014 via: http://www.belgium.be/nl/justitie/privacy/beroepsgeheim/

Bescherming van persoonsgegevens in België. (z.d.). Verkregen op 24 april, 2014, van http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=2&sqi=2&ved=0CDIQFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.privacycommission.be%2Fsites%2Fprivacycommission%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbescherming-van-persoonsgegevens-in-belgie.pdf&ei=_AFZU4rNOceUO_f0gLgP&usg=AFQjCNFW1vXVM6AwKx9OugsT0iCroYFRxg

Bruynooghe, K. & Bracke, P. (2003). Netwerkanalyse en de integratie van hulpverleningsnetwerken. Tijdschrift voor welzijnswerk, 27(256), p.22-38.

Brysbaert, M. (2009). Psychologie. Gent: Academia Press

Cotur, P. (2012). Als het verkeer je raakt. Gent: Newgoff.

De Clercq, L. (2014). UCBO. Universiteit Gent: Gent. Geraadpleegd op 27 april 2014 via: http://www.ucbo.be

De Meer, W., Rombout, T. (nd) Intervisie. Een Wegwijzer. Bohn Stafleu Loghum. Geraadpleegd op 1 mei 2014 via: http://books.google.be/books?id=KtcjLj3t6mMC&printsec=frontcover&dq=intervisie&hl=nl&s=X&ei=d7VgU_SBEYL-POf0gKgO&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=intervisie&f=false

De Mönnink, H.J. (2012). De gereedschapskist van de maatschappelijk werker. Amsterdam: Reed Business.

De wakkere burger en Samenlevingsopbouw Vlaanderen (2011). TerZake Magazine, maart, 1 - 59

Dehertogh, B., Maelstaf, H. (2014) Praktijkonderzoek in het sociaal werk: beginselen en inzichten. Antwerpen: Artesis - Plantijnhogeschool

Dodan, M. (2003). Eigen kracht conferenties en maatschappelijk werk: een onderzoek naar het verband tussen beiden. Houten: Paspoort MW.

EKC.be vzw (nd). Wat is een ‘Eigen Kracht – conferentie”. Geraadpleegd op 27 februari 2014 via: http://www.eigen-kracht.be/Wat

Encyclo (2012). Sociaal netwerk. Geraadpleegd op 7 maart 2014 via: http://www.encyclo.nl/begrip/Sociaal%20netwerk

Encyclo (2014). Sociale activering. Geraadpleegd op 3 maart 2014 via: http://www.encyclo.nl/begrip/sociale%20activering

61

Expertisecentrummantelzorg (nd). Mantelscan. Geraadpleegd op 10 mei 2014 via: http://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/MantelScan%20[MOV-177655-0.2].pdf

Felling, A.J.A. (1974). Sociale netwerkanalyse. Groningen: Samsom.

Goede, H. (1984). Samenhang in de maatschappelijke dienstverlening: een onderzoek naar de ontwikkeling van hulpverleningsnetwerken in 10 Nederlandse gemeenten. Amsterdam: VU Uitgeverij.

Grymonprez, H., Krols, A., Claessens, D., Dehertogh, B. & Maelstaf, H.(2010) De socio-professionele balans vanuit een ontgrenzende benadering.

GTB (nd). Over GTB. Geraadpleegd op 18 april 2014 via: http://www.gtb-vlaanderen.be/over-gtb/algemeen

Hendrix, H.(1997). Bouwen aan netwerken: leer- en werkboek voor het veranderen van sociale steun in de hulpverlening. Amsterdam: Uitgeverij Boom/Nelissen.

Holstvoogd, R. (2006). Maatschappelijk werk in kerntaken. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. Geraadpleegd op 15 december 2013 via: http://books.google.be/books?id=3Hq16Iux1YQC&pg=PA67&dq=netwerkmethode&hl=nl&sa=X&ei=9-6tUrDoPLGv7AbD_oAQ&ved=0CDYQ6wEwAQ#v=onepage&q=netwerkmethode&f=false

Jac (2014). Trajectbegeleiding. Geraadpleegd op 7 maart 2014 via: http://www.jac.be/trajectbegeleiding

Klein Kranenberg, M. & van Dongen, E. (nd). Methodieken sociale netwerken. Spectrum CMO Gelderland. Gezien op 7 mei 2014 via: https://blackboard.ap.be/bbcswebdav/pid-2026169-dt-content-rid-8538461_2/courses/AP_GW-PBA-SW-76332/technieken%20sociale%20netwerken.pdf

Lamments, R. (1997). Activering langdurig baanlozen; de methode 'eigen participatieperspectief' stap voor stap. Utrecht: Jan van Arkel/Verwey-Jonker Instituut.

