Post on 22-Mar-2016
description
WOORD EN DAAD
Postbus 560
4200 AN Gorinchem
Spijksedijk 16E
4207 GN Gorinchem
Tel 0183-611800
Fax 0183-611808
info@woordendaad.nl
www.woordendaad.nl/jaarverslag
Rabobank NL64 RABO 0385 4870 88
t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem
VORMGEVING
Reprovinci
PRODUCTIE
Drukkerij Thijsen
FOTOGRAFIE
Woord en Daad, Jonneke Oskam - Karakteristiek Fotografi e
Woord en Daad is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Voor testamentaire
beschikkingen luidt ons adres: Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad,
gevestigd te Gorinchem. Onze stichting is ingeschreven onder nummer 41118168, bij
de Kamer van Koophandel te Tiel en staat onder controle van een registeraccountant.
JAA
RV
ERSLA
G 2
01
2 •
Spiegelen
JAARVERSLAG 2012
2012
Woord en daad verbindt vanuit
bijbels perspectief mensen over de hele Wereld in
hun strijd tegen armoede.
Jaarverslag 2012
20 12
1
2
3
Kort en bondig 7
spiegeltje, spiegeltje... 11
Ontwikkelingen in 2012 12
Strategie, viSie en beleid1.1 Inleiding 15
1.2 Missie, visie en kernwaarden 15
1.3 strategie 16
1.4 Beleid 16
1.5 sterkte-zwakteanalyse 17
van ontwikkelingsorganisatie naar sociale onderneming 18
Het WerK in Het ZUiden2.1 Inleiding 21
2.2 Basisvoorzieningen en noodhulp 21
2.3 Onderwijs 24
2.4 Beroepsonderwijs en -training en arbeidsbemiddeling 28
2.5 agribusiness en enterprise development 30
2.6 versterken regionale allianties en capaciteitsopbouw 33
2.7 Beleidsbeïnvloeding 34
2.8 resultaatmanagement en leren 35
Boer Issa aki uit Benin vertelt 40
Het WerK in Het noorden3.1 Het werk in het Noorden 43
3.2 Beleidsbeïnvloeding Nederland en europa 46
3.3 Bewustwording 47
3.4 Communicatie en fondsenwerving 48
3.5 Werken met donorteams 52
3.6 Communicatie via media 53
Inhoudsopgave
intermezzo t
intermezzo t
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen4
4
5
6
7
MEER DETAILINFORMATIEwoordendaad.nl/jaarverslag
gedeelde passie voor kinderen 54
interne organiSatie4.1 Ontwikkelingen in de organisatie 57
4.2 effectiviteit risicomanagement in 2012 60
4.3 Kwaliteitsmanagement 61
4.4 Codes/certificering 61
Filippijnse technische vakschool blij met kennisuitwisseling 62
beStUren en toeZicHt HoUden5.1 Inleiding 65
5.2. Bestuurlijke verantwoording 65
5.3 Beloning en salaris van de raad van bestuur 72
5.4 Bestuurlijk functioneren 73
verantwoordingsverklaring raad van bestuur 76
verantwoordingsverklaring raad van toezicht 77
voorUitbliK6.1 De dynamiek in onze werkomgeving 79
6.2 Toekomst: Werk in het Zuiden 79
6.3 Toekomst: Werk in het Noorden 80
6.4 Toekomst: Organisatie, bestuur en kwaliteit 81
Financiële verantWoording7.1 Jaarrekening 83
7.2 Controleverklaring 111
7.3 Begroting 2013 113
bijlagenraad van bestuur en raad van toezicht 116
Nevenfuncties 117
Functies 118
Organogram 121
Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording 124
Onderzoeksrapport 131
stakeholders en netwerken 132
Theory of Change 134
intermezzo t
intermezzo t
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 5
2012Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen6
2012Kort en bondig
7Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen
t WIE Woord en Daad is een ontwikkelingsorganisatie die vanuit
Bijbels perspectief armoede bestrijdt in afrika, azië en
Midden- en Zuid-amerika.
t WATWoord en Daad werkt aan de thema’s: onderwijs, beroeps-
onderwijs en –training, arbeidsbemiddeling, agribusiness
en bedrijfsontwikkeling, basisvoorzieningen (water, voe-
ding, gezondheid, landbouw) en noodhulp. In Nederland
wil Woord en Daad mensen, bedrijven en overheid
bewustmaken van hun verantwoordelijkheid ten aanzien
van armoede wereldwijd.
t WAAR Woord en Daad is werkzaam in:
• Afrika: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Sierra Leone,
somalië, Tsjaad, Oeganda, Zambia en Zuid-afrika.
• Azië: Bangladesh, de Filippijnen, India, Pakistan, Sri
lanka en Thailand.
• Midden- en Zuid-Amerika: Colombia, Guatemala, Haïti,
Honduras en Nicaragua.
t WERKWIJZEHet werk van Woord en Daad betreft drie aspecten:
• Armoedebestrijding: In de continenten Afrika, Azië en
Midden- en Zuid-amerika samen met de partnerorga-
nisaties armoede op stevige wijze aanpakken. Woord
en Daad kent in dat kader vier programma’s: Onderwijs,
Beroepsonderwijs en –training en arbeidsbemiddeling,
(agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen
(water, voeding, gezondheid, landbouw).
• Bewustwording: In Nederland samen met de achterban
nadenken over vragen rond armoede en rijkdom.
• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en Europa samen
met anderen opkomen voor de belangen van de
allerarmsten. Zo nodig wordt aandacht gevraagd voor
de positie van de allerarmsten bij politiek, pers en
bedrijfsleven.
Woord en Daad is een aNBI, bezit het CBF-keurmerk en is
ISO-gecertifi ceerd.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen8
HOeveel?
Inkomsten 2012 € 29.802.003
LanDen 20
sPonsoRkInDeRen 32.811
PaRtneRs 26
sateLLIetPaRtneRs 13
DonateuRs 52.000
JongeRen 15.355
LeDen BusIness PLatfoRm 83
meDeWeRkeRs oP 31-12-2012 76
aantaL fte’s oP 31-12-2012 65,54
VRIJWILLIgeRs oP kantooR 11
LokaLe VRIJWILLIgeRs (comIté) 721
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 9
INKOMsTeN 2012totaal: € 29.802.003
BesTeDINgeN 2012totaal: € 32.006.130
raTIO’s 2012
Particulieren* 15.225.333
Institutionele donoren** 11.383.660
Bedrijven 1.665.774
Vermogensfondsen 1.463.245
Interest 63.991
* Opgedeeld in:Inkomsten particulieren regulier 14.975.097Inkomsten particulieren noodhulp 250.236
** Opgedeeld in: Inkomsten subsidies overheden 8.784.235Inkomsten derden 2.599.425
Doelstelling structurele programma’s* 27.179.935
Doelstelling lobby en bewustwording 1.132.839
Doelstelling PMEL/PMA 875.427
Werving baten 1.328.018
Kosten beheer en administratie 954.491
Overdracht garantiefonds aan PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv
353.420
*Incl. noodhulp
5,89%
KOSTEN EIgEN FONDSENWERVINgten opzichte van baten eigen fondsenwerving (cBf-norm)
92,87%
DOELBESTE DINgSRATIO
(besteding aan doelstel-lingen ten opzichte van de
totale bestedingen)
97,94%
DOELBESTE DINgSRATIO
(besteding aan doelstel-lingen ten opzichte van de
totale inkomsten)
3,2%
EIgEN NORM BEhEER EN
ADMINISTRATIE (3,1% norm)
7,66%
EIgEN OVERhEADNORM
(7,5% norm)
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 11
In mythen en sprookjes speelt het kijken naar onszelf
best vaak een rol. het werd Narcissus’ dood. En in het
sprookje van Sneeuwwitje leidt jaloezie over haar uiter
lijke schoonheid uiteindelijk ook tot haar diepe slaap.
Jezelf spiegelen is niet bij voorbaat positief. als je het doet
om jezelf te kietelen, dan leidt dat tot ellende. spiegelen
vraagt een gezonde kritische blik naar jezelf om er wijzer
van te worden.
Het beeld van de werkelijkheid in ons werk maakt niet
altijd vrolijk. Het is de rauwe kant van en in deze wereld
die we in ons werk zien. Het weerhoudt ons er in ieder
geval van om te optimistisch over onszelf en onze mede-
mensen te denken. Tegelijkertijd mogen we te midden
van dat alles waardevolle mensen ontmoeten en onszelf
spiegelen aan hen. Het mooie in ons werk is dat we in de
spiegel mogen kijken en tegelijkertijd spiegel mogen zijn.
spiegelen is interactief!
Het beeld van 2012 wijkt in een aantal opzichten best af
van andere jaren. In West-afrika was er sprake van hon-
gersnood. Maar voor het eerst sinds jaren was er in ons
partnernetwerk geen ramp op grote schaal. Dat weerspie-
gelde zich positief in de recordlaagte aan inkomsten uit
noodhulp. Dat stemt tot dankbaarheid.
spiegelen is ook evalueren om lessen te leren. Dat deden
we het afgelopen jaar in onze programma’s. U ziet de
resultaten terug in dit verslag. We keken ook naar onze
organisatievernieuwing en leerden veel van de mensen
die dagelijks op de werkvloer tegen de onvolkomenheden
in de vernieuwing aanliepen. luisteren naar elkaar werkte
verhelderend. evalueren kan ook snel tot navelstaren en
zelfkastijding leiden. Dat beperkt en vertroebelt het zicht
op en naar buiten. Dus doen we wel meer dan dat!
De echte spiegels zijn voor ons de duizenden mensen die
we ontmoeten. In Nederland. Betrokken mensen, die ons
hun vragen stellen, ons na laten denken, die uitdagen echt
naar hen te luisteren. De sponsorouder die betrokken
vraagt naar leven en welzijn van haar sponsorkind omdat
ze te lang niets gehoord heeft. De ondernemer die dit jaar
geen geld te missen heeft, maar des te meer de waarde ziet
van de kennis die hij bezit om te delen en ons uitdaagt dat
mogelijk te maken. De vermogende die samen met onze
partners en ons wil brainstormen over nog betere manieren
om armoede aan te pakken dan we zelf kunnen bedenken.
Maar ook buiten de Nederlandse grens. De partnerorga-
nisaties, die in openhartige gesprekken met jongeren hun
verbazing uitspreken over christenen in Nederland en
hun beelden ter plekke bij moeten stellen. De vragen die
partners ons steeds meer gaan stellen bij de keuzes die wij
in ons leven in het hier en het nu maken. en het mooie in
ons partnernetwerk is dat we tegelijkertijd spiegel mogen
zijn. rond verantwoordelijkheid, vanuit de Bijbel laten zien
hoe god ons schiep naar Zijn beeld en hoe we dat beeld in
Christus terug mogen krijgen. samen met onze partners
ook en elke keer weer iets laten zien van hét Koninkrijk
en Zijn gerechtigheid. Zo spiegelen en gespiegeld worden
weerhoudt van optimisme, voorkomt tegelijkertijd dat we
wegzinken in cynisme en depressiviteit. Omdat Hij elke
keer laat zien dat Zijn Koninkrijk uiteindelijk het wenkend
perspectief is.
Jan lock,
voorzitter raad van bestuur
P.s. Woord en Daad vindt het belangrijk om met anderen
in gesprek te zijn en te leren van donateurs en andere
belanghebbenden. Het hele jaar is ze in gesprek. Door
dit jaarverslag heen vindt u een weergave van deze
gesprekken.
spiegeltje, spiegeltje...
‘Het mooie in ons werk is dat
we in de spiegel mogen kijken
en tegelijkertijd spiegel mogen
zijn. Spiegelen is interactief!’
jan locKvoorzitter raad van bestuur
Maar ook buiten de Nederlandse grens. De partnerorga-
nisaties, die in openhartige gesprekken met jongeren hun
verbazing uitspreken over christenen in Nederland en
hun beelden ter plekke bij moeten stellen. De vragen die
partners ons steeds meer gaan stellen bij de keuzes die wij
in ons leven in het hier en het nu maken. en het mooie in
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen12
In 2011 was het de Hoorn van afrika, in 2012 de sahel:
duizenden mensen op zoek naar voedsel als gevolg van
mislukte oogsten en droogte. De honger in West-afrika
maakte opnieuw duidelijk dat voedselzekerheid van groot
belang is. Droogte, maar ook zwak landbouwbeleid, zor-
gen ervoor dat nog steeds veel mensen in afrika niet zeker
weten of er morgen brood op de plank is. vandaar dat
Woord en Daad samen met haar partnernetwerk -naast
noodhulp- ook investeerde in langetermijnoplossingen.
Tijdens een internationale conferentie over landbouwtrai-
ning in Oeganda bracht Woord en Daad deskundigen bij
elkaar vanuit de overheid, het bedrijfsleven en ngo’s. De
conferentie vormde voor Woord en Daad een onderstre-
ping van het belang van investeren in landbouwtraining
voor jongeren en boerenproducenten. Dit zal nog sterker
dan voorheen gekoppeld worden aan voedselzekerheid en
de ontwikkeling van waardeketens.
Woord en Daad investeert al geruime tijd in bedrijfsont-
wikkeling - met de nadruk op agribusiness - in afrika, azië
en Midden- en Zuid-amerika. In 2012 zette Woord en
Daad een belangrijke stap door de financiële producten
(zoals leningen en garanties) onder te brengen in het
investeringsbedrijf Incluvest bv. Deze bv valt onder de
stichting Poverty share Investments (PsI) en is een van
Woord en Daad onafhankelijke entiteit. Deze aanpak
vermijdt risico’s voor de stichting Woord en Daad en biedt
toch de mogelijkheid om vanuit haar visie te participeren
in bedrijven in het Zuiden. De zakelijke activiteiten van
Incluvest zijn nauw verbonden aan capaciteitsopbouw die
Woord en Daad aanbiedt, bijvoorbeeld aan boerenonder-
nemers en kleine producenten.
Onderwijs was ook in 2012 het grootste programma van
Woord en Daad. economische ontwikkeling lijkt een tover-
formule geworden, waarmee armoede snel de wereld uit
te helpen is. Woord en Daad pleitte in 2012 voor blijvende
aandacht voor kwalitatief hoogwaardig en relevant onder-
wijs in ontwikkelingssamenwerking, onder andere richting
de Nederlandse overheid en europese Unie. samen met
Driestar educatief investeerde Woord en Daad binnen
edu4Change in de ontwikkeling van christelijk onderwijs
en het betrekken van ouders bij het onderwijs. Kinderen
binnen het onderwijsprogramma van Woord en Daad
groeien vaak op in onveilige situaties – zoals gewelddadige
wijken of gebroken families. samen met partnerorgani-
saties ontwikkelde Woord en Daad daarom beleid voor
kindveiligheid. Daarnaast was Woord en Daad ook in
2012 onvermoeibaar in het verbinden van onderwijs met
vakonderwijs en het bedrijfsleven. evaluaties laten zien
dat die wijze van koppelen werkt.
armoedebestrijding doe je niet alleen. Daarom onder-
steunde Woord en Daad in 2012 opnieuw actief de zes
regionale allianties - waar ze zelf ook lid van is: azië,
Midden- en Zuid-amerika, West-afrika, ethiopië, Zuidelijk
afrika en Oost-afrika. In drie van deze regio’s zijn partners
van red een Kind in de alliantie betrokken. In 2012 zetten
verschillende allianties stappen ten aanzien van beleidsbe-
invloeding van overheden in de eigen regio. Ontwikkeling
van eigen fondsenwerving en strategische samenwerking
met andere netwerken en platforms blijft een uitdaging.
In Nederland woedde een fel politiek debat over het
nut en de noodzaak van ontwikkelingssamenwerking.
Woord en Daad nam daaraan actief deel, zowel voor
als achter de schermen, in de media en in gesprek
Ontwikkelingen in 2012
Armoede tekende ook in 2012 het leven van miljoenen mensen. Woord en Daad zette zich in het afgelopen jaar in om iets te betekenen voor deze mensen, samen met tientallen partnerorganisaties wereldwijd, ondernemers, kennisinstellingen en haar Nederlandse achterban. Een samenvatting van de hoogtepunten in 2012.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 13
met de achterban. De kale en keiharde bezuiniging op
Ontwikkelingssamenwerking van 1 miljard euro laat
zien hoe flinterdun het draagvlak in Nederland is voor
armoedebestrijding over de grens. De uitdaging om de
financiële bezuiniging te compenseren met maatregelen
in bijvoorbeeld handelsbetrekkingen, werd helaas niet
opgepakt, ook niet door partijen uit de oppositie.
Woord en Daad was in 2012 weer volop in gesprek met
haar achterban. Ondernemers, vrijwilligerscomités,
jongeren en scholen (Wees eerlijk!) dachten er actief over
mee hoe de eigen leefstijl het leven van armen elders in de
wereld beïnvloedt.
De economische recessie in Nederland treft ook de
achterban van Woord en Daad. Des te opmerkelijker was
dat de reguliere inkomsten van Woord en Daad (exclusief
noodhulp) nagenoeg gelijk bleven. De reguliere inkom-
sten vanuit particulieren groeiden zelfs met 3%. Ook bij
vermogensfondsen zagen we een groei van de reguliere
inkomsten van 54% ten opzichte van 2011. Wel namen de
institutionele fondsen af met 4,3% voor wat betreft de regu-
liere inkomsten. Ook stonden opnieuw de inkomsten van
bedrijven onder druk; de reguliere inkomsten waren 13%
lager dan in 2011. Doordat er geen grote rampen plaats-
vonden in het werkgebied daalden de noodhulpinkomsten
met 79%. Daartegenover stond een opvallende toename
van directe betrokkenheid vanuit ondernemers. Het aantal
betrokken ondernemers groeide van 2877 naar 3215!
Intern werkte Woord en Daad hard aan de verbetering
van haar ICT-systeem. Dat kostte meer tijd en energie dan
was voorzien. Ze is blij dat de implementatie eind 2012
vrijwel was afgerond.
een externe evaluatie toonde eind 2012 aan dat de orga-
nisatievernieuwing die begin 2011 is ingezet haar eerste
vruchten heeft afgeworpen, met name in het beheer van
de organisatie. Innovatie, ontwikkeling en daarmee het
bieden van toegevoegde waarde richting de partnerorga-
nisaties in het Zuiden is nog onvoldoende ontwikkeld. een
uitdaging voor de komende jaren!
sTraTegIe, vIsIe eN BeleID 1
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 15
1.1 inleiding
‘Jullie vrijwilligers praten over Woord en Daad alsof de
organisatie van hén is’, zei een directeur van één van onze
partnerorganisaties uit Burkina Faso. Hij had net gespro-
ken met een groep comitéleden, over hun drijfveren
en hun betrokkenheid bij Woord en Daad. een mooier
compliment kon hij niet geven. Juist omdat Woord en
Daad niet meer –maar ook niet minder!- wil zijn dan een
makelaar.
1.2 miSSie, viSie en KernWaarden
hISTORIE
Woord en Daad is in 1973 opgericht door reformatorische
christenen die hun verbondenheid met de allerarmsten
wereldwijd concreet vorm wilden geven. Bijna veertig
jaar later is zowel de Nederlandse als internationale
context totaal gewijzigd, maar verbondenheid blijft.
Woord en Daad ontleent blijvend haar bestaansrecht
aan haar achterban in Nederland. De achterban met wie
we samen verbinding leggen met armen in het Zuiden,
en andersom. Die verbinding wordt verstevigd door de
Bijbelse missie en visie die we delen met de achterban en
partnerorganisaties wereldwijd.
MISSIE
Woord en Daad verbindt mensen over de hele wereld
in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels perspectief.
We werken daarbij samen met partnerorganisaties in
afrika, azië en Centraal- en Zuid-amerika, de achterban
in Nederland, maatschappelijke instellingen, overheden en
bedrijven en andere sectoren. samen met hen wil Woord
en Daad een bijdrage leveren aan duurzame verandering
in Nederland en wereldwijd.
VISIE
In een gebroken wereld vol armoede en onrecht streeft
Woord en Daad naar het zichtbaar maken van tekenen
van gods komend Koninkrijk. Daarin willen we iets laten
zien van een wereld in wording zonder armoede en lijden.
vanuit dit Bijbelse toekomstperspectief mogen mensen
nu al tot hun bestemming komen in de diepste zin van het
Woord. Dit zien wij gebeuren als mensen verantwoorde-
lijkheid nemen en dragen voor zichzelf en voor anderen,
waardoor zij een waardig leven kunnen leiden.
KERNWAARDEN
Medeschepsel Schepsel van God, gelijkwaardig én uniek Ieder mens is geschapen om beelddrager van de schepper
te zijn. Dit betekent dat we in gods oog allen gelijk zijn,
en tegelijkertijd divers en uniek. Deze twee aspecten
–gelijkwaardigheid én diversiteit– bepalen hoe wij naar
onze medemens kijken. In haar werk wil Woord en Daad
deze twee aspecten herkenbaar in praktijk brengen. Dit
betekent onder andere dat ze ieder mens benadert met
respect, ongeacht ras, religie, geslacht of politieke voor-
keur. Ook is Woord en Daad ervan overtuigd dat er niet
slechts één pad van ontwikkeling is: daarvoor zijn mensen
te uniek en divers geschapen.
MedeverantwoordelijkheidVerantwoordelijk voor jezelf, je naaste en de schepping Ieder mens is geschapen als verantwoordelijk schepsel. We
zijn verantwoordelijk om te beantwoorden aan gods roeping
om beelddrager, naaste en rentmeester te zijn. vertaald naar
de praktijk van ons werk betekent dit dat we mensen willen
stimuleren verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen,
maar ook voor anderen en de schepping. Dit betekent niet
dat mensen verantwoordelijkheid moeten overnemen, maar
vanuit Bijbels mededogen oog hebben voor de situatie van
de ander.
MedelijdenDichtbij en naast mensen die lijden We leven in een door zonden gebroken wereld. Tegelijkertijd
weten we ons vanuit de Bijbel geroepen er te zijn voor
mensen die lijden aan deze gebrokenheid. In dit mede-lijden
kunnen we iets laten zien van wat het betekent beelddrager
van god te zijn, ook al is dit beeld beschadigd. Door mee te
leven –en mee te lijden– mogen we op bescheiden wijze iets
zichtbaar maken van gods komend Koninkrijk en werken
aan herstel, vanuit de wetenschap dat Christus ons daarin is
voorgegaan.
Rentmeesterschap Zorgvuldig omgaan met mensen, middelen en milieu als christelijke organisatie wil Woord en Daad verantwoor-
delijk ‘rentmeester’ zijn. Dit willen we op een integere wijze
zijn, met oog voor de context waarbinnen we opereren.
Woord en Daad is aanspreekbaar op een zorgvuldig omgaan
met de middelen (menselijke, fi nanciële en materiële) die we
ontvangen. In ons werk willen we rentmeesterschap con-
creet laten zien aan degenen met wie we werken en in zorg
voor het milieu, beide zowel in Nederland als in het Zuiden.
sTraTegIe, vIsIe eN BeleID1
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen16
sTraTegIe, vIsIe eN BeleID1
Wederzijdse afhankelijkheidOnafhankelijk in keuzes, afhankelijk in samenwerking als christelijke organisatie is Woord en Daad onafhanke-
lijk, en tegelijkertijd bewust afhankelijk. Onafhankelijk en
zelfbewust in het maken van beleidskeuzes, ongeacht keu-
zes die onze omgeving maakt. Tegelijkertijd zijn we ervan
overtuigd dat samenwerking met andere organisaties van
groot belang is voor armoedebestrijding, ook vanuit rent-
meesterschap. In dat opzicht wil Woord en Daad bewust
afhankelijk zijn van anderen.
1.3 Strategie
Het werk van Woord en Daad betreft drie aspecten:
• armoedebestrijding: In de continenten afrika, azië en
Midden- en Zuid-amerika samen met onze partneror-
ganisaties armoede op stevige wijze aanpakken. Woord
en Daad kent in dat kader vier programma’s: Onderwijs,
Beroepsonderwijs en –training en arbeidsbemiddeling,
(agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen
(water, voeding, gezondheid, landbouw)
• Bewustwording: In Nederland samen met onze achter-
ban nadenken over vragen rond armoede en rijkdom.
• Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en europa samen
met anderen opkomen voor de belangen van de aller-
armsten. Zo nodig vragen we aandacht voor de positie
van de allerarmsten bij politiek, pers en bedrijfsleven.
Het scherp analyseren van de context waarbinnen onze
programma’s vormgegeven worden, en het doorvertalen
naar het concrete werk ‘op de grond’ krijgt een steeds
belangrijker plaats in ons werk. Daarbij vinden we het van
belang dat de verschillende programma’s niet op zichzelf
staan, maar dat waar mogelijk slimme en effectieve verbin-
dingen worden gelegd. Omdat onderwijs niet automatisch
leidt tot een betere positie voor mensen, investeren we
in de programma’s Beroepsonderwijs en –training en
arbeidsbemiddeling. vanuit bedrijfsontwikkeling wordt
gezocht naar mogelijkheden om lokale bedrijvigheid te sti-
muleren en te verbinden met regionale of (inter)nationale
markten. Daar waar nodig werkt Woord en Daad vanuit
het ondersteunende programma Basisvoorzieningen
(water, voeding, gezondheid, landbouw) aan randvoor-
waarden voor de programma’s op het gebied van onder-
wijs en arbeid inclusief inkomen. Uitwisseling van kennis
neemt in alle programma’s een belangrijke plaats in.
Partnerorganisaties van Woord en Daad hebben uitein-
delijk altijd een beperkt bereik. Daarom investeert Woord
en Daad met haar partnerorganisaties in netwerken die
samen met anderen het werk van armoedebestrijding
krachtiger maken.
soms hinderen (lokale) wet- en regelgeving de mogelijk-
heden en kansen voor armen. In die gevallen werkt Woord
en Daad samen met haar partnerorganisaties aan het
verbeteren of aanpassen van overheidsbeleid, zowel in
Nederland en europa als in het Zuiden.
Tot slot wil Woord en Daad haar eigen achterban bewust-
maken van het feit dat onze leefwijze steeds vaker gevol-
gen heeft voor de situatie van armen waar ook ter wereld.
Woord en Daad biedt hiervoor concrete mogelijkheden
aan om in de Nederlandse context ‘ambassadeur van
verandering’ te zijn.
1.4 beleid
Het beleidsplan voor de periode 2011-2015 wordt
jaarlijks getoetst op actualiteit en zo nodig aangepast. Dit
beleidsplan is mede ontwikkeld door zowel het Zuidelijke
partnernetwerk als vertegenwoordigers uit de achterban
van Woord en Daad. Ook bij belangrijke stappen in de
uitvoering en evaluatie van het beleidsplan worden zij
regelmatig betrokken.
afhankelijk van het thema worden partners uit het
Zuiden, de klankbordgroep van onze vrijwilligerscomités,
de coördinatiegroep bedrijven of de klankbordgroep
vermogensfondsen om advies gevraagd. Jaarlijks wordt
onder deze stakeholdergroepen een tevredenheidsonder-
zoek gehouden. De resultaten hiervan zijn in onder-
staande sterkte-zwakteanalyse verwerkt.
comitÉlid op regioavond ZWolle maart 2012
‘Het spreekt mij aan bij Woord en Daad
dat professionaliteit en identiteit elkaar
versterken.’
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 17
1.5 SterKte-ZWaKteanalySe
t sTerKTe-ZWaKTeaNalYse vaN HeT WerK vaN WOOrD eN DaaD IN HeT ZUIDeN
SterK ZWaK vertaling naar praKtijK
sterk partnerschap tussen Woord en Daad en partnerorganisaties wereldwijd, door vorming van gezamenlijke regionale allianties, waarbinnen gezamenlijk wordt gewerkt aan beleidsontwik-keling, kwaliteitsverbetering, netwerken en fondsenwerving.
regionale allianties moeten nog groeien in ont-wikkeling eigen regiobeleid, fondsenwerving en diversiteit in het ledennetwerk. Ook capaciteit op het terrein van planning, monitoring, evaluatie en leren (PMel) heeft versterking nodig.
In 2013 zullen alle allianties eerste stappen zetten voor beleidsontwikkeling richting 2015. Woord en Daad zal als lid van de allianties stimuleren dat eigen capaciteit voor PMel en fondsenwerving wordt ontwikkeld, en diverse actoren betrokken worden.
Partners van Woord en Daad staan dicht bij de armen, betrekken hen steeds meer bij uitvoering en hebben oog voor hun specifieke context.
Onvoldoende inzicht in hoeverre partnerorganisa-ties echt de ‘allerarmsten’ bereiken.
Woord en Daad onderzoekt momenteel samen met de Uva in hoeverre de allerarmsten daadwerkelijk bereikt worden, en welke strategieën daarvoor het beste ingezet kunnen worden.
SterK ZWaK praKtijK
stevige verankering in de achterban vanuit heldere eigen identiteit en beperkte afhankelijkheid van subsidies (max. 30%).
voortzetten van het beleid en voortdurend alert blijven op veranderingen in de omgeving.
Merendeel van Zuidelijke partners waarderen de rol die Woord en Daad als donor speelt, met name transparantie en communicatie rond beoordeling van aanvragen worden sterk gewaardeerd.
Begrip voor de context waarin partners werken is een verbeterpunt.
Coaching van medewerkers van alliantie- en donor-teams bij het begrijpen van context partners.
Woord en Daad-alliantieteams die de regionale allianties support bieden, zijn volledig gericht op kwaliteitsversterking, advies en innovatie.
Inhoudelijke focus van de alliantieteams sluit nog niet altijd aan op de vraag vanuit de regionale allianties. Meerwaarde hierdoor voor Zuidelijke partnerorgani-saties niet altijd duidelijk.
In 2013 zullen de alliantieteams uitgedaagd worden hun meerwaarde concreet te maken, in overleg met de regionale allianties en de nieuwe ontwikkelingen bin-nen os. en hierover met de achterban in gesprek gaan.
KanSen bedreigingen vertaling KanSen en bedreigingen in praKtijK
Institutionele fondsen verplaatsen zich naar het Zuiden. Meer kansen in de regio’s zelf.
Kansen op subsidie in Nederland en europa nemen af. Woord en Daad gaat medewerkers voor institu-tionele fondsen in de regio’s zelf inzetten, die in samenwerking met de regionale allianties donoren gaan benaderen.
Draagvlak voor internationale samenwerking is in de achterban van Woord en Daad onverminderd hoog, ondanks het gure politieke klimaat.
vertrouwen in relevantie en meerwaarde ontwik-kelingssamenwerking staat in Nederlandse samen-leving steeds meer onder druk; kan effect hebben op achterban Woord en Daad.
voortdurend aandacht voor inzet van kennis, en betrokkenheid van bedrijven en achterban bij het werk van Woord en Daad. Daarnaast inzicht in resultaten hoog op agenda en aandacht voor leefgedrag en effecten op armoede wereldwijd en de nieuwe ontwikkelingen binnen os. en hierover met de achterban in gesprek gaan.
KanSen bedreigingen impact KanSen en bedreigingen op beleid
Meer aandacht voor rol van agribusiness en nieuwe financieringsvormen (zoals lenen en investeren) in ontwikkelingslanden, waardoor mensen in kwetsbare gebieden onafhankelijker kunnen worden.
Door eenzijdige aandacht voor economische ont-wikkeling en rol van MKB raakt sociale ontwikkeling (zoals onderwijs en gezondheidszorg) als belangrijke randvoorwaarde op de achtergrond.
Woord en Daad legt in haar samenwerking met Incluvest bv nadruk op wederzijdse versterking van ‘klassieke’ sociale activiteiten en sociaal ondernemerschap.
Hernieuwde aandacht en waardering in de inter-nationale gemeenschap voor rol maatschappelijk middenveld, zowel in middeninkomenslanden (met veel armen) als in fragiele staten.
Toenemend aantal landen waar overheid vijandig is ten aanzien van functioneren (internationale) ngo’s.
Door vormen van regionale allianties worden Zuidelijke partners minder (financieel) afhankelijk van Noordelijke partners, en kunnen zij elkaar ondersteunen in moeilijke politieke situaties.
t sTerKTe-ZWaKTeaNalYse vaN HeT WerK vaN WOOrD eN DaaD IN NeDerlaND
Hoe partners leren en verder ontwikkelen
van ontwikkelingsorganisatie naar sociale onderneming
Je kunt niet om haar heen: Nomvuyo Baba (58),
de CEO van Mfesane, een ZuidAfrikaanse
partnerorganisatie van Woord en Daad.
Nomvuyo weet wat ze wil en ze heeft duidelijk
een visie op het besturen van de organisatie.
haar motto: Alleen met een open leerhouding is
verbetering van je werk mogelijk.
mfesane, (‘compassie’ in het Xhosa), is een ontwikke-lingsorganisatie die levens van kwetsbaren wil verande-ren door het bieden van onderwijs, gezondheidszorg en gemeenschapsopbouw. De organisatie is voortgekomen uit de kerk. mfesane heeft een langdurige partnerrelatie met Woord en Daad. sinds 1996 werkt nomvuyo bij mfesane. op dit moment telt het hoofdkantoor in kaapstad 20 medewerkers. In kaapstad en aan de oost- en westkust zijn 80 veldwerkers van mfesane actief. als nomvuyo terugkijkt is ze dankbaar, maar ze herinnert zich ook nog
heel goed de momenten waarop de organisatie wankelde. ‘Donoren vragen steeds vaker aan organisaties: Hoe gezond is je organisatie? Hoe onafhanke-lijk ben je van anderen? goede vragen die mij de afgelopen jaren hebben bezig gehouden en waar mfesane stappen moest zetten. toch wil ik wel een punt maken: onafhankelijk-heid, of zo je wilt duurzaamheid, moet je in het werkveld van ontwikkelingssamenwerking niet alleen vanuit financieel perspectief bekijken. geld is zeker belangrijk, maar in de
programma’s is dat niet het enige. We werken namelijk ook aan meer onafhankelijkheid voor mensen, die wij willen bereiken via onze programma’s. We hebben als missie dat we een christelijke organisatie willen zijn,
die gemeenschappen versterkt. Dus we willen mensen veerkrachtig maken en ze in staat stellen op eigen benen te staan. Daarbij is eigenaarschap en commitment belangrijk.’
eerlijk is eerlijk, aan die duurzaamheid kun je pas werken vanuit een gezonde organisatie. op dat gebied had mfesane een weg te gaan. ‘maar als ik terugkijk naar vijf jaar geleden’, aldus nomvuyo, ‘dan is er een verschil van dag en nacht. De organisatie overleefde dag bij dag en we waren afhankelijk van donoren. Dat is nu gelukkig anders. We hebben een duidelijke visie. We stellen ons niet afhankelijk van donoren op en weten waar we over een paar jaar willen staan. Hoe dat is veranderd? Via Woord en Daad ontvingen we van usaID een subsidie. een enorm bedrag. Voor mfesane een injectie die grote gevolgen had voor de organisatie.De subsidie was voor drie jaar. usaID en Woord en Daad daagden ons uit te investeren in capaciteitsopbouw van de organisatie. met subsidiegeld werden mensen getraind en leerde usaID ons hoe je als organisatie je systemen goed op orde brengt. Daarnaast daagden ze ons uit planmatig te werken en de langetermijnvisie helder te hebben.Het resultaat? Intussen is de subsidie afgerond maar staat er een kerngezonde organisatie die in staat is andere organisaties te helpen versterken. Personeel wordt nu ingezet als consultant en genereert zo inkom-sten voor de organisatie. Zelfs de overheid vraagt ons geregeld een opdracht voor haar te doen. Verder hebben we contacten in het bedrijfsleven, zoals bouwbedrijven die ongeschoold personeel in dienst nemen. Via ons laten zij werklozen graag een vaktraining volgen. In 2011* was onze totale omzet 10 miljoen Zuid-afrikaanse rand (circa 1 miljoen euro). Via Woord en Daad werd er 647.860 euro besteed in Zuid-afrika. nog een behoorlijk aandeel.’
toch vertelt nomvuyo niet zonder trots: ‘We doen steeds meer aan brede donorspreiding. Dat is hard wer-ken maar inkomsten stromen nu al via diverse kanalen binnen en dat wordt steeds meer. sociaal ondernemer-schap met het oog op de toekomst is een belangrijk
Auteur: Rina Molenaar
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen18
intermeZZo t
Auteur:
doel van onze organisatie. Zo hoopt mfesane over vijf jaar 50 procent van de inkomsten binnen te krijgen via eigen consultants. De overige 50 procent via fondsen van verschillende donoren, waarvan een beperkt deel via Woord en Daad. De uitdagingen zijn daarom ook de verandering van mindset naar businessgeoriënteerd denken en het binnenhalen van business. Dat vraagt wat van de collega’s, maar levert ook veel op.’nomvuyo vervolgt: ‘naast het genereren van eigen inkomsten is het ook heel belangrijk goede product-marktcombinaties te maken. Bij alle programma’s zoeken
we passende donoren. Het was heel mooi dat usaID ons voor drie jaar zekerheid gaf. Woord en Daad werkt met vijfjarenplannen waarin op hoofdlijnen wordt vastgelegd welke richting ze met ons op gaan. Dat dwingt ons voor-uit te denken, maar tegelijkertijd kun je vanuit die basis nadenken over de periode na die vijf jaar. mfesane is veranderd van een ontwikkelingsorganisatie in een sociale onderneming, waarbij we de markt zakelijk benaderen en veel verantwoordelijkheid bij mensen neer-leggen. een ontwikkeling die helemaal past bij deze tijd.’ Meer informatie over Mfesane op www.mfesane.org.za.
WWW.MFESANE.ORg.ZA Meer informatie over Mfesane
*boekjaar april 2011 – maart 2012
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 19
HeT WerK IN HeT ZUIDeN 2
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 21
2.1 inleiding
van Dhaka tot Kampala en van Port-au-Prince tot
Ouagadougou zetten de partnerorganisaties van Woord
en Daad zich iedere dag in voor hun strijd tegen armoede.
Zo krijgen mensen op het platteland van Bangladesh
toegang tot goede medische zorg, krijgen jongeren in de
Filippijnen goede vaktraining die hen klaarstoomt voor
een toekomstige baan en krijgen wereldwijd duizenden
kinderen een gedegen basisschoolopleiding.
vanuit het Woord en Daad-kantoor in gorinchem krijgen
deze partnerorganisaties ondersteuning in de uitvoering
van hun programma’s. Daarbij wordt vaak benadrukt hoe
belangrijk het is programma’s niet geïsoleerd uit te voeren,
maar juist aan te sluiten bij andere actoren in de omgeving.
Door actieve participatie in een netwerkomgeving kan
veel meer en beter resultaat geboekt worden. Om die
reden werken de partnerorganisaties en Woord en Daad
samen in regionale allianties. Binnen die allianties worden
gezamenlijk programma’s ontwikkeld en geëvalueerd en
kijken de alliantieleden hoe ze elkaar kunnen versterken en
aanvullen.
Dit hoofdstuk beschrijft hoe die samenwerking binnen
de regionale allianties vorm kreeg in 2012. vanuit elke
alliantie worden thematische programma’s op gebied
van onderwijs, beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling,
gezondheidszorg, voedselzekerheid en bedrijfsontwikke-
ling uitgevoerd. In dit hoofdstuk wordt per thema beschre-
ven wat er het afgelopen jaar is bereikt.
Naast deze thema’s is ook veel aandacht gegeven aan
beleidsbeïnvloeding. Partners toonden een groeiende
interesse in dit thema en vele waren actief betrokken bij
initiatieven waarbij overheden werden aangesproken op
zaken in de maatschappij die hun aandacht vereisten, zoals
kindveiligheid en deugdelijke onderwijssystemen.
Om goed inzicht te krijgen in de voortgang en de resulta-
ten was er in 2012 ook weer veel aandacht voor monito-
ring en evaluaties van programma’s. Deze geven Woord en
Daad inzicht in wat goed heeft gelopen en waar dingen zijn
misgegaan. Dit inzicht wordt gebruikt bij het ontwerpen
van nieuwe programma’s.
2.2 baSiSvoorZieningen en noodHUlp
Anjura Begum trouwde op 17-jarige leeftijd met Masud. Als motortaxirijder van beroep -hij vervoert mensen in een gehuurde motorfi ets- kan hij maar nauwelijks rondkomen en voor zijn gezin zorgen. ‘Om toch het hoognodige te kunnen kopen, leende hij geregeld geld. Daardoor maakte hij schulden’, vertelt Anjura. Als de deurwaarders langskomen om het geleende geld op te eisen, vlucht hij uit wanhoop van huis en laat zijn vrouw achter. ‘Ik was toen zwanger van mijn eerste kind; ik keek uit naar de bevalling. Maar we hebben hier geen goede dokter en ik had al helemaal geen geld om naar de stad te gaan. Het was zwaar.’ Als de bevalling begint, lukt het de moeder van Anjura niet om alleen hulp te bieden bij de opdoemende complicaties, nog afgezien van de onhygiënische omstandigheden. Hoewel ze weet dat ze het niet kan betalen, laat ze haar dochter vervoeren naar het Abdul Wadud Memorial Hospital, in de buurt van Khulna, een provinciestadje in Bangladesh. Daar komt een gezonde baby ter wereld via een keizersnede. ’Ik had nooit kunnen denken dat ik nog eens een kind zou krijgen in zo’n goed ziekenhuis’, zegt Anjura blij. De totale kosten van de bevalling en de zorg bedragen 7.400 taka (70 euro). Daarvan hoeft de familie slechts 410 taka (3,80 euro) te betalen. Een grote opluchting voor Anjura Begum en haar ouders.
