© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 11 juli 2015

Z W E V E N D T U S S E N

orthodox E N radicaal

achtergrond

Het orthodoxe, salafistische geluid binnen de Nederlandse moslimwereld klinkt steeds vakeren vooral luider. Opvallend is dat op een enkele uitzondering na, gematigde moslims zwijgenover de opmars van een beweging die ze als intolerant ervaren. Waarom? Is salafisme het voorpor-taal van radicalisering of niet? En: hoe salafistisch is de moskee van Geleen?

door Johan van de Beeken Claire van Dyck

II brahim Wijbenga, publicist, radi-caliseringsdeskundige en uitge-sproken kritische moslim, waskortgeleden in Maastricht panel-lid bij het debat ‘Eerste hulp bijradicalisering’.

Een zin die hij vaker gebruikt, sprak hijdaar ook uit: „Er is niks mis met salafis-me.” Maar na deze uitspraak komt,weet ook Wijbenga, een ‘maar’. Eenheleboel ‘maren’ zelfs.

Eerst de feiten. Het salafisme (afge-leid van salaf, dat refereert aan de eer-ste generaties na Mohammed) wil te-rug naar de zuivere leer uit de tijd vande profeet. Dit betekent onder andereeen strenge naleving van regels. Datgaat veel verder dan het dragen vaneen baard en traditionele kleding doormannen en een niqab door vrouwen.De totale onderwerping van het levenaan Allah heeft, aldus arabist MauritsBerger, ook tot gevolg dat juist salafis-ten zich niet veel aantrekken van deklassieke theologische opvatting diezegt dat je niet mag oordelen over dereligieuze beleving van geloofsgenoten.Juist het indelen van moslims in goeden fout is kenmerkend voor salafisten.Die hebben de constante aanvechtingom anderen langs de haram/halal-meet-lat te leggen. Dit is exact de reden waar-om wereldse moslims zich vaak in eenhoek gedrongen voelen door salafisten,omdat die hen als moslim light betite-len, of nog erger, via takfir (excommu-nicatie), tot ongelovigen bestempelen.Ook worden medemoslims soms be-dreigd of onder druk gezet, omdat zein de politiek zitten (wat haram - verbo-den - is omdat alleen Allah wetten magmaken). Ook is ‘subsidiemoslim’ eenveelgebruikt scheldwoord en stigmavoor elke moslim die in organen zit diemet of voor de overheid werken.

Moslims die het doelwit worden van(online)haatcampagnes, bezwijkenvaak onder de niet aflatende druk. Zestappen uit belangrijke functies (jonge-renimam Yassin ElForkani) of hullenzich in stilzwijgen. Er bestaat bij gema-tigde moslims schroom om in debat tegaan met mensen die menen dat ze

god op hun schouder hebben zitten.Ook zien ze salafisten vaak als mensendie vooral bezig zijn met uiterlijk ver-toon, regeltjes en religiositeit, maar nietmet spiritualiteit. Van kuffar (ongelovi-gen) nemen salafisten afstand. Er zijnzusters die er in publieke ruimtes op let-ten dat er minstens een meter of drietussen hen en de kuffar zit.

De antropoloog Martijn de Koningvan de Universiteit van Amsterdamzegt dat het salafisme - sterk bekerings-gericht - al sinds de jaren tachtig in op-komst is in Nederland. Wat bijdraagtaan de verspreiding is dat de voertaalNederlands is (en niet Arabisch of Ber-bers, dat veel jongeren niet beheersen)en omdat de verspreiders van deze ge-loofsrichting bedreven zijn in modernecommunicatie via internet. „Toen ikme er in de beginperiode in verdiepte,kraaide er geen haan naar. Pas toen Mo-hammed Bouyeri Theo van Gogh ver-moordde, werd het in Nederland echtactueel. Hij bezocht de El-Tawheed ende As Soennah moskee en begaf zichdaarmee in salafistische kringen”, aldusDe Koning in een interview metwww.nieuwwij.nl. Getalsmatig zijnsalafisten in de minderheid, maar zebepalen wel het discours.