Maes, B., & Verschuren J. (2009). Conceptontwikkeling trajectbegeleiding voor gewonde verkeersslachtoffers. Geraadpleegd op 22 oktober 2013 via https://lirias.kuleuven.be/

Matthijsen, C. (2004). Betekenissen van activering: Een casestudy in buurt- en nabijheidsdiensten. Opgeroepen op april 15, 2010, van werkwaardig: http://www.werkwaardig.be/documenten/project%20Carmen.pdf

NAH Samenwerkingsverband West Brabant. (2011). Oorzaken traumatisch en niet – traumatisch hersenletel. Geraadpleegd op 17 april 2014 via: http://www.nahwestbrabant.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=50

Payne, M. (2005). Modern Social Work Theory. Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Peeterbroeck, K. (2008). Als het licht op groen staat… verkeersslachtoffers hebben voorrang! Geraadpleegd op 9 november 2013 via: http://www.scriptiebank.be/sites/default/files/8674f08880167159d0b0cc4afbfefb89.pdf

62

Poldermans, M. (2008). Wie dan leeft… Wie dan zorgt. Delft: Eburon

Put, J. (2007). Praktijkboek sociale zekerheid 2007 . Kluwer. p. 319 Geraadpleegd op 1 april 2014 via: http://books.google.be/books?id=V1o5GRZZkO4C&printsec=frontcover&dq=sociale+zekerheid+2007&hl=nl&sa=X&ei=66E-U4bZD5TT4QTiroD4DQ&redir_esc=y#v=onepage&q=verkeersongeval&f=false

Raeymaeckers, P., & Vranken, J. (2009). Hulpverleners over 'A'ctivering. De rol van organisatie en buurt bij de hulpverlening in het Antwerpse OCMW. Leuven: Acco.

Renier, J. en Gerris, M. (2003). Gezin, school en gemeente: integratie jeugdzorg en sociale integratie. Assen.

Rondpunt. De kracht van de klant en zijn netwerk, werkschrift 4. Antwerpen.

Rondpunt. Introductie de netwerkreflex in werkbegeleidingen. Antwerpen.

Schroots, J.J.F. (2002). Handboek psychologie van de volwassen ontwikkeling en veroudering. Assen.

Sok, K.; Royers, T. & van der Veen, N. (2013). Kennisdossier 4: Bouwen aan sociale netwerken van mensen met een beperking, ziekte of aandoening. aandacht voor iedereen. Geraadpleegd op 7 mei 2014 via: http://www.platformggz.nl/lpggz/download/aandacht-voor-iedereen/kennisdossier-4-sociale-netwerken.pdf

Steenssen, K., Demeyer, B., & Van Regenmortel, T. (2009). Conceptnota empowerment en activering in armoedesituaties. Leuven: Hiva.

Struyven, L. (2004). Globaal werk, vakbondswerk! Globalisering en Vlaanderen. Antwerpen: Garant. ACV – Vlaams Regionaal Comité (red.) Geraadpleegd op 3 maart 2014 via: http://books.google.be/books?id=pv_uaMjS--YC&pg=PA147&dq=trajectbegeleiding&hl=nl&sa=X&ei=_tYVU6m9HOb54QSN94CYCg&redir_esc=y#v=onepage&q=trajectbegeleiding&f=false

Tijtgat, L. (2008). Een niet aangeboren hersenletsel, terug naar werk. Steunpunt Expertisen Netwerk. p. 3-18. Geraadpleegd op 17 mei 2014 via: http://www.senvzw.be/wg/nah-algemeen/content/een-niet-aangeboren-hersenletsel-terug-naar-werk

Tonkens, E., van den Broeke, J., Hoijtink, M. (2009). Op zoek naar weerkaatst plezier: samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en cliënten in de multiculturele stad. Amsterdam: University Press

Tuteleers, P. (2007). Sociale activering. Een exploratieve studie naar de achtergronden van het concept. Gent: Academia Press.