2.2.1 INLEIDINg
Het doel van de gezondheidsprogramma’s is verbeterde
toegang tot gezondheidszorg waar aan gewerkt werd
door middel van het aanbieden van zorg, voorlichting,
inspraak van de doelgroep in de beschikbare zorg en lobby
bij de overheid om (fi nanciële) verplichtingen na te komen.
In de voedselzekerheidprogramma’s werd bekeken waar
de verschillende partnerorganisaties actief zijn binnen de
voedselketen en hoe de programma’s zich meer kunnen
gaan richten op maatschappijopbouw, in plaats van meren-
deels op directe armoedebestrijding, zodat de duurzaam-
heid vergroot wordt. De noodhulp stond in het teken van
de droogte in de sahel.
2.2.2 BASISVOORZIENINgEN
In 2012 hebben 18 partnerorganisaties in 11
landen in totaal 30.000 huishoudens bereikt met
basisvoorzieningen programma’s (exclusief noodhulp).
In de programma’s wordt gewerkt aan toegang tot
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen22
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
basisgezondheidszorg, voedsel zekerheid en water waarbij
in veel programma’s een nadruk ligt op voorlichting en
versterking van de capaciteit tot zelfredzaamheid.
Directe armoedebestrijdingDirecte armoedebestrijding door middel van directe
hulp en voorlichting was nog steeds een groot onderdeel
van het programma van Basisvoorzieningen. Binnen
gezondheidszorg werden stappen gezet om de beoogde
fi nanciële duurzaamheid in 2015 van de klinieken te
bewerkstelligen. In Zambia werd het succesvolle concept
van zelfhulpgroepen voor mensen die met aids leven,
uitgebreid om ook andere kwetsbaren en allerarmsten in
de samenleving te laten profi teren. Deze (vrouwen)groe-
pen worden getraind om zelf op een planmatige manier
inkomstengenererende activiteiten te organiseren. Op
deze manier wordt gewerkt aan de sociale en economi-
sche weerbaarheid van de doelgroep. Daarnaast dienen
de groepen als platform waarbinnen gezondheidsissues
en hoe om te gaan met het stigma als gevolg van aids,
besproken kunnen worden.
De noodzaak voor voedselzekerheidsprojecten in de
sahelregio werd nog weer eens duidelijk dit jaar door de
effecten van de droogte in deze regio. De reeds gestarte
voedselzekerheidsprojecten helpen boeren met het ver-
hogen van de opbrengst door het verstrekken van zaden
en kunstmest. Daarnaast is er aandacht voor training in
productietechnieken waarbij gelet wordt op de effecten
van klimaatverandering. Onderwerpen die onder meer
behandeld worden zijn: droogteresistente gewassen,
bouwen van waterreservoirs en dammen om regenwater
vast te houden en het aanwenden van compost.
Maatschappijopbouw en capaciteitsontwikkelingBinnen het gezondheidszorgprogramma is er aandacht
voor het opzetten van comités vanuit de gemeenschap die
zeggenschap krijgen over de manier waarop de klinieken
gerund worden. Daarnaast zijn er programma’s die zich
richten op het opzetten en organiseren van vrijwilligers-
groepen. een aantal zogenoemde ‘change agents’ worden
opgeleid om deze groepen te leiden en op een interactieve
manier voorlichting te geven.
In de voedselzekerheidsprojecten werden in totaal 156
boerengroepen opgericht en ondersteund. Uitwisseling in
en tussen deze groepen geeft de boeren nieuwe inzichten.
Tevens is er aandacht en training om te komen tot verbe-
terde toegang tot de markt, verbeterde marktprijzen en
toegang tot krediet.
Ontwikkelingen • In Bangladesh heeft een consultant de partnerorga-
nisatie geholpen met het ontwerpen van een plan tot
uitfasering en overdracht naar de gemeenschap van
de rurale klinieken die opgezet zijn vanuit een model
van fi nanciële duurzaamheid en management vanuit de
gemeenschap. gedurende het onderzoek en schrijven
van het plan bleek dat inkomsten achterblijven en dat
de managementcomités van vertegenwoordigers uit de
gemeenschap nog niet de kennis hebben om de klinie-
ken te leiden. een meer realistisch tijdspad is uitgezet
(twee jaar extra) waarna de klinieken wel zo ver zouden
moeten zijn dat ze zelfstandig kunnen functioneren.
• In 2012 is er in sierra leone en in Benin een voedselze-
kerheidsproject gestart. Deze projecten en partners zijn
een waardevolle aanvulling voor het thema voedselze-
kerheid binnen de alliantie in West-afrika (Wara).
• In het laatste kwartaal van 2012 is gekeken naar de rol
van basisvoorzieningen binnen Woord en Daad. Dit
naar aanleiding van de veranderingen in organisatie-
structuur in 2010 en de evaluatie van het programma
in 2009. Om de thematische partnerrol in de toekomst
optimaal te kunnen vervullen, wordt expertise op de
thematische velden nog belangrijker. Het is waarschijn-
lijk nodig de huidige breedte van basisvoorzieningen in
te perken.
2.2.3 NOODhULP
In 2012 werd hulp verleend in de volgende situaties:
• Droogte in sahel: de droogte in de sahel in 2012,
(gecombineerd met een vluchtelingenstroom vanuit
Mali) leidde tot een noodhulpactie in Burkina Faso. 600
vluchtelingen werden ondersteund met voedsel en
gezondheidszorg, 750 ondervoede kinderen werden
geholpen en ruim 2000 boeren ontvingen zaaizaad en
ondersteuning zodat ze in staat waren te planten voor
de volgende oogst.
• Kortstondige noodhulp: in 2012 werden in de
Filippijnen (overstromingen) en in guatemala (aardbe-
ving) noodpakketten en voedsel uitgedeeld aan 4350
getroffen huishoudens in de gemeenschappen waar
Woord en Daad al langere tijd projecten ondersteunt.
De noodhulpprojecten in de volgende landen werd
voortgezet.
• Droogte Hoorn van afrika (2011): het voedingspro-
gramma van Medair in somaliland werd eind 2012
afgerond. Het programma heeft ervoor gezorgd dat het
percentage ondervoede kinderen sterk is gedaald. De
projecten in ethiopië richten zich op voedselzekerheid
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 23
voor vluchtelingen uit somalië en ethiopische boeren
die getroffen zijn door de droogte.
• Overstromingen Pakistan (2010): de laatste fase van
het project in Pakistan in het rahim Yar Khan district
wordt in de eerste helft van 2013 afgerond, waarbij de
in september voorgestelde wijzigingen verder zullen
worden uitgevoerd.
• aardbeving Haïti (2010): de bestaande programma’s
werden grotendeels afgerond en voor het bouwen van
huizen en scholen zijn partners gezocht. voor de bouw
van twee scholen is een contract met het leger des
Heils getekend en met UNOPs is een pilot gestart voor
de bouw van huizen.
Ontwikkelingen• een studie naar de mogelijkheden van inkomensvor-
ming binnen de landbouw voor ontheemden in ethiopië
heeft geresulteerd in een projectvoorstel (in samen-
werking met ZOa), met innovatieve aspecten zoals het
aanplanten van euphorbiahagen om de bodemkwaliteit
en watervoorziening te bevorderen.
• eind 2012 is vanuit basisvoorzieningen bekeken hoe
noodhulp als faciliteit werkt. Dit zal begin 2013 leiden
tot enige organisatorische aanpassingen zodat er ade-
quater en efficiënter gereageerd kan worden. Daarbij
zal waar mogelijk de kennis en capaciteit van onder
andere ZOa gebruikt worden.
2.2.4 LANgETERMIJNEFFECTEN
De gezondheidsprogramma’s die onderdeel uitmaken van
de ICCO/Prisma-alliantie hebben drie onderzoeksvragen
geformuleerd die in 2013-2015 onderzocht gaan worden
op landenniveau. De uitwerking hiervan zal inzicht geven
in de impact van de programma’s en zich richten op de
effecten van maatschappijopbouw, financiële duurzaam-
heid en de invloed van de doelgroep op de programma’s en
op de gezondheidszorg.
2.2.5 LEERPUNTEN
• Bij de uitvoering van projecten bestaat de neiging zich
naar binnen te richten in plaats van de mogelijkheden
te benutten die vanuit de context worden aangereikt.
Partnerorganisaties hebben moeite de juiste actoren
te identificeren en een constructief samenwerkings-
verband aan te gaan. Oplossingen worden eerst intern
gezocht, voordat men kijkt of andere actoren kunnen
bijdragen aan de oplossing. Het actief deelnemen aan
relevante netwerken en hier een proactieve rol in ver-
vullen zal verder gestimuleerd worden.
• Financiële duurzaamheid van de basisgezondheidszorg
is moeilijk te bewerkstelligen. Bij een drietal partners is
dit onderdeel van de meerjarenstrategie die in 2011 is
ingegaan. Na twee jaar blijkt dat financiële duurzaamheid
heel lastig te verwezenlijken is. Patiëntenbijdragen blij-
ven achter bij de verwachting en lobby bij de overheid om
een deel van de financiële verantwoordelijkheid op zich
te nemen geeft nog weinig resultaten. Meer onderzoek
onder de doelgroep is nodig om te zien wat de moge-
lijkheden zijn en het is nodig om de partnerorganisaties
meer te begeleiden bij dit proces van verzelfstandiging
van klinieken. Dit is nieuw voor de partnerorganisaties en
derhalve ontbreekt kennis over de aanpak hiervan.
t BesTeDINgeN BasIsvOOrZIeNINgeN IN eeN OOgOPslag
budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012
6.1.1 gezondheidszorg – directe armoedebestrijding 1.271.440 1.284.943
6.1.2 gezondheidszorg – capaciteitsopbouw en netwerken 497.560 693.291
6.1.3 gezondheidszorg – beleidsbeïnvloeding 24.000 153.003
6.3.1 voedselzekerheid – directe armoedebestrijding 426.000 387.525
6.3.2 voedselzekerheid – capaciteitsopbouw en netwerken 100.000 154.286
6.3.3 voedselzekerheid – beleidsbeïnvloeding 105.000 117.925
6.4 Water en hygiëne 59.989 0
6.5 Huisvesting* 119.978 257.529
6.6 Nog niet bepaald 725.905 0
7.0 Noodhulp 546.800 1.929.995
Totaal 3.876.672 4.978.498
* In bijlage 3 van de jaarrekening verantwoord onder besteding noodhulp.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen24
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
2.3 onderWijS
‘Inmiddels hebben we tien speedschools , ofwel snelle scholen, hier in Léo, Burkina Faso, West-Afrika. In oude schoolgebouwen of bij ouders thuis. Waar dit versnelde onderwijs ook plaatsvindt, het is een concept dat werkt!’ Yago Issa (34) voert voorzichtig, bescheiden, maar zelfbewust het woord. Hij weet waar hij het over heeft. Vanaf 2009 werkt hij als coördinator van de speed-schools in Léo. Hij gelooft in deze manier van werken en ziet mooie resultaten. Yago: ‘Als ik aan speedschools denk, komt één ding bij me boven: de betrokkenheid van de gemeenschap. Die is enorm. Ouders die niet meer geloofden dat hun kind ooit naar school zou kunnen, hebben weer hoop. De speedschool biedt namelijk de mogelijkheid om kinderen tot en met twaalf jaar nog te laten instromen en grade 1, 2 en 3 (in Nederland groep 3, 4 en 5) in een jaar te doen, zodat leerlingen daarna in de reguliere grade 4 van een basisschool kunnen instromen. Daar hebben ouders heel wat voor
over. Ze stellen alle mogelijke ruimtes beschikbaar. Als er maar les gegeven kan worden! De laatste jaren biedt de dorpsgemeenschap de docent zelfs een woning aan. Leerkrachten in speedschools worden getraind hoe ze in korte tijd de lesstof het beste over kunnen brengen. Door deze training zie je kwaliteitsverbetering. Leerkrachten weten door hun ervaringen steeds beter hoe ze in negen schoolmaanden de drie schooljaren bij kunnen brengen. En ze zijn enorm gemotiveerd!’
2.3.1 INLEIDINg
Na de meerjarenbeleidontwikkeling van het voorgaande
jaar stond 2012 met name in het teken van het verder
implementeren van de gemaakte plannen. Belangrijke the-
ma’s die centraal stonden zijn: kindveiligheid, taalontwik-
keling, leesonderwijs en de christelijke identiteit binnen
het onderwijs. Op alliantieniveau is aandacht besteed aan
de manier waarop programma’s zijn georganiseerd binnen
hun context en in het kader van de ToC.
t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN BasIsvOOrZIeNINgeN IN eeN OOgOPslag
indicator planning 2012 realisatie 2012
geZonDHeIDsZoRg
aantal gezondheidsklinieken 35 35
aantal consultaties van patiënten* 243.480 224.905
aantal testlocaties (hiv/tb etc) 2 1
aantal personen dat is bereikt met preventievoorlichting** 327.300 451.142
aantal gezondheidwerkers en vrijwilligers dat is getraind (capaciteitsopbouw)*** 6.307 7.188
aantal projecten m.b.t. beleidsbeïnvloeding voor gezondsheidszorg*** 2 3
* Alle klinieken tonen een iets lager aantal consultaties dan gepland** Het aantal mensen dat is bereikt met voorlichting d.m.v. huisbezoeken in het grootste gezondheidszorgproject (Bangladesh) was dit veel hoger dan in het geschatte
aantal, wat op een iets andere manier was berekend.*** Alleen specifi eke beleidsbeïnvloedingsprojecten die de beoogde resultaten nauwkeurig hadden gedefi nieerd
VoeDseLZekeRHeID
aantal boeren die zijn getraind in landbouwproductiemethodes* 1.939 3.258
aantal boeren die productiemiddelen hebben ontvangen (zaad, kunstmest etc.)* 1.830 2.229
aantal boerengroepen die zijn opgericht/getraind* 50 156
aantal partnerorganisaties die actief bij een netwerk zijn betrokken 7 7
* Het uiteindelijke resultaat is hoger dan de doelstelling omdat de doelstelling van een partner in Burkina Faso (met een IF-donor) niet in de doelstelling was opgenomen
nooDHuLP
aantal huishoudens dat voedselhulp of niet-voedselhulp ontvangt 4.350
aantal boeren dat steun heeft ontvangen na droogte of overstromingen 31.985
aantal vrouwen en kinderen (< 5 jr) die zijn opgenomen in een voedingscentrum (somalië) 9.642
aantal gebouwde huizen 58
aantal gebouwde scholen 5
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 25
2.3.2 ONDERWIJS
In 2012 hebben 29 partnerorganisaties in 16 landen in
totaal 64.998 kinderen en 8.909 volwassenen gesteund
door hun onderwijsprogramma’s. In de programma’s
wordt gewerkt aan toegang en kwaliteit van kleuteronder-
wijs, voortgezet onderwijs, hoger onderwijs, non-formeel
onderwijs en/of alfabetiseringsprogramma’s.
Directe armoedebestrijdingeen belangrijk thema was ‘kindveiligheid’. In 2011 was dit
al één van de thema’s op de alliantievergaderingen en dit
jaar hebben zowel Woord en Daad als partnerorganisaties
belangrijke stappen gezet in het (door)ontwikkelen van
beleid. eind 2012 hadden 21 partnerorganisaties een
(concept)beleid op bescherming van kinderen.
In Wara en Clara zijn tijdens alliantievergaderingen
de ervaringen en kennis op dit gebied uitgewisseld.
Daarnaast hebben partners in Wara ook de (concept-)
beleidsdocumenten onderling gedeeld en beoordeeld.
Op het gebied van taalontwikkeling en leesonderwijs is in
Haïti en sierra leone gewerkt aan projectvoorstellen om
de aandacht hiervoor te verbeteren. Hoewel het helaas
niet gelukt is voor de voorstellen een institutionele donor
te vinden, heeft het wel geleid tot goede kennisontwik-
keling en in sierra leone wordt het onderzoek naar de
huidige prestaties en behoefte op dit gebied alsnog begin
2013 uitgevoerd.
Reflectie op alfabetiseringsprogramma’s voor volwas-
senen liet zien dat kunnen lezen en schrijven vooral van
grote betekenis en vaak randvoorwaarde is voor (vervolg-)
trajecten. Het veldbezoek aan projecten van partner
MKC-rDa in ethiopië gaf een inspirerend voorbeeld
van hoe leren lezen en schrijven geïntegreerd wordt met
het leren van praktische, inkomensgenererende activi-
teiten, zoals veehouderij. Het in 2012 door een student
uitgevoerde literatuuronderzoek over alfabetisering krijgt
een vervolg in verdere beleidsontwikkeling, samen met de
andere programma’s.
In Burkina Faso hebben partnerorganisaties, schooldirec-
ties en ouders n.a.v. het geweld waarmee het land in 2011
geconfronteerd werd, besloten dat ze kinderen beter
inzicht willen geven in de gevolgen van dergelijk geweld en
hen willen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor
hun eigen daden. Op deze manier willen ook christelijke
scholen via het onderwijs een bijdrage leveren aan de
beweging om de hoeveelheid geweld te verminderen.
Hiertoe wordt, in samenwerking met de overheid,
aanvullend schoolmateriaal ontwikkeld. Dit materiaal is
gebaseerd op gedeelde christelijke waarden als respect,
vrede en volharding. Het nationaal curriculum blijft het
belangrijkste onderdeel van de scholen, waarbij het nieuwe
materiaal bijdraagt aan vaardigheden die ook van belang zijn
voor de ontwikkeling tot een verantwoordelijk burgerschap.
Maatschappijopbouw en capaciteitsversterkingDe aandacht voor capaciteitsversterking van scholen
is ook in 2012 gebleven. In totaal zijn dit jaar 4.949 trainin-
gen gegeven, veelal aan docenten.
Binnen edu4Change, het samenwerkingstraject met
Driestar educatief, zijn in sierra leone en ethiopië tien
cursussen gegeven aan groepen leraren en schooldi-
recteuren, deels door lokale trainers. In ethiopië is een
onderzoek naar de effecten van de gegeven cursussen
voorbereid. De ontwikkelde cursusmaterialen zijn in een
afrondende fase en zullen in de toekomst ook beschikbaar
gesteld worden aan andere partnerorganisaties.
Het versterken van lokale comités die mede betrokken
zijn bij het organiseren en besturen van de scholen, is nog
een manier waarop gewerkt wordt aan de capaciteit van
scholen. Dit heeft geresulteerd in 132 comités met een
geïmplementeerd capaciteitsopbouwprogramma. echter,
om zodoende te werken aan een bredere schoolontwikke-
ling is nog steeds een aandachtspunt voor de partners.
Tijdens alliantievergaderingen is veel aandacht besteed aan
reflectie op de Theory of Change en de betekenis voor de
(onderwijs)programma’s. In veldbezoeken zijn projecten
van partnerorganisaties vanuit verschillende programma-
perspectieven bekeken en bediscussieerd. Door goed te
kijken naar de context van de programma’s zijn specifieke
problemen en kansen duidelijker geworden en daarmee de
noodzaak tot goede samenwerking van programma’s.
Mede hierdoor zijn partnerorganisaties eFZ in Zambia en
Mfesane in Zuid-afrika gestart met het ontwikkelen van
een ‘family approach’. Deze benadering streeft naar een
betere integratie tussen de verschillende programma’s en
een daardoor meer holistische bestrijding van armoede.
De focus ligt niet langer voornamelijk op de noden van
individuen binnen kwetsbare families, maar op het ver-
sterken van de familie als geheel. Zo concentreert eFZ de
verschillende programma’s zo veel mogelijk in eenzelfde
gebied, zodat op basis van zorgen omtrent gezondheid,
voeding, onderwijs en inkomen in een familie zo adequaat
mogelijk gereageerd kan worden. Hierdoor zullen hun
kansen op betere omstandigheden op fysiek, sociaal en
economisch gebied aanmerkelijk toenemen.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen26
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
Ontwikkelingen• Met een partner in Bangladesh is een kostenvergelijking
gemaakt tussen internaten in verband met de hoge
infl atie en daarmee samengaande kostenstijging.
• In de loop van 2012 is een onderzoek gestart naar moge-
lijke instrumenten voor het meten van de tevredenheid
van ouders/verzorgers over de school van hun kind(eren).
Dit is met name complex bij analfabete ouders.
• Mfesane in Zuid-afrika is gestart met het life skills pro-
gramma Afl atoun, dat zich richt op sociale en fi nanciële
versterking van kinderen en jongeren.
• Bij Hope University College –een hogeschool in addis
abeba, ethiopië die met steun van Woord en Daad is
opgezet- hebben op managementniveau verschillende
veranderingen plaatsgevonden. Zo is onder meer de
initiatiefnemer van de universiteit, dr. Minas Hiruy,
afgetreden en opgevolgd door dr. Teketel Forsido.
verder zijn twee nieuwe opleidingen ontwikkeld en
geaccrediteerd: voedingswetenschappen en –technolo-
gie en Milieukunde.
2.3.3 LANgETERMIJNEFFECTEN
Onderwijs is geen doel op zichzelf, maar is erop gericht
studenten voor te bereiden op de overstap naar vervolg-
onderwijs, een baan en op persoonlijke ontwikkeling. Om
te kunnen bepalen of die langetermijndoelen worden
bereikt verzamelen partners gegevens over de door-
stroom van studenten naar vervolgonderwijs of een baan.
In 2012 rondden 9.939 van de leerlingen hun onderwijs
succesvol af en stroomden 8.560 leerlingen door naar
vervolgonderwijs of vond een baan.
2.3.4 LEERPUNTEN
• alfabetiseringsprogramma’s voor volwassenen staan
binnen het onderwijsprogramma vaak redelijk op zich-
zelf. Ze zijn echter vooral belangrijk en vaak een voor-
waarde voor een succesvol (vervolg)traject, zoals het
leren van beroepsvaardigheden en het leren genereren
van eigen inkomsten. In 2013 wordt samen met de
programma’s Basisvoorzieningen en Beroepstraining en
arbeidsbemiddeling nagedacht over een goede invulling
van alfabetiseringsprogramma’s, in samenhang met hun
interventies.
• Het fi nancieel zelfstandig(er) worden van scholen, met
betrokkenheid en verantwoordelijkheid van ouders
en de gemeenschap, blijkt een grote uitdaging te zijn.
In 2013 zal W&D daarom meer kennis ontwikkelen op
het gebied van fi nanciële duurzaamheid van scholen.
Deze twee zaken zullen een aanzet geven voor verdere
discussie met alle partners in 2014.
t BesTeDINgeN ONDerWIJs IN eeN OOgOPslag
budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012
11.1 Kleuteronderwijs 1.026.738 1.204.818
11.2 Basisonderwijs 5.628.852 5.532.398
11.3 voortgezet onderwijs 2.197.645 2.338.961
11.4 Hoger onderwijs 677.986 678.183
11.5 Non-formeel onderwijs 377.524 272.117
11.6 alfabetisering 265.124 264.233
11.7 Infrastructuur/ investeringen 908.002 194.935
11.8 Training 336.855 519.831
11.9 Capaciteitsopbouw en netwerken 364.062 312.423
11.10 Curriculumontwikkeling 134.788 81.077
11.11 Beleidsbeïnvloeding 247.976 106.372
Totaal 12.165.551 11.505.348
Inkomsten uit sponsoring 9.898.347
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 27
t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN ONDerWIJs IN eeN OOgOPslag
impact 2011-2015
een bijdrage leveren aan armoedebestrijding en empowerment op individueel, familie- en com-munity/regioniveau, door middel van verbeterde toegang en kwaliteit van onderwijs, met aandacht voor transformatie en verandering van mindset.
Impactstudie wordt gedaan aan het eind van 2015.
outcome 2011-2015
1a) gross enrolment ratio, Net enrolment ratio, gender Parity Index per type onderwijs voor (gemarginaliseerde) groepen.1b) alfabetiseringsratio
Baseline studie uitgevoerd in 2011. vervolgstudie in 2013.
Planning 2012 Realisatie 2012
2.1a) aantal leerlingen dat hun onderwijs heeft afgerond- Kleuteronderwijs- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs
N.v.t.3.3293.8061.628731
2.1b) aantal leerlingen dat doorstroomt naar vervolgonderwijs of werk vinden- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs
43001900500
3.5861.441541
2.2a) aantal leerlingen en deelnemers dat hun non-formeel onderwijs of alfabetiseringscur-sus met succes heeft afgerond.
N.v.t. 3.7173.324
2.2b) aantal en percentage van deelnemers van non-formeel onderwijs en alfabetiserings-cursussen dat de geleerde kennis en vaardigheden gebruikt in hun dagelijks leven.
Zal onderdeel zijn van evaluatiestudies in de periode 2012-2015.
output 2012
Resultaat Planning 2012 Realisatie 2012
DIRecte aRmoeDeBestRIJDIng
7a) Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (direct)- Kleuteronderwijs- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs- Non-formeel onderwijs- alfabetiseringscursussen
6.56035.86010.6302.2304.0606.120
6.49432.87010.4442.3364.0727.239
7 b) Jaarlijks aantal kinderen/jongeren/volwassenen dat gesteund wordt (indirect)- Basisonderwijs- voortgezet onderwijs- Hoger onderwijs
8.0000
8.153441125
maatscHaPPIJoPBouW
8a) aantal getrainde personen - leerkrachten- schoolleiders- Personeelsleden- Overheidsfunctionarissen
2.1002.5646941.457234
8b) aantal comités/instituties dat een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan heeft 175 132
8c) aantal partners dat werkt aan curriculumontwikkeling 4 7
9a) aantal partners dat participeert in relevante netwerken9b) aantal relevante netwerken
2250
20117
9c) aantal partners met een duidelijk link met TveT-JBs 20 16
BeLeIDsBeïnVLoeDIng
10) aantal partners met een programma voor beleidsbeïnvloeding 13 12
t TOelICHTINg
a) 96% van de data is gebaseerd op rapportages van de realisatie door 28 partners, 4% is gebaseerd op planninggegevens (1 partner).b) De resultaten van indicator 2.1.b laten zien dat minder kinderen zijn doorgestroomd na het succesvol afronden van het basis– of voortgezet onderwijs dan gepland was.. In 2013 wordt deze
indicator ook meegenomen in de “outcome studies”. c) Het aantal kinderen dat gesteund is in het basisonderwijs is iets lager dan gepland (indicator 7a). Dit komt ondermeer door bezuinigingen in het programma, vanwege minder beschikbaar budget. d) Dezelfde indicator 7a laat zien dat de aantallen volwassenen bereikt in de alfabetiseringsprogramma’s hoger is dan gepland. Dit komt ondermeer door een nieuw gestart programma bij BaC. e) Het aantal succesvol afgeronde trainingen door docenten, schoolleiders en andere stafleden is, net als vorig jaar, hoger dan gepland. Dit geeft aan dat capaciteitsopbouw de benodigde aan-
dacht heeft van partners. Het aantal comités met een geïmplementeerd capaciteitsopbouwplan bleef echter iets achter bij de planning, wat daarom een aandachtspunt is voor 2013.f) Het aantal partners dat actief is in netwerken is vrijwel gelijk aan de planning, maar het aantal netwerken waarin partners participeren ligt hoger dan gepland. Dit is bemoedigend omdat de
inbedding van partners in relevante netwerken en samenwerkingsverbanden een speerpunt van beleid is.
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen28
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
2.4 beroepSonderWijS en -training en arbeidSbemiddeling
‘Ik dacht dat mijn huwelijk voor altijd zou duren, maar helaas… De scheiding zorgde ervoor dat ikzelf voor alle inkomsten van m’n gezin moest zorgen.’ Briseide Puentes Piza (44) uit Colombia, volgt de vakopleiding tot coupeuse aan de vakschool van CDA Colombia, Zuid-Amerika. Ze heeft al een veelbewogen leven achter zich. ‘Ik groeide op in een kleine stad, Boyacá, als zesde uit een gezin van zeven kinderen. Mijn vader was een man die ons psychisch, maar ook fysiek, mishandelde. Gelukkig kon ik naar school en slaagde voor de high school. Ik trouwde en op 23-jarige leeftijd kreeg ik mijn eerste kind, een zoon. Later kreeg ik nog een zoon.’ Met haar man opende ze een bakkerszaak. Vier jaar gele-den verliet hij haar voor een andere vrouw. Briseide had niets meer. ‘Ik hoorde van de vakopleidingen van CDA en ben daar een cursus tot coupeuse gestart. Op zaterdag ga ik altijd naar school. De rest van de week werk ik in een restaurant om de kost te verdienen. In de toekomst wil ik mij specialiseren in het maken van sportkleding. Inmiddels heb ik al een eigen lockmachine en ik ben aan het sparen voor een vlaknaaimachine.’Ze is hoopvol gestemd. ‘Ik geniet van de ontwikkeling die ik doormaak. Ik weet nu dat ik met Gods kracht in staat zal zijn om met inzet en hard werken vooruit te komen in het leven.’
2.4.1 INLEIDINg
Jongvolwassenen en ouderen aan werk helpen door een
relevante opleiding; dat was het hoofddoel van het TveT-
programma in 2012. Het meerjarenbeleid dat hiervoor
uitgestippeld is, kreeg in het afgelopen jaar handen en
voeten. Woord en Daad én de Zuidelijke partnerorgani-
saties zagen in dit jaar hoe belangrijk het functioneren
in netwerken is. Door te leren van elkaars expertise en
ervaring komt de kwaliteit van de programma’s op een
hoger plan.
2.4.2 BEROEPSONDERWIJS EN –TRAININg EN ARBEIDSBEMIDDELINg
Directe armoedebestrijding7584 studenten ontvingen een training bij 19 partneror-
ganisaties. steeds meer partners bieden korte, relevante
trainingen aan. 5710 personen ontvingen via JBs (Job and
Business services) support bij het vinden van een stage of
baan of bij het opstarten van een bedrijf.
alle partnerorganisaties gebruikten de Fair labour
scorecard om bewustwording bij bedrijven rondom
eerlijke arbeid te vergroten. In eerste instantie vonden
arbeidsbemiddelaars het niet eenvoudig om dit instru-
ment toe te passen omdat het thema gevoelig ligt bij
bedrijven. Toch is de waardering inmiddels gegroeid. De
gemiddelde Fair labour score vanuit het contact met de
JBs-programma’s was 67% (gewogen gemiddelde).
Om een ondernemersmentaliteit bij studenten te stimu-
leren, is het belangrijk te werken aan hun werkhouding en
ze een introductie te geven in ondernemersvaardigheden.
Besloten werd om voor deze thema’s in 2013 samen met
ladders of Hope in ethiopië een goed curriculum samen
te stellen. Nadat een goed curriculum is neergezet, kan
dit in een later stadium ook bij andere partners worden
uitgerold.
Maatschappijopbouw en capaciteitsversterkingNetwerken was een sleutelwoord in 2012. Na een training
werd in Nederland met vijf andere organisaties een TveT-
JBs-netwerk opgezet. De samenwerking met red een
Kind is geïntensiveerd; binnen een gezamenlijke TveT-
JBs-programmagroep wordt gewerkt aan de versterking
van het programma. Ook de partners groeiden in het
netwerken. Dit werd gestimuleerd door tijdens werkbe-
zoeken gezamenlijk andere beroepsonderwijsprojecten
te bezoeken. De samenwerkingsverbanden Noord-Zuid
werden ook versterkt, onder meer tussen Hoornbeeck
College en aMg Filippijnen (culturele uitwisseling en
engels) en tussen Calvijn College en Css Bangladesh
(onderwijskundige aspecten).
In oktober werd in Kampala, Oeganda, vanuit de Woord en
Daad–red een Kind alliantie een inspirerende conferentie
gehouden rond aveT (agricultural vocational education
and Training). vertegenwoordigers van afrikaanse part-
nerorganisaties, Nederlandse en Oegandese overheid en
bedrijfsleven waren hierbij aanwezig. De keuze hiervoor
werd ingegeven door het feit dat armoede vooral op het
platteland stijgt, en dat voedselzekerheid een steeds
groter probleem wordt. Investeren in training op het
platteland lijkt daarom op zijn plaats. De conferentie geeft
veel aanknopingspunten voor verdere beleidsontwikkeling
rondom aveT, onder andere in de verbinding met voedsel-
zekerheid en agrarische ketenontwikkeling.
Verdieping vond plaats op het gebied van fi nanciële
duurzaamheid. een student verrichtte onderzoek naar
duurzame modellen voor beroepsonderwijs. Deze
materie komt op een expertmeeting in 2013 aan de orde.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 29
Met diverse partners (BaC, Mfesane, aMg Filippijnen,
COUNT en WDI) werd gewerkt aan een uitfaseringsplan.
Nagenoeg alle partnerorganisaties werken aan kwali-
teitsverbetering aan de hand van de uitkomsten van de
Quality scorecard, die toegepast is in 2011. een nieuwe
meting met deze scorecard zal plaatsvinden in 2013. De
scorecard is inmiddels ook in gebruik bij enkele andere
ngo’s in Nederland. Presentatie op het internationale
UNesCO-forum leverde enthousiaste reacties op.
Ontwikkelingen:• In Haïti werd een doorstart gemaakt met korte bouw-
cursussen, gericht op wederopbouw van dit land dat in
2010 door een zware aardbeving werd getroffen.
• In sri lanka werd een nieuw vaktrainingsprogramma
voorbereid in resettlement areas: gebieden waar men-
sen zich vestigden na de burgeroorlog.
• In afrikaanse landen is zonne-energie een veelbelo-
vende vorm van duurzame energie. In Burkina Faso
oriënteerde partnerorganisatie CreDO zich op het
aanbieden van een vaktraining rondom zonne-energie.
• een gepland programma voor rurale vaktraining in Zambia
is niet doorgegaan vanwege verschuiving van fondsen.
2.4.3 LANgETERMIJNEFFECTEN
De belangrijkste doelstelling van de beroepsonderwijspro-
jecten is dat afgestudeerden een baan vinden of zelf een
bedrijf starten. Op die manier kunnen ze voor zichzelf en
vaak ook voor anderen in het levensonderhoud voorzien.
In 2012 had 60% van de leerlingen binnen een halfjaar na
afronding van de training een eigen inkomen. Daarnaast
is de algemene vorming die leerlingen samen met de
vaktraining ontvangen, vaak van grote betekenis voor hun
functioneren in de maatschappij.
2.4.4 LEERPUNTEN
• Werken naar financiële duurzaamheid vraagt een
andere manier van denken bij partnerorganisaties. Dit
thema zal centraal staan op een expertmeeting in 2013.
• Business incubation past niet bij alle beroepson-
derwijsprojecten omdat het veel inzicht vraagt in
bedrijfsontwikkeling en dit meestal niet aanwezig is bij
aanbieders van beroepsonderwijs. Het lopende traject
in de Filippijnen zal nauwlettend worden gevolgd. voor
nieuwe trajecten zal advies gevraagd worden van de
afdeling bedrijfsontwikkeling.
t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN TveT IN eeN OOgOPslag
indicatorplanning
2012realisatie
2012
1. Percentage gediplomeerden dat werkt onder eerlijke arbeidsomstandigheden
50% 67%
2a. gediplomeerden die een baan vinden 2.500 2.059
2b. gediplomeerden die eigen bedrijf starten 950 1.596
2c. gediplomeerden die studie vervolgen op hoger niveau
300 568
3. social Capital score n.a. n.a.
4. Partnerorganisaties met vereniging van oud-studenten
24 23
5a. Kwaliteitsscore vakonderwijs n.a. n.a.
5b. Kwaliteitsscore arbeidsbemiddeling n.a. n.a.
6a. Percentage projectinkomen vakonderwijs 10% 16%
6b. Percentage projectinkomen arbeidsbemiddeling 5% 10%
7a. studenten die vaktraining ontvangen 5.000 7.584
short 1.700 3.405
medium 1.700 1.757
long 1.600 2.422
7b. studenten die vaktraining succesvol afronden 4.500 6.113
short 1.600 3.339
medium 1.600 1.592
long 1.300 1.182
8. Cliënten Job and Business services 3.500 5.710
9a. Trainingen voor personeel 300 824
9b. aantal trainingsdagen voor personeel 3.768
10a. Partnerorganisaties die participeren in TveT-netwerken
20 19
10b. aantal relevante netwerken 24 76
11. aantal partners met een programma voor beleidsbe-invloeding gerelateerd aan vakonderwijs
7 14
t TOelICHTINg
• Het aantal studenten dat een training volgt is veel hoger dan gepland. Dit heeft deels te maken met het feit dat meer partners korte cursussen aanbieden. verder zijn ruim 1.000 korte trainingen aangeboden in Haïti in het kader van noodhulp.
• Ook het aantal JBS clienten is hoger dan gepland om dezelfde redenen.• Helaas leidt het hogere aantal studenten niet evenredig tot meer leerlingen die een baan
vinden. Door de wereldwijde economische crisis is het vinden van banen steeds moeilij-ker, en kiezen steeds meer studenten er voor om zelf een bedrijfje te beginnen. Het totaal aantal studenten dat werk vindt is iets hoger dan gepland.
• Het eigen inkomen is hoger dan gepland. Partners worden hier sterk in gestimuleerd.• Het aantal staftrainingen is veel hoger dan gepland; partners vinden capaciteitsopbouw
waardevol.• Het aantal partners dat voor TVET-JBS actief is in advocacy is hoger dan gepland. Meer
partners dan verwacht kozen er toch voor om advocacy binnen de projecten te houden, in plaats van te zoeken naar nieuwe gespecialiseerde partners.
t BesTeDINgeN BerOePsONDerWIJs eN –TraININg eN
arBeIDs BeMIDDelINg IN eeN OOgOPslag
budgetlijn begroting
2012realisatie
2012
12.1 TveT 1.931.518 1.675.202
12.2 JBs 419.134 325.157
12.3 Infrastructuur 470.124 305.086
12.4 Training 153.078 154.461
12.5 Overige capaciteitsopbouw en netwerken 164.704 70.891
12.6 advocacy 105.472 63.806
Totaal 3.244.030 2.594.603
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen30
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
2.5 agribUSineSS en enterpriSe development
‘Kijk, dit is nu mijn boomgaard. In 1997 begon ik met twee hectare. Je had toen mijn land moeten zien. Niet te vergelij-ken met de vijf hectare die ik nu heb!’ Issa Aki (45 jaar) loopt naar een grote boom, op zoek naar schaduw. Boer en onder-nemer Issa zit bij partnerorganisatie DEDRAS (Benin) in het agribusinessprogramma. Issa: ‘Toen ik in contact kwam met de organisatie DEDRAS is mijn leven veranderd’, vervolgt hij enthousiast. ‘Door hun agribusinesstraining zie ik mijn productie stijgen. DEDRAS organiseerde de boeren in een groep zodat we onze krachten kunnen bundelen richting de afnemers. Resultaat: betere prijzen. De training zit soms op kleine dingen. Bijvoorbeeld afval onder de bomen. We kampten veel met branden de afgelopen jaren en dit bleek de oorzaak te zijn. DEDRAS attendeerde ons hierop. Een schone en goed onderhouden boomgaard voorkomt bran-den. Verder stonden bomen vijf meter uit elkaar. DEDRAS adviseerde ons tien meter tussenruimte te houden. Meer ruimte voor de bomen betekende meer cashewnoten aan de boom. Ook voor gewasbeschermingsmiddelen krijgen we advies.’ In 2007 haalde ik twee ton cashews van mijn land en vandaag de dag is dat gestegen tot 14 ton.’
Om te voorkomen dat de bestedingen uit de pas zou den
lopen met achterblijvende inkomsten voor bedrijfsontwik-
keling, is nauw samengewerkt tussen de afdeling aeD
en de units C&F Bedrijven en C&F vermogensfondsen.
gelukkig heeft W&D in 2012 evenals in voorgaande jaren
goed gebruik kunnen maken van de reeds opgebouwde
fondsen in een aantal landen. Daaruit is in totaal voor ruim
2,9 miljoen euro aan fi nancieringen verstrekt die niet in de
bestedingen zijn meegenomen, maar wel hebben bijgedra-
gen aan de resultaten. eveneens is meer dan 500.000 euro
aan leningen opnieuw ingezet waarvoor geen nieuw geld
geworven hoefde te worden en waarvoor wel resultaten
zijn behaald.
