Post on 13-May-2015
www.vilans.nl
VilansKennisinstituut voor de
Langdurende Zorg Kenniscirkel Domotica voor Wonen en
Zorgwww.domoticawonenzorg.nl
Johan van der Leeuw
www.vilans.nl
Wat is domotica?
• Voor wonen en zorg: hoogtechnologische toepassingen (electronica) in een woning ter ondersteuning van het langer zelfstandig blijven wonen van ouderen en andere zorgdoelgroepen
www.vilans.nl
Domotica: historie• Vanaf eind jaren ’90:domotica voor brede doelgroep zelfstandig wonende ouderen
• Vanaf 2000: voor het kleinschalig groepswonen voor mensen met dementie
• Vanaf 2006: voor thuiswonende mensen met dementie, met partner/mantelzorger en nu ook alleenwonenden
www.vilans.nl
Kleinschalig groepswonen • In 2000: eerste functioneel Programma van Eisen (PvE)-> start en ijkpunt voor een domoticatoepassing
• 2004: publicatie functioneel PvE, versie 1.0
• In 2004 en 2006/2007 -> oplevering eerste voorbeeldprojecten -> Molenkwartier, Maassluis (Argos Zorggroep) en Leo Polak, Amsterdam (Osiragroep & Woonzorg Nederland)
• Realisatie Leo Polak: presentatieHenk Nouws, adviseur voor OsiragroepVanaf 2003
www.vilans.nl
Stand van zaken 2008• Afgerond evaluatieonderzoek Leo Polak, uitgevoerd door VUmc, Alzheimercentrum en GGD Amsterdam -> presentatie Steve Lauriks
• Vilans: Aangepast Functioneel Programma van Eisen -> versie 1.2 -> www.domoticawonenzorg.nl
• Nog weinig nieuwe groepswoningen met volledige domotica: o.a. Amethist, Opella -> één groepswoning
• Als domotica wordt toegepast is dat beperkt.
www.vilans.nl
Doelen toepassing domotica
• Verhoging van de kwaliteit van leven van de bewoners: welzijn, gemak en comfort
• Ondersteuning van het zorgpersoneel, vermindering van de werkdruk
• Zijn deze doelen bereikt? -> centrale vraagstelling in het onderzoek
www.vilans.nl
Functioneel PvE, versie 1.2 (2008)
• Aanzienlijk gewijzigd ten opzichte van voorgaande versies
• Meer los van de specifieke setting Leo Polak
• Inbreng nieuwe technologie en kennis: ambient intelligent-technologie, biologisch stimulerende verlichting
www.vilans.nl
Functioneel PvE, versie 1.2 (2008)
• Functiegroep 1: Bewakingsfuncties op mogelijke noodsituaties: overdag en/of in de nacht
• Groep 2:Preventie en detectie op dwalen
• Groep 3:Functies omtrent licht
www.vilans.nl
Groep 1.Signalering noodsituaties
• Nieuw: verlaten kamer melding in de nacht met behulp van ambient intelligent-technologie
• Pas melding als bewegingssensoren in een bepaalde volgorde een signaal afgeven
• Tellen personen in het vertrek• Ambient Intelligent: een computerprogramma analyseert en interpreteert de signalen van
de sensoren
www.vilans.nl
2.Preventie en detectie op dwalen
• Nieuw: geselecteerde bewoners mogen de groepswoning verlaten en naar buiten gaan
• Melding wordt gemaakt als de bewoner naar buiten gaat.
• Op een elektronisch kaartbeeld is bewoner in de buitenruimte terug te vinden
• Technologie: laatste jaar (minimaal)4
producten op de Nederlandse markt specifiek voor het terugvinden dwalende dementerenden in de openbare ruimte -> op basis van GPS-technologie
www.vilans.nl
2.Preventie en detectie op dwalen ->vervolg
• Een deel van deze nieuwe producten lijkt geschikt voor toepassing bij ook kleinschalig groepswoning door toevoeging dwaaldetectie: melding bij passage deur.
• MAAR: producenten beloven meestal (te) veel• Vilans in opdracht van Provincie Utrecht: grootschalig gebruiksonderzoek GPS voor dementerenden met 4 producten -> betrouwbaar en draagbaar? Kosten?