Of de moskee in Geleen, die dezeweek weer in opspraak kwam nadatduidelijk werd dat ze een in België ver-oordeelde terrorist binnen haar murenliet spreken, een salafistische signatuurdraagt? Volgens sommige mensen dieer komen (of kwamen) is dat het geval.Die overtuiging baseren ze niet alleenop uiterlijke kenmerken van een hardekern van jonge gelovigen die de mos-kee frequenteert, maar ook op de nei-ging van diezelfde groep om zich te dis-tantiëren van of neer te kijken op ande-re gelovigen. Het uitnodigen, in aprilvan dit jaar, van een provocatieve predi-ker als Abou Hafs, populair onder sala-fistische jongeren, was ook een vinger-wijzing. Binnen de geloofsgemeen-schap schuurt dat, vooral omdat ergeen cultuur van open debat heerst.

Is het salafisme een gevaar? In demeest gunstige (lees: vredelievende) in-terpretatie van deze stroming gaat hetom mensen die zich willen afzonderenvan de Nederlandse maatschappij. De

Koning: „Ze willen een eigen nichecreëren. Ze zijn fundamentalistisch,maar in principe niet extremistisch inde zin dat het aannemelijk is dat ze inNederland geweld toe zullen passen.”En dat is nu juist het punt waarop demeningen uiteenlopen.

De Britse ex-radicaal Maajid Nawaz,nu leider van de contra-extremistischedenktank Quilliam in Londen, schrijftin zijn fascinerende boek Radical (MyJourney out of Islamist Extremism) datsalafisten in Groot-Brittannië aanvanke-lijk niets wilden weten en zelfs neerke-ken op Hizb ut-Tahrir, waar Nawazvoor rekruteerde. Hizb ut-Tahrir is eenradicale beweging die, net zoals Islamiti-sche Staat (IS), streeft naar de vestigingvan een mondiaal kalifaat. Hizbut-Tahrir was en is een islamistische be-weging. Simpel gedefinieerd is islamis-me, aldus Nawaz, het verlangen om isla-mitische wetgeving (sharia) op te leg-gen aan een samenleving. Als islamdraait om de manier waarop een mensomgaat met religie, dan gaat islamismeom de manier waarop een persoon om-gaat met de samenleving.

Aanvankelijk, schrijft Nawaz, zat erhelemaal niets politieks in de salafisti-sche filosofie. Die was helemaal gerichtop puurheid, op bidden, de Koran le-zen en bonuspunten verdienen voorhet hiernamaals. Pas toen salafisme enislamisme een huwelijk aangingen, ont-stond het jihadisme.

Tijdens een radicaliseringbijeen-komst die onlangs in Weert werd ge-houden, ging Steven Lenos namens het

landelijk kenniscentrum radicaliseringen polarisatie in op de verschillendestromingen die weer bestaan binnenhet salafisme (zie schema). Allemaalvoortgekomen uit het Saoedische waha-bistische salafisme, worden onderschei-den: 1. de puristen die apolitiek zijn engeweld afwijzen, 2. de haraki’s die welpolitiek actief zijn, streven naar een ide-ale islamitische maatschappij maar ter-reur afwijzen en 3. de salafi-jihadi’s ende takfiri’s die de gewelddadige strijdomarmen en het recht claimen om tekunnen bepalen wie een echte moslimis. Alle drie wijzen integratie af en kie-zen voor segregatie. Westerse waarden(o.a. democratie en gelijke rechten voorvrouwen en homo’s) worden catego-risch afgewezen. Niet zelden is er ooksprake van virulent antisemitisme. Ende scheidslijn tussen streng gelovig enextremist is soms dun.