2.5.1 AED IN NAUWE SAMENWERKINg MET INVESTERINgSPARTNER INCLUVEST BV
Woord en Daad is al sinds 2005 actief op het terrein van
bedrijfsontwikkeling. Nadruk in dit programma lag in
eerste instantie vooral op fi nanciering van kleine MKB-
bedrijven. Door de jaren heen is er steeds meer aandacht
gekomen voor de agrarische sector en het belang van
gezonde ketenontwikkeling. Doelstelling van dit pro-
gramma is om bij te dragen aan economische ontwikkeling
waarbij kleine boerenbedrijven en verwerkende bedrijven
een belangrijke rol spelen.
Tot voor kort werden zowel de fi nanciële (leningen, garan-
ties) als de niet-fi nanciële diensten (technisch & manage-
mentadvies ) via Woord en Daad aangeboden. In 2012
nam Woord en Daad de stap alle fi nanciële producten over
te hevelen naar het impact-investeringsbedrijf Incluvest
bv. Hoewel Incluvest geen eigendom is van Woord en
Daad, is zij wel initiatiefnemer van Incluvest, zie ook het
Jaarverslag 2011. voor de uitvoering en uitbreiding van
het aeD-programma werkt Woord en Daad vanaf 2012
nauw samen met Incluvest.
samengevat de belangrijkste argumenten voor de oprich-
ting van Incluvest:
• Geen fi nancieringsrisico’s op de balans van Woord en
Daad;
• geen risico’s voor Woord en Daad t.a.v. aNBI-status en
andere fi scale consequenties;
• Het versterken van de propositie richting bedrijven
en vermogensfondsen met breder assortiment aan
producten en diensten;
• Mogelijkheid om te participeren in bedrijven in
Zuidelijke landen en op zakelijke wijze fi nanciering te
verstrekken.
Het aeD-team van W&D is momenteel voor een beperkt
deel van zijn tijd actief voor Incluvest in het beheer van het
overgedragen portfolio aan fi nancieringen.
Deze nieuwe werkwijze vergroot de effectiviteit van W&D
als speler in de ontwikkelingssamenwerking en vooral daar
waar het gaat om de combinatie tussen economische en
sociale impact. De aanpak brengt positieve effecten met
zich mee:
• Beoordeling van fi nancieringsaanvragen is verder
geprofessionaliseerd;
• Incluvest hanteert duidelijk beleid op (risico)beheer van
het portfolio;
• Incluvest als bedrijf is gehouden om haar eigen kosten
te dekken en dus een gezond verdienmodel te prakti-
seren. echter zonder daarbij concessies te doen aan de
impactdoelstellingen. In vaktermen is het daarmee een
impact-fi rst investeerder. Dat is ook de reden voor de
samenwerking met Woord en Daad.
Het voorgaande punt zet het team van W&D midden in
het spanningsveld dat partners soms ook ervaren als het
gaat om de keus tussen kortetermijnimpact en een fi nan-
cieel gezonde bedrijfsvoering, om ook zonder subsidies
diensten te kunnen blijven leveren. Dit zorgt voor weder-
zijds begrip en gelijkwaardigheid in de relaties tussen de
Zuidelijke partner, Woord en Daad en Incluvest.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 31
2.5.2 DIRECTE ARMOEDEBESTRIJDINg EN MAATSChAPPIJOPBOUW
Het verstrekken van leningen wordt vaak als directe
armoedebestrijding gezien, omdat het mensen in staat
stelt een inkomen te realiseren. De praktische voorbeel-
den in deze paragraaf laten zien dat directe armoedebe-
strijding en maatschappijopbouw in de praktijk heel nauw
met elkaar samenhangen. economische ontwikkeling zoals
hier beschreven draagt heel concreet bij aan armoedever-
mindering en versterkt tegelijk sociale verbanden tussen
de verschillende lagen van de bevolking.
Ketenorganisatie door een MKB’er in BeninDe term ketenorganisatie (chain organization) roept nogal
eens vragen op. Waarom steekt Woord en Daad daar zo veel
tijd en geld in? Wat levert dat nu precies op in termen van
impact? een mooi voorbeeld is het familiebedrijf Zanclan
in Cotonou in Benin: Zanclan produceert en verwerkt
cashewnoten voor de lokale supermarkten. Niet gemecha-
niseerd, maar in een uitgekiend model van uitbesteding van
de productie aan vrouwengroepen. De vrouwen krijgen
de ruwe noten aangeleverd van Zanclan, het kraken van
de noten en het pellen wordt door de groepen gedaan. De
kwaliteitscontrole, op smaak brengen en verpakken wordt
centraal gedaan door Zanclan. een innovatieve aanpak. Met
duidelijke sociale impact. en ook nog rendabel.
Chongwe, Zambiaeen activiteit die wat anders was dan het reguliere werk,
betrof de contextanalyse die gedaan is in een deel van
Zambia –Chongwe- met als doelstelling duidelijk te krijgen
welke waardeketens potentie hebben vanuit economisch én
sociaal perspectief. vanuit de waardeketen wordt bijvoor-
beeld gekeken welke training boerengroepen nodig hebben,
en welke behoeftes er leven qua gezondheid van betrokken
families. In de huidige organisatiestructuur betreft dit het
eerste integrale programma dat vanaf de grond opgepakt
zal worden met inzet van een multidisciplinair alliantieteam.
PartnerwijzigingenGedurende 2012 is officieel besloten tot beëindiging van
de samenwerking met satellietpartner Tekton BDO in
de Filippijnen. In plaats daarvan is samenwerking gestart
met INsOl Development Foundation, een organisatie
in de Filippijnen met focus op technische ondersteuning
en capaciteitsopbouw van agrarische en niet-agrarische,
verwerkende en producerende bedrijven.
In Haïti is de relatie met satellietpartner Csl beëin-
digd, voor zover het de officiële samenwerking t.b.v.
bedrijfsontwikkeling betreft. gezien de kennis en
consultancycapaciteit van Csl is de verwachting dat Csl
in de toekomst nog wel kan bijdragen aan versterking van
(Haïtiaanse) alliantiepartners. In guatemala is samenwer-
king gestart met aDIsagUa voor implementatie van het
agribusinessprogramma.
2.5.3 LANgETERMIJNEFFECTEN
2013 is het jaar waarin de zogenaamde ‘outcome studies’
gedaan gaan worden. De uitkomsten daarvan zullen hal-
verwege het huidige beleidstraject belangrijke informatie
opleveren over de voortgang die geboekt wordt t.a.v. de
beoogde langetermijneffecten.
vanuit het prille begin van de huidige beleidsfase weet
Woord en Daad dat een belangrijke langetermijndoelstel-
ling gaat over het toegang hebben tot geschikte financiële
diensten en andere businessservices voor kleine onder-
nemers, agrariërs, handelaren, etc. Dat vereist financieel
gezonde dienstverleners met een gezonde klantenkring en
voldoende kennis en capaciteit om die kring uit te breiden
en naar een hoger niveau te brengen.
Partner PaC in Nicaragua is hiervan een voorbeeld. De
afgelopen jaren heeft een crisis in de microkredietsector
hen stevig geraakt. een groot aantal leningen werd niet
terugbetaald, met name buiten de kernketens waarin PaC
actief is. Problemen in die kernketens waren echter veel
minder groot. een teken dat de strategie van PaC om ‘plat-
forms van wederzijds vertrouwen’ in de ketens te creëren,
haar vruchten afwerpt. aangesloten boeren zijn bereid
werkelijk (monetair) te investeren in PaC.
2.5.4 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN AED
Low Cost housing2012 was een enerverend jaar m.b.t. het huizenbouwpro-
gramma in Bangladesh. De verwachte grote stap die met
gHel gezet zou gaan worden, is niet doorgegaan. een veld-
bezoek aan het begin van de zomer in combinatie met
inzet van een expert op het gebied van betonbouw was daar-
voor de aanleiding. Niet onderbouwde en onjuiste
aannames en calculaties, en het ontbreken van de capaciteit
en het vertrouwen dat die basis er wel snel zou komen leid-
den tot het besluit om niet verder te gaan met daadwerkelijk
investeren. Wel is in samenwerking met Wereldfoundation
gezocht naar nieuwe constructies voor samenwerking waar-
bij minder afhankelijkheid is van één implementerende partij.
In 2013 gaat W&D als gevolg daarvan van start met het
realiseren van een lokale besloten vennootschap. Deze bv
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen32
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
indicator doelstelling resultaat
aantal verstrekte leningen aan boeren/ondernemers 8.150 6.154
aantal getrainde boeren/ondernemers 7.500 8.220
aantal gerealiseerde ketenverbindingen 2.600 6.696
aantal banen 3.480 794
aantal netwerken waarin partners actief zijn 6 4
Aantal partners met W&D-gefi nancierde lobbyactiviteiten AED 6 2
t TOelICHTINg
er was minder geld beschikbaar voor (MKB-)leningen dan begroot. Ten gevolge van de keuze voor focus op agribusiness zijn de beschikbare gelden m.n. geïnvesteerd in agriketens (keten/handelsfi nanciering t.b.v. boeren) waarbij een combinatie met subsidiegeld gemaakt kon worden. vergrote markttoegang resulteert in stabielere en hogere (gezins)inkomens.
t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN aeD IN
eeN OOgOPslag
t BesTeDINgeN aeD IN eeN OOgOPslag
budgetlijn begroting 2012 (€)realisatie 2012
(€)
enteRPRIse DeVeLoPment
13.1 exploitatie BDO 145.450 33.584
13.2 Total credit/capital 1.668.227 43.059
13.3 Total garanties 18.248 0
13.4 Total BDs costs 161.995 29.027
13.5 Chain organization 86.991 0
13.6 Training capaciteitsopbouw 70.054 16.706
13.7 advocacy 0 0
Totaal 2.150.964 122.375
agRIBusIness DeVeLoPment
14.1 exploitatie BDO 79.702 203.030
14.2 Total credit/capital 442.094 247.201
14.3 Total garanties 0 0
14.4 Total BDs costs 132.184 342.857
14.5 Chain organization 256.657 178.256
14.6 Training capaciteitsopbouw 96.548 28.057
14.7 advocacy 33.819 44.135
subtotaal 1.041.004 1.043.537
Terugontvangen leningen voorgaande jaren 0 -350.515
Totaal 1.041.004 693.022
LoW cost HousIng
13.1 Credit program housing 0 1.106.020
Totaal 0 1.106.020
t TOelICHTINg
In 2011 is minder MFs-subsidie ingezet dan begroot vanwege de start van het aD-programma. In 2012 is dat deels gecompenseerd; dat veroorzaakt de overschrijding op de lijnen 14.1, 14.4 en 14.7. obv. de tabel lijkt de onderbesteding op 13.2 en 14.2 groter dan in werkelijkheid. In de inleiding wordt verwezen naar kapitaalverstrekkingen twv bijna 3,5 mln die in het Zuiden hebben plaats gevonden.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 33
is verantwoordelijk voor het subcontracteren van ngo’s die
binnen de eigen klantenkring huizen realiseren. In 2012
zijn twee intentiecontracten getekend met geselecteerde
organisaties. Dankzij deze inspanningen kon de bijdrage
van het ministerie in 2012 veiliggesteld worden.
2.5.6 LEERPUNTEN
• De keuze om meer te focussen op waardeketens en
daarbinnen samenwerking met productieactoren t/m
verwerking/handel levert goede resultaten op. W&D
gaat daarom in 2013 de focus op ketens verder uitbrei-
den, en interventies zonder enige relatie met waardeke-
tenontwikkeling afbouwen.
• samenwerking tussen diverse partners in West-afrika
laat zien hoe alliantiepartners i.s.m. private sector en
producenten (boeren) win-win creëren en duurzame
ontwikkeling tot stand brengen, gebaseerd op gezonde
economische principes. Dit is een ervaring die duidelijk
laat zien op welke wijze economisch georiënteerde
interventies kunnen bijdragen aan duurzame integratie
zoals de ToC dat bedoelt. Het aeD-team zal deze aan-
pak actief promoten binnen allianties en alliantieteams.
2.6 verSterKen regionale alliantieS en capaciteitSopboUW
voor 2012 is ‘groeien’ een kernwoord dat effectief het werk
in de vijf regionale allianties beschrijft. veel energie is geïn-
vesteerd in ontwikkeling van capaciteit van medewerkers
van W&D en partners. Door samenwerking van partners
binnen de regionale allianties werd gewerkt aan verdere
professionalisering op thema’s. In twee allianties is door de
leden een Memorandum of Understanding getekend met
daarin afspraken over structuur, leiderschap, verantwoor-
delijkheid, rollen en strategie. In de andere allianties wordt
deze MoU in 2013 getekend. Partners bezoeken elkaar
frequenter voor kennisuitwisseling en leren met elkaar.
Zodoende worden gezamenlijke strategieën besproken. In
een enkel geval vond stafuitwisseling plaats.
In twee allianties zijn workshops gehouden met directie en
personeel rondom het zogenaamde 5C-model. Dit begon
met een pilot die werd gefinancierd door PSO en later is uit-
gerold in de allianties. Hierbij werd getest hoe de ‘vijf capa-
bilities’ methode (5C) gebruikt kan worden: een reflectieve
methode met mindmaps en gestructureerde gesprekken.
De lessen uit dit leerprogramma zijn ook breder gepubli-
ceerd. In het kader van dit onderzoek heeft een aantal part-
ners ook meegewerkt aan een organisatieanalyse bij W&D.
regioconferenties waren belangrijk voor persoonlijke
ontmoeting tussen medewerkers van partners. Deze
persoonlijke waardering en diepere kennis van elkaars
programma’s, is belangrijk voor ontwikkeling van gedragen
strategie, beleid en toekomst binnen elke alliantie. In de
Clara-, sara- en gHara-allianties zijn daarnaast ook
vergaderingen gehouden met de directeuren, die verder
bijdragen aan groei. In 2013 zal meer geïnvesteerd wor-
den in een alliantiejaarplan en het opstellen van strate-
gisch regiobeleid per alliantie.
In 2012 is de nieuwe KUsra-alliantie van start gegaan
met partners in Oeganda, Kenia en Zuid-soedan. Dit is
een samenwerking tussen Woord en Daad en red een
Kind (reK) en wederzijdse partners. Deze partners val-
len ook onder de pilot van de ICCO/Prisma-alliantie in
Oost-afrika voor de programma’s voedselzekerheid en
gezondheidszorg.
In de gHara-alliantie is de integratie tussen W&D
en reK-partnernetwerken verder ontwikkeld. vanuit
Nederland wordt het werk in deze alliantie nu door
één gezamenlijk team van W&D en reK-medewerkers
aangestuurd. In de Wara-alliantie hebben twee nieuwe
netwerkorganisaties lidmaatschap aangevraagd. In ara
heeft één aspirant-lid zijn interne organisatiestructuur
aangepast waardoor lidmaatschap nu wel openstaat.
groeien brengt vaak pijn met zich mee, zoals ook in 2012
is ervaren. In twee allianties hebben de leden besloten dat
verschillende leden (gCPDO in Zambia en BaC in Tsjaad)
niet langer voldoen aan de eisen om te participeren en
daarom geen alliantielid meer kunnen zijn. Hierdoor kun-
nen de overige leden zich beter concentreren op groei,
gezamenlijkheid en effectiviteit in armoedebestrijding.
Met de leden die vertrokken is een afbouwregeling getrof-
fen. De ervaring is dat groei en bloei in een alliantie ook
plaatsvindt in het aangaan van deze uitdagingen.
een andere uitdaging betrof partners die een lager
budget kregen dan aangevraagd. Om dit te compenseren
zijn partners nadrukkelijker bezig met het zoeken naar
additionele fondsen en het uitwerken van strategieën in
nieuwe voorstellen. Dit draagt bij aan versterking van hun
organisatiecapaciteit en institutioneel netwerken. In 2012
is extra geïnvesteerd in deze uitdaging, door coaching,
training en uitwisseling.
Binnen W&D zijn er wisselingen geweest in de alliantie-
teams. Hoewel deze verschuivingen onvermijdelijk waren,
is het toch pijnlijk voor de voortgang en consolidatie van
groei binnen een alliantie. stabiliteit in de samenstelling
van alliantieteams is wel een randvoorwaarde voor effec-
tieve groei in een alliantie.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen34
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
2.6.1 LEERPUNTEN
• Na twee jaar functioneren zijn veel processen en struc-
turen m.b.t. de regioallianties afgerond. vervolgens is nu
meer aandacht nodig voor kennisuitwisseling en leren
met elkaar. Binnen de regioallianties moeten daardoor
thematische uitwisseling en het leren met elkaar, naast
concrete gezamenlijke fondsenwerving en strategieont-
wikkeling, meer aandacht krijgen. Hierdoor wordt juist
de positieve energie van leden binnen een alliantie ver-
sterkt. Hiertoe zal W&D gaan werken met een concreet
alliantiejaarplan met mijlpalen en ijkpunten.
• Organisatieontwikkeling van partnerorganisaties in
de afgelopen jaren is vooral gebaseerd op de actie-
plannen van de OCa-toetsen in 2009. echter, een
OCa-actieplan alleen, is te minimaal om te komen tot
brede organisatieontwikkeling. Daarom zal in 2013 met
alle partnerorganisaties een 5C-workshop gehouden
worden voor een bredere organisatieanalyse. De
resultaten van deze zgn. 5C-model workshop biedt
meer mogelijkheden om te komen tot een meerjarenca-
paciteitsopbouwplan voor organisatie- en institutionele
ontwikkeling van partnerorganisaties.
2.7 beleidSbeÏnvloeding
‘Kijk je naar Benin, dan zie je dat diverse dingen aanwezig zijn om een goede economie te hebben: we hebben een overheid waar je mee kunt samenwerken, er is een goed klimaat. Toch is er armoede in Benin.’ Jean Kepetere, directeur van partnerorganisatie DEDRAS, houdt van zijn land en denkt hier veel over na. Hij vervolgt: ‘Het land wordt door ons niet goed gebruikt. Dat kan anders. De oplossing zit niet alleen in landbouwtrainingen, ook het denken van mensen moet veranderen.’ Maar er spelen meer problemen. Hij vervolgt: ‘De Amerikanen met Millennium Development Goal programma’s doen veel goed in Benin, maar willen invloed. De overheid heeft eind 2012 een wetsvoorstel ontworpen dat land door buitenlanders opgekocht kan worden. Niet goed voor Benin! Kleine boeren die het door de voedsel- en economische crisis niet meer redden,
verkopen hun land om op korte termijn te overleven maar denken niet verder. Een ramp. Chinezen kopen ons land ook op, maar kijken niet naar de behoeften van de lokale bevolking. Daarom startten we een lobby met 15 andere organisaties. Het wetsontwerp rond liberalisering van landrechten en de rechten rond koop en verkoop van het land is onderwerp van het gesprek. We maakten petities en organiseerden demonstraties. Eind 2012 boekten we al een klein resultaat: twee collega’s van DEDRAS zijn op het ministerie uitgenodigd voor gesprek.’
2.7.1 INLEIDINg
In 2012 is een positieve trend zichtbaar in vergelijking met
2011, omdat partners over het algemeen meer interesse
toonden en actiever betrokken waren bij beleidsbeïnvloe-
ding. eén doel voor 2012 was om gespecialiseerde part-
ners te zoeken. Door het enthousiasme van de bestaande
partners ging de aandacht echter vooral naar hen. De
doelstellingen voor het aantal partners dat actief was in
beleidsbeïnvloeding zijn dan ook overtroffen.
2.7.2 AFRIKA
Wara-partners CreDO en aeaD en het netwerk sPONg
versterkten hun project voor een goed functionerend
beroepsonderwijssysteem in Burkina Faso. Dit was best las-
tig, doordat de regering wisselde en veel contacten opnieuw
moesten worden gelegd. DeDras-ONg deelde via netwerk
PBsa aansprekende rapporten met de voedselsector en
overheid in Benin om de samenwerking voor voedselzeker-
heid in het land te verbeteren. Dit project is wegens succes
verlengd. In sierra leone nam eFsl actief deel aan nationale
beleidsdiscussies met onderwerpen van sociaal verant-
woorde mijnbouw tot toegang tot voedsel, betaalbare zorg
en (beroeps)onderwijs. In mei 2012 hield Woord en Daad
een workshop over lobbytechnieken in Wara.
De KUsra-partners ontvingen dit jaar een lobbytraining.
Daarnaast is door een nieuwe, specialistische partner een
lobbystrategie ontwikkeld voor de versterking van hiv/
aidspreventie met lokale kerken die vanaf 2013 zal worden
geïmplementeerd. ICCO coördineert dit traject. Met
agriProFocus (aPF) is een samenwerking gestart om te plei-
ten voor een betere toegang tot fi nanciering voor boeren.
In sara is het kerkennetwerk van partner eFZ een tra-
ject rond kindveiligheid gestart. In gHara ligt beleids-
beïnvloeding gevoelig. er zijn gesprekken gaande over
hoe dit verder invulling kan krijgen. Naast de genoemde
t BesTeDINgeN CaPaCITeITsOPBOUW IN eeN OOgOPslag
budgetlijn begroting 2012 (€) realisatie 2012 (€)
15.1 strengthening partner networks 660.384 612.905
15.2 General Policy Infl uencing 135.092 14.875
Totaal 795.477 627.780
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 35
projecten zijn verschillende lokale initiatieven uitgevoerd
voor de thema’s onderwijs en beroepsonderwijs, onder
meer door gCPDO en DeDras.
2.7.3 AZIë
In het BOOM-project voor moeder- en kindzorg in
Bangladesh (ara) is met succes een monitormethode
voor lokale klinieken ontwikkeld. Bovendien zijn enkele
resultaten behaald door beleidsbeïnvloeding op lokaal
niveau, waardoor vooral het meubilair van de klinieken is
verbeterd. Hoewel het project een nationale krant haalde,
lijkt het onmogelijk om strategisch sterkere lobby te
voeren en het BOOM-project uit te breiden naar andere
gebieden. In 2013 worden de resultaten van BOOM
geëvalueerd om te kijken welke volgende stappen gezet
zullen worden.
2.7.4 LATIJNSAMERIKA EN DE CARAïBEN
De latijns-amerikaanse Clara-partners zijn een project
begonnen voor kindveiligheid. Het project heeft tot doel
lokale gegevens en praktijkvoorbeelden te delen op hoger
niveau om kindveiligheidssystemen te helpen verbete-
ren. De partners en Woord en Daad werken samen met
Plataforma-C, een christelijk netwerk in de regio. PaC
heeft brancheorganisatie aPeN naar voren geschoven om
technologieontwikkeling voor de landbouw in Nicaragua
hoger op de beleidsagenda te krijgen. Behalve de pro-
jectresultaten heeft de aanpak voor PaC toegevoegde
waarde omdat haar zichtbaarheid binnen de branche wordt
vergroot; een duidelijk voorbeeld van wederkerigheid in
een netwerkorganisatie. Op lokaal niveau heeft INDeF een
goede samenwerking met autoriteiten gerealiseerd. Tijdens
een forum over gezin en gezondheid van aMg en P&a Haïti
besloten zij hierover een standpunt te formuleren dat zal
worden uitgedragen in beleidsbeïnvloeding.
2.7.5 LEERPUNTEN
• De inbedding van beleidsbeïnvloeding in de strategie
van organisaties en allianties gaat niet altijd van-
zelf. Binnen de Wara-alliantie zal dit punt worden
opgepakt door een ontmoeting tussen de werkgroep
beleidsbeïnvloeding en de CeO’s. Bij nieuwe trajec-
ten wordt het belang van afstemming nadrukkelijker
meegenomen.
• recente en betrouwbare data die laten zien wat de
aard en omvang van een probleem is, zijn in het Zuiden
niet altijd zonder meer beschikbaar. Hierdoor is het
voor sommige partners een uitdaging strategische
keuzes te maken in hun context. W&D wil dit bijzondere
aandacht geven in de ondersteuning van bepaalde
beleidsbeïnvloedingstrajecten.
De bestedingen op beleidsbeïnvloeding staan vermeld
bij de diverse thema’s.
2.8 reSUltaatmanagement en leren
In de afgelopen jaren was in Ethiopië een curriculum voor ondernemersvaardigheden voor jongeren in het beroeps-onderwijs ontwikkeld: BEST. Het materiaal was compleet en bij andere partners was ook behoefte aan dit type materiaal, zodat we het curriculum graag breder wilden gaan inzetten. Maar voor we dit zouden gaan doen wilden we graag antwoord op een aantal vragen: wat is de kwali-teit van dit materiaal, is het in deze vorm ook geschikt om door andere partners te worden gebruikt en zo ja, wat zijn dan aandachtspunten? Deze vragen werden beantwoord door een grondige evaluatie van het BEST-programma door een team van consultants met ervaring op het gebied van beroepsonderwijs en ondernemersvaardigheden. Zij interviewden de betrokken staf en (ex-)studenten van BEST
thema planning 2012 realisatie 2012
Onderwijs 13 partners 15 - FONHeP/COsPe; aMg; CDa; INDeF; eFsl; aMg Filippijnen; P&a; aMg; DeDras; CreDO; aeaD; eFZ; Hope; MKC-rDa; BaC
Beroepsonderwijs, vaktraining en arbeidsbemiddeling
7 partners 9 - aMg Filippijnen; INDeF; CDa; DeDras; CreDO; aeaD; eFsl; Hope; MKC-rDa
Basisvoorzieningen – gezondheid 12 partners - 7 plannen 6 partners: Css; CDa; P&a; aMg; gCPDO; Mfesane - 5 plannen
Basisvoorzieningen - voedselzekerheid 5 partners 5 - DeDras; CreDO; aeaD; Css; eFsl
landbouwontwikkeling (aD) 2 partners 2 - PaC/aPeN; aPF
sPN (algemene plannen) - 2 - sPONg; Css
extra - 1 - PlaTaFOrMa-C
t aaNTal ParTNers MeT eeN gOeDgeKeUrD PlaN vOOr BeleIDsBeïNvlOeDINg eN aCTIeF IN 2012 IN
eeN OOgOPslag
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen36
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
in Ethiopië, bestudeerden de materialen en leverden een rapport met hun bevindingen en aanbevelingen. De con-sultants waardeerden het programma als geheel als zeer relevant voor de doelgroep, benoemden de sterke kanten van het huidige curriculum maar formuleerden ook een aantal kritische conclusies. Hun belangrijkste aanbeveling was om het curriculum eerst verder te verbeteren voordat het bij andere partners wordt ingezet. Het rapport leverde concrete handvatten voor die verbetering van het curricu-lum tot internationale standaard, gaf aan dat de link met bestaande curricula van de Ethiopische overheid verbeterd moet worden en leverde ook belangrijke inzichten op over de kennis en vaardigheden die nodig zijn voor Woord en Daad en partners, om dergelijke programma’s op te zetten en te managen. Kortom, een evaluatie die ons belangrijke lessen leverde.
2.8.1 ALgEMENE ONTWIKKELINgEN
In de eerste helft van het jaar is bij een aantal partners een
bezoek gebracht waarbij gekeken is of partners op een goede
manier resultaten meten en daarvan leren (PMel systeem:
Planning, Monitoring, evaluatie en leren). Dit is beoordeeld
aan de hand van de vernieuwde PMel-eisen die Woord en
Daad gezamenlijk met partners en allianties heeft ontwikkeld.
sinds eind 2011 hebben de meeste partners nu een dergelijk
bezoek gehad. Dit gaf ook inzicht in de behoeften aan verdere
versterking op het gebied van PMel. In aansluiting hierop
werd in het laatste kwartaal een programma ontwikkeld voor
voortgezette training op het gebied van PMel. Deze training
wil W&D in 2013 in een aantal regio’s aanbieden voor PMel-
coördinatoren en programmamanagers. voor deelname is
slagen voor een entreetoets en een bescheiden fi nanciële
bijdrage nodig, waarmee W&D de richting inslaat van meer
vraagsturing en werken op consultancybasis.
Begin 2012 werden de eerste partnerrapportages op basis
van ons nieuwe resultatensysteem ontvangen. De meer-
derheid van deze rapportages was voldoende correct en
compleet. Fouten werden in alliantieverband besproken
met PMel- en programmacollega’s tezamen, waardoor het
vertrouwen er is dat toekomstige rapportages verder zullen
verbeteren.
De activiteiten in deze paragraaf vallen onder de Woord en
Daad-partnerrol. De Woord en Daad-donorrol heeft een
plaats in de afdeling in de vorm van de coördinatie van audits
en de ontwikkeling van bijbehorend beleid. Meer daarover in
paragraaf 3.5.
2.8.2 ONTWIKKELINg VAN SySTEMEN VOOR PLANNINg, MONITORINg, EVALUATIE EN LEREN
In 2011 is gestart met meerjarig stevig investeren in de
opbouw van partner- en alliantiesystemen voor PMel. In
2012 is hieraan op de volgende wijze vormgegeven:
• In 2012 zijn 8 partners bezocht voor een beoorde-
ling van hun PMel-systeem. Met uitzondering van de
partners in India hebben nu alle partners zo’n bezoek
gehad. Door deze bezoeken en de eruit voortvloeiende
actieplannen is de capaciteit van partnerorganisaties op
het gebied van PMel versterkt.
• In PsO-verband werd een actieonderzoek afgerond
waarmee in 2010 was gestart. Dit onderzoek vond
plaats met een groep ngo’s en universitaire instel-
lingen uit Nederland en België. Binnen dit onderzoek
zijn verschillende methoden voor resultaatmeting met
elkaar vergeleken. Woord en Daad besloot te refl ec-
teren op het nieuw ingevoerde systeem voor resultaat
meten waarmee de afdeling begin 2011 aan de slag
ging. De studie heeft ons geleerd dat het belangrijk is
de specifi eke situatie van partners mee te nemen in het
ontwikkelen van meetinstrumenten. De uitwisseling
met andere ngo’s op het gebied van PMel is erg waar-
devol gebleken en zal ook een vervolg krijgen binnen de
koepelvereniging Partos*.
• voor het nieuwe ICT-systeem is bijgedragen aan de ont-
wikkeling van een instrument voor rapportage. Hiermee
kan de gebruiker resultaten van een partner over
meerdere jaren naast elkaar zetten, om te beoordelen
of de partner ‘op schema’ ligt. Ook kunnen alle resulta-
ten gezamenlijk bekeken worden voor een bepaald jaar,
voor meerdere jaren, of een andere selectie van regio’s,
landen of partners. Het is de bedoeling dat dit instru-
ment regelmatige rapportage gemakkelijker maakt.
• samen met red een Kind is Woord en Daad begonnen
een cursus resultaatmeting te maken op een gevorderd
niveau. Partners hebben deze vaardigheden nodig
om goed inzicht te krijgen in hun resultaten en meer
toegang te krijgen tot andere fondsen.
2.8.3 MONITORINg
sinds 2011 werken partners met een uniforme rappor-
tageopzet. Dit maakt het mogelijk de jaarresultaten van
verschillende organisaties beter met elkaar te vergelijken.
In 2012 zijn per regionale alliantie de resultaten voor de
onderwijs en TveT-JBs-programma’s besproken. er ble-
ken nog een aantal meetfouten gemaakt te zijn, waarover
is doorgesproken. W&D verwacht dat de gegevens in
volgende rapportages betrouwbaarder zullen zijn.
* Zie hier het gezamenlijke rapport: https://partos.nl/content/planning-monitoring-and-evaluation-complex-processes-social-change
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 37
2.8.4 EVALUATIES
De evaluatiestructuur van Woord en Daad is zichtbaar in
de onderstaande fi guur.
PrOgraMevalUaTIONs
PrOJeCTevalUaTIONs
OUTCOMesTUDIes
INFOrMal KNOWleDge MONITOrINg (rFWs)
De top van de evaluatiepiramide bestaat uit partnerover-
stijgende programma-evaluaties. De evaluaties en out-
come studies in de middenlaag zijn gericht op thematische
programma’s bij partners, zoals onderwijs, gezondheids-
zorg, etc.
voor het onderwijsprogramma is bij vier Indiase partner-
organisaties een evaluatiestudie naar de veiligheid van
het kind in hun scholen en opvanghuizen uitgevoerd. De
studie was positief over de aansturing binnen de partner-
organisaties, maar wees ook op het hoge aantal kinderen
per stafl id en het ontbreken van beleid op kindveiligheid.
In 2013 werken partners aan de implementatie van de
aanbevelingen in hun programma.
Binnen het programma voor beroepsonderwijs en
arbeidsbemiddeling werd het BesT-programma over
ondernemersvaardigheden in ethiopië geëvalueerd. Deze
evaluatie bood concrete handvatten voor het verder ver-
beteren van het curriculum en voor het uitrollen van een
dergelijk programma naar andere partners. Het verbeter-
traject is begin 2013 van start gegaan.
In Bangladesh werd een programma voor hiv/aidspreven-
tie en rehabilitatie van prostituees geëvalueerd. In deze
studie werd gebruikgemaakt van de ‘Most Signifi cant
Change’ methode waarbij de doelgroep werd gevraagd
naar belangrijke veranderingen in hun leven en de rol die
het programma daarin had gespeeld. Deze aanpak blijkt
een goed inzicht in de impact van programma’s te kunnen
geven.
De impact- en klanttevredenheidsevaluatie bij aCFIMe
voor het programma agribusiness en enterprise
Development leverde praktische inzichten op die
leidden tot operationele verbeteringen bij de partner.
spaarproducten zijn aangepast op basis van behoeften van
de klant en kredietbeoordelingsprocedures zijn herzien
om de reactietijd richting klanten te verbeteren.
Het niet uitvoeren van een aantal geplande evaluaties had
onder meer te maken met beslissingen over de toekomst
van de partnerrelatie en met capaciteit bij partners.
Daarnaast is besproken hoe evaluatieresultaten beter
gedeeld kunnen worden binnen de regionale allianties,
zodat het leereffect wordt vergroot.
2.8.5 LEREN: ONDERZOEK, KENNIS EN INNOVATIE
er is een aantal onderzoeksactiviteiten uitgevoerd,
gerelateerd aan de programma’s van Woord en Daad en
partners.
In het kader van het kennisprogramma aeD, dat wordt uit-
gevoerd met kennispartner Iss, werd onderzoek gedaan
in Burkina Faso naar het microkredietprogramma van
partner aCFIMe. Deze studie wordt begin 2013 afgerond,
waarna vervolgonderzoek in Benin, bij partner eminence,
zal worden uitgevoerd.
natHalie yameogoondernemer in burkina Faso december 2012
‘Goed dat ik via ACFIME een lening kan
krijgen. Het zou mooi zijn als Woord en
Daad ondernemers als ik ook een kans geeft
via een grotere lening om mijn bedrijf door
te ontwikkelen.’
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen38
HeT WerK IN HeT ZUIDeN2
t BesTeDINgeN resUlTaaTMaNageMeNT eN lereN IN eeN OOgOPslag
nr. budgetlijn begroting 2012 realisatie 2012
18.1 PMel-systeem 12.000 32.010
18.2 PMel - OD issues 0 0
18.3 Monitoring 0 0
18.4 evaluaties – partner- & alliantieniveau 209.000 56.338
18.5 evaluaties - mondiaal niveau 50.000 25.451
18.6 evaluaties - Noordelijke activiteiten 0 0
18.7 Onderzoek – partner- & alliantieniveau 30.000 6.832
18.8 Onderzoek - mondiaal niveau 209.000 61.334
18.9 Onderzoek - Noordelijke activiteiten 50.000 0
18.10 Kennismanagement 30.000 31.129
18.11 PMa-activiteiten 113.000 67.351
18.12 Consultancy 0 0
18.13 Open ruimte 5.000 0
Totaal 708.000 280.445
t TOelICHTINg
er werd fors minder uitgegeven aan evaluaties omdat een aantal geplande evaluaties (nog) niet werd uitgevoerd door gebrek aan capaciteit bij de partner of omdat er nog geen duidelijkheid was over de toekomst van de partnerrelatie.er werd ook minder uitgegeven aan onderzoek omdat inzet van externe minder nodig bleek dan voorzien.Door scherp onderhandelen kon worden bespaard op de kosten voor externe auditors.
voor het onderzoek met het afrika studiecentrum over
hoe de allerarmsten te bereiken, heeft promovenda anika
altaf veldstudies gedaan in Bangladesh en in Benin.
In 2013 wordt dit verder afgerond. eerste bevindingen in
Bangladesh bevestigen het beeld dat met verschillende
soorten projecten de mensen die echt het allerarmst zijn,
vaak niet goed bereikt worden.
een nieuw gestarte activiteit in 2012 was de participatie
van Woord en Daad in de kenniskring van het lectoraat
Christelijk leraarschap bij Driestar educatief. In dit ver-
band wordt onder meer onderzoek gedaan naar behoef-
ten op het gebied van christelijk onderwijs wereldwijd, o.a.
door een studie in Burkina Faso.
andere activiteiten om leren binnen Woord en Daad te
bevorderen waren de leerinventarisatie en het ontwik-
kelen van een samenhangend beleid voor kennismanage-
ment en stimuleren van innovatie.
voor het innovatietraject rond ICT en onderwijs is een
visiedocument geschreven. W&D wil mogelijkheden
uitproberen om te werken aan onderwijsverbetering in
gebieden in afrika waar opgeleide leerkrachten vrijwel
niet beschikbaar zijn.
2.8.6. LEERPUNTEN RESULTAATMANAgEMENTEN LEREN
• In 2012 zijn tijdens alliantiebijeenkomsten, gezamen-
lijke sessies gehouden met PMel-coördinatoren en
programmacoördinatoren van partners over de moni-
toring-rapportages. er is gemerkt dat het ondersteunen
van de samenwerking tussen PMel- en programmastaf
belangrijk is om PMel voldoende breed te verankeren
binnen de organisaties. In 2013 worden manieren
gezocht om dit een meer structurele plek te geven in
PMel-werkzaamheden binnen de regionale allianties.
• Tot nu toe voerde W&D het beleid dat alle programma’s
van alle partners eens per 4-5 jaar extern geëvalueerd
moesten worden. Door binnen allianties gelijksoortige
evaluatiestudies van verschillende partners te combine-
ren en de uitkomsten van evaluatiestudies te bespreken
binnen de alliantie kan de afdeling toe met minder
evaluatiestudies, terwijl de leereffecten naar verwach-
ting hoger zijn. In 2013 wordt deze aanpak verwerkt in
de evaluatieplanning en zullen evaluatiestudies worden
besproken op alliantieniveau.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 39
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
doelstelling resultaat
ontWIkkeLIng PmeL-sYstemen
eind 2012 is er een update van de PMel-manual beschikbaar (versie 2). We zijn gestart met een grondige herziening van de evaluatie manual. Deze wordt begin 2013 afgerond.
eind 2012 is er een gedocumenteerde methodologie voor contextanalyse, die is getest in 5 landen.
Besloten om dit nog te laten rusten tot duidelijker is wat nodig is aan methodologie. De afdeling oriënteerde zich wel op een methode waarmee tezamen met gemeen-schappen contextanalyse kan worden gedaan (PICD).
eind eerste kwartaal 2012 is er een handleiding voor monitoring voor het aeD-programma ontwikkeld en gedistribueerd naar partners.
De handleiding werd afgerond; de afdeling aeD zet deze uit bij partners.
eind 2012 is er een actieplan om ‘downward accountability’ te stimuleren en zijn een paar inspirerende voorbeelden gedeeld.
Dit onderwerp werd wegens capaciteitsgebrek doorgeschoven naar 2013.
eind 2012 kunnen partners hun monitoringgegevens online invoeren en er is een procedure voor het controleren van de kwaliteit van de gegevens.
een procedure voor het borgen van datakwaliteit werd ontwikkeld en er is meegewerkt aan de ontwikkeling van een ICT-instrument voor rapportage. Online gegevensinvoer wordt mogelijk in 2013.
eind 2012 zijn beleid en procedures ontwikkeld voor het beschikbaar stellen via de website van relevante PMel-informatie voor verschillende doelgroepen.
Dit is uitgesteld tot alle functionaliteit van het nieuwe ICT-systeem beschikbaar is.
Dashboardpresentaties van relevante gegevens zijn ontwikkeld voor allianties en de W&D-website.
voor W&D en allianties zijn enkele eenvoudige dashboardpresentaties gemaakt; voor de website is het afwachten wat het nieuwe ICT-systeem gaat bieden.
alle partners met een Onderwijs- en/of Beroepsonderwijsprogramma hebben een PMel strengthening visit gehad en hebben een geaccepteerd actieplan.