• Eind 2008 gereed
www.vilans.nl
3. Functies omtrent licht• Nieuw: biologisch stimulerende verlichting
• Nachtelijke onrust wordt veroorzaakt door verstoorde biologische klok
• Netherlands Institute for Neuroscience e.a.: blauw verrijkt licht > 1000 lux gedurende aantal uur overdag synchroniseert biologische klok -> verbetering slaap/waakritme + vermindering achteruitgang cognitie (beperkt)
www.vilans.nl
Biologisch stimulerende verlichting vervolg
• Toegepast in groepswonen dementerenden: Bieslandhof te Delft, Pieter van Foreest
• Vilans en zorgorganisatie Vivre, Maastricht, financiering Bouwcollege: project dynamische verlichting inc.biologisch stimulerende verlichting met onderzoek (controlegroep)in donker seizoen 2008/2009
www.vilans.nl
Biologisch stimulerende verlichting vervolg
• Verwerkt in de lichtarmaturen• Dynamische verlichting: Aansturing verlichting op tijdstip van de dag, actueel daglichtniveau
www.vilans.nl
Domotica in kleinschalig groepswonen
• Alleen in nieuwbouw door veel bekabeling -> maakt deel uit van nieuwbouwproces <-> groot verschil met domotica thuiswonende dementerenden
• Presentatie Wim Bakker, Woonzorg Nederland in workshops:ervaringen vanuit de bouw
• System integration:koppeling van diverse systemen van verschillende leveranciers -> bij Leo Polak 6 systemen, bij Amethist 2 systemen
• System integrator: verantwoordelijk voor de werking van het geheel
www.vilans.nl
Realisatieproces
• Stap 1: Vilans-publicatie aanzet functioneel Programma van Eisen toepassen voor eigen project
• 2. Hiermee een system integrator contracteren
• 3. Voorbereiding nieuwbouw -> bekabeling• 3. Keuze diverse sub-systemen op voorstel system integrator
• 4. System Integrator installeert het zelf niet -> doet het elektrotechnisch installatiebedrijf -> onderaannemer van de hoofdaannemer van het bouwprojectMet ondersteuning door system integrator
www.vilans.nl
Camera’s of geen camera’s?
• Voorbeeldprojecten Molenkwartier, Leo Polak en Amethist: geen camera’s
• Voor groepswoningen bij verpleeghuis Lückerheide en verpleeghuis zelf: nachtzichtcamera’s met beeld- en geluidsinterpretatie ter ondersteuning van de nachtzorg
• Groepswoningen: camera’s in de verkeersruimten en bij beperkt deel van de bewoners als opsta-alarmering (‘’bandeloze zorg’’)
• Als camera’s beweging signaleren -> melding naar avond- en nachtzorg
• Op PDA -> plattegrond met positie camera’s -> beeld op te roepen
www.vilans.nl
Camera’s of geen camera’s?
www.vilans.nl
Nachtzorg Lückerheide
• In de avond en nacht is er geen nachtzorg in de groepswoningen zelf
• Wel in de directe nabijheid -> verpleeghuis• Geen nachtelijke rondes door de groepswoningen -> volledig vertrouwen in de bewakingstechnologie
• Stelling: door de camera-technologie hebben de bewoners meer privacy -> want er zijn geen nachtelijke rondes meer
www.vilans.nl
Ethiek van domotica in de zorg
• Nachtzichtcamera’s met beeldinterpretatie• GPS voor dementerenden• Ambient Intelligent-technologie
• Nieuwe mogelijkheden voor het geven van meer vrijheid aan bewoners, beperking inzet “klassieke” middelen -> “bandeloze zorg”
• Tegelijkertijd nieuwe ethische vraagstukken• Presentatie Cees Hertogh, VUmc
www.vilans.nl
Domotica voor thuiswonende dementerenden
• In ontwikkeling (NL)vanaf circa 2006• Kenmerkend: overal plaatsbaar waar men woont (en verplaatsbaar) -> NIET gekoppeld aan bouwproces
• Volgens de stadia van dementie:• 1. “Niet pluis”/diagnose-> systemen Tunstall Lifestyle Monitoring en Caring Home-> Vanaf dit stadium toe te passen tot en met de eindfase
www.vilans.nl
Domotica voor thuiswonende dementerenden
• Tunstall Lifestyle Monitoring en Caring Home
-> ondersteuning diagnose en later behandel- en zorgproces door informatie over dagelijks levenspatroon en veranderingen hierin
-> vooral bij alleenwonenden, als er geen partner is als informatiebron
www.vilans.nl
Domotica voor thuiswonende dementerenden
www.vilans.nl
Domotica voor thuiswonende dementerenden
• Tunstall Lifestyle Monitoring en Caring Home
-> Sensoren verspreid in de woning met achterliggend computerprogramma -> ambient intelligent-technologie
-> Projecten, Vilans:Tunstall Lifestyle Monitoring: 1)Vivre, Maastricht (afgerond)-> niet specifiek dementerenden2)Lopend: Team 290 Groningen: casemanagement voor dementerenden