Tuteleers, P. (2007). Sociale activering. Gent: Academia Press. Geraadpleegd op 5 maart 2014 via: http://books.google.be/books?id=0_ClsfcaZnwC&pg=PA129&lpg=PA129&dq=wat+is+een+activeringsdiscours&source=bl&ots=TuWEBbMz-G&sig=OX3a_nAi2JwCU0Y6hlY8zgVtQuk&hl=nl&sa=X&ei=9SEWU8fxJMWoyQOAy4DoDg&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=wat%20is%20een%20activeringsdiscours&f=false

63

Tuteleers, P. (2007). Sociale activering. Gent: Academia Press. Geraadpleegd op 5 maart 2014 via: http://books.google.be/books?id=0_ClsfcaZnwC&pg=PA129&lpg=PA129&dq=wat+is+een+activeringsdiscours&source=bl&ots=TuWEBbMz-G&sig=OX3a_nAi2JwCU0Y6hlY8zgVtQuk&hl=nl&sa=X&ei=9SEWU8fxJMWoyQOAy4DoDg&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=wat%20is%20een%20activeringsdiscours&f=false

Van Den Broeck, S. (2010). Wissel van de macht: Eigen kracht Conferenties. Geraadpleegd op 27 februari 2014 via: http://www.weliswaar.be/nieuws/p/detail/wissel-van-de-macht-eigen-kracht-conferenties

Van Der Weijde-Van Der Helm, M. & Joanknecht, L. (2007). Krachten en Kansen. Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. Geraadpleegd op 15 december 2013 via: http://books.google.be/books?id=selNFM8vPAC&pg=PA54&dq=netwerkmethode&hl=nl&saX&ei=96tUrDoPLGv7AbD_oAQ&ved=0CEkQ6wEwBA#v=onepage&q=netwerkmethode&f=false

Van Dooren, G. & Kuppens, J. & Druetz, J. & Struyvens, L. & Franssen, A. (2012). Sociale activering, tussen actief burgerschap en betaalde arbeid. Geraadpleegd op 3 maart 2014 via: http://www.slideshare.net/podmisppis/sociale-activering#btnPrevious

VDAB (2011). Basisstatistieken werkloosheid. Geraadpleegd op 26 maart 2014 via: http://arvastat.vdab.be/arvastat/werkloosheid_results.jsp

VDAB (2014). Gespecialiseerde opleidings-, begeleidings- en bemiddelingsdienst (GOB). Geraadpleegd op 18 april 2014 via: http://www.vdab.be/arbeidshandicap/cbo.shtml

VDAB (2014). Over VDAB. Geraadpleegd op 18 april 2014 via: http://www.vdab.be/vdab

VDAB (2014). Trajectbegeleiding. Geraadpleegd op 7 maart 2014 via: http://www.vdab.be/werkinzicht/begeleiding.shtml

Vranken, J. (1997 - 2008). Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting. Leuven: Acco.

Vranken, J. (2006). Jaarboek: armoede en sociale uitsluiting. Leuven: Acco. Geraadpleegd op 5 maart 2014 via: http://books.google.be/books?id=bHItdX87h-QC&pg=PA66&dq=flexizekerheid&hl=nl&sa=X&ei=cE0WU8W7LKr8ygPl5ILoDQ&ved=0CDwQ6AEwAg#v=onepage&q=flexizekerheid&f=false

VZW Rondpunt (nd). Werk je met verkeersslachtoffers?. Geraadpleegd op 23 maart 2014 via: www.rondpunt.be

Weijers, E. (2014). Intervisie. Geraadpleegd op 23 april 2014: http://www.carrieretijger.nl/functioneren/ontwikkelen/jezelf-ontwikkelen/intervisie

Welzijn en Zorg in Vlaanderen (2010 – 2011). Hoofdstuk 4: Eigen Kracht Conferentie: een dicisionmaking familievergadering. p. 377 – 384. Kluwer

Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens. (z.d.). Verkregen op 20 mei, 2014, van http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=1&ved=0CCwQFjAA&url=http%3A%2F

64

%2Fwww.e-privacy.be%2Fprivacywet.pdf&ei=3iB7U_K-CcnCO6G9gKgC&usg=AFQjCNG290Vv2PnW70zWdfQBYbUXy22W1A

65