Deze doelstelling is bereikt, uitgezonderd enkele partners waarvoor een Psv (nog) niet relevant was.
eind 2012 is er voor ieder land een plan voor PMel-training en -coaching beschik-baar en implementatie daarvan is gestart.
er werd besloten om training en coaching vorm te geven als ‘advanced PMel Course’, inclusief enkele dagen coaching per partner. De hoofdinhoud van de cursus is eind 2012 ontwikkeld. De cursus wordt in 2013 op verschillende plaatsen aangeboden.
monItoRIng
elke regionale alliantie heeft een resultatenrapportage beschikbaar en besproken tijdens een vergadering.
er zijn resultatenrapportages voor Onderwijs en TveT-JBs beschikbaar en bespro-ken in de regionale allianties ara, gHara, Wara en sara. Clara zal volgen in 2013.
eVaLuatIes
eind 2012 is de programma-evaluatie voor beleidsbeïnvloeding afgerond. De programma-evaluatie is gestart in het vierde kwartaal en zal in eerste helft 2013 worden afgerond.
eind 2012 is 90% van alle voor 2012 geplande evaluaties gestart en van tenminste 70% is de rapportage afgerond.
In jaarplan 2012 waren 14 evaluaties gepland. In de loop van het jaar werden daar 3 evaluaties aan toegevoegd. van deze 17 evaluaties werden er 9 (deels) uitgevoerd in 2012 (53%), waarvan voor 3 (18%) de eindrapportage werd afgerond voor eind 2012. acht evaluaties werden niet uitgevoerd of uitgesteld. Hiernaast werden 5 evaluaties die eerder werden gestart afgerond in 2012, zodat in totaal 8 eindrapportages van evaluaties beschikbaar kwamen in 2012.
eind 2012 zijn twee pilots gestart met een nieuwe evaluatiemethode. − Evaluatie met gebruik van de ‘Most Significant Change’ methode, bij partner CSS in Bangladesh, is afgerond.
− ‘Outcome Mapping’ binnen een child protection programma in CLARA gekoppeld aan beleidsbeïnvloeding.
− Plannen voor een evaluatie met Randomized Controlled Trial opzet werden uitgewerkt. Helaas werd de aanvraag voor externe financiering afgewezen, maar plan kan opnieuw worden ingediend.
onDeRZoek
Op verzoek zullen partnerspecifieke studies worden uitgevoerd. er zijn 5 onderzoekstrajecten gestart, waarvan 4 rapporten zijn afgerond in 2012.
Op verzoek kunnen evaluaties en onderzoeken voor activiteiten van Woord en Daad in het Noorden worden uitgevoerd.
In 2012 waren hiervoor geen aanvragen. n.v.t.
Uitvoeren van onderzoek naar interventies voor de allerarmsten. Dit onderzoek is volgens plan uitgevoerd met veldstudies in Bangladesh en Benin.
Uitvoeren van de leeragenda, in samenwerking met de programma’s. vanuit de afdeling r&l werd op aanvraag ondersteuning geboden bij onderzoek t.b.v. de programma’s Onderwijs, TveT/JBs en aeD.
eind 2012 is een leerinventarisatie uitgevoerd voor elke alliantie en is een overstij-gend rapport beschikbaar en besproken.
De leerinventarisatie binnen de allianties is eind 2012 voorbereid en zal begin 2013 beschikbaar zijn.
eind 2012 is een eerste versie van een beleidsdocument en actiepunten voor ken-nismanagement en innovatie beschikbaar.
er is extern advies gekregen op het gebied van kennismanagement en een werkdocument voor het vast te stellen beleidsdocument en actieplan (per 2013) is beschikbaar.
eind 2012 zijn richtlijnen voor het delen van goede praktijken beschikbaar en zijn twee goede praktijken beschreven.
Deze doelstelling wordt aangepast na afronding van het beleid voor kennismanage-ment en innovatie.
eind 2012 is een inventarisatie beschikbaar van veelbelovende innovaties op het gebied van onderwijs en is een besluit genomen over de start van een pilot.
er is een inventarisatiestudie beschikbaar van de mogelijkheden van ICT voor onderwijs in ontwikkelingslanden. Besloten is een pilot te starten in Burkina Faso.
t DOelsTellINgeN eN resUlTaTeN, resUlTaaTMaNageMeNT eN lereN IN eeN OOgOPslag
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen40
intermeZZo t
Auteur: Rina Molenaar
‘Kijk, dit is nu mijn boomgaard. In 1997 begon ik
met twee hectare. Je had toen mijn land moeten
zien. Niet te vergelijken met de vijf hectare die
ik nu heb!’ Issa Aki (45 jaar) loopt naar een grote
boom, op zoek naar schaduw.
‘toen ik in contact kwam met de organisatie DeDRas is mijn leven veranderd’, vervolgt hij enthousiast. ‘Door hun agribusiness-training zie ik mijn productie stijgen. DeDRas organiseerde de boeren in een groep zodat we onze krachten kunnen bundelen richting producten. Resultaat: betere prijzen. De training zit soms in kleine dingen. Bijvoorbeeld afval onder de bomen. We kampten veel met branden de afgelopen jaren en dit bleek de oorzaak te zijn. DeDRas attendeerde ons hierop. een schone en goed onderhouden boomgaard voorkomt branden. Verder stonden bomen vijf meter uit elkaar. DeDRas adviseerde ons tien meter tussenruimte te houden. meer ruimte voor de bomen betekende meer cashewnoten aan de bomen. ook voor cashewbescher-mingsmiddelen krijgen we advies. In 2007 haalde ik twee ton cashews van mijn land en vandaag de dag is dat gestegen tot 14 ton.’Issa is blij met dit alles: ‘Ik heb geleerd als ondernémer zaken te bezien. Dus beter naar de productie kijken, zelf initiatief nemen en eerst zelf oplossingen aandragen of plannen uitwerken voordat we naar DeDRas gaan. en dit werkt. kleine veranderingen maken zo voor mij en mijn gezin het grote verschil!’
Het voedselzekerheidsproject van partnerorganisatie DeDRas vindt plaats in de gemeente Banikoara in noord-Benin. ondanks de natuurlijke mogelijkheden voor landbouw en veeteelt wordt Banikoara gezien als een van de armste communes van Benin. De armoede-index ligt hier op 56 procent tegen een landelijk gemid-delde van 37,4 procent. Dat betekent dat meer dan de helft van de bevolking leeft onder het bestaansminimum. De hoofddoelstelling van dit project is om de
voedselzekerheid en het inkomen van mensen in de commune Banikoara te verhogen in de nieuwe context van klimaatverandering. DeDRas wil dit bereiken door de cashew- en sojaketen te versterken. Dit doet zij door boeren te trainen in een betere productie, de boeren te organiseren in boerengroepen, zodat de oogst gebun-deld en in grote hoeveelheden verkocht kan worden. DeDRas onderhandelt ook over een geschikte prijs voor het zaaigoed en na de oogst onderhandelt zij met opko-pers/verwerkingsfabrieken voor een goede prijs. Juist doordat boeren hun krachten bundelen, staan ze sterker en kunnen ze beter onderhandelen over de prijs. naast ketenfacilitatie zorgt DeDRas er ook voor dat boeren getraind worden in het verbouwen van cashew en soja. Deze twee gewassen zijn zeer winstgevend.
hOE ZIET hET TRAININgSPROgRAMMA VAN DEDRAS ERUIT?DeDRas selecteert uit de hele keten mensen die door DeDRas opgeleid worden tot voorlichter/trainer. Deze groep bestaat uit toeleveranciers, producenten, verwerkers, handelaren, enz. Voor de sojaketen worden er 30 trainers opgeleid en voor de cashewketen tien. Ze worden o.a. getraind in businessmanagement, fondsen-werving, kwaliteitsmanagement, technisch advies. Het doel is dat deze trainers eropuit trekken om hun kennis door te geven in 50 dorpen, waarbij per keten 3000 mensen worden bereikt. Doel van dit onderricht is om de productie- en oogsttechnieken te verbeteren, waardoor de opbrengsten per hectare omhooggaan. Daarnaast worden er ook uitwisselingsbezoeken met andere boe-ren georganiseerd, zodat men van elkaar kan leren. Daarnaast worden tien vrouwengroepen (circa 400 vrouwen) ondersteund en getraind, zodat ze hun eigen groenten kunnen verbouwen, een veestapel kunnen onderhouden en leren hoe ze de producten van hun moestuin kunnen verwerken en verkopen. op deze manier worden de inkomsten van de gezinnen gedi-versifieerd. Daarnaast wordt er aandacht geschonken aan bijvoorbeeld de planning en het beheer van de gezinsuitgaven.
Boer Issa aki uit Benin vertelt
Hoe partners werken aan voedselzekerheid en ondernemerschap
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 41
HeT WerK IN HeT NOOrDeN 3
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 43
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
3.1 Het WerK in Het noorden
Het jaar 2012 was in veel opzichten een turbulent jaar.
Politiek en economisch. De val van het kabinet en de
verkiezingen in september gaven een nieuwe kleur aan
de politieke agenda op het gebied van ontwikkelings-
samenwerking. Het gesprek over het nut van ontwikke-
lingssamenwerking stond weer op scherp. Ook onder de
achterban van Woord en Daad werd dit thema besproken
tijdens ontmoetingen met comités en vrijwilligers.
Financieel stond Woord en Daad ook voor de nodige uit-
dagingen. Door de onzekere tijden was het met name voor
bedrijven de uitdaging zich voor langere tijd fi nancieel
aan een programma te binden. In deze tijden van crisis is
Woord en Daad ervan overtuigd dat het meer en meer
investeren op relaties belangrijker is dan ooit. Hierbij
probeert Woord en Daad zo veel mogelijk de persoonlijke
benadering te kiezen door het gesprek met mensen aan
te gaan. Woord en Daad kiest voor deze persoonlijke
benadering omdat ze graag in gesprek gaat met haar
achterban over de mooie resultaten en lastige kanten
van haar werk. Daarbij dacht Woord en Daad er in 2012
met de achterban ook weer actief over na hoe in geef- én
leefgedrag bij te dragen aan armoedebestrijding.
In dit hoofdstuk een verslag van het werk in het Noorden:
beleidsbeïnvloeding, bewustwording, communicatie en
fondsenwerving.
3.1.1 hET WERK IN hET NOORDEN IN EEN OOgOPSLAg
In onderstaande tabellen ziet u in een oogopslag de
diverse doelgroepen van Woord en Daad. Door op maat
te communiceren worden mooie successen behaald.
soms ook tegenvallers. Beide zaken wil Woord en Daad
benoemen en ervan leren. Doordat Woord en Daad niet
afhankelijk is van één gever is er een risicospreiding, wat
een goede zaak is voor een gezonde bedrijfsvoering.
doelgroep doelstelling 2012 (€) realisatie 2012 (€) realisatie 2011 (€) verschil (€)
Particulieren totaal 14.875.000 15.225.333 16.406.741 -1.181.408
Projecten 4.750.000 5.540.995 4.934.539 606.456
Sponsoring 9.625.000 9.434.102 9.610.987 -176.885
Noodhulp 500.000 250.236 1.861.215 -1.610.979
Bedrijven 3.600.000 1.665.774 2.097.758 -431.984
Institutionele Fondsen 12.516.000 11.383.660 12.534.233 -1.150.573
vermogensfondsen 3.000.000 1.463.245 976.406 486.839
rentebaten en baten uit beleggingen 150.000 63.991 220.647 -156.656
magazine doelgroep x per jaar bereik 2012 bereik 2011 Stijging
Werelddelen Particulieren 4 76.188 69.854 6.334
grenzeloos Jongeren 4 15.355 13.356 1.999
verrekijker schoolkinderen 1 82.920 85.250 -2.330
Bouwplaten Kleuters 1 15.993 15.750 243
Intercom Comitéleden 1 721 721 0
e-letter jongeren Jongeren 10 944 923 21
Indeed e-letter Indeed-jongeren 10 172 163 9
Daadkracht Ondernemers 2 3430 3431 1
Daadkracht Nieuwsmail Ondernemers 11 291 353* -62
e-letter vermogensfondsen vermogensfondsen 3 196 144 52
t INKOMsTeN Per DOelgrOeP
t COMMUNICaTIe
In 2011 waren ook de personeelsleden meegenomen.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen44
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
project begroting 2012 (€) gerealiseerd 2012 (€)
Overige projecten 0 5.395
Ondersteuning initiatief family facts 2.000 0
lobby vakonderwijs, werkgelegenheid, ondernemerschap 15.000 0
lobby Coordination europe-Haiti 6.000 5.852
Bijdrage aan eU-COrD ten behoeve van europese lobby 11.650 12.380
Totaal 34.650 23.627
product doelstelling 2012 realisatie 2012 realisatie 2011
PaRtIcuLIeRen
Indeed 50 32 28
Nieuwe kindsponsoring 600 -598* -821
sharekids 50 7 23
aanmeldingen PartnerPlan 200 129 319
BeDRIJVen
leden Business Platform 110 83 91
Business Partners 10 5 7
aantal CompanyKids 1225 1218 1075
regioOndernemers 12 11 9
activiteit doelgroep activiteiten 2012 activiteiten 2011 verschil
Presentaties Basisschoolleerlingen 141 118 23
Presentaties Jongeren 70 73 -3
Presentaties volwassenen 36 27 9
Uitleen leskisten Basisschoolleerlingen 48 38 10
Zangavonden Particulieren 91 90 -1
Fiets-boot-wandeltochten etc. Particulieren 22 23 -1
verkopingen Particulieren 19 18 1
t KOsTeN vaN BeleIDsBeïNvlOeDINg
t ONTWIKKelINg FONDseNWervINg Per PrODUCT
t aCTIvITeITeN
*Inclusief overdracht sponsorkinderen Colombia naar WD Canada.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 45
t eveNeMeNTeN eN reIZeN
evenementen en reizen doelgroep thema bereikte doelgroep
Comitédag Comitéleden Onderwijs, met alle geweld 180
Comitéreis Comitéleden Jaarthema 14
Ondernemersmeeting Bedrijvennetwerk geboeid verbonden 80
Wees eerlijk-event (samen met ZOa) Jongeren eerlijk leven 101
Wees eerlijk-reis naar sierra leone februari* leerlingen Ichthus College veenendaal armoedeproblematiek in de wereld 10
Wees eerlijk-reis naar sierra leone april* leerlingen Calvijn College goes armoedeproblematiek in de wereld 5
Wees eerlijk-reis naar Oeganda* leerlingen guido de Brès rotterdam armoedeproblematiek in de wereld 5
sponsoravond Colombia en ethiopië sponsors van sponsorkind Colombia en ethiopië Onderwijs in Colombia/ethiopië en sponsorprogramma
230
sponsoravond Burkina Faso sponsors van sponsorkind Burkina Faso Onderwijs in Burkina Faso en sponsorprogramma
50
sponsoravond sri lanka sponsors van sponsorkind sri lanka Onderwijs in sri lanka en sponsorprogramma
6
Debatavond 16 maart vrijwilligers, ondernemers, sponsors van sponsorkinderen
De impact van financiële adoptie 190
Debatavond 1 juni vrijwilligers, ondernemers, sponsors van sponsorkinderen
De toekomst van ontwikkelingshulp 90
Debatavond 1 december Donateurs van W&D leven met aids 35
regio-avonden Comiteleden Nut van ontwikkelingssamenwerking 200
rabobankreis vermogensfondsen Projectbezoek ZambiaWorks 5
views totaal 2012 Unieke bezoekers 2012
algemeen: www.woordendaad.nl 1.065.800 170.154
samen voor Haïti*: www.samenvoorhaiti.nl 1.131 873
realisatie 2011 doelstelling 2012 realisatie 2012 verschil
landelijke en regionale media (exclusief comitépublicaties)
279 250 214 -36
lokale media (comitépublicaties) 810 800 658 -142
radio en tv 10 10 36 +26
Totale mediaaandacht 1167 1060 908 152
t WeBsITe
t PUBlICaTIes IN MeDIa
t sOCIal MeDIa
* www.samenvoorhaiti.nl is online vanaf 13/01/2010, net na de ramp in Haïti
volgers berichten gereageerd op berichten
Facebook 624 75 502
Twitter 727 355 1201
* Bij de bewustwordingsreizen zijn deelnemers na de reis ambassadeur en bereiken ze na de reis een bredere doelgroep.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen46
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
aantal klachten 2012 2011 2010
Ontvangen 3 6 4
Naar tevredenheid afgehandeld 1 6 4
Niet naar tevredenheid afgehandeld 2 0 0
kLacHten IngeDeeLD PeR tYPe
Communicatie 2 2 0
Identiteit en geloofsbeleving 1 0 0
Werkwijze Woord en Daad en/of partners 0 4 4
Totaal 3 6 4
t KlaCHTeN
aantal signalen 2012 2011 2010
Ontvangen 45 42 44
sIgnaLen IngeDeeLD PeR tYPe
Communicatie 1 6 0
Identiteit en geloofsbeleving 0 0 0
Werkwijze Woord en Daad en/of partners 0 3 0
salarissen 44 33 44
Totaal 45 42 44
t sIgNaleN*
aantal complimenten 2012 2011 2010
Ontvangen 1 5 4
t COMPlIMeNTeN*
*Complimenten worden geregistreerd als zij afdelingsoverstijgend zijn en door stakeholders worden gegeven die van strategisch belang zijn voor Woord en Daad (o.a. coördinatiegroep, comités, ministerie). Woord en Daad ziet het registreren van deze complimenten als een extra middel tot het meten van klanttevredenheid.
3.2 beleidSbeÏnvloeding nederland en eUropa
een turbulent politiek jaar ligt achter ons. Op 1 januari
was het kabinet nog volop bezig met het uitwerken van het
nieuwe beleid voor ontwikkelingssamenwerking. Tegelijk
pakten zich de wolken van nieuwe bezuinigingen op de
rijksuitgaven samen. Die zouden ook ontwikkelingssa-
menwerking gaan raken. Woord en Daad deed mee aan
een nationale lobbycampagne: Je Krijgt Wat Je geeft.
Onze organisatie wist achter de schermen door goede
samenwerking met enkele politici die dicht bij het vuur
zaten, een megabezuiniging op ontwikkelingssamenwer-
king deels af te wenden.
Toen vervolgens het kabinet viel, heeft Woord en Daad
zich ervoor ingezet –samen met andere leden van
brancheorganisatie Partos– dat politieke partijen in hun
verkiezingsprogramma een stevige paragraaf zouden
opnemen over ontwikkelingssamenwerking. Bij verschil-
lende partijen is dat ook gelukt.
Na de verkiezingen op 12 september formeerden vvD
en Pvda in korte tijd een nieuw kabinet. De deuren van
de formateurs zaten goed dicht, zodat W&D nauwelijks
invloed had op de paragraaf over ontwikkelingssamenwer-
king in het nieuwe regeerakkoord. Na de publicatie van het
akkoord heeft Woord en Daad stevige kritiek geuit op de
ongekend forse bezuiniging op ontwikkelingssamenwer-
king. en ook op het feit dat het om een kale bezuiniging
lijkt te gaan: er staan op andere beleidsterreinen niet
direct stevige maatregelen tegenover waar arme mensen
in ontwikkelingslanden echt iets aan hebben.
succesvol was W&D in de politieke aandacht die gevraagd
is voor versterking van het Midden- en Kleinbedrijf in
ontwikkelingslanden. voor dit onderwerp was de laatste
jaren de aandacht al toegenomen. Woord en Daad maakte
in 2012 een analyse van de bestaande instrumenten van
* Woord en Daad registreert klachten in geval Woord en Daad afwijkt van haar beleid of diensten niet levert conform wat Woord en Daad belooft. Een signaal gaat over zaken die Woord en Daad conform haar beleid uitvoert, maar waar mensen uit de achterban anders over denken. Klachten leiden tot aanscherping van de procedures. Bij signalen gaat Woord en Daad in gesprek met mensen om haar beleid toe te lichten.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 47
de regering om het bedrijfsleven in ontwikkelingslanden
te versterken. er is gekeken in hoeverre die instrumenten
ten goede komen aan de kleinste en meest kwetsbare
MKB-ondernemingen in afrika, azië en latijns-amerika.
Daarnaast deed W&D een uitgewerkt voorstel om garant-
stellingen te gaan aanbieden voor risicovolle investeringen
in die categorie MKB-ondernemingen. Zowel in de Tweede
Kamer als bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken wer-
den deze analyse en voorstellen positief ontvangen. In 2013
zal dit verder concreet vorm moeten krijgen.
Woord en Daad bleef ook aandacht vragen voor het
belang van goed beroepsonderwijs, gericht op vaardighe-
den waar de lokale markt behoefte aan heeft. In 2012 is
dit ook toegespitst op beroepstrainingen in de agrisector,
zodat er sterke voedselketens ontwikkeld kunnen worden.
Woord en Daad organiseerde daarover een internationale
expertmeeting, waarvan de uitkomsten ook meegenomen
worden door het ministerie van Buitenlandse Zaken in het
beleid dat ze momenteel uitwerkt.
acties voor het behoud van politieke aandacht voor pri-
mair onderwijs waren minder succesvol. Woord en Daad
trad toe tot de global Campaign for education (gCe),
maar de coalitie had onvoldoende invloed op de nieuwe
politieke prioriteiten. In 2013 gaat W&D zich erop richten
dat onderwijs een plek krijgt op de internationale ontwik-
kelingsagenda na 2015.
Op eU-niveau bleef Woord en Daad ook in 2012 trekker
van de Coordination europe-Haiti, een internationaal
platform dat pleit voor sterke eU-inzet voor rurale eco-
nomische ontwikkeling in Haïti. Het eU-beleid is moeilijk
te beïnvloeden, maar er zijn aanwijzingen dat na jarenlang
lobbyen voedselzekerheid en rurale economische ontwik-
keling in Haïti de komende jaren een prioriteit van de eU
gaan worden.
Kijk voor een uitgebreide toelichting over de behaalde resulta-ten op www.woordendaad.nl/jaarverslag.
3.2.1 LEERPUNT
De lobby op het terrein van MKB-ontwikkeling is in 2012
inhoudelijk versterkt door het laten verrichten van een
deskstudie over een garantiefonds voor het MKB in
ontwikkelingslanden. De studie gaf een duidelijke voor-
sprong ten opzichte van andere organisaties die op het
thema lobbyen en droeg eraan bij dat er nieuwe politieke
ingangen kwamen voor dit onderwerp. Het is van belang
het instrument van een grondige deskstudie strategisch
in te zetten bij lopende lobbytrajecten. Dit moet tijdig
ingepland worden, omdat het veel capaciteit en tijd vraagt
zo’n product tot stand te brengen.
3.3 beWUStWording
Wees EerlijkCampagneDe Wees eerlijk-campagne, jongerencampagne over
duurzaamheid en eerlijk leven, speelde in 2012 een grote
rol op de unit Bewustwording. samen met ZOa werden
de voorbereidingen voor de campagne afgerond en vanaf
het late voorjaar van 2012 kon de Wees eerlijk-wedstrijd
volledig worden ingezet op middelbare scholen. De
reacties van docenten en leerlingen zijn zeer enthousiast:
de noodzaak van een eerlijke levensstijl vanuit christelijk
perspectief wordt door Wees eerlijk goed op de kaart
gezet binnen én buiten de school. vaak wordt Wees eerlijk
na de eerste keer gevraagd terug te komen voor andere
klassen en niveaus.
De drie Wees eerlijk-reizen die afgelopen jaar met leerlin-
gen plaatsvonden naar landen waar Woord en Daad actief
is, hebben op scholen en in de brede achterban van Woord
en Daad versterkend gewerkt.
ConsumeergedragBinnen de diverse uitingen van Woord en Daad komt
steeds meer aandacht voor een duurzame levensstijl in
Nederland, met name als het gaat om de mate waarin
die bijdraagt aan de levens van mensen in ontwikkelings-
landen. In bladen, tijdens debatavonden, bij lezingen en
in interviews komt dit onderwerp geregeld ter sprake.
geleidelijk aan gaat dit thema voor steeds meer mensen
vanzelfsprekend passen bij het werk van Woord en Daad:
daar kunnen mensen in geefgedrag én in leefgedrag
bijdragen.
DebatavondenNu in de Nederlandse samenleving, en ook onder chris-
tenen, steeds meer kritische vragen worden gesteld over
het nut van ontwikkelingssamenwerking, is het zaak dat
Woord en Daad deze geluiden serieus neemt. In 2012
heeft Woord en Daad dat onder meer geprobeerd door
het organiseren van bezinnings- en debatavonden. er vond
een gespreksavond plaats over het sponsorprogramma
van Woord en Daad, een debatavond met vvD’er arend
Jan Boekestijn over het nut van ontwikkelingssamenwer-
king en een bezinnings- en gebedsavond over hiv/aids. In
2013 staan nieuwe publieksavonden op het programma.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen48
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
3.3.1 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN BEWUSTWORDINg IN EEN OOgOPSLAg
doelstellingen resultaten
een publiciteitscampagne over ‘eerlijk consumeren’ wordt gelanceerd om de achterban bewust te maken van ontwikkelingen op dit gebied.
vier artikelen in Werelddelen, een themanummer over voedsel in gren-zeloos en een opinieartikel zijn verschenen over dit onderwerp.
Drie bezinnings- en debatavonden worden georganiseerd om het publiek bewust te maken van het nut van ontwikkelingssamenwerking.
Drie avonden vonden plaats: een over het sponsorprogramma, een over het nut van ontwikkelingssamenwerking en een over hiv/aids.
In samenwerking met middelbare scholen worden 2 Wees eerlijk-reizen met leerlingen georganiseerd.
Drie reizen hebben plaatsgevonden in het kader van deze campagne, in samenwerking met scholen in veenendaal, goes en rotterdam.
Ten minste 20 Wees eerlijk-evenementen worden georganiseerd op scholen, in samenwerking met ZOa.
Het Wees eerlijk-evenement heeft plaatsgevonden op 17 scholen en in één kerkelijke gemeente.
I.s.m. ZOa wordt eind 2012 een Wees eerlijk-jongerenevent gehouden. Dit evenement is gehouden op 15 december in gouda; ook twee jongeren uit sierra leone waren aanwezig.
De lessen van Just Care worden herzien en opnieuw uitgegeven, en bereiken tenminste 2000 leerlingen, door samenwerking in de Wees eerlijk-campagne.
Twee lessen zijn inmiddels heruitgegeven en beschikbaar via www.justcare.nl. Door 975 jongeren op kerk of school is een themales bijgewoond.
een Young ambassadors-reis vindt plaats. er heeft geen formele Young ambassadors-reis plaatsgevonden. Deze reis is echter doorgegaan als Wees eerlijk-reis (met het Wartburg Col-lege, locatie guido de Brès).
In 2012 wordt begonnen met de productie van een nieuwe fi lm over het werk van Woord en Daad en haar partners in het Zuiden.
Deze voorbereidingen zijn in volle gang. Tevens wordt gewerkt aan een documentaire over 40 jaar Woord en Daad. Beide fi lms verschijnen medio 2013.
er worden plannen ontwikkeld om studenten beter bij het werk van Woord en Daad te betrekken.
gesprekken met het CsFr-bestuur vonden plaats en zijn uitgemond in de vorming van een gezamenlijke werkgroep van Woord en Daad en CsFr die dit verder gaat uitwerken.
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
3.3.2 LEERPUNT
In een tijd van economische crisis en teruglopende
budgetten zal het in toenemende mate lastig worden
subsidie te krijgen voor bewustwordingsactiviteiten. Ook
middelbare scholen, waar Woord en Daad als het gaat
om bewustwording nauw mee samenwerkt, kampen met
grote bezuinigingen. In 2013 moet worden gezocht naar
innovatieve manieren om de bewustwordingsactiviteiten
zo veel mogelijk te fi nancieren uit externe bronnen, zonder
dat deze activiteiten daarvan afhankelijk worden.
3.4 commUnicatie en FondSenWerving
Ondanks de economische crisis was de inzet van vrijwil-
ligers, ondernemers en jongeren onveranderd groot.
evenementen zijn goed bezocht. sponsors met een
sponsorkind kregen de mogelijkheid met partners per-
soonlijk in gesprek te gaan over het sponsorprogramma.
De opkomst van deze sponsoravonden was groot en de
betrokkenheid van de achterban op het werk van de part-
ner was hartverwarmend.
De inkomsten van particulieren vertoonden, exclusief
noodhulp, een lichte stijging ten opzichte van 2011.
Ondanks dalende inkomsten uit Bedrijven is in 2012
het aantal bedrijven dat Woord en Daad steunt fors
gestegen. De vermogens- en familiefondsen lieten
een stijging zien ten opzichte van 2011. Doordat er
diverse contracten voor meerdere jaren zijn gesloten,
is er een stevige basis gelegd voor het volgende jaar. De
inkomsten van Institutionele Fondsen kwamen conform
begroting uit. Helaas zijn er geen nieuwe subsidies bin-
nengehaald voor het aankomende jaar. Ook waren de
inkomsten van noodhulp fors minder, doordat er geen
grote rampen in de gebieden waar Woord en Daad-
partners werkzaam zijn, plaatsvonden.
3.4.1 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg PARTICULIEREN
AlgemeenMet grote dank aan comités, sponsors van kinderen,
kerken, scholen, verenigingen en vele donateurs is er in
2012 hard gewerkt om de begrote inkomsten te realise-
ren. Woord en Daad was present op de Familiedagen in
gorinchem en de Zeeuwse Familiedagen en ontmoette
en sprak betrokken donateurs. via de magazines, folders,
projectvoorstellen en -rapportages werd onze achterban
geïnformeerd over het werk en de fondsenwervende
activiteiten en producten.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 49
ComitésWoord en Daad telt 78 vrijwilligersgroepen: de zoge-
naamde comités, in totaal 720 lokale vrijwilligers, die
activiteiten organiseren en daarmee fondsen werven voor
het werk van Woord en Daad. een bijzondere bron van
inkomsten! In maart ontmoette Woord en Daad hen tij-
dens de zeven regioavonden, op diverse locaties. Boeiende
momenten om te ervaren hoe belangrijk het werk van de
comités is. Tijdens de jaarlijkse comitédag op 8 september
introduceerde ruth rodriguez uit guatemala het nieuwe
jaarthema ‘Onderwijs, met alle geweld!’
Sponsoringvanaf 2012 wordt ‘Financiële adoptie’ ‘sponsoring’
genoemd.
In het achterliggende jaar nam het aantal gesponsorde
kinderen verder af naar 32.811 per 31 december 2012.
Hoewel het netto-aantal aanmeldingen dus in de min
eindigde, konden ook 942 nieuwe sponsors verwelkomd
worden, van wie zeven via sharekids, een vorm van
sponsoring waar maximaal drie jongeren een sponsorkind
steunen en vier via schoolkids, dankzij scholen die een
bijdrage leverden aan sponsoring. De unit werkte hard aan
nieuwe op-maat-communicatie. In 2013 worden namelijk
vier verschillende sponsorpakketten aangeboden aan
nieuwe en bestaande sponsors.
giftenWoord en Daad noteerde 129 nieuwe PartnerPlan-
donateurs, een product waar donateurs voor minimaal
vijf euro in de maand aan een programma bijdragen en 32
nieuwe Indeed’ers, waar jongeren maandelijks een vast
bedrag doneren. voor give a gift, het jaarlijkse kerstge-
schenk voor sponsorkinderen en hun scholen, kwam
€ 241.478 binnen, een groei van 12 procent!
Ook waren er 31 mensen die Woord en Daad opnamen in
hun testament en na hun overlijden in totaal € 1.649.770
nalieten. er is een grote betrokkenheid bij en trouw aan het
werk van Woord en Daad en de partnerorganisaties te zien.
NoodhulpIn januari rapporteerde Woord en Daad, samen met ZOa,
over ‘Twee jaar noodhulp en wederopbouw Haïti’. Ook
werd, samen met ruim 30 donateurs, teruggeblikt op de
noodhulpactie voor de Hoorn van afrika. In maart kwamen
Tear, Woord en Daad en ZOa in actie voor de sahel-regio,
een gebied dat al lange tijd door droogte geteisterd wordt.
Opbrengst: € 302.752. Ook voor de Filippijnen kwam
W&D in augustus opnieuw in actie, nadat het land getrof-
fen werd door hevige regenval en overstromingen. De
opbrengst bedroeg € 64.842.
JaarthemaHet nieuwe jaarthema ‘Onderwijs, met alle geweld!’
werd in september gepresenteerd, tijdens de jaarlijkse
comitédag. Het oude jaarthema ‘afrika, op je gezondheid!’
leverde in 2012 een bedrag op van € 319.922. Materialen
zoals posters, stickers en folders over het thema zijn
verspreid onder de verschillende doelgroepen.
3.4.2 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg BEDRIJVEN
Algemeen In 2012 werkte unit Bedrijven aan het verbinden van
ondernemers in Nederland met het werk van Woord
en Daad en haar partnerorganisaties in het Zuiden. Dit
gebeurde op verschillende manieren: mee op werkbezoek
naar Haïti, in sri lanka de mogelijkheden onderzoe-
ken voor vakonderwijs, bezoek aan de vakschool in de
Filippijnen om organisatieadvies te geven, een ethiopisch
bedrijf ter plekke adviseren, vanuit Nederland Zuidelijke
ondernemingsplannen beoordelen, bezoeken van partner-
directeuren aan Nederlandse ondernemers, sponsoravon-
den voor CompanyKids-sponsors (bedrijven die een groep
van vijf sponsorkinderen steunen), bijeenkomsten met
ondernemersteams over de projectvoortgang en ook via
relatiebezoeken en schriftelijke rapportages.
Daadkracht magazine kreeg een nieuwe lay-out.
Daadkracht besteedde aandacht aan de thema’s duur-
zaamheid, vakonderwijs en agribusiness. via Daadkracht
nieuwsmail werden ondernemers zeven keer op de hoogte
gebracht van resultaten, ontwikkelingen en activiteiten.
Op 1 november werd voor het eerst een netwerkbrede
ondernemersmeeting georganiseerd. vanuit het thema
‘geboeid verbonden’ vertelden diverse ondernemers over
hun betrokkenheid bij Woord en Daad.
De Coördinatiegroep, een klankbordgroep bestaande
uit enkele ondernemers, evalueerde Woord en Daad in
augustus. Drie coördinatiegroepsleden traden eind 2012
af. De nieuwe netwerkbrede benadering vroeg om een
andere invulling van de Coördinatiegroep. vanaf 2013
start de adviesgroep Ondernemers. Hierin zijn Business
Platformleden (het Business Platform is een manier
om binnen het bedrijvennetwerk betrokken te zijn),
regioOndernemers (lokale groepen ondernemers) en
CompanyKids-sponsors vertegenwoordigd.
De inkomsten bij unit Bedrijven zijn lager dan in 2011,
maar het aantal betrokken bedrijven groeide van 2877
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen50
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
naar 3215. Hieruit blijkt dat, ondanks het gebrek aan
fi nanciële middelen, er een toename is in betrokkenheid bij
het werk van Woord en Daad.
Business Platform, RegioOndernemers en meerHet Business Platform is verder verdeeld in teams rond
een project. Doel hiervan is meer betrokkenheid creëren
en beter gebruikmaken van de kennis en expertise van
de leden. In 2012 waren er 35 afl opende contracten
waarvan 27 contracten zijn verlengd. acht leden meld-
den zich, door hun fi nanciële situatie, af. Een nieuw lid
werd verwelkomd. Totaal telt het Business Platform 83
leden. Hiermee is de verwachte groei van 20 leden niet
gerealiseerd.
Ook voor de Business Partners is het aangaan van lange-
termijncontracten moeilijker. Twee partners gaven aan
per jaar te beslissen over deelname. een partner besloot
het partnercontract te beëindigen en op andere wijze
Woord en Daad te steunen. In 2012 waren er vijf Business
Partners. Hiermee is de groei van één extra Business
Partner niet gerealiseerd. In december 2012 kwam er een
toezegging van een nieuwe Business Partner voor 2013.
In de Neder-Betuwe en op Urk ontstond een nieuwe
regioOndernemersgroep. In 2012 is daarmee
een groei gerealiseerd van negen naar elf groepen
regioOndernemers. Totaal zijn bijna 400 bedrijven lid van
regioOndernemers en daarmee is dit een steeds groter
wordende doelgroep. Op dit moment zijn er vergevor-
derde plannen voor een groep uit Utrecht. Daarmee is de
doelstelling behaald.
In 2012 zijn 1768 kinderen door bedrijven gesponsord.
Hiervan ontvingen 1218 kinderen via het sponsorpro-
gramma CompanyKids de kans aan hun toekomst te wer-
ken. Hiermee is een groei van 40 kinderen en acht nieuwe
bedrijven gerealiseerd.
Overige inkomstenIn 2012 zijn bijna 600 kerstpakketten verkocht. Dit is
minder dan vorige jaren doordat het samenstellen van een
verantwoord pakket vertraging opliep. De sponsorbut-
ton op de homepage van Woord en Daad werd door drie
bedrijven gefi nancierd. Mede door de slechte economi-
sche situatie bleven de inkomsten voor de button achter.
3.4.3 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg INSTITUTIONELE FONDSEN
Het jaar 2012 was een uitdagend jaar voor de unit
Institutionele Fondsen. er is veel energie gestoken in het
ontwikkelen van een nieuwe strategie en het opstellen
van een implementatieplan voor IF. als resultaat hiervan
start de afdeling begin 2013 twee pilots met regionale
fondsenwervingunits in het Zuiden. er zijn acht nieuwe
voorstellen uitgewerkt voor donoren. Helaas is geen
van de voorstellen goedgekeurd. De samenwerking met
Driestar educatief op het gebied van subsidies is door-
ontwikkeld en er zijn stappen gezet om tot een goede
fondsenwervingstrategie te komen.
Het inkomstenniveau van de unit was iets lager dan in
2011, mede door een (bekende) reductie in de MFs2-
fi nanciering. Daarnaast vroeg het ICT traject met name
van deze unit de nodige inzet.
3.4.4 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVINg VERMOgENSFONDSEN
voor de doelgroep Familie- en vermogensfondsen is een
persoonlijke benadering op maat erg belangrijk. In 2012
is daarom qua communicatie-uitingen niet of nauwe-
lijks geïnvesteerd in brede marketingcampagnes, maar
maximaal ingezet op ‘netwerken’, uitbouw van persoonlijke
relaties, nieuwsbrieven en het versturen van klantspeci-
fi eke rapportages. De nieuwsbrief van Woord en Daad
vermogensfondsen is in 2012 drie keer verstuurd naar
gerichte relaties. In de communicatie naar Familie- en
vermogensfondsen is in 2012 extra aandacht gegeven
aan twee belangrijke thema’s: ‘bezieling/christelijke
identiteit’ en ‘resultaat/impact’. via vermogensbanken en
andere belangrijke spelers in de ‘vermogensmarkt’ heeft
Woord en Daad in 2012 vijf keer actief deelgenomen aan
themabijeenkomsten, waarbij het ging om matchmaking
en uitwisseling van kennis en expertise. een hoogtepunt
was de launch in september 2012 van Incluvest bv, een
investeringsmaatschappij voor impact investments, waar-
bij circa 80 relaties uit bedrijfsleven en vermogensfondsen
aanwezig waren. Woord en Daad zette in 2012 haar
eerste stappen richting Usa-Fundraising. In dat kader is
veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van een engelstalige
website en de benodigde marketingmaterialen.
Ondanks het onder druk staan van rendementen bij
familie- en vermogensfondsen is 2012 qua inkomsten een
goed jaar geworden. er is een stevige basis gelegd voor de
komende jaren. Zo zijn er opnieuw met een aantal grotere
relaties langetermijnafspraken gemaakt (drie tot vijf
jaar). De afdeling verwacht hiervan in 2013 en 2014 de
vruchten te plukken. eind 2012 is een belangrijk congres
in los angeles bezocht met 1200 deelnemers. Dit leverde
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 51
een aantal interessante contacten op waarvan in 2013
mogelijk de eerste resultaten concreet worden.
grotere partijen waarmee duurzame relaties zijn
ontwikkeld zijn onder andere: rabobank Foundation,
Wereldfoundation, Turing Foundation, stichting De Pagter
Fonds en de Dr. Hofsteestichting.
Bij vergelijking van de inkomsten vermogensfondsen
2011 met 2012, is er sprake van een groei van € 486.839,
ofwel een toename van 49,8%.
3.4.5 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN COMMUNICATIE & FONDSEN
doelstellingen resultaten
Donoren herkennen Woord en Daad als een professionele organisatie die met bezieling werkt vanuit Bijbels perspectief waarbij aandacht is voor mee- en tegenvallers.
Donoren geven via diverse tevredenheidenquêtes aan dat zij dit beeld herkennen.
Het programma sponsor een kind krijgt een nieuwe communicatielijn waarbij meer rekening wordt gehouden met de gedifferentieerde doelgroep van sponsors.
Nieuwe communicatielijn is uitgezet. Begin 2013 ontvangen sponsors nieuwe sponsorpakketten.