www.vilans.nl
Caring Home.nl
• Domoticasysteem door Vilans rechtstreeks uit de Verenigde Staten gehaald
• Volgen dagelijks levenspatroon en lichte veiligheid• Project Caring Home.nl: Proteion/Thuiszorg Noord-Limburg -> nog niet specifiek op dementerenden gericht
• Presentatie Tunstall Lifestyle Monitoring en Caring Home.nl: Charles Willems, Vilans
-> workshops
www.vilans.nl
Day-navigator
Beginstadium van dementie/milde dementie
-> ondersteuning van geheugen en cognitie via ICT-> Europees ontwikkelingsproject COGKNOW met deelname van o.a. VUmc/Alzheimercentrum
-> Presentatie: Rose-Marie Droës -> workshops
www.vilans.nl
Nieuwe vorm van respijtzorg 1
Middenstadium van dementie
-> Doel: vermindering van de druk op partner/mantelzorger, zodat aanvraag indicatie opname uitgesteld wordt
-> Functioneel Programma van Eisen Domotica voor Thuiswonende mensen met dementie, versie 1.0, november 2007 -> www.domoticawonenzorg.nl
-> Hoofdbestanddeel:Partner/mantelzorger kan het huis tijdelijk verlaten en de dementerende wordt:
www.vilans.nl
Nieuwe vorm van respijtzorg 2
Midden stadium van dementie
1) Op afstand bewaakt door zorgorganisatie met actieve rol bemensde zorgcentrale -> circa zes systemen geschikt
-> Project Zorggroep Noord-Limburg & Demonstratiewoning Domotica voor dementerenden met een partner, Careyn
Vlaardingen -> workshop Vilans
www.vilans.nl
Nieuwe vorm van respijtzorg 3
Middenstadium van dementie
-> 2) door sensorennetwerk en computerprogramma in de woning bewaakt met minder actieve rol bemensde centrale of geen bemensde centrale -> ambient intelligent-technologieVooralsnog één systeem in ontwikkeling: UAS (Unattended Autonomous Surveillance -> automatische & autonome bewaking) van TNO Defensie en Veiligheid
-> zie project Zorgpalet Baarn/Soest, TNO en Vilans
www.vilans.nl
Verpleeghuiszorg aan huis
Eindstadium van dementie
-> Na indicatie voor opname toch thuis blijven wonen met Volledig Pakket Thuis -> VPT-regeling -> Peter Kruithof, VWS
UAS-systeem van TNO -> Zorgpalet Baarn/Soest & Vilans: Ook alleenwonende mensen met dementie in eindstadium inc.
dwaalneigingen blijven thuiswonen-> zie stand Vilans
www.vilans.nl
UAS• Ambient Intelligent:sensorennetwerk en computerprogramma in de woning
• Sterk accent op veiligheid• Signalering van een noodsituatie zonder een knop te behoeven bedienen op enig moment en zonder techniek te dragen
• Dwaaldetectie zonder techniek te dragen, programmeerbaar voor bijvoorbeeld alleen de nacht
www.vilans.nl
Praktijk Zorgpalet Baarn/Soest
• Van de 20 cliënten met systeem -> drie thuis overleden, waarvan één dementerende
• Systemen verhuist naar volgende cliënten -> verplaatsbaar
• Nieuwe standaard voor draadloze domotica: ZigBee -> sensoren werken 2-3 jaar op één batterij
www.vilans.nl
Praktijk Zorgpalet Baarn/Soest
• Casus 1: cliënt op de grond in de keuken, niet bewusteloos -> systeem signaleert na 15 minuten deze situatie en maakt melding -> sms-bericht met melding waar binnen de woning -> hulpverlener gaat bij binnenkomst rechtstreeks naar de keuken
• Cliënt bewoog wel, maar kon niet naar de telefoon
www.vilans.nl
dwaalsignalering en -preventie
• Casus 3: Dementerende vrouw met beginnende nachtelijke onrust
• Dwaaldetectie en –preventie zonder te dragen techniek is geprogrammeerd van 0.00 tot 7.00 uur
• Elke ochtend om circa 7.00 uur opent zij de achterdeur om de achtertuin in te gaan
• Wordt gesignaleerd -> telefoon gaat over met een harde, klassieke rinkel (= dwaalpreventie)
• Mevr. keert om en neemt de telefoon op -> systeem spreekt een boodschap
• Blijft vervolgens binnen
• Weet zich niets te herinneren dat ze ‘s nachts
gebeld wordt
www.vilans.nl
Praktijk: dwaalsignalering en -preventie
• Vervolg casus 3: na analyse door TNO lijkt het meest waarschijnlijk dat zij elke ochtend om 7 uur de kat uitlaat en daarvoor de achterdeur opent -> dus geen dwaalneiging
• Programmering dwaaldetectie en –preventie aangepast: van 0.00 uur tot 6.30 uur
www.vilans.nl
Meer weten?
• Abonnement Kenniscirkel Domotica voor Wonen en Zorg -> www.domoticawonenzorg.nl -> aparte webrubrieken over domotica in het kleinschalig groepswonen voor dementerenden en domotica voor thuiswonende mensen met dementie