Dit raakt de kern. In Weert maakteiemand namens de Marokkaanse mos-kee een belangrijk punt: „Hoe stel jevast waar de salafistische moslim staat?Hoe weet je wat iemand ècht denkt?”De dubbele tong wordt, ook in moslim-kringen, als een probleem gezien. Een‘matige’ toon kan worden aangeslagenin de media of tijdens openbare lezin-gen, terwijl de jihadistische toon kanklinken onder gelijkgestemden, in dehuiskamer of op een besloten Face-bookgroep.

Omdat, aldus de AIVD (Transforma-tie van het jihadisme in Nederland),steeds meer predikers in de midden-groep tegen het jihadisme aanleunen,is het salafisme zijn bufferfunctie tegenradicalisering aan het verliezen. Eerderlijkt er sprake van een kweekvijvervoor radicalen, aldus de dienst.

Terug naar Wijbenga. Die wees er ineen recent artikel (Trouw) op dat vrij-heid van godsdienst de hoeksteen vanonze samenleving is. „De overheid isneutraal in geloofszaken en dat bete-kent onder andere dat onze grondwetook ruimte biedt aan mensen die descheiding tussen kerk en staat niet er-kennen en ook enkele democratischeuitgangspunten niet omarmen.”

De kernvraag volgens Wijbenga ishoe een geseculariseerde samenlevingzoals Nederland om moet gaan met ge-

dachtegoed dat bovendien een inspira-tiebron is voor gewelddadig extremis-me. Fouad el Bouch alias Abou Hafs,die in april van dit jaar op uitnodigingnaar de moskee in Geleen kwam, zetzich in voor een ‘duurzaam islamitischactivisme’ en ‘moslimemancipatie’ ge-richt op de eigen religieuze identiteit.Hij gebruikt de vrijheid van meningsui-ting om de democratische rechtstaat afte wijzen en geloofsgenoten op te roe-pen om zoveel mogelijk afstand te ne-men van kuffar. Zijn goed recht, hoe

verwerpelijk de boodschap allicht magzijn. Maar een dempende werking opradicalisering hebben dergelijke predi-kers evenmin, constateert Wijbenga.

Het onverdraagzame en antidemocra-tische karakter van het salafisme baartook de Raad van Marokkaanse Moskee-ën Nederland zorgen. WoordvoerderAissa Zanzen omschreef in NRC salafis-me als een sluipend gif. „Onschuldig alsje er weinig van inneemt, maar wan-neer je er langdurig aan wordt blootge-steld, kan het zich uiten in haat en

wrok tegen Nederland en het Westen.”Bijkomend punt van zorg is dat de

ultraorthodoxe leer wordt verbreid metkapitaal uit de Golfstaten. Landen waargeen godsdienstvrijheid heerst, gebrui-ken onze vrijheid om die via salafisti-sche moskeeën te ondermijnen. DeTweede Kamer wil dat de inlichtingen-dienst AIVD onderzoek doet naar diegeldstromen.

Wijbenga doet een oproep aan de sa-lafisten zelf: „Talloze bekeerlingen enandere jonge moslims lopen in de ar-

men van marginale, extremistische ty-pes. De meeste salafistische imams sto-ren zich daaraan, maar laten hun onge-noegen nauwelijks blijken. Heel onver-standig, want daardoor laten ze hetspeelveld aan de extremisten.” En,voegt hij eraan toe, het oude verhaaldat jongeren naar het kalifaat gaan van-wege de misdaden van het regime vanAssad klopt niet meer. „Iedereen die nuvertrekt, gaat om religieuze redenen. Endie redenen zijn hen aangeleerd. In sala-fistisch-jihadistische kringen.”

Salafisme: onschuldigals je er weinig vaninneemt, maar bijlangdurige blootstellingkan het zich uiten inhaat en wrok tegenhet Westen.

Aissa Zanzen

“

Bewerkingvan eenklassiekesalafisme-recruterings-poster. illustratie MGL