80% van de donoren is tevreden over het werk van W&D. via tevredenheidenquêtes herkent vanuit particulieren 89% zich in dit beeld, vanuit bedrijven 95%, vanuit vermogensfondsen 92%.
Online fondsenwerving met communicatie op maat via de website is eind 2012 mogelijk.
Online fondsenwerving met maatwerk is nog niet geheel mogelijk; begin 2013 wordt de link naar het ICT-systeem gemaakt en kunnen sponsors via een eigen account hun informatie bekijken met betrekking tot hun project.
De inkomsten van particulieren zijn € 14.875.000. Inkomsten behaald. Totale inkomsten inclusief noodhulp bedroegen € 15.225.333.
De inkomsten van bedrijven zijn € 3,1 mln. Het aantal betrokken bedrijven groeide maar ondanks dat bleven de inkomsten met een totaal van 1,7mln achter bij de begroting.
De inkomsten van vermogensfondsen zijn € 3 mln. Hoewel er een forse groei is ten opzichte van 2011 is deze doelstelling niet gehaald. er kwam totaal € 1,5 mln binnen.
Bij 3 van de 15 bestaande donoren van vermogensfondsen wordt een realisatie van een toename van donaties met 50% gehaald.
Bij een drietal bestaande donoren is inderdaad een toename van dona-ties gerealiseerd met 50% of meer.
1-2 keer per jaar organiseert unit vermogensfondsen (mogelijk samen met unit Bedrijven) kleinschalige themasessies voor een selecte groep grotere donoren met als doelstelling: klantenbinding, bezieling en bezinning.
Unit vermogensfondsen heeft een aantal keren geparticipeerd in thema-sessies die door andere partijen zijn georganiseerd.
Het aantal betrokken bedrijven groeit in 2012. Het aantal betrokken bedrijven is van 2817 in 2011 naar 3.215 gegroeid. Hiervan zijn 90 bedrijven betrokken bij een regioOndernemersgroep.
via Institutionele Fondsen worden 8 aanvragen verstuurd waarvan er ten minste een wordt goedgekeurd.
De 8 aanvragen zijn verstuurd maar helaas is er niet een goedgekeurd. leerpunt voor 2013 is om meer focus in aanvragen aan te brengen.
Institutionele Fondsen focust in 2012 op regionale fondsenwerving om geld via de allianties binnen te halen.
Deels is deze doelstelling gehaald. een aantal partners hebben zelf een aanvraag ingediend met ondersteuning van IF. Dit kan verder verdiept worden in 2013.
Op het gebied van bewustwording wordt ten minste één nieuwe subsidie goedgekeurd.
samen met het Calvijn College en 18 andere partners is een voorstel voor bewustwording ingediend bij de eU. De concept note is goedge-keurd, maar het finale voorstel haalde het niet.
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
3.4.6 LEERPUNTEN
• Het gezamenlijk ontwikkelen van een grootschalig
project waarin zowel donoren van de unit Bedrijven als
vermogensfondsen kunnen participeren, bleek nog moei-
lijk invulbaar te zijn. Omdat Woord en Daad gelooft in de
idee dat verschillende (typen) donoren elkaar kunnen ver-
sterken op het gebied van kennis, expertise en netwerken
binnen één project, wordt in 2013 opnieuw gezocht naar
mogelijkheden om hier invulling aan te geven.
• De diversiteit van donoren en de specifieke eisen/wen-
sen van elke individuele donor, noodzaken Woord en
Daad steeds meer alle donorspecifieke afspraken nauw-
keurig vast te leggen in een centraal informatiesysteem.
vanaf 2013 wordt dit met het nieuwe ICT-systeem
vastgelegd zodat er goede analyses te maken zijn.
• Het nieuwe initiatief ten aanzien van fondsenwerving
in de Usa leerde ons dat het leggen van contacten een
forse uitdaging is, maar nog veel meer het ontwikkelen
van ondersteunende seniorcapaciteit voor het schrijven
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen52
HeT WerK IN HeT NOOrDeN3
van engelstalige concept notes, project proposals en
alle overige benodigde communicatie-uitingen. In 2013
zal daar verder op worden geïnvesteerd, o.a. door
verdere training van betrokken medewerkers.
• In 2012 is ingezien dat het een must is niet alleen
Noord-Zuid verbindingen tot stand te brengen maar
ook verbinding tussen de verschillende ondernemers
uit het W&D-netwerk. Dat deze aanpak waardevol is
voor donoren bleek heel duidelijk op de ondernemers
bijeenkomst op 1 november. Naast leden van het
Business Platform en regioOndernemers waren er
ook veel andere ondernemers aanwezig. Het brede
bedrijvennetwerk betrekken bij activiteiten blijft W&D
daarom in 2013 doen.
• Kwalitatief goede projectvoorstellen schrijven voor
donoren is een uitdaging. goede schrijvers zijn binnen
Woord en Daad niet altijd beschikbaar. In samenwer-
king met vermogensfondsen worden mensen getraind
op het schrijven van goede (engelstalige) voorstellen.
• In de praktijk groeien de eisen van donoren op het
gebied van vermogensfondsen en Institutionele
Donoren naar elkaar toe. Daarom heeft Woord en
Daad besloten in 2013 met een gezamenlijk team van
schrijvers te werken om zo de kwaliteit van voorstellen
te verhogen.
• Partners hebben behoefte aan ondersteuning op het
gebied van (institutionele) fondsenwerving, zoals het
gezamenlijk bezoeken van lokale institutionele donoren.
De best practices opgedaan in 2012 in enkele regio’s
worden in 2013 toegepast in andere regio’s.
• Niet het aantal ingediende voorstellen maar de kwaliteit
en focus van IF-aanvragen verhogen de kans van slagen.
Na de ervaring in 2012 is dit een leerpunt voor 2013 en
krijgt dit in onze strategie een plaats door het gerichter
en intensiever voorbereiden van IF-aanvragen.
• vanaf 2012 is gestart met jaarlijkse rapportage van
comitéprojecten. Uit peer reviews met collega’s van
andere fondsenwervende units werd duidelijk dat
inzicht in resultaten en impact van programma’s bij de
rapportages van comités beter kunnen. Bij de totstand-
koming van deze rapportages zal W&D daarom nauwer
samenwerken met de collega’s van de units Bedrijven
en vermogensfondsen die deze manier van rapporteren
al meer gewend zijn.
3.5 WerKen met donorteamS
Het werken in donorteams via de matrixstructuur heeft
in 2012 een goede plek gekregen in de organisatie. De
donorteams binnen Woord en Daad adviseren rond
fondsentoekenningen en monitoren de rapportages. De
training van MDF heeft duidelijk haar vruchten afgewor-
pen. De jaarplannen van de partners zijn snel en effectief
afgehandeld. Ook eindmemo’s zijn tijdig afgerond waardoor
de leerelementen uit de eindmemo’s meegenomen konden
worden in de beoordeling in de volgende ronde jaarplannen.
Door ziekte en capaciteitsproblemen op de afdeling Finance
is de rol binnen donorteams niet optimaal ingevuld. Deze
uitdaging om Finance een goede rol in de donorteams te
laten spelen wordt in 2013 opgepakt. Ook zal W&D in dat
jaar meer alert zijn op onderbestedingen van programma’s
zodat vroegtijdige actie mogelijk is. Donorcoördinatoren
bezochten de alliantiemeetings in ontwikkelingslanden en
gaven een presentatie aan de partners, waarbij de belang-
rijkste zaken vanuit het donorbeleid werden besproken.
via Planning, Monitoring en auditing (PMa) wil Woord
en Daad concreet, objectief verantwoording afl eggen aan
haar donoren en allianties en partnerorganisaties in ont-
wikkelingslanden. Ook worden risico’s in kaart gebracht en
beheersbaar gemaakt. De partnerorganisaties waarbij een
audit was gepland voor 2012, zijn begin 2012 hierover
geïnformeerd. Daarbij is opnieuw benadrukt dat het uit-
voeren van audits regulier werk is. Dit heeft veel draagvlak
bij partners opgeleverd.
tUring FoUndationVermogensfonds - april 2012
‘Partnership moet meerwaarde hebben
voor beide partijen. Woord en Daad als
partner van Turing Foundation beoordeelt
de boeken en de lokale partner. Daar
hebben we echt Woord en Daad voor nodig.’
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 53
De uitgevoerde audits hebben goede output gecreëerd, wat Woord en Daad concrete handvatten heeft gegeven om het
vervolg van de samenwerking met de betreffende partnerorganisatie te bepalen. Bij enkele audits heeft dit tot ingrijpende
besluiten geresulteerd, waaronder afbouw van relaties. andere audits bevestigden dat de betreffende partnerorganisatie
goed werkt aan de verdere verbetering van de aansturing van haar organisatie.
3.6.1 DOELSTELLINgEN EN RESULTATEN
doelstellingen resultaten
geïntegreerd mediabeleid voeren zodat er op strategische wijze kwali-tatief inhoudelijke publicaties, opinieartikelen en interviews aangeboden kunnen worden over het werk van Woord en Daad en haar partners.
De onderwerpen zijn op strategische wijze aan de media aangeboden. Hierdoor is meer geïntegreerde communicatie ontstaan. Dit resulteerde in 21 persberichten. In landelijke en regionale media verschenen 214 publicaties en Woord en Daad was 36 keer op radio en tv. De totale media-aandacht, inclusief comitépublicaties en rTv-uitzendingen bestaat uit 908 publicaties.
Naast christelijke media ook op seculiere media richten met o.a. opinie-artikelen en columns.
Met name de christelijke media berichten over Woord en Daad. Inci-denteel wordt er een (opinie)artikel gepubliceerd in dagbladen zoals de volkskrant. Het vakblad vice versa en andere vakbladen plaatsen wel vaker Woord en Daad-artikelen en interviews.
Inzetten van sociale media bij nieuwsfeiten over Woord en Daad en online media meer benaderen.
er zijn met grote regelmaat sociale media zoals Twitter ingezet om mel-ding te maken van nieuwsfeiten. Dit wordt in 2013 voortgezet. Ook zijn er meer online publicaties geweest, zoals 11 publicaties op www.cip.nl.
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald
doelstellingen en resultaten donorteams resultaten
Ontwikkelen en implementeren van de aangepaste versie van het OCa-instrument, met de voor W&D-Donor relevante aspecten. Instrument is het eerste kwartaal van 2012 beschikbaar en in het vierde kwartaal van 2012 bij minimaal 3 partners ingezet.
Instrument is ontwikkeld in 2012. goedkeuring is nog niet afgerond, mede omdat er voor dit instrument overeenstemming met red een Kind is gezocht. De implementatie wordt verwacht in het tweede kwartaal van 2013.
Het tweede kwartaal van 2012 is versie 2 van de accountability Manual beschikbaar.
versie 2 is niet tijdig afgerond; er is voorrang gegeven aan herijking en implementatie van het donorhandboek. In het eerste kwartaal van 2013 wordt versie 2 beschikbaar gesteld.
Begin 2012 is een meerjarenauditplanning goedgekeurd. Begin 2012 is de integrale auditplanning 2012-2015 opgesteld en goedgekeurd.
Bijdragen aan de jaarlijkse update van het donorbeleid vanuit het PMa-perspectief.
Medio 2012 is het donorbeleid herijkt, inclusief input vanuit PMa.
eind 2012 zijn alle geplande audits uitgevoerd (min. 80%) of in uitvoering genomen (max.20%). eind 2012 zijn ook de niet in de jaarplanning opgenomen audits uitgevoerd (min. 50%) of in uitvoering genomen (min. 50%).
van de geplande audits is 70% (16 van 23) uitgevoerd. audits zijn uitgesteld door o.a. besluit tot uitfaseren, niet beschikbaar zijn van een bekwame consultant, audit uitgesteld i.v.m. Incluvest resp. verkiezingen. De openstaande audits worden in het eerste kwartaal van 2013 uitge-voerd. De niet in de jaarplanning opgenomen audits zijn alle uitgevoerd.
actiepunten vanuit o.a. bezoeken, audits en donorbeoordelingen worden eenduidig vastgesteld en vastgelegd in een geïntegreerd systeem en de voortgang wordt systematisch gevolgd.
Januari 2012 is een geïntegreerd systeem voor vastlegging en monito-ring van actiepunten vanuit de verschillende bronnen van W&D-Donor geïmplementeerd.
3.6 commUnicatie via media
De media zijn op diverse manieren benaderd via persberichten, interviews, opinieartikelen en columns. De onderwerpen
zijn hierbij op elkaar afgestemd en geïntegreerd in het totale communicatiebeleid. In totaal is Woord en Daad 908 keer in
de media genoemd (zie in een oogopslag). Ook was Woord en Daad 36 keer te horen via radio en tv, met name door afspra-
ken met groot Nieuws radio (twee keer per maand redactionele aandacht). Ook de sociale media en de website werden
veel gebruikt om aandacht te vragen voor nieuwsfeiten.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen54
intermeZZo t
Auteur: Rina Molenaar
Tania Maria Martinez (27) uit Bogota is maat
schappelijk werker bij onze partner in Colombia.
Ze is twee jaar getrouwd met Leo. Kwetsbare
kinderen hebben haar hart. haar jongste broer
heeft autisme. Ze weet dus waarover ze praat.
Ali van Eijk (58) uit Lienden, getrouwd met hans,
moeder van acht kinderen, bruisend van energie.
Naast de zorg voor haar gezin werkt ze in de
thuiszorg, is ze comitélid van Woord en Daad
MiddenBetuwe en helpt ze anderen waar ze kan.
tania en ali ontmoeten elkaar als ali met de comité-reis naar colombia gaat en het meisjestehuis in tenjo bezoekt. een bijzondere ontmoeting tussen twee vrou-wen die een hart voor kinderen hebben.
Ali: tania, waarom ben je bij cDa colombia gaan werken?
Tania: Ik werkte bij dakloze jongeren met drugsproblemen en was daarnaast beleidsmedewerker. na drie jaar reali-seerde ik me dat veel kinderen na hulp weer terugvielen. De boodschap van god werd niet aan de kinderen door-gegeven. en zonder god vál je terug. Daarom wilde ik bij cDa werken. Werken met kwetsbare kinderen, ze helpen vanuit de kennis die je hebt. maar hun ook laten zien dat je pas echt verandert omdat Jezus in je hart wil wonen. ’s morgens werk ik aan rapportages en beleid, de meisjes zijn dan naar school. ’s middags ben ik druk met de kinderen. De een heeft een pleister nodig, de ander is blij met een goed cijfer, de volgende heeft hoofdpijn. Daarbij neem ik het advies over van een schrijver van wie ik pas een boek las: vergroot de positieve dingen!
Ali: Ja, het is heel belangrijk dat je de positieve dingen uitvergroot. Ik zeg altijd: als je met kinderen werkt moet je twee dingen doen. Je schrijft hun minder mooie dingen in het zand, je praat erover en veegt ze weer weg. De mooie dingen beitel je in graniet.
Tania: Dat vind ik prachtig gezegd! Het is belangrijk dat je kinderen hoort. Bijvoorbeeld dat meisje dat bruiner is dan de rest van de groep en daarmee geplaagd wordt. Ze had een negatief zelfbeeld en vertoonde agressief gedrag. met de staf spraken we af daaraan aandacht te schenken en haar te vertellen hoe mooi ze is. Haar hele gedrag veran-derde! of dat driftige meisje in de groep dat anderen altijd negatief benaderde. Ze leerde onlangs een ander fietsen. Dat deed ze op een heel lieve manier en ik gaf haar een groot compliment. Het kwam diep bij haar binnen, zag ik. eindelijk hoorde ze van de leiding eens iets positiefs. Het is belangrijk om daar oog voor te hebben.
Ali knikt instemmend. Tania heeft ook een vraag aan Ali:Ik hoor dat jij moeder bent van acht kinderen, in de thuis-zorg mensen verpleegt en nog eens vrijwilliger bent voor Woord en Daad. Hoe doe je dit allemaal?
Ali: Ik zie vrijwilligerswerk echt als ontspanning. toen de kinderen klein waren, was ik vaak nog bezig als iedereen op bed lag. Bijvoorbeeld met vergaderingen. maar ik nam onze kinderen soms ook mee met activiteiten, zoals col-lectes of verkopingen. Zo leerden ze dat je kunt helpen zonder daarmee zelf wat te verdienen. Door er te zijn voor de ander. Dat vind ik belangrijk.
Tania: Ik ben hiervan onder de indruk. mooi hoe je als moeder een voorbeeld bent voor de kinderen. en het is Bijbels, want in de Bijbel staat dat de Heere de blijmoe-dige gever liefheeft.
Ali: eens! Het is beter te geven dan te ontvangen. Tania: Ja, maar wel vanuit de juiste houding, dus niet op jezelf gericht. Pas las ik iets wat me trof: als je nog op zoek bent naar je identiteit en je helpt de ander om je eigen zelfbeeld op te poetsen, doe je het vanuit de verkeerde grondhouding. als je vanuit je gezonde ik de ander helpt, bestaat dit gevaar niet.
Tania, wat wil je als laatste tegen Ali zeggen?als ik nog eens moeder word, verandert mijn leven. Ik denk vaak: hoe zou ik me voelen als mijn kinderen door
gedeelde passie voor kinderen
Hoe een vrijwilliger en een collega van een partnerorganisatie elkaar spiegelen
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 55
een ander verzorgd moeten worden, zoals hier in tenjo? Ik ben door ali bemoedigd. Ze liet me zien hoe je aan anderen kunt denken en niet alleen aan jezelf. Dan zie ik een toekomst met hoop!
Ali, wat wil jij aan Tania meegeven?god geeft je nooit meer te dragen dan je schouders aankunnen. kijk in dit werk met kinderen niet naar wat gisteren gebeurde, maar kijk een maand terug. Dan zie je ongetwijfeld verbeteringen!
INTerNeOrgaNIsaTIe 4
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 57
4 INTerNe OrgaNIsaTIe
4.1 ontWiKKelingen in de organiSatie
4.1.1 ALgEMEEN
In 2011 is de organisatievernieuwing doorgevoerd.
Die vernieuwing liep parallel aan de implementatie van
een nieuwe ICT-architectuur. Ondanks het feit dat die
implementatie vertraging opliep, werd al wel de positieve
invloed van de organisatievernieuwing op de effi ciëntie
van de organisatie gemerkt. Naar verwachting zet de
effi ciëntieslag zich in 2013 door.
Door de organisatievernieuwing kan er ook goedkoper
gewerkt worden, waardoor ondanks het stabiliserende
niveau van inkomsten het kostenniveau in procenten
gehandhaafd blijft.
eind 2012 is een tussenevaluatie over de effecten van de
organisatievernieuwing uitgevoerd. Daaruit blijkt dat de
donorteams goed functioneren. De alliantieteams kunnen
nog een slag maken. Het verschil komt vooral door het
onderscheid in startpositie. verder speelde de vertraging
in de implementatie van het ICT-systeem de alliantieteams
parten. Daardoor moesten ze langer dan voorzien zowel
de oude als de nieuwe werkwijze volgen. In 2013 zullen
aanbevelingen vanuit de evaluatie nader uitgewerkt en
geïmplementeerd worden.
Basisvoorzieningen zoals gezondheidszorg, voedselzeker-
heid en water, sanitatie en hygiëne zijn binnen Woord en
Daad vrijwel altijd een wat willekeurige verzameling van
activiteiten geweest. In 2009 is samen met de partners
een poging gedaan daar structuur in te brengen. In de
loop van 2012 werd uit een interne evaluatie duidelijk
dat Basisvoorzieningen de aansluiting mist met andere
programma’s als Onderwijs, Beroepsonderwijs en
Bedrijfsontwikkeling. er zal daarom versneld een aantal
keuzes gedaan moeten worden om dit te verbeteren. De
details worden in het eerste halfjaar van 2013 uitgewerkt
en verbonden met de resultaten van de evaluatie van de
organisatievernieuwing.
In 2012 is een belangrijke stap gezet qua overgang in de
implementatie van de nieuwe ICT-architectuur. Begin
juni is het nieuwe systeem gaan draaien. alle primaire
processen van Woord en Daad worden vanaf dit moment
ondersteund door het Pluriformsysteem. Wel was er nog
een lijst met openstaande zaken rond implementatie.
Die implementatie is eind 2012 nagenoeg afgerond. De
expertise rond ICT wordt met het nieuwe systeem anders
geborgd. Naast de stafmedewerker ICT kent iedere
afdeling proces owners die op afdelingsniveau getraind
zijn in het oplossen van ICT-problematiek. Dat maakt de
organisatie voor dagelijkse vragen minder afhankelijk van
de beschikbaarheid van de ICT-medewerker.
In 2013 zal de uitrol van het Pluriformsysteem naar de
regioallianties verder gestalte krijgen. Dit stelt part-
nerorganisaties o.a. in staat aanvragen digitaal via het
systeem in te dienen, projectresultaten in te voeren en
relevante (management)rapportage op te vragen. Ook
de koppeling van Pluriform met de door Woord en Daad
ontwikkelde online kindsponsoringregistratie (WDCaP)
zal in 2013 uitgerold worden naar alle partners die een
sponsorprogramma voeren. voor beide trajecten geldt dat
eerst gestart zal worden met een pilot. Op basis van deze
ervaringen zal de verdere uitrol gedaan worden.
4.1.2 PERSONEEL
Het managementteam groeide in 2012 in haar rol en liet
zien zelfstandig te kunnen opereren. Ondanks ziekte binnen
de raad van bestuur kon de organisatie hierdoor goed
functioneren en bleven er geen zaken liggen. De beoorde-
lingssystematiek van de teams is gewijzigd in groepsgewijs
beoordelen in plaats van individueel beoordelen. De imple-
mentatie van het ICT-traject is afgerond.
In/door/uitstroomHet personeelsbestand is ten opzichte van 2011 gedaald.
Deze daling is voor een groot deel het effect van de organisa-
tievernieuwing; bepaalde functies zijn ook anders ingevuld.
Onderstaande tabel geeft de stand van zaken per 31
december 2012. er zijn 76 medewerkers bij Woord en
Daad, die 65,54 fulltime equivalenten (fte’s) vervullen een
daling van vier medewerkers en 3,79 fte ten opzichte van
2011. In 2012 zijn er zes (5,11 fte) nieuwe medewerkers
bij Woord en Daad in dienst gekomen. Zeven medewer-
kers (5,26 fte) hebben Woord en Daad in de loop van
2012 verlaten.
eén medewerker is gestopt na haar ouderschapsverlof,
drie medewerkers hebben gekozen voor een beter bij hen
passende baan elders, van één medewerker is eenzijdig
het contract beëindigd i.v.m. onvoldoende functioneren en
één medewerker is uit dienst gegaan na twee jaar ziekte.
t OPBOUW Naar geslaCHT
geslacht aantal (‘12) percentage aantal (‘11) percentage
Mannen 38 50% 41 53%
vrouwen 38 50% 39 47%
Totaal 76 100% 80 100%
INTerNe OrgaNIsaTIe4
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen58
leeftijd aantal (2012) aantal (2011)
tot 25 8 11
25 tot en met 29 jaar 14 14
30 tot en met 39 jaar 34 35
40 tot en met 49 jaar 10 12
50 tot en met 55 jaar 3 3
56 tot en met 59 jaar 6 8
60 tot met 64 jaar 1 1
65 jaar en ouder 0 0
Totaal 76 80
t OPBOUW Naar leeFTIJD
De gemiddelde leeftijd van de Woord en Daad-
medewerker is per 31 december 2012 37,29
jaar (2011: 34,74). Daarmee is het personeels-
bestand jong.
Woord en Daad verzet veel werk met relatief weinig men-
sen en vraagt dan ook betrokkenheid, professionaliteit en
een gezonde dosis inzet van haar medewerkers. Hoewel
W&D zich ervan bewust is dat cijfers niet alles vertellen,
is de verhouding tussen de totale inkomsten en het aantal
fte’s een indicator in hoeverre een organisatie effi ciënt
werkt en de mate waarin medewerkers verantwoordelijk-
heid dragen. voor Woord en Daad levert dit in 2012 het
volgende beeld op:
t FTe’s eN INKOMsTeN
aantal fte’s per 31/12/2012 65,54
Totale inkomsten in 2012 € 29.802.003
verhouding inkomsten/fte € 454.715
t TOTale PersONeelsKOsTeN
Bruto jaarsalarissen, sociale lasten € 3.427.567
Pensioenlasten € 356.072
Overige personeelskosten € 129.507
reiskosten € 116.267
Totale werkgeverslasten € 4.029.413
ZiekteverzuimHet ziekteverzuimpercentage kwam in 2012 uit op 3,59.
een aanmerkelijk lager percentage dan in 2011 (4,71%),
terwijl een aantal medewerkers voor langere tijd gedeeltelijk
arbeidsongeschikt waren. Het percentage van 3,59% past
in een langjarige trend en is duidelijk lager dan het landelijk
gemiddelde. Het genoemde percentage is, zoals alle jaren,
berekend op basis van het aantal verzuimde kalenderdagen.
Personeelsbeleidvanuit haar missie vraagt Woord en Daad van haar
medewerkers betrokkenheid, professionaliteit en een
gezonde dosis inzet. Daartegenover staat dat Woord en
Daad vanuit haar karakter én vanuit goed werkgeverschap
zich ook verplicht voelt een goed en verantwoordelijk
personeelsbeleid te voeren. Dat uit zich in goede en even-
wichtige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden,
goede arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen.
Persoonlijke benadering speelt daarbij een grote rol.
De HrM-jaarcyclus, bestaande uit functioneringsgesprek-
ken, beoordelingsgesprekken, voortgangsgesprekken en
Persoonlijke Ontwikkel Plannen (POP’s) is hernieuwd
onder de aandacht gebracht. Dit heeft o.a. geresulteerd
in een 15-tal persoonlijke ontwikkeltrajecten. er is verder
een regeling bedrijfsfi tness ingevoerd.
Woord en Daad volgt voor de primaire arbeidsvoor-
waarden het beloningssysteem dat bij de rijksoverheid
gehanteerd wordt (BBra). De functies worden net als
bij de rijksoverheid via het functiewaarderingssysteem
FUWasYs gewaardeerd en vallen binnen BBra tussen
schaal 2 en schaal 16. Woord en Daad heeft een werk-
week van 36 uur. Naast de reguliere vakantietoeslag kent
Woord en Daad ook een eindejaarsuitkering van 8,33%,
conform het percentage van eindejaarsuitkering in de
BBra.
Woord en Daad hanteert, op grond van in het verleden
gemaakte afspraken, de pensioenvoorziening voor Zorg en
Welzijn, uitgevoerd door de PggM. een derde van de pre-
mie wordt op het salaris van de werknemer ingehouden.
Dit is in overeenstemming met de premieverhouding zoals
het pensioensfonds voor de overheid (aBP) hanteert.
hRMontwikkelingen 2012
Arbeidsvoorwaardengelet op de uitgebreide aanpassing van de arbeids-
voorwaarden in 2011, was in 2012 een update van de
arbeidsvoorwaarden niet noodzakelijk. verder is gewacht
op de defi nitieve maatregelen van het Lenteakkoord en
van het nieuwe kabinet. Begin 2013 zal waar nodig de
arbeidsvoorwaardenregeling worden aangepast. eerder is
uit benchmarkonderzoek van de vFI gebleken dat Woord
en Daad haar medewerkers een uitstekend pakket aan
arbeidsvoorwaarden biedt.
Organisatievernieuwingeen extern bureau heeft in het vierde kwartaal de orga-
nisatievernieuwing geëvalueerd. Kernconclusie is dat de
verwachtingen van de nieuwe structuur met name zijn
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 59
gerealiseerd op de processen binnen Woord en Daad,
toegespitst op tijdigheid en volledigheid.
Het totale evaluatierapport wordt in 2013 gepresenteerd
en de verbeterpunten worden opgepakt.
Beloning raad van bestuurseparaat legt Woord en Daad verantwoording af over de
beloning van de raad van bestuur, bestaande uit een voorzit-
ter en lid van de raad van bestuur. Zie paragraaf 5.3 voor de
nadere details.
4.1.3 INTERNE COMMUNICATIE
Interne communicatie is voor Woord en Daad belang-
rijk om de medewerkers op de hoogte te brengen van
de werkzaamheden en ontwikkelingen zowel binnen als
buiten Woord en Daad. In 2012 is de interne communicatie
(mondeling en schriftelijk) goed verlopen. De lunchlezin-
gen die elk kwartaal plaatsvonden zijn goed gewaardeerd.
Naast medewerkers is ook een comitélid en een partner
aan het woord geweest. voor de medewerkers die een jaar
of korter in dienst waren, is er een introductiebijeenkomst
geweest, waarbij de corporate identity en het ontstaan en
de ontwikkeling van Woord en Daad toegelicht is. Ook was
er voldoende aandacht voor de voortgang en het lanceren
van het ICT-project link-IT.
4.1.4 ONDERNEMINgSRAAD
In 2012 heeft de ondernemingsraad zes or-vergaderingen
en vijf bijeenkomsten met de raad van bestuur gehouden.
De belangrijkste thema’s die in de adviezen van de or en
de vergaderingen met de raad van bestuur aan de orde
kwamen, zijn: kwesties rond de invoering van de nieuwe
organisatiestructuur, aandacht voor de organisatiecultuur,
ruimte voor persoonlijke ontwikkeling en aandacht daarvoor
in functioneringsgesprekken, de pilot voor een gezamen-
lijk alliantieteam met red een Kind en de invulling van de
weekopeningen.
Tijdens personeelsbijeenkomsten en via e-mail zijn mede-
werkers geïnformeerd over de adviezen van de or en kregen
zij de notulen van de vergaderingen. Mede op verzoek
van het personeel werd de frequentie van het spreekuur
teruggebracht naar drie keer per jaar. Het spreekuur blijft
een mogelijkheid om vragen, suggesties e.d. daaruit direct
mee te nemen naar het overleg met de raad van bestuur.
In 2012 is de samenstelling van de ondernemingsraad gewij-
zigd. Omdat in december 2011 Maryse Tanis haar vertrek
bij Woord en Daad bekendmaakte, ontstond er een vaca-
ture. Deze is begin 2012 vervuld door gideon Davidse. De
functie van algemeen adjunct is van Maryse overgenomen
door Jan-Frans de Bruijn die zijn termijn verlengd heeft.
4.1.5 MILIEU
De stap naar bewust werken aan verminderde CO2-
uitstoot is in 2012 nog niet gemaakt. Dat heeft te maken
met de overweging om het nieuwe werken in dit traject mee
te nemen. aan het nieuwe werken blijken een aantal haken
en ogen te zitten, die het proces vertraagd hebben. In 2013
wordt het traject verder uitgewerkt.
W&D heeft een beperkte vergoedingsregeling woon-
werkverkeer om zo ook woon-werkverkeer binnen de
perken te houden. Woord en Daad gebruikt energiezuinige
apparatuur, gerecycled papier en er is strikte papier- en
afvalscheiding.
Daarnaast heeft Woord en Daad een modern geoutilleerd
kantoor met goede isolatie waarbij een klimaatcontrolesys-
teem de luchtverversing reguleert.
Door verdergaande automatisering wordt steeds minder
papier gebruikt. Onderstaande tabel toont dit aan:
Medewerkers worden op verschillende manieren uitge-
daagd kostenbewust te zijn op het gebruik van elektrici-
teit, licht, papier e.d. er wordt waar mogelijk papierloos
vergaderd (o.a. MT-vergaderingen).
voor Woord en Daad is een goede monitoring van pro-
gramma’s belangrijk. reizen per vliegtuig is daarbij onont-
beerlijk. Daarom kiest Woord en Daad voor langere rei-
zen, waarbij tegelijk meerdere partners worden bezocht.
De komende jaren zal Woord en Daad het aantal reizen
gaan verminderen door inzet ICT en opzet helpdesk, zodat
fysieke aanwezigheid minder nodig wordt. vanaf 2013
wordt de CO2 in reizen gecompenseerd.
jaar verbruik zwart-wit verbruik kleurenverschil met voor-gaand jaar zwart-wit
verschil met voor-gaand jaar kleur
2012 363.185 88.187 -59.115: -12,8% -10.214: -10,4%
2011 422.300 98.401 -95.575: -18,4% -19.345: -16,4%
2010 517.875 117.746
t MIlIeU (aaNTal PrINTs Per Jaar)
INTerNe OrgaNIsaTIe4
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen60
In haar programma’s toetst Woord en Daad projecten en
programma’s op duurzaamheid (fi nancieel en milieutech-
nisch) of wordt op stimulerende wijze met partners nage-
dacht over bijvoorbeeld de inzet van duurzame energie. In
nieuwsbrieven en tijdens weekopeningen deelt Woord en
Daad tips om zuinig met energie en papier om te gaan.
4.2 eFFectiviteit riSicomanagement in 2012
Zoals beschreven in bijlage 5 heeft Woord en Daad een
uitgebreid risiciomanagementbeleid. In 2012 is gebleken
dat de getroffen maatregelen adequaat zijn met betrek-
king tot onderstaande risico’s. Over de effectiviteit van dit
management is voor 2012 het volgende te melden.
Risico’s in de werkomgevingIn 2012 deden zich geen bijzondere risico’s voor. De
besteding van fondsen noodhulp Haïti is in de lijn van
2011 voortgezet. De besteding van deze fondsen is voor
een groot deel afgerond.
Risico’s op organisatieniveauIn 2012 is de partnerrelatie met gCPDO in Zambia beëin-
digd. De organisatie presteerde slecht in de programma’s,
rapporteerde slecht en voerde een personeelsbeleid dat
onvoldoende garanties gaf voor continuïteit en kwaliteit.
Deze punten kwamen uit een evaluatie in 2011. er is
zowel vanuit Woord en Daad als de sara-alliantie serieus
en zorgvuldig gepoogd om dit om te buigen. Helaas had dit
niet het gewenste effect.
Hetzelfde is besloten rond BaC in Tsjaad. Deze koepelor-
ganisatie bleek onvoldoende in staat om voor haar leden
waarde toe te voegen. Dat kwam door falend management
in BaC zelf. Ook hier is door Woord en Daad en de betrok-
ken regioalliantie, Wara, alles in het werk gesteld om de
trend om te buigen. Ook hier is dat niet gelukt. Woord en
Daad zal daarom na 2013 geen programma’s van BaC
meer steunen.
In de Filippijnen werd de relatie met de satellietpartner
Tekton afgebouwd in verband met onvoldoende resultaat
in de bedrijven die Tekton steunde. Hetzelfde gold voor
satellietpartner Csl in Haïti.
Risico’s in de groeistrategieIn 2012 was er geen sprake van groei en bleek het niet
nodig extra maatregelen voor beheersing van dit risico te
nemen. Wel is er het risico van krimp. Dat manifesteerde
zich niet in 2012, maar het is wel reëel om daar voor de
nabije toekomst rekening mee te houden. De effecten van
de vernieuwde organisatiestructuur lijken te helpen om dit
risico beheersbaar te houden (met name als het gaat om
kostenbeheer en administratie).
Koersrisico’sHet management van het koersrisico is ook in 2012
conform het beleid uitgevoerd. Het pakket maatregelen
dat standaard in het koersrisicomanagement zit, bleek ook
in 2012 meer dan toereikend (ondanks de verslechterde
positie van de euro). Met name het direct werken met
lokale valuta toonde in 2012 aan dat daardoor sprake is
van spreiding van manifeste risico’s.
Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten: reserves en liquiditeitIn 2012 is de beheersing van de relatie tussen uitgaven en
inkomsten weer met succes toegepast. In het begin van
het jaar wordt in de contracten 80% van de contracten
toegezegd. De laatste 20% wordt pas in het tweede half-
jaar defi nitief toegekend. Als inkomsten onder druk staan,
kan het zijn dat die toekenning niet plaats kan vinden. In
verband met tegenvallende inkomsten vanuit bedrijven, is
het instrument in 2012 voor het eerst in de geschiedenis
toegepast. Met name rond het vakonderwijsprogramma is
daardoor € 650.000 niet toegekend. Door de toekenning-
systematiek was er ook in 2012 het hele jaar door sprake
van ruim voldoende liquiditeit.
adUgnaW WUletaWEthiopië - juni 2012
‘Hope University College is praktisch
georiënteerd en je leert hier kritisch denken.
De kwaliteit van het onderwijs is hoog. Verder
ben ik erg gelukkig dat HUC mij de gelegenheid
biedt hier te studeren, want ik kan het me niet
veroorloven collegegeld te betalen.’
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 61
jaar gemiddeld saldo opbrengst in procentenbenchmark (euribor-dagrente)
2012 € 5.110.885 € 71.627 1,40% 0,65%
2011 € 6.222.324 € 101.220 1,63% 0,90%
2010 € 4.804.950 € 104.897 2,02% 0,8%
2009 € 5.187.780 € 191.189 3,69% 4,1%
t reNDeMeNT BeleggINgeN
Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen
betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd
vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden
risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente
zonder opnamebeperkingen. Woord en Daad heeft geen
beleggingen in aandelen of effecten.
Woord en Daad volgt vFI Handreiking verantwoord
vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De
overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier
(rabobank). De rabobank heeft beleid ontwikkeld op het
gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en
duurzaam beleggen/investeren. De niet-financiële criteria
die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld
via het beleid dat de rabobank ontwikkeld heeft.
sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de
doelstelling participaties aangekocht in het Oikocredit
Nederland Fonds (zie hiervoor verder ook de
jaarrekening).
Crisismanagementer waren in 2012 geen crisissen die Woord en Daad nood-
zaakten het crisismanagement toe te passen.
Buiten de scope van het crisismanagement was er wel
ziekte van de voorzitter van de raad van bestuur, waar-
door deze vrijwel het hele jaar beperkt werkte. Door
opnieuw verdelen van taken binnen de raad van bestuur
en tussen raad van bestuur en managementteam had de
ziekte geen gevolgen voor de bedrijfscontinuïteit van
Woord en Daad.
4.3 KWaliteitSmanagement
Woord en Daad heeft haar kwaliteitsmanagementsys-
teem ingericht volgens de principes van IsO 9001:2008.
elk jaar wordt het kwaliteitsmanagementsysteem
gecontroleerd door een externe auditor van de certifi-
cerende instelling van IsO 9001:2008. Deze audit is in
april 2012 uitgevoerd door KIWa. Hier kwamen geen
tekortkomingen uit naar voren.
Tevens zijn vijf interne audits uitgevoerd om de werking
van het kwaliteitsmanagementsysteem te controleren.
afwijkingen en verbeterpunten zijn geregistreerd en
opgevolgd. Het administratieve Handboek voor de
Organisatie, waarin onder andere alle proces- en proce-
durebeschrijvingen zijn opgenomen, is in samenwerking
met de afdelingsmanagers up-to-date gehouden. Door
diverse afdelingen zijn klanttevredenheidonderzoeken
uitgevoerd. De klachten, signalen en complimenten zijn
geregistreerd en beantwoord: zie hiervoor het overzicht
in hoofdstuk 3. In mei 2012 zijn de leveranciersbeoor-
delingen uitgevoerd. Het jaarlijkse Management review,
waarin het kwaliteitsmanagementsysteem door het MT
beoordeeld wordt, is gehouden in juni 2012.
Tevens participeert de stafmedewerker Kwaliteits-
management in de kwaliteitsgroep van vereniging Prisma.
4.4 codeS/certiFicering
Woord en Daad:• onderschrijft de Code of Conduct van het
Internationale rode Kruis, een internationale gedrags-
code voor hulporganisaties;
• volgt in noodhulp en wederopbouw de sphere
standards;
• volgt de Code goed Bestuur voor goede Doelen.
• werkt in fondsenwerving met de gedragscode van de
vFI;
• bezit het CBF-keurmerk
• is ISO-gecertificeerd
• werkt volgens COsO.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen62
intermeZZo t
Auteur: Willemijn ten Brinke
hoe kan de organisatie van de Filippijnse vak
school ASHTEC* efficiënter en effectiever? Wat
is nodig om straks op eigen benen te staan en zelf
inkomsten te genereren? Met deze vragen gesteld
door het bestuur van de vakschool zelf reisde
consultant henk hop (39), werkzaam voor Bunt
Management, oktober 2012 naar de Filippijnen.
Bij terugkomst lag er een waardevol, vernieuwend
adviesrapport op tafel waarmee de vakschool en
Woord en Daad aan de slag kunnen. henk vertelt
over zijn reis, bevindingen en adviezen.
hOOPVoordat Henk over het rapport begint vertelt hij: ‘Hoop’ is het woord dat mijn verblijf op de filippijnse vakschool karakteriseert. Door de gesprekken met studenten daar, ontdekte ik dat de vakschool een heel mooi ankerpunt is voor filippijnse jongeren. Ze biedt hoop en dat stralen
de studenten ook uit. Jongeren worden op asHtec gemoti-veerd en geïnspireerd vanuit het Woord van god om de Heere Jezus te volgen. Zelfs als jongeren afgestudeerd zijn, draagt de school nog ‘geeste-lijke’ zorg voor hen. Ze zoekt contact met een lokale kerke-lijke gemeente en zorgt ervoor dat de jongere daar aansluiting bij de gemeenschap vindt.’
De verhalen die jongeren aan Henk vertelden waren indruk-wekkend. Henk: ‘een van de meisjes die ik sprak was wees.
Dankzij haar broer kan zij een vak leren. Hij betaalt haar schoolgeld. Hij had ook op asHtec gezeten en dat heeft zijn leven veranderd. Hij wilde zijn zus heel graag dezelfde kans bieden op een beter leven.’
COMMERCIEEL DENKENDe technische vakschool staat in en buiten de hoofdstad manilla bekend als een goede school; studenten zijn tevreden over het onderwijs en afgestudeerden zijn gewild bij werkgevers. organisatorisch zou de school nog een slag kunnen maken om uiteindelijk financieel zelfstandig te worden. Henk: ‘Het onderzoek dat ik deed, had verschillende aspecten: financiële, organisatorische en culturele. naast het lezen van diverse rapporten heb ik veel personeelsleden, managers en studenten van de studentenraad geïnterviewd.’
enthousiast presenteert Henk zijn bevindingen: ‘De uitdaging voor asHtec is zelf meer inkomsten genere-ren. commerciële activiteiten zijn de belangrijkste bron van inkomsten voor de toekomst. Het management is zich hiervan bewust. Zeker nu Woord en Daad, die 50 procent van de kosten financiert, binnen zeven jaar gaat uitfaseren. om het commercieel denken te stimuleren en de beheersbaarheid te vergroten, adviseer ik de school om behalve een rapport met kosten en uitgaven, ook een winst- en verliesrekening en een liquiditeitsprognose te maken. als je een goedlopende organisatie hebt, moet je vooruitdenken en realistische doelen stellen. uiteraard is het nodig om bij commercieel denken de gezonde cul-tuur van ‘goed doen’ vast te houden. asHtec zal zelf een manier moeten vinden om met een eigen businessmodel inkomsten te genereren. Ik zou directeur francisco Pascual willen uitdagen samen met zijn team te werken aan een strategie gebaseerd op drie inkomstencatego-rieën: fondsen voor arme studenten, betalende studen-ten en commerciële activiteiten.’
EFFICIëNTE ORgANISATIESTRUCTUUR‘nadat ik het proces van asHtec, de personeelsleden, kosten en verhoudingen in kaart had gebracht, liet ik het aan Francisco Pascual op een flip-over zien,’ vervolgt Henk. ‘Hij zag al snel dat er iets aan de hand was met de verhoudingen. Bij asHtec werken allemaal toegewijde mensen. Voor veel taken in de organisatie zijn ‘specialisten’ aangesteld. Het vernieuwde organogram voor 2013 telde maar liefst vijf bestuurslagen. Ik denk dat dit uiteindelijk
Filippijnse technische vakschool blij met kennisuitwisseling
Hoe Henk Hop en Francisco Pascual zich aan elkaar spiegelen en leren
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 63
contraproductief zal werken. Ik adviseerde daarom het aantal lagen in de organisatie terug te brengen naar drie.’ een heel andere aanbeveling is die van de aanstelling van een character Development manager, direct onder de directeur. Henk: ‘Het unieke van de school is dat de stu-denten niet alleen een vak leren, maar zich ook ontwik-kelen tot mensen met een goede instelling en een hoog niveau van normen en waarden. Ik merkte dat francisco Pascual iemand is met een leerhouding, die zelf ook dienend leiderschap tentoonspreidt. Hij vertelde me dat hij dit jaar nog zal nagaan hoe asHtec de aanbevelingen rond de organisatiestructuur kan implementeren en de organisatie kan stroomlijnen.’
DE MOEITE WAARDterugblikkend en vooruitkijkend laat Henk weten: ‘Deze opdracht vanuit Bunt management voor Woord en Daad is een heel intuïtief proces geweest, zeker in een geheel andere cultuur. Je steekt er flink tijd in, maar dat is het zeker waard. Ik hoop van harte dat de school nog heel veel leerlingen mag opleiden. Het lijkt mij interes-sant om met francisco en zijn team nog eens drie dagen ‘tussen de rijstvelden’ aan strategieontwikkeling te werken. Vanuit Bunt management is er ook de intentie om betrokken te blijven zolang de behoefte daar is en de middelen er zijn.’
*ASHTEC: AMG Skilled Hands Technological College
BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN 5
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 65
5 BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN
5.1 inleiding
De raad van toezicht (rvT) van Woord en Daad heeft een
belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling
van de missie en visie van de organisatie. De bestuurlijke
verantwoordelijkheid ligt bij de raad van bestuur (rvB).
vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding tussen toezicht
en bestuur conform de Code goed Bestuur voor goede
Doelen doorgevoerd.
Statutaire naamstichting Woord en Daad (verkorte statutaire naam,
volledige statutaire naam is stichting reformatorische
Hulpaktie Woord en Daad), is gevestigd te gorinchem.
5.2. beStUUrlijKe verantWoording
Raad van bestuurDe rvB bestaat uit ir. Jan lock (voorzitter rvB) en drs.
Dicky Nieuwenhuis (lid rvB). statutair heeft de raad van
bestuur beleidsmatig de verantwoordelijkheid voor de
organisatie. Het door de rvB vastgestelde beleid legt
hij ter goedkeuring voor aan de raad van toezicht (rvT).
Daarnaast geeft de rvB leiding aan de uitvoerende orga-
nisatie van Woord en Daad en valt het managementteam
onder het voorzitterschap van de rvB. De rvB is in 2012
geëvalueerd door het managementteam en door diverse
stakeholders (partners, klankbordgroep comités, coör-
dinatiegroep Business Platform en vermogensfondsen).
De resultaten van deze evaluaties zijn meegenomen door
de rvT in zijn beoordeling van de rvB (zie de paragraaf:
Beoordeling van de raad van bestuur door de raad van
toezicht). De rvB heeft verschillende nevenfuncties. een
overzicht hiervan vindt u in bijlage 2.
lid raad van toezicht beroep * aandachtsgebied binnen Woord en daad
Ds. Coen Westerink Predikant voorzitter. aandachtsgebied identiteit van de organisatie
Jenny achterstraat-Floor, aa MBa Ondernemer secretaris
Piet Nobel, ra registeraccountant Begroting, budget inclusief fi nanciële en fi scale zaken, personeel en organisatie
Drs. Marja C. van de lagemaat Docente Frans/decaan vwo; onderwijskundige
Onderwijs
Dr. ir. roel a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel
arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform
Dr. Pieter Honkoop MDl-arts; ervaring in tropische geneeskunde
Basisvoorzieningen en humanitaire hulpverlening
Dr. ir. gerben Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies
resultaatmanagement en leren en beleidsbeïnvloeding
Ing. Kees van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical
arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Centres) i.c.m. het Business Platform; Investeringsmogelijk-heden, Businessplannen
t raaD vaN TOeZICHT
Raad van toezichtDe rvT keurt het door de raad van bestuur vastgestelde
beleid goed. Tevens is het zijn verantwoordelijkheid om
het functioneren van de raad van bestuur te beoordelen.
De rvT bestaat uit acht leden (zie voor samenstelling en
rooster van aftreden bijlage 1). Ds. C. (Coen) Westerink
is voorzitter. De rvT wordt samengesteld op basis van
een goede mix van inhoudelijke en bestuurlijke compe-
tenties. De leden van de raad van toezicht hebben zitting
gedurende een periode van vier jaar en kunnen tweemaal
worden herbenoemd. Per 31 december 2012 was de
samenstelling als volgt (zie tabel)
Bij elk aandachtsgebied is vanuit de professie van het lid
van de rvT duidelijk dat hij of zij waarde toevoegt voor het
aandachtsgebied en Woord en Daad. Nevenfuncties van
rvT-leden zijn te vinden in bijlage 2.
De rvT vergaderde in 2012 zeven keer in aanwezigheid
van de rvB, waarvan vijf vergaderingen regulier waren.
Tijdens een deelsessie (rond het functioneren van de rvB)
was de rvB niet aanwezig. Tijdens de vergadering in maart
2012 keurde de rvT de jaarrekening goed. goedkeuring
van het jaarplan vond plaats in oktober 2012. In die
vergadering vond ook de evaluatie van de rvB plaats. De
accountant was aanwezig in de maartvergadering, waarin
jaarverslag en jaarrekening passeerden. In mei werd
samen met de galangroep het onderlinge functioneren
van rvT, rvB en MT onder de loep genomen. In augustus
was er samen met rvB en MT een beleidssessie over
christelijke identiteit die door prof. dr. Henk Jochemsen
werd gefaciliteerd.
Het werkin
vogelvlucHt
Vouw open!
WARAWest Africa regional Alliance
BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*
BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME
SIerrA leone // CTF, EFSL
tSJAAD // BAC*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
CLARA Caribbean and latin America regional Alliance
nICArAgUA // INDEF, PAC
ColoMBIA // CDA
gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,
OIKOCREDIT GUATEMALA*
HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,
CRECH, FONHEP*, DANRE*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
GHARA greater Horn of Africa regional Alliance
etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,
FIRST CONSULT*, SNV*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
17.635 kinderen in het onderwijsprogramma
339 jongeren met een baan
3.686 ondernemers met een lening
€ 4.068.451besteed
25.821kinderen in het onderwijsprogramma
1.034 jongeren met een baan
1.273ondernemers met een lening
€ 6.983.147besteed
10.306 kinderen in het onderwijsprogramma
363 jongeren met een baan
€ 1.555.894besteed
*geen leden van de alliantie
Op de buitenzijde ziet u het
werk in Nederland
€ 5.969.601Bestedingen overige partners
Het werkin
vogelvlucHt
Vouw open!
WARAWest Africa regional Alliance
BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*
BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME
SIerrA leone // CTF, EFSL
tSJAAD // BAC*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
CLARA Caribbean and latin America regional Alliance
nICArAgUA // INDEF, PAC
ColoMBIA // CDA
gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,
OIKOCREDIT GUATEMALA*
HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,
CRECH, FONHEP*, DANRE*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
GHARA greater Horn of Africa regional Alliance
etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,
FIRST CONSULT*, SNV*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
17.635 kinderen in het onderwijsprogramma
339 jongeren met een baan
3.686 ondernemers met een lening
€ 4.068.451besteed
25.821kinderen in het onderwijsprogramma
1.034 jongeren met een baan
1.273ondernemers met een lening
€ 6.983.147besteed
10.306 kinderen in het onderwijsprogramma
363 jongeren met een baan
€ 1.555.894besteed
*geen leden van de alliantie
Op de buitenzijde ziet u het
werk in Nederland
€ 5.969.601Bestedingen overige partners
WARAWest Africa regional Alliance
BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*
BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME
SIerrA leone // CTF, EFSL
tSJAAD // BAC*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
CLARA Caribbean and latin America regional Alliance
nICArAgUA // INDEF, PAC
ColoMBIA // CDA
gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,
OIKOCREDIT GUATEMALA*
HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,
CRECH, FONHEP*, DANRE*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
GHARA greater Horn of Africa regional Alliance
etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,
FIRST CONSULT*, SNV*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
17.635 kinderen in het onderwijsprogramma
339 jongeren met een baan
3.686 ondernemers met een lening
€ 4.068.451besteed
25.821kinderen in het onderwijsprogramma
1.034 jongeren met een baan
1.273ondernemers met een lening
€ 6.983.147besteed
10.306 kinderen in het onderwijsprogramma
363 jongeren met een baan
€ 1.555.894besteed
*geen leden van de alliantie
Op de buitenzijde ziet u het
werk in Nederland
€ 5.969.601Bestedingen overige partners
INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,
AMG INDIA, COUNT
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Basisvoorzieningen
ARAAsia regional Alliance
BAnglADeSH // CSS
SrI lAnKA // INL*
FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN
tHAIlAnD // AMG THAILAND*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
SARASouthern Africa regional Alliance
ZUID-AFrIKA // MFESANE
ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance
oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA
INVESTMENT CORPORATION BV*
proJeCten
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
11.974 kinderen in het onderwijsprogramma
653jongeren met een baan
€2.942.845besteed
4.877 kinderen in het onderwijsprogramma
788 jongeren met een baan
496ondernemers met een lening
€ 3.502.485besteed
3.476kinderen in het onderwijsprogramma
409jongeren met een baan
699ondernemers met een lening
€ 1.014.987besteed
69jongeren met een baan
€ 514.657besteed
WARAWest Africa regional Alliance
BenIn // DEDRAS, EMINENCE CONSULTING*
BUrKInA FASo // AEAD, CREDO, ACFIME
SIerrA leone // CTF, EFSL
tSJAAD // BAC*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
CLARA Caribbean and latin America regional Alliance
nICArAgUA // INDEF, PAC
ColoMBIA // CDA
gUAteMAlA // AMG GUATEMALA, AGUDESA*,
OIKOCREDIT GUATEMALA*
HAÏtI // PAROLE ET ACTION, AMG HAITI,
CRECH, FONHEP*, DANRE*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
GHARA greater Horn of Africa regional Alliance
etHIopIË // HOPE, MKC-RDA, EKHC,
FIRST CONSULT*, SNV*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
17.635 kinderen in het onderwijsprogramma
339 jongeren met een baan
3.686 ondernemers met een lening
€ 4.068.451besteed
25.821kinderen in het onderwijsprogramma
1.034 jongeren met een baan
1.273ondernemers met een lening
€ 6.983.147besteed
10.306 kinderen in het onderwijsprogramma
363 jongeren met een baan
€ 1.555.894besteed
*geen leden van de alliantie
Op de buitenzijde ziet u het
werk in Nederland
€ 5.969.601Bestedingen overige partners
INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,
AMG INDIA, COUNT
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Basisvoorzieningen
ARAAsia regional Alliance
BAnglADeSH // CSS
SrI lAnKA // INL*
FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN
tHAIlAnD // AMG THAILAND*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
SARASouthern Africa regional Alliance
ZUID-AFrIKA // MFESANE
ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance
oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA
INVESTMENT CORPORATION BV*
proJeCten
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
11.974 kinderen in het onderwijsprogramma
653jongeren met een baan
€2.942.845besteed
4.877 kinderen in het onderwijsprogramma
788 jongeren met een baan
496ondernemers met een lening
€ 3.502.485besteed
3.476kinderen in het onderwijsprogramma
409jongeren met een baan
699ondernemers met een lening
€ 1.014.987besteed
69jongeren met een baan
€ 514.657besteed
INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,
AMG INDIA, COUNT
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Basisvoorzieningen
ARAAsia regional Alliance
BAnglADeSH // CSS
SrI lAnKA // INL*
FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN
tHAIlAnD // AMG THAILAND*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
SARASouthern Africa regional Alliance
ZUID-AFrIKA // MFESANE
ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance
oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA
INVESTMENT CORPORATION BV*
proJeCten
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
11.974 kinderen in het onderwijsprogramma
653jongeren met een baan
€2.942.845besteed
4.877 kinderen in het onderwijsprogramma
788 jongeren met een baan
496ondernemers met een lening
€ 3.502.485besteed
3.476kinderen in het onderwijsprogramma
409jongeren met een baan
699ondernemers met een lening
€ 1.014.987besteed
69jongeren met een baan
€ 514.657besteed
Doelgroep AAntAl
Particuliere gevers 52.000
Jongeren 15.355
Business Platformleden 83
RegioOndernemers 11 groepen (391 leden)
Bedrijven 3.215
Vermogensfondsen 27
Lokale vrijwilligers 721
Vrijwilligers (comitéactiviteiten) 5.948
Vrijwilligers op kantoor 11
Comité Jongerencomité Lezer Grenzeloos (x100) Lid Business Platform RegioOndernemers Vermogensfonds
INDIA WORD AND DEED INDIA, IREF,
AMG INDIA, COUNT
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Basisvoorzieningen
ARAAsia regional Alliance
BAnglADeSH // CSS
SrI lAnKA // INL*
FIlIppIJnen // CCT, AMG FILIPPIJNEN
tHAIlAnD // AMG THAILAND*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
SARASouthern Africa regional Alliance
ZUID-AFrIKA // MFESANE
ZAMBIA // EFZ, GCPDO*, ZAMBIA WORKS*
proJeCten
Onderwijs
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
KUSRAKenya oeganda Sudan regional Alliance
oegAnDA // KIDEP, ADP, UGANDA
INVESTMENT CORPORATION BV*
proJeCten
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Bedrijfsontwikkeling
Basisvoorzieningen
11.974 kinderen in het onderwijsprogramma
653jongeren met een baan
€2.942.845besteed
4.877 kinderen in het onderwijsprogramma
788 jongeren met een baan
496ondernemers met een lening
€ 3.502.485besteed
3.476kinderen in het onderwijsprogramma
409jongeren met een baan
699ondernemers met een lening
€ 1.014.987besteed
69jongeren met een baan
€ 514.657besteed
Doelgroep AAntAl
Particuliere gevers 52.000
Jongeren 15.355
Business Platformleden 83
RegioOndernemers 11 groepen (391 leden)
Bedrijven 3.215
Vermogensfondsen 27
Lokale vrijwilligers 721
Vrijwilligers (comitéactiviteiten) 5.948
Vrijwilligers op kantoor 11
Comité Jongerencomité Lezer Grenzeloos (x100) Lid Business Platform RegioOndernemers Vermogensfonds
BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN5
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen72
voorzitter rvb lid rvb
schaal 16, trede 10 14, trede 6
Percentage dienstverband 92 89
Weging volgens vFI-systematiek (de zogenaamde BsD, Basis score voor Directiefuncties)*
422 388
Maximumsalarissen bij deze functiezwaarte voor 2012 bij fulltime dienstverband. € 109.550 € 98.257
De voor de toetsing aan vFI-maxima relevante werkelijke jaarsalarissen € 94.960 (VFI-norm bij 92%: € 103.464)
€ 66.011 (VFI-norm bij 89%: € 87.340)
t raaD vaN BesTUUr
*485 punten, waarbij voor de voorzitter van de RvB een percentage geldt van 87 en voor het lid van de RvB een percentage van 80.
Jaarlijkse evaluatie raad van toezichtDe reguliere evaluatie van de voorzitter, die in december
moest plaatsvinden, is om agendatechnische redenen
uitgesteld tot voorjaar 2013.
Het functioneren van de volledige rvT is in 2012 extern
geëvalueerd door de galangroep. Deze evaluatie was geba-
seerd op de training die de galangroep heeft verzorgd in
2011. De evaluatie leverde voor alle betrokken partijen een
positief resultaat op. rollen en verantwoordelijkheden zijn
in de praktijk nu helder. Naar aanleiding daarvan heeft de
rvT een informatieprotocol ontwikkeld, waardoor duidelijk
is hoe en op welke wijze de rvB de rvT informeert.
Financiële auditcommissieDe fi nanciële auditcommissie (voor samenstelling zie
bijlage 1) adviseert de RvT inzake fi nanciële voorstel-
len van de RvB en geeft haar opinie over de fi nanciële
handelwijze van de rvB en de verslaglegging hierover. De
auditcommissie vergaderde in 2012 drie keer; eenmaal
over jaarrekening 2012, een keer over de begroting 2012.
De derde vergadering betrof een advies ten aanzien van
een budgetoverschrijding in het ICT-traject.
Accountant en benoeming accountantOm haar toezichthoudende taak goed uit te kunnen
oefenen laat de rvT de rvB en de onder de rvB functio-
nerende organisatie extern en onafhankelijk controleren
op zowel het fi nanciële doen en laten als de procesmatige
gang van zaken. Daartoe benoemt zij een accountant.
In 2012 was roza bv uit veenendaal de accountant van
Woord en Daad (benoeming in 2010). De accountant
neemt zowel deel aan de vergaderingen van de auditcom-
missie als aan de vergadering van de rvT waarin de jaar-
rekening passeert.
Beoordeling van de raad van bestuur door de raad van toezichtIn de oktobervergadering beoordeelde de rvT op
basis van resultatenrapportage (via het maandelijkse
koersrapport en jaarverslag), extern vFI (vereniging
Fondsenwervende Instellingen) benchmarkonderzoek en
rapportage van de belanghebbenden, het functioneren
van de rvB. De beoordeling was positief. De aandachts-
punten van 2011 (de implementatie van de vernieuwde
structuur, het managen van het parallelle proces van
ICT-implementatie en het managen van werkdruk) waren
voor 2012 geen aandachtspunten meer. Het element van
cultuur in de organisatie (op basis van het medewerkers-
tevredenheidsonderzoek) vormde wel een punt van
aandacht.
5.3 beloning en SalariS van de raad van beStUUr
De rvT heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de
directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigings-
componenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek
geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbe-
leid en de vaststelling van de beloning blijft Woord en
Daad ruim binnen de adviesregeling Beloning goede
Doelen van de vFI en de Code Wijffels. De actuele
salariëring van de rvB van Woord en Daad is net als die
van andere personeelsleden gebaseerd op BBra. Ook de
functies binnen de rvB worden via FUWasYs beoor-
deeld. Het dienstverband van de voorzitter van de raad
van bestuur werd per 1 mei 2012 teruggebracht van 36
naar 33 uur per week.
BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 73
5.4 beStUUrlijK FUnctioneren
Organisatie en Code Wijffels De organisatie staat onder leiding van de rvB. De ver-
houding tussen de rvT en de rvB is geregeld conform de
Code Wijffels en vastgelegd in de statuten.
De werkorganisatie is opgesplitst in vijf afdelingen. De
opbouw per 31/12/2012 was als volgt:
t WerKOrgaNIsaTIe
afdeling onder leiding van
Finance, Projectadministratie en Control Drs. arnold van Willigen
Communicatie en Fondsen rina Molenaar
Partners en Programma’s edwin visser
agribusiness en enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop
resultaatmanagement en leren Dr. Wim Blok
De managers van de afdelingen vormen met elkaar het
managementteam. Dit team wordt voorgezeten door de
voorzitter van de rvB en bij diens afwezigheid door het
lid van de rvB. Het managementteam adviseert de rvB
over besluitvorming. afwijking van het advies wordt via
de notulen van het managementteam vastgelegd. De rvT
neemt kennis van deze notulen.
In de uitvoering heeft de rvB verantwoordelijkheden en
bevoegdheden gedelegeerd aan de afdelingsmanagers.
De procedures hiervoor zijn vastgelegd in het organisa-
tiehandboek. via interne controle wordt naleving van de
procedures door de afdeling Finance, Projectadministratie
en Control gerapporteerd aan de rvB.
Woord en Daad kent een zevental staffuncties. Zie het
organogram in bijlage 4.
OnkostenvergoedingenDe rvB vervult een bezoldigde functie.
De leden van de rvT krijgen alleen een kostenvergoeding.
In de praktijk betreft dat een vergoeding voor de verreden
kilometers en vergoeding voor porti en telefoonkosten. De
vergoeding bedraagt per gereden kilometer € 0,28.
NevenfunctiesDe nevenfuncties van de leden van de rvB en rvT worden
genoemd in bijlage 2. vóór het geven van goedkeuring
voor het aangaan van nieuwe nevenfuncties door rvT-
leden worden deze getoetst aan de statuten van Woord
en Daad. er zal geen goedkeuring plaatsvinden als er risico
bestaat op belangenverstrengeling of afhankelijkheid.
Evalueren en lerenevalueren en leren is structureel verankerd binnen de
beleidscyclus van Woord en Daad. Meer informatie hier-
over in hoofdstuk 2.
JaarverslagHet jaarverslag geeft een goed beeld van het werk van
Woord en Daad. Het gaat in op zowel het werk in afrika,
azië en Midden- en Zuid-amerika als op het werk in
Nederland en europa. Woord en Daad beschikte in 2012
over voldoende middelen om haar werk voor het grootste
deel volgens de voorgenomen plannen en langs de strate-
gische lijnen uit te voeren.
aan de inkomstenkant was er sprake van een lichte groei
bij particulieren. aan de bedrijvenkant vielen de inkomsten
tegen. De aan deze bron van inkomsten gerelateerde
uitgaven werden beperkt. De inkomsten uit noodhulp
waren laag, ook vergeleken met het langjarig gemid-
delde. Dat had te maken met het feit dat er gelukkig geen
noodzaak was voor een noodhulpactie in een van onze
werkgebieden.
JaarrekeningVoor gedetailleerde financiële gegevens wordt u verwezen
naar de jaarrekening met toelichting.
In het operationeel jaarplan voor 2012 is een begroting
onderbouwd van € 34.140.749. een deel daarvan
(€ 3.445.000) zat in de categorie ‘niet goed te voorspel-
len inkomsten’. Met name in het laatste kwartaal van
2012 bleven de inkomsten uit bedrijven sterk achter.
De inkomsten van particulieren vielen hoger uit dan
begroot.
Door de koppeling van uitgaven aan inkomsten was er
sprake van een goed evenwicht tussen baten en lasten. De
vaste programmakosten, de kosten beheer en administra-
tie en de kosten eigen fondsenwerving bleven binnen de
vastgestelde normen.
BesTUreN eN TOeZICHT HOUDeN5
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen74
gRAFIEK INKOMSTEN 1973 T/M 2012
gerealiseerd en begroot
40
35
30
25
20
15
10
5
0
19
75
19
80
19
85
19
90
19
95
20
00
20
05
20
10
20
12
65,54fte
29,80miljoen
21,02
19,9
Totale inkomsten
Reguliere inkomsten
x m
iljo
en
8 fte
10 fte
20 fte
subsidie
noodhulp
Vermeerderd met subsidies overheden
Vermeerderd metextra inkomsten derden
7,66%Kosten8,4%
9,4% 9,4%
7,8% 7,9% 7,7%
11,01%
9,18%
10,1%
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 75
Begroting 2013, meerjarenbegroting en beleidsvoornemensNa de jaarrekening is de begroting over het jaar 2013 en
de meerjarenbegroting opgenomen. De beleidsvoorne-
mens zijn vastgelegd in hoofdstuk 6 van dit jaarverslag.
Overige beleidsuitgangspunten, van belang voor bestuur-
lijke verantwoordelijkheid en functioneren
VermogenHet vermogen van de stichting is opgesplitst conform de
regels van het CBF in reserves.
ReservesWoord en Daad streeft naar een evenwicht tussen
inkomsten en uitgaven. De opbouw van het operationeel
jaarplan is daarop afgestemd: tegenover bestedingen
dienen via fondsenwerving inkomsten te staan. De koppe-
ling tussen specifi eke inkomsten en specifi eke uitgaven is
zo beter geborgd.
FondsenDe bestemmingsfondsen zet Woord en Daad over-
eenkomstig de bestemming in bij de uitvoering van de
projecten. Indien er bij projecten in aanvang nog te weinig
fondsen binnen zijn, wordt per balansdatum het tekort
aangevuld vanuit het algemeen fonds. Indien alsnog via
fondsenwerving dekking voor het project gevonden wordt,
wordt dit bedrag teruggeboekt naar het algemeen fonds.
Tot de bestemmingsfondsen behoren ook de
sponsorfondsen.
BeleggingsbeleidDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen
betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten
tijd vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze
worden risicoloos belegd (zie verder paragraaf 4.2,
risicomanagement).
Procesbeheersing en risicobeheersingstichting Woord en Daad streeft transparantie na bij de
uitvoering van de werkzaamheden. De toekenning van de
fondsen, besteding van fondsen, bewaking van project- en
programma-uitvoering en -rapportage vonden in 2012
plaats volgens de kaders, procedures en processen, zoals
vastgesteld door de stichting. Zie voor een beknopte
beschrijving van deze kaders, procedures en processen
bijlage 5. Door de rvT wordt vanuit die gegevens toezicht
gehouden. In dezelfde bijlage is de werkwijze rond risico-
beheersing opgenomen.
In een afzonderlijke verklaring geeft de accountant een
oordeel over de beheersing van deze processen. Het doel
van deze beschrijving is het afl eggen van verantwoording
over de wijze waarop Woord en Daad de haar toever-
trouwde middelen beheert en besteedt. Daarnaast borgt
Woord en Daad haar processen via het IsO 9001–2000.
Dit certifi caat verkreeg Woord en Daad in 2002. Het
certifi caat is in 2011 verlengd en geldt tot 2014.
De normpercentages voor overheadsinds 2011 werkt Woord en Daad met kostennormen
voor beheer en administratie en een eigen norm voor
kosten eigen fondsenwerving. De norm beheer en admi-
nistratie is 3,1%, die voor kosten eigen fondsenwerving
6%. In 2012 werd respectievelijk 3,2 % kosten beheer
en administratie gerealiseerd en 5,89 % kosten eigen
fondsenwerving.
De normpercentages voor vaste programmaonderdelen binnen de doelstellingDaarnaast stuurt Woord en Daad op verdeling tussen
programma’s en vaste programma-uitgaven zoals uitgaven
voor inhoudelijke ondersteuning (partnerrol), uitgaven
voor monitoring en evaluatie (PMel) en uitgaven voor het
programma bewustwording. voor 2012 waren voor deze
programma-uitgaven/uitgaven aan de doelstelling, de nor-
men verbonden zoals verwoord in bijlage 5 ten opzichte
van de inkomsten.
In 2012 werd een doelbestedingsratio ten opzichte van de
inkomsten behaald van 99,74%. Dat is met de kosten voor
beheer en administratie en de kosten eigen fondsenwer-
ving meer dan 100 procent. Dat komt doordat fondsen die
in 2010 en 2011 geworven zijn in 2012 zijn besteed (met
name Haïti en Oost-afrika).
teUS van dieren, ondernemer en lid business platformapril 2012
‘We wilden graag wat voor onze naaste
betekenen en vonden in Woord en Daad
een betrouwbare partner. Tip: zoek samen
met de partnerorganisatie naar een focus
in de regio waar je actief wilt zijn en durf te
stoppen als de samenwerking niet loopt.’
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen76
Woord en Daad heeft een systeem van interne controle
en beheersing waarvan de hoofdlijnen hiervoor zijn
aangegeven. Hierbij is waar mogelijk aansluiting gezocht
bij de kwaliteitsnormen uit het rapport ‘Internal Control
Integrated Framework’ van het Committee of sponsoring
Organizations (COsO). Binnen de beperkingen van dit
systeem garandeert het een beheersing van de proces-
sen Fondsenwerving en – besteding en een betrouwbare
verslaggeving in de jaarrekening. Door de aanwezige con-
trolepunten worden de risico’s tot een minimum beperkt.
Ondergetekende verklaart dat genoemde systemen per
31 december 2012 functioneerden en er gedurende het
boekjaar 2012 volgens de processen is gewerkt die in
bijlage 5 van dit jaarverslag staan vermeld. als houder van
het CBF-Keur worden de volgende principes door Woord
en Daad onderschreven:
Scheiding toezicht houden, besturen en uitvoerenBinnen Woord en Daad is de functie ‘toezicht houden’
(vaststellen en goedkeuren van plannen, en het kritisch
volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk
gescheiden van het ‘besturen’ dan wel de ‘uitvoering’.
vanaf 1 januari 2008 is er een nieuwe bestuursstructuur
doorgevoerd waarbij de organisatie bestuurd wordt door
de raad van bestuur en er toezicht wordt gehouden door de
raad van toezicht. als voorzitter van de raad van bestuur is
sinds 1 januari 2008 de heer Ir. J. lock aangesteld. vanaf 1
januari 2010 is tevens toegetreden tot de raad van bestuur
mevrouw drs. D.J. Nieuwenhuis. Direct onder de raad van
bestuur fungeert een managementteam bestaande uit de
5 managers van de afdelingen. De raad van bestuur neemt
besluiten, voor de uitvoering van de plannen en de verant-
woording hierover is het managementteam verantwoor-
delijk. De raad van toezicht houdt toezicht door het door
de raad van bestuur vastgestelde beleidsplan, jaarplan en
jaarverslag te beoordelen en goed te keuren. De auditcom-
missie adviseert de raad van toezicht over het fi nanciële
beheer en beleid van Woord en Daad en bewaakt de door
het bestuur ingevoerde controlemaatregelen en procedu-
res op het gebied van fi nanciële verslaggeving. In hoofdstuk
5 van dit jaarverslag staat de wijze van besturen en de wijze
van toezicht houden beschreven.
Effectief en effi ciënt besteden van middelenWoord en Daad werkt continu aan een optimale besteding
van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt
aan het realiseren van de doelstelling. In het jaarverslag
wordt uitvoerig verslag gedaan van de werkwijze en de
behaalde resultaten. Door middel van een maandelijks
koersrapport wordt gecontroleerd of de gestelde doelen
gehaald worden en zo nodig maatregelen genomen
moeten worden. een belangrijke graadmeter over de
effi ciënte inzet van middelen is de hoogte van de over-
head. Hieronder wordt verstaan de kosten van beheer en
administratie en de kosten van fondsenwerving. Woord
en Daad heeft zichzelf een norm opgelegd voor overhead
van gemiddeld maximaal 7,5%. voor 2012 is het percen-
tage 7,66%. voor de kosten van de eigen fondsenwerving
ten opzichte van de baten eigen fondsenwerving is er de
zogenaamde CBF- norm van maximaal 25%. Bij Woord
en Daad is dit percentage in 2012 5,89%.voor de overige
normen en ratio’s wordt verwezen naar het overzicht in de
jaarrekening.
Optimale relatie met belanghebbendenWoord en Daad streeft naar optimale relaties met belang-
hebbenden, met gerichte aandacht voor de informatiever-
schaffi ng en de inname en verwerking van wensen, vragen
en klachten. De belanghebbenden van Woord en Daad
zijn zowel de vrijwilligers, de donateurs (zie hoofdstuk 3)
als de partners (zie met name hoofdstuk 2) in het Zuiden.
We streven een open en eerlijke communicatie na met
zoveel mogelijk transparantie. We vragen regelmatig de
mening van deze groepen door het houden van enquêtes,
klanttevredenheidsonderzoeken en partnerconferenties.
Ook geven we inspraak op het te voeren beleid. Daarnaast
hebben we een procedure voor complimenten, signalen
en klachten, waarbij een klacht zo zorgvuldig mogelijk en
tijdig wordt behandeld.
In deze verklaring wordt door ondertekende verantwoor-
ding afgelegd van de wijze waarop bovenstaande principes
worden toegepast.
gorinchem, 15 maart 2013
Jan lock
voorzitter raad van bestuur
stichting Woord en Daad
veraNTWOOrDINgsverKlarINg raaD vaN BesTUUr
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 77
Conform de Code goed Bestuur voor goede Doelen maakt Woord en Daad een helder onder-
scheid tussen besturen en toezicht houden.
• Besturen: richting geven, zorgen voor het verwerven van de nodige middelen, het besteden
en beheren daarvan en voor het adequaat functioneren van de organisatie.
• Toezicht houden daarop, zowel vooraf als achteraf.
De rollen van bestuurder en van toezichthouder waren in de verslagperiode voor beiden een
leerproces. Om goed op elkaar in te kunnen spelen hebben de raad van bestuur en de raad van
toezicht zich door externe deskundigen laten begeleiden. Over en weer zijn verwachtingen uitge-
sproken. De aangereikte aanbevelingen zijn inmiddels geïmplementeerd. Zo zijn de profi elschet-
sen aangepast en aandachtsgebieden geformuleerd. Naast identiteit en vakgebieden als onderwijs
en fi nanciën wordt onder meer aandacht gegeven aan intrinsieke kennis van de achterban en aan
die de kennis kunnen plaatsen in de brede maatschappelijke context.
In goed overleg tussen de rvB en rvT is een zogenaamd informatieprotocol opgesteld; een
dynamisch document dat richting geeft aan de informatiebehoefte van de rvT. Dit document
geeft richting aan de mate van gedetailleerdheid, frequentie en in welke vorm de informatie
wordt verstrekt.
Ook heeft een aantal afdelingen een presentatie verzorgd voor de rvT. De naar aanleiding van
de presentatie ontstane discussie maakt het voor de rvT ook helder hoe de organisatie zelf haar
processen beheerst en aanstuurt.
Toezicht houden is alleen mogelijk als de organisatie ‘in control’ is. De rvT heeft vastgesteld dat
de organisatie beschikt over een Handboek Organisatie, waarin alle processen en risico’s zijn
vastgelegd. De voortgang van het operationeel jaarplan, afgeleid van het voor een periode van
drie jaar vastgestelde beleidsplan, wordt gevolgd door een periodiek intern opgesteld zoge-
naamd koersrapport. De rvB voegt aan dit rapport zijn visie toe en deze zaken worden met de
rvT besproken. Daarnaast worden binnen Woord en Daad interne audits uitgevoerd. Met dit
alles is de rvT in staat om haar toezichthoudende rol te vervullen. De leden van de rvT bezoe-
ken jaarlijks diverse programma’s in het Zuiden en kunnen daar zelf, aangevuld met informatie
uit de gesprekken met de partnerorganisaties, vaststellen hoe de programma’s worden gevolgd
en de gemaakte afspraken worden nagekomen.
elke vergadering evalueren rvB en rvT de loop van de vergadering. Op deze wijze ontstaat
wederzijds vertrouwen en raken er geen zaken onder ‘tafel’ of blijven onbesproken.
Periodiek worden door middel van een peer review ook de individuele leden van rvT door
elkaar beoordeeld. recent is door de Nederlandse Beroepsorganisatie van accountants een
Publieke Managementletter voor de goededoelensector (PMl) uitgebracht. De in deze PMl
naar voren gebrachte aanbevelingen met betrekking tot het toezicht houden bevatten voor ons
geen bijzonderheden. De rvT werkt in de praktijk overeenkomstig de aanbevelingen in de PMl.
Ds. C. Westerink
voorzitter raad van toezicht
veraNTWOOrDINgsverKlarINg raaD vaN TOeZICHT
vOOrUITBlIK 6
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 79
6 vOOrUITBlIK
6.1 de dynamieK in onZe WerKomgeving
In 2011 begon Woord en Daad en haar internationale
partnernetwerk aan een nieuwe vorm van samenwerking.
armoedebestrijding vraagt om effectieve verbindingen,
tussen lokaal en internationaal, tussen maatschappelijke
organisaties, overheid en bedrijfsleven.
Het jaar 2012 liet op een aantal terreinen doorgaande
verschuivingen zien. Nieuwe actoren in internationale
samenwerking laten zich nadrukkelijker zien en horen. De
economische crisis dwingt nieuwe benaderingen af. er zijn
geen eenduidige antwoorden. Juist in nieuwe vormen van
samenwerking moeten antwoorden gevonden worden.
verschuivingen in de politiek laten iets zien van grote
veranderingen in het denken over ontwikkelingssamen-
werking. Draagvlak om een deel van het overheidsbudget
in te zetten voor armoedebestrijding, brokkelt af. Bij de
toegevoegde waarde van maatschappelijke organisaties
worden vraagtekens gezet. De blikrichting gaat meer en
meer naar het bedrijfsleven. Daar moeten de stimulansen
voor economische groei vandaan komen. Oude patronen
van afhankelijkheid van externe hulp moeten doorbro-
ken worden. Tegelijk blijken macht en uitbuiting een
hardnekkig kwaad en uit het egoïsme van mensen zich in
steeds nieuwe vormen. Daartegenover zetten wereldwijd
burgers zich steeds opnieuw in tegen onrechtvaardige
structuren. Nieuwe media blijken daarin een katalyse-
rende werking te hebben. In oude instituties is niet veel
vertrouwen meer. Dat is voor een christelijke organisatie
als Woord en Daad anno 2013 het speelveld. Deels
herkenbaar als het gaat om macht en onmacht, zonde en
egoïsme. Deels nieuw als het gaat om snel veranderende
verhoudingen en mogelijkheden.
Hoe zal ontwikkelingssamenwerking er na 2015 uitzien?
Internationale conferenties houden de z.g. Millennium
Development goals kritisch tegen het licht. Moeten
er nieuwe doelstellingen geformuleerd worden over
verbeterde toegang tot onderwijs, goede moeder- en
kindzorg en veilig drinkwater? Of moet het breder of
anders? Moet het niet meer gaan om de capaciteiten van
mensen en staten en het versterken daarvan? Om de
kwaliteit en duurzaamheid van interventies in plaats van
louter aantallen? Zijn klimaatbeheersing en voedselzeker-
heid eigenlijk niet de centrale nieuwe thema’s? Maar is
dat allemaal wel in eenvoudige doelen te vatten? en kun je
daar internationaal wel de handen voor op elkaar krijgen?
Zijn de nieuwe economische grootmachten China, India
en Brazilië wel genegen om in deze lijn van denken mee te
gaan? Die laten overigens zien dat ze eerder kiezen voor
andere vormen van benadering. Die overigens niet bij
voorbaat minder effectief hoeven te zijn.
Bovengenoemde vragen, die tegelijkertijd ontwikkelingen
zijn, beïnvloeden de rollen en de richting van het werk van
Woord en Daad. In 2013 start Woord en Daad een traject
van refl ectie op dergelijke trends en gaat het gesprek
hierover aan met vertegenwoordigers uit de achterban en
met internationale partners. Waar hebben de verande-
ringen die in 2009 gestart zijn W&D gebracht, en welke
nieuwe richtingen moet het op? Woord en Daad weet zich
daarbij al 40 jaar geleid vanuit haar christelijke waarden,
die juist door beweging en confrontatie hun stevigheid
laten zien.
In de volgende paragrafen laat Woord en Daad per onder-
deel zien hoe daaraan vorm wordt gegeven.
6.2 toeKomSt: WerK in Het ZUiden
Nu binnen de regionale allianties de samenwerking ver-
sterkt is, zal de komende jaren de blikrichting vooral naar
buiten zijn. Nieuwe relaties zullen worden aangegaan met
andere belangrijke actoren.
In 2012 zijn de allianties verder verstevigd en zijn interne
afspraken vastgelegd op papier. Om een rol van betekenis
te kunnen spelen, moeten kennis en ervaring op effectieve
wijze binnen de allianties beschikbaar zijn. Door kwaliteit
en innovatie kunnen allianties aantrekkelijk zijn voor inter-
nationale donoren en een trekkersrol vervullen binnen
netwerken; voor kennisuitwisseling en effectieve beleids-
beïnvloeding. Daar past ook de ontwikkeling van regionaal
beleid bij, dat bij de allianties op de agenda staat.
De eigen capaciteit van zowel de partners als de allianties
en de alliantieteams zal opnieuw tegen het licht worden
gehouden. Uitwisselingsbezoeken vinden plaats om van
elkaar te leren en om elkaar scherp te houden. Juist de
ontwikkeling van het zelfkritisch vermogen van de allian-
ties is van belang om te blijven leren en nieuwe relaties
aan te kunnen gaan met andere internationale orga-
nisaties/donoren. Het versterken van de fondsenwer-
vende capaciteit van de Zuidelijke allianties zal in 2013
versterkt worden door het aantrekken van institutionele
fondsenwervers.
6
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen80
vOOrUITBlIK
In ethiopië is het partnernetwerk van Woord en Daad en
red een Kind in een pilottraject in elkaar geschoven en
werken medewerkers uit de beide Nederlandse organi-
saties samen in één regionaal interdisciplinair team. Dit is
een belangrijke stap die bij succes ook in andere gebieden
zal worden uitgevoerd. Op deze wijze kan effectiever
gebruikgemaakt worden van elkaars expertise en wordt
integratie bevorderd. De werkwijze zal in 2013 geëva-
lueerd worden. Op basis van de uitkomsten zal bekeken
worden of de samenwerking blijvend in deze vorm kan en
zo ja hoe de werkwijze dan in de andere twee samenwer-
kingsallianties, KUsra en sara, geïmplementeerd kan
worden.
Het onderwijsprogramma vormt ook in de komende
jaren de grootste pilaar in het werk van Woord en Daad.
Duizenden kinderen en jongeren zullen op verschillende
wijzen steun krijgen in hun scholing. De focus van het
programma verschilt per regio. Zo zal er in de ene regio
vooral aandacht uitgaan naar kindveiligheid, in een andere
naar onderwijs voor volwassenen en/of christelijk onder-
wijs of de verbinding met vakonderwijs en betrokkenheid
van ouders en gemeenschappen bij het onderwijs. grote
aandacht gaat, richting 2020, vooral de optimale onder-
wijsinfrastructuur met name op het platteland van afrika
vragen. Woord en Daad is bezig daar vergaande plannen
voor te ontwikkelen.
Het programma voor vakonderwijs en arbeidsbemid-
deling is gebaseerd op het enorme belang van de link
tussen vakonderwijs en de markt. De uitkomsten van
de in 2012 gehouden conferentie over vaktraining en
landbouw(keten)ontwikkeling zal worden gebruikt om
het programma waar nodig bij te stellen. In 2013 zal
een wereldwijde conferentie worden georganiseerd
waarin uitwisseling van ervaringen centraal zal staan.
Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscho-
len in het Zuiden zal worden voortgezet en verdiept.
De visie en strategie van het programma voor
Basisvoorzieningen is in 2012 tegen het licht gehouden.
De resultaten zullen in 2013 leiden tot een versmalde
focus, met name gericht op water, sanitatie en hygiëne,
en voedselzekerheid. Noodhulp blijft deel van het werk
van Woord en Daad, maar zal alleen worden verleend
bij buitengewone rampen en vooral in bestaande
projectgebieden.
In 2012 is de fi nanciële dienstverlening en zijn de
investeringen van het programma bedrijfsontwikkeling
overgenomen door Incluvest bv. Het programma richt
zich op de ontwikkeling van op maat gesneden investerin-
gen en zo nodig andere fi nanciële producten en bevor-
dering van samenwerking in waardeketens. Met daarbij
een sterke gerichtheid op duurzaamheid vanuit het z.g.
People-Planet-Profi t perspectief. Dit houdt in dat er
samengewerkt wordt met sterke ondernemers met een
perspectief op winst en er tegelijkertijd aandacht is voor
arbeidsomstandigheden en risico’s voor het milieu.
Bij Woord en Daad en de Zuidelijke allianties groeit het
besef dat achter armoede in veel gevallen machtsverschil-
len schuilgaan, waarbij armen aan het kortste eind trek-
ken. Daarom zal Woord en Daad samen met de allianties
nog steviger inzetten op beleidsbeïnvloeding richting
overheden. Onder andere door het zoeken van samen-
werking met gespecialiseerde organisaties.
In 2013 zullen belangrijke (outcome) resultaatstudies
worden uitgevoerd en gestart worden met een aantal
grote programma-evaluaties. Die moeten laten zien of
W&D met haar programma’s op de juiste weg zit en of
er in de toekomst wijzigingen nodig zijn. Ook zullen er
lessen getrokken worden uit het gebruik van methoden
voor organisatieanalyses. Medewerkers zullen een
verdiepende PMel-cursus geven aan geïnteresseerde
medewerkers van partners. Woord en Daad zal actief
participeren in de onderzoeksgroep rondom het lectoraat
voor christelijk onderwijs van Driestar educatief. Het
actieonderzoek over hoe nieuwe technologie kan worden
ingezet voor betere kwaliteit van onderwijs in platte-
landsgebieden, zal worden voortgezet.
6.3 toeKomSt: WerK in Het noorden
Bij alle politieke en maatschappelijke veranderingen gaat
Woord en Daad het gesprek met de achterban niet uit
de weg. Dat hoort bij het elkaar serieus nemen. steun
aan Woord en Daad staat door de economische recessie
weliswaar onder druk, maar levert ook, door de enorme
betrokkenheid van de achterban, stimulansen op om door
te gaan en nieuwe wegen te verkennen.
De verbinding tussen beleidsbeïnvloeding in Nederland
en europa met bewustwording van burgers en inzet van
jongeren voor een eerlijker wereld zal de komende jaren
sterker worden. Het gaat om belangrijke thema’s: vak-
onderwijs dat een baan oplevert, waardeketens die van
de grond komen, gezin en familie als hoekstenen van de
samenleving. Young ambassadors gaan door om jongeren
meer te betrekken bij het werk van Woord en Daad.
Dat zal ook gebeuren in de samenwerking met World
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 81
servants en het Calvijn College. steun aan de lobby voor
de ontwikkeling van landbouw Haïti zal worden voortge-
zet. Ook op andere onderwerpen zet W&D de samen-
werking met eU-COrD, Prisma, Partos en met ZOa rond
Wees eerlijk voort.
In 2011 en 2012 is de donorrol bij Woord en Daad goed
op de kaart gezet. Specifi eke aandacht krijgen de vol-
gende zaken: het verantwoordingshandboek zal worden
herzien, partners zullen tijdig geïnformeerd worden over
beschikbare alliantiebudgets. En specifi eke aandachts-
punten met betrekking tot organisatorische capaciteit
en kwaliteit van programma’s zullen benoemd worden.
Kwaliteit van rapportages vanuit het partnernetwerk
richting donoren zijn het afgelopen jaar al verbeterd,
maar gezien de eisen zullen in de komende jaren de rap-
portages verder verbeterd moeten worden.
verschillende units Fondsenwerving continueren een
brede waaier van activiteiten. In die activiteiten gaat het
erom dat Woord en Daad als een christelijke, professio-
nele en toegewijde organisatie wordt gepresenteerd, die
mensen verbindt in Noorden en Zuiden. Met behulp van
het nieuwe ICT-systeem zal het niveau van dienstverle-
ning verder verbeterd worden. 2013 staat in het bijzon-
der in het teken van 40 jaar Woord en Daad. elke unit
zal een aantal activiteiten organiseren om dit jubileum te
vieren. In de tweede helft van 2013 zal er een bijzondere
achterbanbijeenkomst zijn met meerdere buitenlandse
gastsprekers.
In mei 2013 zal een vervolgconferentie belegd worden,
speciaal voor kindsponsoringmedewerkers van partners
van Woord en Daad. De eerder gehouden conferentie
leverde veel positieve reacties op. Nieuwe vormen van
communicatie voor kindsponsoring worden geëxploreerd.
cecilia dinga (15) Oeganda - oktober 2012
‘Ik ben erg blij dat ik nu deel mag uitmaken
van een zanggroep van KIDEP, die mensen
bewust wil maken van de gevaren van aids.
De groep geeft mij weer zin in het leven,
ze zijn als een familie voor mij. Het is ook
belangrijk werk dat we doen: ik wil alles
doen wat ik kan om deze ziekte te stoppen.’
De units Institutionele Fondsen en vermogensfondsen
versterken in de komende tijd hun samenwerking. Zo zijn
er z.g. factsheets ontwikkeld die een goede basis gaan
vormen voor projectvoorstellen richting diverse soorten
donoren. Contacten die de unit vermogensfondsen heeft
met fondsen in de verenigde staten zullen worden voort-
gezet en versterkt. In 2013 richt de unit Institutionele
Fondsen zich op fondsenwerving in de verschillende
regio’s waar ook allianties actief zijn. er zal gezocht wor-
den naar strategische coalities met andere actoren om de
kansen op nieuwe fondsen te vergroten. Twee regionale
fondsenwervers zullen aangesteld worden, in West-afrika
en in latijns-amerika.
6.4 toeKomSt: organiSatie, beStUUr en KWaliteit
Het managementteam van Woord en Daad zal elk kwar-
taal beleidsvergaderingen houden. Daarin komen veran-
deringen in de institutionele en organisatorische omge-
ving aan de orde en worden processen in de organisatie
geëvalueerd. Waar nodig zullen nieuwe visiedocumenten
of strategieën worden ontwikkeld of bestaande herzien.
eén keer per jaar zal er een speciale vergadering zijn met
de raad van toezicht om bovenstaande zaken te delen en
te zien welke implicaties die hebben voor het beleid van
Woord en Daad. In 2013 zal dat toegespitst worden op
het nieuwe beleidstraject 2016 -2020.
Het nieuwe ICT-systeem dat eind 2012 vrijwel geheel kon
worden afgerond binnen de Woord en Daad organisatie,
zal in 2013 geïntroduceerd worden bij de allianties en
partnerorganisaties. een lichtere versie zal ontwikkeld
worden, zodat het systeem wereldwijd gebruikt kan
worden voor informatie-uitwisseling en verantwoording
over en weer.
servants en het Calvijn College. steun aan de lobby voor
de ontwikkeling van landbouw Haïti zal worden voortge-
zet. Ook op andere onderwerpen zet W&D de samen-
werking met eU-COrD, Prisma, Partos en met ZOa rond
In 2011 en 2012 is de donorrol bij Woord en Daad goed
op de kaart gezet. Specifi eke aandacht krijgen de vol-
gende zaken: het verantwoordingshandboek zal worden
herzien, partners zullen tijdig geïnformeerd worden over
beschikbare alliantiebudgets. En specifi eke aandachts-
punten met betrekking tot organisatorische capaciteit
en kwaliteit van programma’s zullen benoemd worden.
FINaNCIËleveraNT-WOOrDINg 7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 83
7.1 jaarreKening
t BalaNs Per 31 DeCeMBer 2012
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg7
2012 2011
activa € €
Immateriële vaste activa (1)activering website/softwareontwikkeling
1.642.435 1.054.455
Materiële vaste activa (2)In het kader van bedrijfsvoering
157.461 214.988
Financiële vaste activa (3)leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling
334.195 869.033
Voorraden (4)goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering
80.419 92.939
Vorderingen (5) 4.256.415 3.812.076
Liquide middelen (6) 4.151.563 6.785.710
Totaal activa 10.622.489 12.829.201
paSSiva € €
ReseRVes en fonDsen
Reserves (7) 1.400.842 1.783.885
stichtingskapitaal 272 272
Continuïteitsreserve 2.154.895 2.261.431
algemene reserve 129.387 0
reserve bestedingen regioallianties 78.951 66.730
reserve bestedingen PMel/PMa 157.997
Negatieve sponsorreserves -794.278 -533.844
Negatieve koersreserve sponsoring -66.099 -10.703
Negatieve koersreserve overige projecten -260.283 0
Fondsen (8) 4.146.297 5.967.381
Bestemmingsfondsen noodhulp 2.882.930 4.469.101
Overige bestemmingsfondsen 1.187.816 921.737
garantiefonds bedrijfsontwikkeling 50.000 570.479
Positieve sponsorfondsen 25.551 6.064
Voorzieningen (9) 13.605 122.071
Schulden op lange termijn (10) 218.155 629.868
Schulden op korte termijn (11) 4.843.590 4.325.997
Projecten en programma's 2.527.707 2.163.313
vooruitontvangen sponsorgelden 768.515 780.291
Overige schulden en nog te betalen kosten 1.440.226 1.239.493
vooruitonvangen MFs-2 subsidie 107.142 142.900
Totaal passiva 10.622.489 12.829.201
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen84
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
t sTaaT vaN BaTeN eN lasTeN
realisatie 2012 Begroot 2012 realisatie 2011
baten € € €
-collecten 244.035 0 257.383
-kindsponsoring 9.898.347 0 10.104.374
-overige giften 6.551.351 0 8.039.754
-nalatenschappen 1.649.770 0 1.043.969
-brutowinst verkopen artikelen 10.849 0 35.481
Totaal baten uit eigen fondsenwerving (12) 18.354.352 21.475.000 19.480.961
Aandeel in acties derden (13) 2.599.425 2.750.589 3.231.599
Subsidies overheden en anderen (14) 8.784.235 9.765.160 9.302.579
Rentebaten en baten uit beleggingen (15) 63.991 150.000 220.647
Som baten*: 29.802.003 34.140.749 32.235.786
laSten € € €
Structurele programma's (16)** 24.992.411 28.275.989 24.589.104
Noodhulp (17)-verstrekte steun via organisaties/instanties ter plaatse
2.187.524 666.778 2.466.460
Lobby en bewustwording (18) 1.132.839 1.100.381 1.001.537
PMEL/PMA (19) 875.427 1.300.573 1.171.337
Overdracht garantiefonds aan PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv (20)
535.420 0 0
Werving baten: (21)
Kosten eigen fondsenwerving 1.077.453 1.166.711 921.332
Kosten acties derden 40.659 48.885 37.554
Kosten subsidies overheden en anderen 206.565 235.147 198.249
Kosten verkoop goederen 3.341 3.613 3.595
Kosten van beleggingen 0 0 0
Kosten Beheer & Administratie (22) 954.491 1.055.661 959.404
Som lasten 32.006.130 33.853.738 31.348.572
Saldo van baten en lasten*** 2.204.127 287.011 887.214
Toevoeging/onttrekking aan:
-Continuïteitsreserve -106.536 0 -124.975
-algemene reserve 129.387 128.715 0
-reserve evaluaties 157.997 0 0
-reserve bestedingen regioallianties 12.221 0 66.730
-Negatieve sponsorreserves -260.434 0 -533.844
-reserve koersverschillen sponsoring -55.396 210.000 418.499
-reserve koersverschillen overige projecten -260.283 73.296 0
-Positieve sponsorfondsen 19.487 0 6.064
-garantiefonds -520.479 0 50.581
-Bestemmingsfondsen noodhulp**** -1.586.171 0 423.668
-Overige bestemmingsfondsen 266.080 -125.000 580.492
2.204.127 287.011 887.215
* waarvan baten noodhulp in 2012 € 473.676 (2011: € 3.134.965)** waarvan € 3.988.341 via REK; dit bedrag is tevens in de inkomsten verwerkt*** zie bijlage 8 voor een analyse van het saldo van baten en lasten ten opzichte van de begroting**** zie ook bestemmingsfondsen noodhulp (8), het bestemmingsfonds noodhulp Haïti is met een bedrag van € 956.959 afgebouwd
in 2012. Vanuit het bestemmingsfonds voor noodhulp Oost-Afrika is in 2012 € 698.655 besteed, het restant zal in 2013-2014 besteed worden. Per saldo is er dus een afname van de bestemmingsfondsen noodhulp.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 85
t KassTrOOMOverZICHT
Kasstroomoverzicht 2012 2011
kasstRoom uIt oPeRatIoneLe actIVIteIten
resultaat: -2.204.127 887.214
aanpassingen betreffende:
Afschrijvingen immateriële vaste activa (1) 14.022 2.767
Afschrijvingen materiële vaste activa (2) 97.971 93.488
Mutaties in vorderingen (5) -444.337 1.298.684
Muaties in voorraden (4) 12.520 -10.349
Mutaties in verplichtingen langlopend (10) -411.713 -213.125
Mutaties in verplichtingens kortlopend (11) 364.393 -988.406
Mutaties in vooruitontvangen sponsorgelden (11) -11.776 -25.155
Mutaties in overige schulden en nog te betalen kosten (11) 164.975 -3.399.668
Kasstroom uit operationele activiteiten (A) 2.418.072 2.354.550
kasstRoom uIt InVesteRIngsactIVIteIten
Investeringen in immateriële vaste activa (1) -602.002 -1.057.222
Investeringen materiële vaste activa (2) -40.444 -138.050
Kasstroom uit investeringsactiviteiten (B) 642.446 1.195.272
kasstRoom uIt fInancIeRIngsactIVIteIten
Overdracht leningen kantoorgebouwen partners (3) 558.372 131.879
verstrekte garanties (9) -108.466 -31.318
Mutaties in deelnemingen (9) -23.534 -24.500
Kasstroom uit financieringsactiviteiten (C) 426.372 76.061
Mutatie liquide middelen (A + B + C) 2.634.145 3.473.761
liquide middelen per 1 januari 6.785.708 10.259.469
liquide middelen per 31 december 4.151.563 6.785.708
Mutatie liquide middelen 2.634.145 3.473.761
t TOelICHTINg
• In 2012 is verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties. Doordat deze kosten zijn geactiveerd is de post immateriële vaste activa fors toegenomen (zie ook (1).
• De overige vorderingen zijn toegenomen, onder andere door hogere inkomsten uit legaten en erfenissen die nog niet daadwer-kelijk waren ontvangen, omdat deze nog afgewikkeld worden door de notarissen.
• In het boekjaar zijn een aantal leningen overgedragen aan andere partijen, zowel leningen opgenomen gelden (mutatie in verplichtingen langlopend) als leningen uitgeleende gelden ( overdracht leningen kantoorgebouwen partners).
• De liquide middelen zijn fors afgenomen ten opzichte van 2011, wat grotendeels verklaard wordt door de noodhulpbestedingen in 2012 vanuit bestemmingsfondsen die in eerdere jaren gevormd zijn.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen86
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
ALgEMENE TOELIChTINg
De jaarrekening is opgemaakt volgens de richtlijn verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.
WAARDERINgSgRONDSLAgEN
Balans:activa: Materiële vaste activa; opgenomen tegen aanschafwaarde, verminderd met
afschrijvingen op basis van verwachte levensduur tegen vast percentage van de
aanschaffi ngswaarde.
goederenvoorraad: Tegen inkoopwaarde met een voorziening voor incourant.
Overige activa: Tegen nominale waarde, zo nodig verminderd met voorziening voor oninbaarheid.
geldmiddelen en verplichtingen: Tegen nominale waarde, voor zover in vreemde valuta tegen de koers per 31-12.
Overige passiva: Tegen nominale waarde.
Baten en lasten:Ontvangsten en uitgaven: De ontvangsten en uitgaven worden toegerekend aan de periode waarop ze betrek-
king hebben. voor de giften die niet bestemd zijn voor sponsoring kind en waarvoor
geen overeenkomst is afgesloten is dat het moment waarop de giften ontvangen
worden. alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten.
Baten uit nalatenschappen: De baten uit nalatenschappen worden meegenomen voor zover die bekend wor-
den tot het moment van het opmaken van de jaarrekening, mits deze voldoende
betrouwbaar zijn vast te stellen en ook betrekking hebben op het boekjaar.
Projectverplichtingen: De projectverplichtingen worden geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het
besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld. Bij de doorlopende
en sponsorprojecten wordt het matchingsprincipe toegepast. De kosten worden
toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben.
Bij grote bestemde projectfi nancieringen, die contractueel zijn vastgelegd, worden
inkomsten toegerekend voor zover de bestedingen op dat project zijn gerealiseerd.
Besluiten ten aanzien van projecten die na het boekjaar worden genomen leiden
niet tot projectverplichtingen in desbetreffend boekjaar.
gemengde kosten: Organisatiekosten die zowel betrekking hebben op fondsenwerving als op voorlich-
ting en bewustwording worden naar verhouding verdeeld. salariskosten worden
toegerekend op basis van tijdsbesteding.
Koersverschillen: Koersverschillen met betrekking tot aangegane verplichtingen worden voor zover
nog niet gerealiseerd verrekend met het fonds. gerealiseerde koersverschillen wor-
den onttrokken/toegevoegd aan de koersreserve sponsoring voor de kindsponso-
ringprojecten en voor de koersreserve overige projecten voor de overige projecten.
gedurende het jaar wordt voor de koersreserve sponsoring € 0,50 per kind per
maand gedoteerd aan de koersreserve sponsoring en 0,5% van de bestedingen aan
de koersreserve overige projecten. Koersverschillen van liquide middelen worden
toegerekend aan het beleggingsresultaat.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 87
BELEggINgSBELEID
De tijdelijk overtollige liquide middelen worden belegd bij betrouwbare banken. Dat betekent in de praktijk spaartegoe-
den met een goede rente, deposito’s of bij een langere horizon in obligaties die aangehouden worden tot het einde van de
looptijd. In 2012 zijn de overtollige liquide middelen belegd bij de rabobank.
Woord en Daad geeft invulling aan de vFI Handreiking verantwoord vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen. Het
beleid van de rabobank sluit aan op de punten genoemd in deze Handreiking. Zie ook paragraaf 4.3 risicomanagement.
NIET IN DE BALANS OPgENOMEN VERPLIChTINgEN
huurcontractHet huurcontract voor het kantoorpand loopt tot 31 december 2014. De jaarhuur is gemiddeld € 163.057 per jaar.
Deelneming via CoPrisma in coöperatieIn 2012 is door ICCO, Kerk in aktie en Co-Prisma een coöperatie opgericht. Uiterlijk 1 juli 2014 brengt Co-Prisma
€ 1.000.000 in deze coöperatie in. Het deel van Woord en Daad betreft in totaal € 192.136. Deze inbreng is afhankelijk
van een verbeterplan, waarbij voldoende progressie geboekt moet worden voordat tot storting wordt overgegaan van de
resterende 75% (in 2012 is € 48.034 gestort). Zie ook de toelichting bij (3) Financiële vaste activa.
Sponsorprojectenaan de partners zijn in 2012 een aantal bedragen voor de sponsorprojecten toegezegd voor 2013. Het gaat in totaal om
een bedrag van € 565.425.
Doorlopende projecteneind 2012 was er voor doorlopende projecten in totaal voor € 165.930 toegezegd aan partners voor het jaar 2013.
VerlofurenWoord en Daad kent de mogelijkheid om bij een fulltime dienstverband 15 dagen (108 uur) mee te nemen naar het
volgende jaar (bij parttime contracten naar rato). Per einde van het jaar bedroeg het totale verlofsaldo in geld € 108.623
inclusief sociale lasten. De ervaring leert dat bij uitdiensttreding de uren vaak opgemaakt worden in tijd en niet als geld
worden uitbetaald.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen88
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
TOELIChTINg OP DE BALANS
(bedragen x € 1.--)
(1) IMMATERIëLE VASTE ACTIVA
Per 31 december lopend jaar 1.642.435
Per 31 december vorig jaar 1.054.455
Website Software
2012 2011 2012 2011
Boekwaarde 1-1 51.988 0 1.002.467 0
Investering 28.120 54.755 573.882 1.002.467
afschrijving -14.022 -2.767 0 0
Boekwaarde 3112 66.086 51.988 1.576.349 1.002.467
In 2011 is de website ingrijpend vernieuwd. Deze kosten worden in een periode van 5 jaar afgeschreven.
Ook is in 2012 verder gegaan met het ontwikkelen van nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties.
De totale kosten worden geactiveerd en bestaan voor € 1.196.414 uit externe kosten (waarvan € 857.040 voor licen-
ties/software ontwikkeling en € 339.374 voor projectmanagement) en voor € 379.935 uit interne personeelskosten van
personeel dat is ingezet op dit traject. De geactiveerde kosten zullen over een periode van 10 jaar (ingaande vanaf 2013)
worden afgeschreven voor de helft ten laste van de organisatiekosten en voor de andere helft ten laste van bestedingen
aan allianties.
(2) MATERIëLE VASTE ACTIVA
Per 31 december lopend jaar 157.461
Per 31 december vorig jaar 214.988
gebouwen inventaris auto
2012 2012 2011 2012 2011
Boekwaarde 1-1 0 172.200 161.792 42.788 8.634
Investering 7.136 33.308 93.293 0 44.757
afschrijving 0 -87.027 -82.885 -10.944 -10.603
Boekwaarde 3112 7.136 118.481 172.200 31.844 42.788
In 2012 is een pand in Oud-Beijerland aangekocht wat al jarenlang gehuurd werd door het plaatselijke comité. De exploi-
tatiekosten liggen beduidend lager dan de huurkosten. De aankoopwaarde ligt ver onder de WOZ-waarde van de grond;
daarom wordt niet afgeschreven.
Door personeelsuitbreiding is er geïnvesteerd in meubilair en zijn de hard- en software verder uitgebreid. De afschrij-
ving van hard- en software is 33,3%, investeringen in het kantoorgebouw 10% en van de overige inventaris 20% van de
aanschafwaarde.
voor fondsenwervers die veel onderweg zijn, zijn uit kostenoogpunt vier auto’s aangeschaft. Het gaat om twee maal
een Peugeot 107 en twee maal een vW Polo Bluemotion. De auto’s worden per jaar afgeschreven met 20% van de
aanschafwaarde.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 89
(3) FINANCIëLE VASTE ACTIVA
Per 31 december lopend jaar 334.195
Per 31 december vorig jaar 869.033
Leningen partners kantoorpandenEr zijn in het verleden drie leningen voor de financiering van kantoorpanden van partners gegeven. Deze leningen zijn vol-
ledig als vordering opgenomen, waarbij Woord een Daad een hypothecair recht op de betreffende kantoorpanden heeft.
De aflossingstermijn bedraagt bij deze leningen 10 jaar.
Tevens is in het verleden een lening gegeven aan een partnerorganisatie voor de bouw van een conferentiecentrum. Deze
lening was gefinancieerd via een aantal ondernemers, die aan Woord en Daad hiervoor leningen verstrekt hadden. In
2012 is de lening aan de partnerorganisatie overgedragen aan de ondernemers. Woord en Daad verzorgt nog wel voor de
ondernemers de inhouding van aflossing en rente bij de partnerorganisatie via een overeenkomst van opdracht. Zie ook
(9) schulden op lange termijn.
2012 2011
saldo per 1-1 762.901 867.569
Uitgeleend in boekjaar 0 0
Koersverschil einde boekjaar -1.082 3.387
afgelost in boekjaar -110.188 -108.055
Overgedragen naar andere partijen -419.891 0
Saldo per 3112 231.740 762.901
Lening partner gezondheidszorgprogrammaIn het boekjaar 2010 is een lening aan één partner verstrekt met betrekking tot de financiering van gezondheidszorg
in Colombia, die volledig als vordering is opgenomen. vanuit het garantiefonds is hiervoor 25% voorzien, aangezien het
een bedrijfsmatig opgezet gezondheidsprogramma betreft. De aflossingstermijn van deze lening is 5 jaar in maandelijks
gelijke delen.
2012 2011
saldo per 1-1 81.632 108.843
Uitgeleend in boekjaar 0 0
Koersverschil einde boekjaar 0 0
afgelost in boekjaar -27.211 -27.211
Saldo per 3112 54.421 81.632
Overige leningen partnersDaarnaast bedraagt per ultimo 2012 de stand van de projectuitgaven in de vorm van een lening € 6.084 (2011
€ 2.155.880). Hiertegenover staat een voorziening voor hetzelfde bedrag. Het betreft 2 leningen aan partnerorganisaties.
De leningen die te maken hadden met bedrijfsontwikkeling in het Zuiden en die in het verleden door Woord en Daad
zijn aangegaan, zijn overgedragen aan Stichting PSI. Ontvangen rentes en aflossingen in 2012 zijn tevens overgedragen
aan Stichting PSI. Deze leningen zijn gewaardeerd op de netto contante waarde van rente en aflossing tegen 2.5%
(€ 2.387.382)
Achtergestelde lening aan Stichting PSI In het kader van de overdracht van de leningportefeuille met betrekking tot bedrijfsontwikkeling (zie hierboven) is een
achtergestelde lening afgesloten met stichting PsI. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar (die daarna eventueel
verlengd kan worden). Het volledige leningbedrag zal aan het einde van de looptijd worden afgelost. Over de uitstaande
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen90
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
hoofdsom is een rente verschuldigd van 2,5%. Deze lening wordt door Woord en Daad volledig voorzien. Ingeval het
na voldoende incasso-inspanningen niet mogelijk blijkt te zijn de opbrengsten uit de leningportefeuille te ontvangen,
kan stichting PsI samen met Woord en Daad overeenkomen dit bedrag in mindering te brengen op de achtergestelde
lening.
2012 2011
saldo per 1-1 0 0
Uitgeleend in boekjaar 2.387.382 0
afgelost in boekjaar 0 0
saldo lening aan PsI per 31-12 2.387.382 0
voorziening per 31-12 2.387.382 0
Saldo per 3112 0 0
Deelneming Uganda Investment Corporation B.V.In 2011 is Woord en Daad in het kader van de doelstelling aandeelhouder geworden van Uganda Investment Corporation
B.v. Het betreft een Nederlandse bv die een loonwerkersbedrijf in Oeganda heeft opgezet. Deze deelneming is in het
boekjaar overgedragen aan stichting PsI voor een bedrag van € 9.559. Het verlies is afgeboekt tegen het bestemmings-
fonds 69.44.002 wat per eind 2011 een saldo bevatte van € 14.941, en is verantwoord onder de bestedingen (zie ook 20).
Deelneming via CoPrismaIn 2012 is door ICCO, Kerk in actie en Prisma besloten tot oprichting van een coöperatie. voor 1 juli 2014 wordt door de
Prisma-leden in totaal € 1.000.000 ingelegd (Woord en Daad legt hiervan € 192.136 in). De inleg is afhankelijk gesteld van
een verbeterplan dat de raad van bestuur van ICCO heeft opgesteld. In 2012 is de eerste 25% gestort; bij voldoende pro-
gressie zal in 2013 50% worden gestort en in 2014 (voor 1 juli) de laatste 25%. De stortingen zijn geoormerkt vermogen
van de coöperatie en blijven eigendom van de inbrengers.
2012 2011
saldo per 1-1 0 0
gestort in boekjaar 48.034 0.00
Saldo per 3112 48.034 0
(4) gOEDERENVOORRAAD
Per 31 december lopend jaar 80.419
Per 31 december vorig jaar 92.939
goederenvoorraad per 31 december 2012 2011
In magazijn in gorinchem tegen inkoopprijs 939 5.677
voorziening voor incourant 235 1.419
704 4.258
voorraden bij comités tegen gefactureerde inkoopprijs 45.434 48.732
voorraad postzegels comité gorinchem 34.281 39.949
Totaal voorraad 80.419 92.939
vanaf 2012 worden er alleen nog kerstkaarten verkocht. De voorraad ansichtkaarten is in het verslagjaar afgewaardeerd.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 91
(5) VORDERINgEN
Per 31 december lopend jaar 4.256.415
Per 31 december vorig jaar 3.812.076
per 31 december nog te ontvangen 2012 2011
sponsorgelden (waarvan € 5.997 ouder dan 1 jaar in 2012) 283.828 156.102
Interest 33.549 68.636
Waarborgsommen 1.172 3.602
voorschotten projectkosten 238.063 299.906
Nog te vorderen projectsaldi bij partners 355.086 774.369
Nog te ontvangen legaten en erfenissen 1.941.877 864.931
Nog te ontvangen subsidies en acties derden 641.922 905.608
vooruitbetaalde kosten 2.094 14.292
Bedrijven/vermogensfondsen 314.308 463.464
Overige vorderingen 444.516 261.166
Totaal 4.256.415 3.812.077
(6) LIQUIDE MIDDELEN
Per 31 december lopend jaar 4.151.563
Per 31 december vorig jaar 6,785.710
liquide middelen per 31 december 2012 2011
Kasgelden (incl. vreemde valuta) 2.516 3.713
Banktegoeden (incl.spaarrekeningen) 3.838.756 6.376.785
Comités (kas-, bank-, girotegoeden) 300.316 395.238
Totaal 4.141.589 6.775.736
De vreemde valuta wordt berekend tegen de koers per 31-12 van het jaar.
ParticipatiesIn 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling voor € 10.000 aan participaties aangeschaft in het
Oikocredit Nederland Fonds. De waarde van deze participaties per ultimo 2012 bedraagt € 9.974. In 2012 heeft Woord
en Daad € 152 dividend ontvangen.
2012 2011
Participaties Oikocredit 9.974 9.974
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen92
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
RESERVES EN FONDSEN
(7) RESERVES
Per 31 december lopend jaar 1.400.842
Per 31 december vorig jaar 1.783.885
reserves stand 1-1 2012 mutaties stand 31-12 2012
stichtingskapitaal 272 0 272
Continuïteitsreserve 2.261.431 -106.536 2.154.895
algemene reserve 0 129.387 129.387
reserves PMel/PMa 0 157.997 157.997
Negatieve sponsorreserves -533.844 -260.434 -794.278
reserve bestedingen regioallianties 66.730 12.221 78.951
reserve koersverschillen sponsorprogramma -10.703 -55.396 -66.099
reserve overige koersverschillen 0 -260.283 -260.283
Totaal reserves 1.783.886 383.044 1.400.842
Stichtingskapitaal:Betreft het ingelegde kapitaal van € 272 bij oprichting in 1973.
Continuïteitsreserve:De continuïteitsreserve heeft als doel om bij een eventuele terugloop van de inkomsten een opvang te hebben voor de
doorloop van organisatiekosten.
Woord en Daad kent een norm van 7,5% van de geraamde inkomsten van het volgende jaar (2013: € 32.720.272). In deze
inkomsten is echter ook een bedrag verantwoord van € 3.988.341 dat betrekking heeft op de organisatie red een Kind.
Derhalve wordt dit bedrag voor de berekening van de continuïteitsreserve van de totale inkomsten afgehaald waardoor
deze uitkomen op € 28.731.931. Op basis van de 7,5%-norm wordt de reservering derhalve berekend op € 2.154.895. Op
basis van de CBF-richtlijn mag de reserve voor maximaal 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie zijn (voor Woord en
Daad maximaal € 7.155.260). Het saldo van de conintuïteitsreserve ligt dus ruimschoots binnen de door CBF maximaal
toegestane norm. Op basis van de hoogte van de organisatiekosten is de norm van 7,5% voldoende om een doorloop van
organisatiekosten van ruim een halfjaar op te kunnen vangen. Daarnaast is de hoogte van de continuiteitsreserve ruim
voldoende voor de projectbetalingen in een maand. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat ook in bestemmingsfond-
sen liquiditeiten vastliggen en dat vaak van grote subsidieverstrekkers voorschotten worden ontvangen, voorafgaand aan
de betaling aan de partner. In de praktijk blijkt dat de hoogte van de continuiteitsreserve afdoende is voor omvang en
risicoprofi el van de organisatie.
Algemene reserve:Het saldo van de algemene reserve is € 129.387. Hiermee voldoet de algemene reserve aan de norm van het bestuur
van tussen 0% en 7,5% van de inkomsten. De algemene reserve dient ter dekking van projectuitgaven van projecten
waarvoor niet voldoende specifi eke giften ontvangen zijn. In tegenstelling tot de continuiteitsreserve (die bedoeld is voor
opvang van de organisatiekosten bij teruglopende inkomsten) is de algemene reserve bedoeld voor bestedingen aan de
doelstelling.
Reserve PMEL/PMA:In 2012 is er 5% van de projectbestedingen gedoteerd aan de PMel/PMa-reserve. De reserve is ingezet voor bestedin-
gen PMel/PMa. Zie hiervoor ook het model lastenverdeling (bijlage 3).
Reserve bestedingen regioallianties:van de projectbestedingen is in 2012 1% gedoteerd aan de reserve bestedingen regio-allianties. Dit betreft vergader- en
reiskosten van de allianties en kennisuitwisseling tussen partnerorganisaties binnen de allianties.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 93
Negatieve sponsorreserves diverse organisaties:Per 31 december van het verslagjaar waren 17 sponsorfondsen negatief als gevolg van tegenvallende sponsorinkomsten
in relatie tot de sponsorbestedingen. Het verschil bestaat uit kindertallen die niet gedekt konden worden vanuit fondsen-
werving (zie ook bijlage 2 van dit hoofdstuk). In de toekenningen voor sponsorbestedingen in de komende jaren wordt
rekening gehouden met deze negatieve saldi. In 2013 wordt het saldo per begin 2012 in mindering gebracht op de toeken-
ningen voor sponsorbestedingen. voor 2014 wordt rekening gehouden met het ontstane saldo over 2012.
Reserve koersverschillen sponsorprogramma:In het boekjaar is via heffing op de sponsorinkomsten € 197.986 aan de reserve koersverschillen sponsoring toegevoegd.
Het gerealiseerde koersverlies met betrekking tot het sponsoring bedroeg in het boekjaar € 253.382, waarna een negatief
saldo van de reserve koersverschillen sponsoring resteert van € 66.099. De komende jaren zal naar verwachting een
positieve koersreserve sponsoring gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s.
Reserve koersverschillen overige programma’s:In het boekjaar is via een opslag op de overige programmabestedingen (dus exclusief sponsorprogramma) een bedrag van
€ 57.817 toegevoegd aan de reserve koersverschillen overige programma’s. Het gerealiseerde koersverlies met betrekking
tot deze programma’s bedroeg in het boekjaar € 318.100, waarna een negatief saldo van de reserve koersverschillen overige
programma’s resteert van € 260.283. De komende jaren zal naar verwachting een positieve koersreserve overige program-
ma’s gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s.
Negatieve bestemmingsreserves:voor projecten waarvan de besteding in het boekjaar is genomen (maar waarvoor in het boekjaar onvoldoende inkomsten
waren), maar waarvoor wel een toezegging is van een specifieke donor (maar niet voldoende hard in een contract vast gelegd
om als inkomst mee te nemen) worden deze projecten niet met algemeen geld voorgefinancieerd maar onder negatieve
bestemmingsreserves verantwoord. In 2012 was dit voor geen enkel project het geval.
(8) FONDSEN
Per 31 december lopend jaar 4.146.297
Per 31 december vorig jaar 5.967.381
bestemmingsfondsen stand 1-1 2012 mutaties stand 31-12 2012
Positieve sponsorfondsen 6.064 19.487 25.551
garantiefonds 570.479 -520.479 50.000
Bestemmingsfondsen noodhulp 4.469.101 -1.586.171 2.882.930
Overige bestemmingsfondsen 921.737 266.079 1.187.816
Totaal bestemmingsfondsen 5.967.381 1.821.084 4.146.297
Sponsorfondsen:Per partner wordt een fonds aangehouden waarin de ontvangen sponsorgelden gestort worden en waaruit de project-
betalingen gedaan worden. voor een overzicht van de sponsorfondsen zie bijlage 2 van dit hoofdstuk.
garantiefonds bedrijfsontwikkeling:Per 2 januari 2012 is het garantiefonds op € 50.000 na overgedragen aan stichting PsI (zie ook (9) voorzieningen).
Bestemmingsfondsen noodhulp/overige bestemmingsfondsen:Giften met een specifieke bestemming worden gebruikt voor de betaling van de projectkosten. Voor zover de gelden nog
niet besteed zijn worden zij in een bestemmingsfonds gestort. Ook giften waarvan het kapitaal in stand moet blijven en
alleen de opbrengsten besteed mogen worden voor de hulpverlening worden in een fonds opgenomen. In de bestem-
mingsfondsen liggen ook liquiditeiten vast om de projectbetalingen steeds tijdig te kunnen verrichten.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen94
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
Per 31 december van het boekjaar zijn de volgende bestemmingsfondsen aanwezig:
t NOODHUlP
t OverIge BesTeMMINgsFONDseN
(9) VOORZIENINgEN
Per 31 december lopend jaar 13.605
Per 31 december vorig jaar 122.071
naam fonds bedrag afwikkeling
Noodhulp azië 5.997 Besteding in 2013
Noodhulp West-afrika 91.322 Besteding in 2013
Noodhulp overstromingen Thailand 5.818 Besteding in 2013
Noodhulp aardbeving Haiti 1.760.821 Besteding in 2013
Noodhulp orkaan guatemala 18.777 Besteding in 2013
Noodhulp droogte Oost-afrika 869.933 Besteding in 2013-2014
schoemantelfonds noodhulp kleine projecten * 175 Besteding in 2013
Noodhulp overstromingen Pakistan 126.845 Besteding in 2013
Thema Noodhulp 3.242 Besteding in 2013
Totaal bestemmingsfondsen noodhulp 2.882.930
naam fonds bedrag afwikkeling
Kinderfonds g.C. Woudenberg 22.233 alleen rente te besteden
Kinderfonds Nelleke regina 45.378 alleen rente te besteden
gift of love algemeen 16.773 Besteding in 2013
Burkina Faso algemeen 8.179 Besteding in 2013
Cluster gezondheid Burkina Faso 81.031 Besteding in 2013 aan voed-selzekerheid Burkina Faso en gezondheidszorg wereldwijd.
special gifts ethiopie 1.296 Besteding in 2013
economische ontwikkeling Bangladesh 11.425 Besteding in 2013
economische ontwikkeling algemeen 4.077 Besteding in 2013
revolving fund sMeD Bangladesh 147.520 Besteding in 2013
Onderwijs Benin 41.706 Besteding in 2013
economische ontwikkeling ethiopië 24.326 Besteding in 2013
voedselzekerheid Burkina Faso 79.353 Besteding in 2013
voedselzekerheid Tsjaad 2.483 Besteding in 2013
speed school programma Burkina Faso 26.584 Besteding in 2013
Beroepsonderwijs India 8.581 Besteding in 2013
Beroepsonderwijs sierra leone 17.093 Besteding in 2013
Beroepsonderwijs sri lanka 11.475 Besteding in 2013
economische ontwikkeling Zambia 6.538 Besteding in 2013
schoemantelfonds reguliere projecten * 100.000 Besteding in 2013
Fonds rabo Foundation 309.187 Besteding in 2013
landbouwprogramma Zambia 40.940 Besteding in 2013
Just Care 20.401 Besteding in 2013
Fonds Best Hope enterprises (v/d sluis) 93.500 Besteding in 2013
Bouwfondsgroep genemuiden 28.050 Besteding in 2013
ruiterfonds 37.709 Besteding in 2013
Overige bestemmingsfondsen < € 2.500 1.978 Besteding in 2013
Totaal overige bestemmingsfondsen 1.187.816
* voorheen genoemd wijsfonds
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 95
garantstellingen:In 2012 is het garantiefonds (op € 50.000 na) inclusief de afgegeven garanties voor leningen in het kader van de bedrijfs-
ontwikkeling overgedragen aan stichting PsI. Het betrof een bedrag van in totaal € 628.944 (garantiefonds van € 520.479
per 02-01-2012 en door Woord en Daad geboekte voorzieningen van € 94.860 voor de afgegeven garanties die overge-
dragen worden en een vrijval van een voorziening voor een garantstelling van € 13.605).
In 2010 is een voorziening van 25% getroffen via het garantiefonds voor de uitgegeven lening in Colombia. Deze lening is
niet overgedragen. De betreffende lening heeft een huidige waarde van € 54.420; het voorziene bedrag is € 13.605. Zie
voor de lening ook (3) Financiële vaste activa.
(9) SChULDEN OP LANgE TERMIJN
Per 31 december lopend jaar 218.155
Per 31 december vorig jaar 629.868
In 2007 is door een donor een lening verstrekt van € 235.000 voor de financiering van de bouw van een conferentie-
centrum. Deze lening o/g heeft een looptijd van 12,5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost. Over het
opgenomen bedrag is vanaf december 2010 een rente verschuldigd van 5%.
In 2008 is door twee donoren een lening verstrekt van ieder € 117.794 voor de financiering van de bouw van een confe-
rentiecentrum. Deze leningen o/g hebben een looptijd van 12.5 jaar en worden in halfjaarlijkse gelijke termijnen afgelost.
Over het opgenomen bedrag is een rente verschuldigd van 2,5%.
In 2009 is door twee donoren een lening verstrekt van respectievelijk € 50.000 en € 47.500 voor de financiering van de
bouw van een conferentiecentrum. Deze lening o/g heeft een looptijd van 11.5 jaar en wordt in halfjaarlijkse gelijke termij-
nen afgelost. Over het opgenomen bedrag van beide leningen is een rente verschuldigd van 2,5%.
Bovenstaande leningen ter financiering van een conferentiecentrum waren doorgeleend aan een partnerorganisatie. Eind
2012 is deze vordering op de partnerorganisatie overgedragen aan de betreffende donoren, waarmee deze leningen niet
meer op de balans van W&D voorkomen (zie ook (3)).
In 2009 is door een donor een lening verstrekt van € 10.000 voor de financiering van zijn toekomstige sponsorverplichtin-
gen. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.
In 2009 heeft een donor twee renteloze leningen verstrekt voor de financiering van het microkredietprogramma in
Bangladesh. De ene lening van € 200.000 heeft een looptijd van 2 jaar, de andere lening van € 100.000 3 jaar. Beide lenin-
gen zijn in 2012 afgelost.
In 2009 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 105.000 voor de financiering van de toekomstige
verplichtingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 3 jaar.
Deze lening is in 2012 afgelost.
In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 136.155 voor de financiering van het gezondheidsprogramma
in Colombia. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost.
In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 150.000 voor de financiering van de toekomstige verplich-
tingen vanuit de business partner overeenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar.
In 2012 is door een donor een lening verstrekt van € 50.000 voor de financiering van een kredietprogramma in Nicaragua.
Deze lening o/g heeft een looptijd van 10 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost. Over het opgeno-
men bedrag van de lening is een rente verschuldigd van 1%.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen96
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
(10) SChULDEN OP KORTE TERMIJN
Per 31 december lopend jaar 4.843.590
Per 31 december vorig jaar 4.325.997
verplichtingen per 31 december 2012 2011
Projectverplichtingen kortlopend 2.654.291 2.163.313
Mutatie ongerealiseerd koersverschil begunstigden -126.584 40.994
vooruitontvangen sponsorgelden 768.515 780.291
PsO, o.a. nog te betalen kosten uitgezondenen 51.207 208.250
Belastingdienst, salarissen. sociale lasten en pensioenpremies 0 2.705
reservering vakantiegeld 162.493 136.926
geleende gelden o/g (zie ook (9)) 32.000 431.925
vooruitontvangen MFs-2 subsidie voor volgende boekjaar 107.142 142.900
vooruitontvangen subsidies 61.388 72.187
vooruitontvangen vanuit bedrijven 10.000 0
rekening-courant Coordination europe-Haiti (COeH) 23.418 9.610
rekening-courant PsI 347.582 0
rekening-courant Incluvest B.v. 124.383 0
Diverse schulden en nog te betalen kosten 627.754 336.896
Totaal schulden op korte termijn 4.843.590 4.325.997
Projectverplichtingen kortlopend:De projecten waarvoor een verplichting openstaat per 31 december zijn:
2012
Huizenbouwprogramma Bangladesh 869.321
Noodhulp droogte Oost-afrika via ZOa 350.000
Noodhulp aardbeving Haïti (scholenbouw) 437.352
gezondheidsprogramma Bangladesh (eU) 259.807
Noodhulp overstroming Pakistan 248.107
Overige projecten < € 100.000 489.704
Totaal 2.654.291
toelicHting op de Staat van baten en laSten(bedragen x € 1.--)
BATEN
(12) Baten uit eigen fondsenwerving
Werkelijk lopend jaar 18.354.352
Begroot lopend jaar 21.475.000
Baten vorig jaar 19.480.960
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 97
ontvangen in het verslagjaar totaal 2012 totaal 2011
PaRtIcuLIeRen
Collecten 244.035 257.383
sponsorgelden 9.434.102 9.610.987
Nalatenschappen 1.649.770 1.043.969
Overige giften 3.886.577 5.458.977
Brutowinst omzet goederenverkoop 10.849 35.481
15.225.333 16.406.797
BeDRIJVen
ledenbijdrage Business Platform 362.000 426.709
sponsorgelden 464.245 493.387
Overige giften 839.529 1.177.662
1.665.774 2.097.758
VeRmogensfonDsen
Diverse giften 1.463.245* 976.406
Totaal baten eigen fondsenwerving 18.354.352 19.480.961
* waaronder in 2012 € 85.000 van Turing Foundation (2011 € 60.000)
In totaal werden 333.016 giften ontvangen (2011: 341.418 giften)
resultaat verkopen artikelen 2012 2011
Omzet goederenverkoop 30.650 59.671
Inkoopwaarde verkoop 19.801 24.189
Brutowinst 10.849 35.481
Kosten eigen organisatie 3.341 3.595
Nettowinst 7.508 31.886
Deze omzet goederenverkoop is exclusief de omzet van verkoop van postzegels. De nettowinst van de postzegels van
€ 14.026 (omzet € 155.070) wordt grotendeels gerealiseerd door de comités en is verantwoord onder overige inkomsten
particulieren.
(13) Aandeel in acties derden
Werkelijk lopend jaar 2.599.425
Begroot lopend jaar 2.750.589
Baten vorig jaar 3.231.599
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen98
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
in het boekjaar werd ontvangen van 2012 2011
eigen bijdrage red een Kind voor MFs-2 subsidie 1.800.589 1.800.589
ZOa eigen bijdrage Wees eerlijk campagne 59.827 52.563
Dep. Bijzondere Noden ger. gemeente (noodhulp) 124.144 0
Diaconale commissie Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) 0 282.029
eO Metterdaad (noodhulp € 205.263 resp. € 260.472) 397.620 376.121
Happy gift (Happietaria) 0 64.989
WD Canada (noodhulp) 0 142.940
ZOa (noodhulp sahel) 20.000 0
Tearfund Belgium/switzerland 50.000 50.000
edukans 28.732 44.963
lakarmissionen (noodhulp) 0 105.126
gereformeerde gemeenten in Nederland (noodhulp) 0 175.000
Zending Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) 30.000 0
stichting Ontwikkelingswerk KOOK 0 5.010
leprazending ** 88.513 57.269
strommeFoundation (noodhulp) 0 75.000
Totaal 2.599.425 3.231.599
** Leprazending droeg vanuit eigen middelen bij aan een gezamenlijk project van Woord en Daad en Leprazending via TLMIwaarvan de besteding via Woord en Daad liep.
(14) Subsidies overheden en anderen
Werkelijk lopend jaar 8.784.235
Begroot lopend jaar 9.765.160
Baten vorig jaar 9.302.579
in het boekjaar werd ontvangen van 2012 2011
Prisma/ICCO 2.132.866 1.949.909
Bijdrage Woord en Daad publieksgelden 1.103.542 847.577
Netto ontvangen projectbijdragen 1.029.324 1.102.332
Kostenvergoeding 62.644 67.087
Totaal ontvangen Prisma/ICCO 1.091.968 1.169.419
Prisma correctie MFs I 0 -1.247
MFs-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken Woord en Daad deel 4.546.424 4.546.424
MFs-2 subsidie Ministerie Buitenlandse Zaken red een Kind deel 2.187.752 2.187.752
europese Unie 518.690 584.057
UsaID 0 189.711
PsO-bijdrage capaciteitsopbouw 222.695 291.641
gemeente Zutphen 0 2.474
Overheidssubsidies via comités/regio-ondernemers 107 175.000
Oxfam Novib ivm Wees eerlijk campagne 4.861 34.479
stichting sBOs ivm Wees eerlijk campagne 211.738 130.564
aqua4all correctie voorgaande jaren 0 -7.695
Totaal ontvangen 8.784.235 9.302.579
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 99
(15) Rentebaten en baten uit beleggingen
Werkelijk lopend jaar 63.991
Begroot lopend jaar 150.000
Baten vorig jaar 220.647
2012 2011
Ontvangen rente in het boekjaar over liquiditeiten 71.627 101.220
Ontvangen rente over leningen partnerorganisaties 22.847 132.812
Betaalde rente leningen o/g (doorgeleend) -28.911 -7.474
Koersverschil -1.572 -5.911
Totaal resultaat beleggingen 63.991 220.647
Op basis van een gemiddeld saldo van € 5.110.885 (per eerste en twintigste van de maand) is de rente op liquiditeiten
1.40% (2011: 1.63 %). gezien de rentestructuur in 2012 en de liquiditeitspositie ten opzichte van de totale bestedingen
is belegd in direct opneembare spaarrekeningen. als benchmark is de euribor-dagrente gehanteerd. De euribor-
maandrente was in 2012 gemiddeld 0.3 % (2011: 0.9%). Het resultaat beleggingen is hoger dan de benchmark als gevolg
van een langjarige relatie met de bankiers (rabobank en aBN aMrO).
In verband met de overdracht van leningen in het kader van bedrijfsontwikkelingen aan stichting PsI, waarbij ook de inte-
rest over 2012 stichting PsI ten goede kwam vooruitlopend op eventuele verliezen, is de ontvangen rente over leningen
partnerorganisaties fors lager dan in 2011. Daarnaast is er een correctie gemaakt met betrekking tot de te betalen rente
op een lening o/g in 2011, waarmee een lening u/g gefinancierd werd.
(16) Structurele programma’s
Werkelijk lopend jaar 24.992.411
Begroot lopend jaar 28.275.989
Baten vorig jaar 24.589. 104
Zie bijlage 1 en 2. bijlage 1 is inclusief noodhulp 2012 2011
Kosten structurele programma’s 23.648.328 23.280.386
Bestedingen partnerrol in Nederland 1.344.083 1.308.718
Totaal 24.992.411 24.589.104
als lasten in het betreffende boekjaar worden de betalingen ten laste van de fondsen en de aangegane verplichtingen
(reserveringen) verantwoord. Zie ook bijlage 6 van de jaarrekening.
(17) Noodhulp
Werkelijk lopend jaar 2.187.524
Begroot lopend jaar 666.778
Baten vorig jaar 2.466.460
Uitgegeven voor noodhulp 2012 2011
Diverse noodhulpprojecten 2.187.524 2.466.460
Totaal 2.187.524 2.466.460
Zie ook bijlage 1.3 en 6. Bijlage 1 van de jaarrekening is inclusief noodhulp.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen100
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
(18) Lobby/bewustwording
Werkelijk lopend jaar 1.132.839
Begroot lopend jaar 1.100.381
Baten vorig jaar 1.001.537
totale bestedingen 2012 2011
Directe bestedingen lobby en bewustwording (zie 20) 148.081 146.528
LoBBY
lobby eU-COrD / COeH 18.232 11.006
lobby consultancy 5.395 9.649
BeWustWoRDIng
vakuitwisseling/Young ambassadors 0 56.778
Happietaria/WWKidz 0 13.855
Campagne Wees eerlijk (duurzaamheidscampagne onder jongeren) 352.975 217.606
Woord en Daad dvd-project 50.456 0
Overige projecten bewustwording 8.711 28.019
Overige bestedingen via eigen organisatie (bijlage 3) 548.989 518.096
Totaal 1.132.839 1.001.537
Zie de toelichting bij de kosten fondsenwerving.
(19) PMEL/PMA
Werkelijk lopend jaar 875.427
Begroot lopend jaar 1.300.573
Baten vorig jaar 1.171.337
Zie bijlage 1 en 2. bijlage 1 is inclusief noodhulp 2012 2011
Bestedingen PMel 213.094 449.314
Bestedingen PMa 67.351 111.035
Overige bestedingen PMel/PMa via eigen organisatie (bijlage 3) 594.982 610.988
875.427 1.171.337
(20) Overdracht garantiefonds aan stichting PSI en deelneming UIC aan Incluvest bv
In 2012 is het garantiefonds grotendeels overgedragen aan stichting PsI; daarnaast is de deelneming in KIC overgedragen
aan Incluvest bv. Zie hiervoor ook (3), (8) en (9). In de resultatenrekening is dit als een bijzondere last verwerkt:
Overdracht garantiefonds 520.479
verlies deelneming UIC ten laste van bestemmingsfonds UIC 14.941
Totaal 535.420
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 101
(21) Werving baten
De directe kosten fondsenwerving en voorlichting en bewustwording bestaan deels uit gemengde kosten:
Hiervoor zijn verdeelsleutels opgesteld om een juiste toerekening te kunnen maken.
directe publiciteitskostenrekening
2012begroting
2012rekening
2011%
fondsenwerving% voorlichting en
bewustwording
Werelddelen (oplage 77.600) 139.226 149.000 143.568 75% 25%
grenzeloos (oplage 14.900) 33.150 46.500 37.534 0% 100%
schoolmagazine (oplage 90.200) 23.234 21.500 20.372 0% 100%
Daadkracht (oplage 3.600) 20.719 16.065 15.744 50% 50%
Jaarverslagen/corporate brochure 39.515 60.250 51.050 50% 50%
Kosten Business Platform 4.560 6.988 1.505 50% 50%
Kosten Comités 44.809 73.750 46.802 100% 0%
Jongerenbeleid 7.748 19.808 3.219 0% 100%
advertenties 83.670 67.140 48.694 100% 0%
Mailingen 21.464 27.500 17.069 100% 0%
Kosten website 27.436 27.720 17.388 75% 25%
Werven sponsors 58.379 48.000 43.561 100% 0%
Diverse kosten fondsenwerving 117.040 120.062 88.926 100% 0%
Diverse kosten voorlichting en bewustwording 0 0 0 0% 100%
Kosten communicatie 977 2.500 5.676 100% 0%
Kosten vermogensfondsen 7.650 15.500 3.331 0% 100%
Totale kosten 629.577 702.283 544.439
De kosten zijn per saldo € 629.577 (2011: € 544.439) en worden als volgt verdeeld:
rekening 2012 begroting 2012 rekening 2011
Directe kosten fondsenwerving 481.496 503.747 397.910
Directe kosten voorlichting en bewustwording 148.081 170.637 146.528
voor de overige organisatiekosten zie staat lastenverdeling (bijlage 3 van de jaarrekening).
(22) Kosten Beheer en Administratie
rekening 2012 begroting 2012 rekening 2011
Totaal personeelskosten (zie bijlage 3) 791.265 915.140 780.451
Totaal overige organisatiekosten (zie bijlage 3) 163.226 140.520 178.953
954.491 1.055.660 959.404
opgesteld en vastgesteld door: goedgekeurd door:
Ir. J. lock Ds. C. Westerink
voorzitter raad van bestuur voorzitter raad van toezichtnamens de raad van bestuur namens de raad van toezicht
te gorinchem in de vergadering van 15-03-2013 te gorinchem in de vergadering van 15-03-2013
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen102
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
In deze bijlage zijn de ontvangsten de gelden die beschikbaar zijn voor de projecten (dus na aftrek kosten overhead). * In verband met de gewijzigde software zijn de beginsaldo’s per 1 januari 2012 bij een aantal fondsen onderling verschoven.
BIJLAgE 1: MUTATIES RESERVES EN FONDSEN
naar landenreserve Fonds per 1/1/12
reserve/ Fonds per 1-1-2012 (herzien) *
ontvangsten 2012
bestedingen/ overige mutaties
overboeking 2012
reserve/ Fonds per 12/31/12
aZIË
Bangladesh 269.871 269.871 1.201.663 2.440.840 953.757 -15.549
Filipijnen 35.306 35.306 559.676 1.091.847 473.923 -22.942
India -164.803 -164.803 2.721.015 3.245.779 425.800 -263.767
Pakistan 0 126.245 605 0 0 126.850
sri lanka -3.476 -3.476 128.137 110.039 -227 14.395
Thailand -8.371 -8.371 139.836 170.533 43.010 3.942
Overige landen 2.003 2.003 0 2.004 1 0
Totaal Azië 130.530 256.775 4.750.932 7.061.042 1.896.264 157.071
afRIka
Benin 58.980 58.980 205.854 804.237 578.371 38.968
Burkina Faso -74.616 -74.616 1.995.865 2.554.170 759.627 126.706
ethiopië 54.555 1.623.143 987.957 2.492.494 752.574 871.180
Oeganda 18.176 18.176 395.692 581.867 168.186 187
sierra leone 58.179 58.179 290.408 811.742 468.268 5.113
Tsjaad 0 0 55.260 315.862 265.552 4.950
Zambia 0 0 291.177 428.677 185.025 47.525
Zuid-afrika 0 0 160.574 693.165 532.778 187
Overige landen 0 0 0 -28.851 -28.851 0
Totaal Afrika 115.274 1.683.862 4.382.787 8.653.363 3.681.530 1.094.816
mIDDen- en ZuID-ameRIka
Colombia -64.122 -64.122 1.214.878 2.072.871 813.203 -108.912
guatamala/Honduras -64.657 -64.657 1.581.805 2.184.093 576.009 -90.936
Haïti 2.676.366 2.676.366 2.133.144 3.629.676 555.681 1.735.515
Nicaragua 0 0 354.087 414.683 61.110 514
Totaal Midden en ZuidAmerika 2.547.587 2.547.587 5.283.914 8.301.323 2.006.003 1.536.181
DIVeRsen
garantiefonds 570.479 570.479 0 520.479 0 50.000
Karamoja Investment Company Oeganda 0 14.941 0 14.941 0 0
Inkomsten MFs 0 0 6.401.508 0 -6.401.508 0
Inkomsten PsO 0 0 218.702 0 -218.702 0
Inkomsten MFs red een Kind 0 0 1.800.589 3.988.341 2.187.752 0
regio-allianties 66.727 66.727 12.278 280.550 280.496 78.951
reserve koersverschillen sponsorprogramma -10.703 -10.703 0 0 -55.396 -66.099
reserve overige koersverschillen 0 0 0 0 -260.283 -260.283
algemene reserves (besteding op organisatiekosten) 0 0 2.956.377 0 -2.826.990 129.387
Overige reserves en fondsen 2.069.670 359.896 2.298.379 1.383.018 -289.166 986.091
Continuïteitsreserve 2.261.431 2.261.431 0 106.536 0 2.154.895
stichtingskapitaal 272 272 0 0 0 272
Totaal Diversen 4.957.876 3.263.043 13.687.833 6.293.865 7.583.797 3.073.214
TOTAAL RESERVES EN FONDSEN 7.751.267 7.751.267 28.105.466 30.309.593 0 5.547.140
Rentebaten en baten uit beleggingen 63.991
Kostendekking voor organisatiekosten 1.632.546
Organisatiekosten gedekt uit intrest/kostendekking 1.696.537
Totaal baten en lasten conform staat van baten en lasten
29.802.003 32.006.130
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 103
BIJLAgE 2: VERgELIJKINg SPONSORBUDgETTEN (CUMULATIEF)
Jaar: t/m 2012Sa
ldo
fon
ds
per
1-1
on
tvan
gen
inh
ou
din
g
org
anis
atie
kost
en
inh
ou
din
g ko
ersr
isic
o
inko
mst
en (
net
to)
bes
ted
ing
ver
reke
nin
g
voo
rgaa
nd
e ja
ren
Kw
alit
eit
en
on
twik
keli
ng
on
tvan
gen
van
uit
ove
rige
bes
tem
inge
n*
Sald
o fo
nd
s p
er 3
1-1
2
oRganIsatIe € € € € € € € € € €
IreF India 15.370- 313.144 19.791 6.263 287.090 279.027 - 26.139 9.962 23.484-
COUNT India 8.673- 273.617 17.293 5.472 250.852 237.825 - 20.977 9.267 8.357-
aMg India 76.600- 1.491.535 94.265 29.831 1.367.439 1.305.675 - 119.511 38.603 95.744-
Word & Deed-India 67.037- 554.971 37.047 11.171 506.753 540.855 - 49.203 10.681 139.661
HBI India 3.392- 11.250 711 225 10.314 12.285 - 1.063 887 5.539-
Css Bangladesh 5.700- 400.653 33.281 7.899 359.473 352.800 - 31.861 3.878 27.010-
I.N. NeTWOrK 3.477- 115.737 5.234 2.359 108.144 97.020 - 8.658 1.019 8
aMg Philippines 23.419- 534.156 33.759 10.683 489.714 478.800 - 44.775 30.224 27.056-
aMg Thailand 15.965- 129.875 8.208 2.598 119.069 115.416 13.758- 8.707 5.215 2.046-
aMg guatemala 75.957- 1.535.285 94.104 30.768 1.410.413 1.407.924 - 121.785 59.997 135.256-
aMg Honduras 6.064 53.417 2.171 1.094 50.152 28.231 - 2.442 - 25.543
CreDO Burkina Faso 81.821- 1.131.852 79.027 22.530 1.030.295 1.039.500 - 103.818 41.813 153.031-
Hope enterprises 42.634- 691.436 45.785 13.799 631.852 617.400 25.805- 54.028 33.028 23.377-
Parole et action 34.756- 1.559.783 86.501 31.326 1.441.956 1.360.800 16.484- 115.385 41.000 11.501-
CDa Colombia 64.122- 923.872 59.115 18.512 846.245 860.832 - 74.462 43.919 109.252-
aMg Haiti 6.658- 116.540 7.365 2.331 106.844 107.100 - 9.264 2.288 13.890-
Cotton Tree Foundation 5.458- 38.925 6.487 721 31.717 35.280 - 3.052 - 12.073-
aeaD 2.805- 22.300 1.409 446 20.445 20.160 - 1.744 - 4.264-
DeDras - - - - - 2.520 - 218 - 2.738-
Totaal 527.780 9.898.348 631.553 198.028 9.068.767 8.899.450 56.047 797.092 330.781 768.727
*Vanuit giften op educatie het betreffende land (€ 53.401) en giften jaarthema 2012/2013 (€ 81.482) en giften op Gift of Love bij de betref-fende partner (€ 195.898) is dit totaalbedrag ten gunste van deze fondsen geboekt.
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen104
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
BIJLAgE 3: MODEL LASTENVERDELINgKostensoort Kostendragers
DoeLsteLLIng WeRVIng BatenBeHeeR & aDmInIs-
tRatIe
partnerrol pmel/pma l&a/areigen fond-senwerving
acties derden
Subsidiesverkoop goederen
totaal boekjaar
begroot boekjaar
rekening 2011
€ € € € € € € € € € €
educatie(edu) 11.505.347 11.505.347 12.165.551 12.183.590
TveT / JBs 2.594.603 2.594.603 3.244.030 2.694.669
Basisvoorzieningen (BN) 2.790.973 2.790.973 3.329.872 2.662.627
PMel/PMa 280.453 280.453 708.000 560.349
eD 122.375 122.375 2.150.964 226.403
aD 693.022 693.022 1.041.004 832.792
low Cost Housing Bangladesh 1.106.020 1.106.020 0 0
Overig (ICT tbv allianties) 0 0 25.000 0
sPN/Overige projecten 627.780 627.780 795.477 483.620
regioallianties 219.867 219.867 225.769 208.344
red een Kind 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341
l&a/ar 583.850 583.850 385.312 336.913
r&r 2.187.524 0 2.187.524 666.778 2.466.460
Overdracht garantiefonds aan PsI/deelneming UIC aan Incluvest bv
535.420 535.420 0 0
Subtotaal projectbestedingen 26.371.272 280.445 583.850 0 0 0 0 0 27.235.567 28.606.120 26.644.108
salarissen en sociale lasten 1.071.542 479.002 421.398 460.842 41.825 189.395 2.594 760.969 3.427.567 3.658.451 3.179.964
Pensioenlasten 104.336 52.136 45.758 44.667 4.201 19.300 243 85.431 356.072 383.567 328.968
Overige personeelskosten 42.797 18.433 14.794 16.879 1.438 6.783 89 28.294 129.507 133.660 156.510
reis- en verblijfkosten 39.006 14.523 15.307 14.138 1.857 7.146 99 24.191 116.267 97.577 108.048
Subtotaal personeelskosten 1.257.681 564.094 497.257 536.526 49.321 222.624 3.025 898.885 4.029.413 4.273.255 3.773.490
Bijdrage door derden -28.303 425 1.241 -1.773 -11.339 -28.002 7 -6.633 -74.378 -50.500 -10.000
activering ontwikkeling nieuwe systemen
-39.617 -39.352 -10.477 -17.416 -3.470 -15.711 -75 -66.682 -192.800 -100.000 -187.135
Personeelskosten in projectbestedingen
-48.214 -21.728 -19.037 -21.226 -1.913 -8.618 -116 -34.305 -155.156 0 -101.117
Totaal personeelskosten 1.141.547 503.439 468.984 496.111 32.599 170.293 2.841 791.265 3.607.079 4.122.755 3.475.238
Publiciteit & communicatie 481.496 481.496 531.647 544.439
Huisvestingskosten 64.669 29.888 26.291 29.340 2.658 11.720 165 47.541 212.272 224.326 227.531
Kantoorkosten (excl. afschrijving)
60.573 26.713 23.563 26.282 2.370 10.772 146 42.119 192.538 112.000 104.218
Kosten rvT/vergaderingen organisatie
1.111 532 468 521 48 211 3 14.662 17.556 8.000 36.166
Kosten monitoring en evaluatie 0 0 0 0 0 0 0 5.374 5.374 10.000 16.397
Overige algemene kosten 37.380 17.519 14.732 15.947 1.483 6.842 93 26.570 120.566 102.890 204.220
afschrijving en rente en bankkosten
38.803 16.891 14.951 27.756 1.501 6.727 93 26.960 133.682 136.000 96.255
Subtotaal organisatiekosten 1.344.083 594.982 548.989 1.077.453 40.659 206.565 3.341 954.491 4.770.563 5.247.618 4.704.464
TOTAAL 27.715.355 875.427 1.132.839 1.077.453 40.659 206.565 3.341 954.491 32.006.130 33.853.738 31.348.572
Verdeelsleutels:De verdeling van de personeelskosten over de kostendragers vindt plaats op basis van de gemiddelde tijdsbesteding. Het gemiddeld aantal FTe’s in 2012
bedroeg 66,42. In 2011 was dit 65.09 FTe.
Bij het toerekenen van de personeelskosten is het advies van vFI gevolgd. Dit houdt in dat de raad van bestuur volledig onder Beheer & administratie valt, en de mana-
gers van de afdeling voor 20%. De afdeling Finance & Control en algemene staffuncties vallen volledig onder Beheer & administratie, HrM en ICT wordt toegerekend
naar rato van het aantal FTe per kostendrager. De indirecte kosten worden verdeeld op basis van de verdeling van de personeelskosten behalve monitoring en evaluatie.
De fi nanciële werkbezoeken worden toegerekend aan Resultaatmanagament en Leren. De werk bezoeken van de raad van bestuur en raad van toezicht worden volledig
toegerekend aan beheer en administratie.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 105
toelichting uitvoeringskosten totaal boekjaar (€) begroot boekjaar (€) vorig boekjaar (€)
HuIsVestIngskosten
Huur 159.909 160.000 156.748
servicekosten (incl. energie) 35.700 38.000 51.442
Onderhoud/schoonmaakkosten 9.528 22.326 19.341
Bijdrage derden huisvesting 0 0 0
Overige huisvestingskosten 7.135 4.000 0
Totaal huisvestingskosten 212.272 224.326 227.531
kantooRkosten
Kantoorbenodigdheden en drukwerk 20.578 30.000 15.514
ICT-licenties en servicecontracten 144.971 35.000 66.620
Porti algemeen 26.993 22.500 24.826
Communicatie 20.618 19.500 18.063
Overige kantoorkosten 15.021 5.000 27.389
Bijdragen derden in kantoorkosten -35.643 0 -48.194
Totaal kantoorkosten 192.538 112.000 104.218
kosten RaaD Van toeZIcHt en DIVeRse VeRgaDeRIngen oRganIsatIe
reiskosten 3.064 3.500 1.823
Werkbezoeken 3.597 0 5.331
Porti/telefoon/representatie 0 0 0
Overige kosten 10.897 4.500 29.012
Totaal kosten bestuur / afd. e.d. 17.558 8.000 36.166
kosten monItoRIng en eVaLuatIe
Werkbezoeken rvB 5.374 10.000 11.983
Financiële werkbezoeken 0 0 4.414
Totaal overige algemene kosten 5.374 10.000 16.397
oVeRIge aLgemene kosten
externe controle 20.978 13.000 13.090
advies-/notariskosten 10.634 2.500 13.361
administratieve dienstverlening 41.512 30.000 133.908
samenwerkingsverbanden (Prisma/eU-Cord/Partos) 40.673 44.000 35.612
Overige algemene kosten 6.769 13.390 8.249
Totaal overige algemene kosten 120.566 102.890 204.220
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen106
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
BIJLAgE 4: BEREKENINg DIVERSE NORMPERCENTAgES EN RATIO’S*1000 euro
rekening 2012 (€) begroting 2012 (€) rekening 2011 (€)
Baten eigen fondsenwerving (incl. goederen): 18.354 21.625 19.481
Overige baten: 11.448 12.516 12.755
Totaal inkomsten Woord en Daad 29.802 34.141 32.236
Voor diverse kosten, zie model toelichting lastenverdeling.
cBf-noRm maX. 25%(eIgen noRm kosten eIgen fonDsenWeRVIng maX. 6% ten oPZIcHte Van Baten eIgen fonDsenWeRVIng)
Kosten eigen fondsenwerving (incl. verkoop goederen) 1.081 1.170 925
Baten eigen fondsenwerving 18.354 21.625 19.481
Percentage kosten eigen fondsenwerving (volgens CBFcriteria) 5,89% 5,41% 4,75%
eIgen noRm kosten BeHeeR & aDmInIstRatIe (maX. 3,1% Van totaLe Inkomsten)
Kosten Beheer & administratie 954 1.056 959
Totale inkomsten 29.802 34.141 32.236
Percentage kosten Beheer & Administratie 3,20% 3,09% 2,98%
Het percentage kosten Beheer en Administratie voldoet niet aan de norm van 3,1% van de totale inkomsten. Dit wordt veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de kosten Beheer en Administratie lagen ruim onder de begroting.
eIgen noRm oVeRHeaD(kosten fonDsenWeRVIng en BeHeeR en aDmInIstRatIe maX. 7,5% Van totaLe Inkomsten
Organisatiekosten (zie model lastenverdeling) 2.283 2.510 2.120
Totale inkomsten 29.802 34.140 32.236
Percentage overhead 7,66% 7,35% 6,58%
Het percentage overheadkosten voldoet niet aan de norm van maximaal 7,5% van de totale inkomsten. Dit wordt veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de overhead-kosten lagen ruim onder de begroting.
DIVeRse BesteDIngsRatIo’s
Bestedingen PMel/PMa t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 3,77% 5,58% 5,08%
Bestedingen partnerrol t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 5,80% 6,14% 5,67%
Bestedingen directe alliantiekosten t.o.v. totale projectbestedingen (excl. reK) 0,95% 0,97% 0,90%
Bestedingen l&a/ar ten opzichte van totale inkomsten 3,80% 3,22% 3,11%
DoeLBesteDIngsRatIo (totaaL Van De BesteDIngen ten oPZIcHte Van totaaL Van De Inkomsten en ten oPZIcHte Van totaaL BesteDIngen)
Totaal bestedingen aan doelstellingen 29.724 31.344 29.228
Totaal inkomsten 29.802 34.141 32.236
Totaal bestedingen 32.006 33.854 31.349
Doelbestedingsratio ten opzichte van de inkomsten 99.74% 91.81% 90.67%
Doelbestedingsratio ten opzichte van de totale bestedingen 92.87% 92.59% 93.24%
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 107
BIJLAgE 5: VERSChILLEN ANALySE BEgROTINg EN JAARREKENINg 2012
De gepresenteerde begroting 2012 betreft de in november
2011 officieel goedgekeurde begroting door de raad van
toezicht. gedurende het verslagjaar zijn inkomsten en uit-
gaven bewaakt via de categorieënsystematiek. Zie voor een
uitgebreidere analyse van verschillen ook het jaarverslag.
BATEN
Baten uit eigen fondsenwerving (particulieren)
Totaal rekening 15.225.333
Totaal begroting 14.875.000
Verschil 350.333
Totaal rekening 2011 16.406.797
Totaal lagen de inkomsten particulieren in 2012 € 350.333
hoger dan begroot. Dit zit met name in extra inkomsten van-
uit een paar grote nalatenschappen (€ 605.801 meer dan in
2011), zodat de overige inkomsten particulieren
€ 782.394 hoger uitkwamen dan begroot. De inkomsten op
sponsoring bleven met € 182.297 achter op de begroting.
De totale inkomsten voor noodhulp van particulieren waren
in 2012 € 250.236 (2011 € 1.861.215) en bleven daarmee
€ 249.764 achter bij de begroting.
Het begrotingsbedrag van € 14.875.000 bestaat voor
€ 14.580.000 uit groen budget (inclusief € 500.000 nood-
hulpinkomsten), wat een zekerheidsniveau in de begro-
ting heeft van 100 % en wat gekoppeld is aan een groen
budget aan de uitgavenkant, dat zonder meer uitgegeven
kan worden. Totaal is er dus € 895.097 boven de groene
begroting binnengekomen, afgezien van noodhulp. Ten
opzichte van 2011 is er voor sponsoring minder binnen-
gekomen, het aantal aanmeldingen bleef redelijk op peil,
het aantal afmeldingen als gevolg van financiële reden nam
echter fors toe.
aangezien er in 2012 geen grote noodhulpacties waren,
ligt het bedrag van particuliere noodhulpinkomsten onder
de begroting; bestedingen zijn direct gekoppeld aan de
ontvangen inkomsten.
Baten uit eigen fondsenwerving (bedrijven)
Totaal rekening 1.665.774
Totaal begroting 3.600.000
Verschil 1.934.226
Totaal rekening 2011 2.097.758
De fondsenwerving bij bedrijven bleef flink achter op de
begroting. De belangrijkste oorzaak hiervoor is de onze-
kere economische situatie. De daling in inkomsten is in
alle categorieën inkomsten van bedrijven terug te zien. De
inkomsten op sponsoring bleven met € 119.755 achter op
de begroting, de overige inkomsten met € 1.814.471.
Het begrotingsbedrag van € 3.600.000 bestaat voor
€ 3.100.000 uit groen budget (waarvan geen noodhulp
begroot). Ten opzichte van de groene begroting is dus
€ 1.434.226 minder binnengekomen. Op met name aeD
is hierdoor ook minder uitgegeven. gedurende het jaar
lagen de inkomsten duidelijk onder de begroting, ook de
decemberpiek was net als in 2011 veel kleiner dan in eer-
dere jaren. aan de andere kant groeide het netwerk van
betrokken bedrijven flink, wat een goede uitgangspositie
voor de toekomst geeft.
Baten uit eigen fondsenwerving (vermogensfondsen)
Totaal rekening 1.463.245
Totaal begroting 3.000.000
Verschil 1.536.755
Totaal rekening 2011 976.406
De fondsenwerving bij vermogensfondsen bleef flink achter
bij de begroting als gevolg van de economische crisis die
ook vermogensfondsen raakt. anderzijds lagen de inkom-
sten in 2012 flink hoger dan in 2011 (49,8%), onder andere
door een grote donor voor een meerjarig huizenbouwpro-
gramma, ook voor het komende jaar heeft deze donortoe-
zeggingen gedaan om dit programma te ondersteunen.
Tevens is het relatienetwerk met andere vermogensfond-
sen uitgebreid. Het begrotingsbedrag van
€ 3.000.000 bestaat voor € 2.200.000 uit groen budget.
Ten opzichte van de groene begroting is dus
€ 736.755 minder binnengekomen. Bij vermogensfondsen
is vaak sprake van zogenaamde ontwikkelprojecten: geza-
menlijk met de donor wordt een programma vormgegeven
en vindt de toekenning plaats. er is dus een sterke koppeling
tussen inkomsten en bestedingen.
Aandeel in acties derden
Totaal rekening 2.599.425
Totaal begroting 2.750.589
Verschil 151.164
Totaal rekening 2011 3.231.599
Het aandeel in acties derden is iets lager dan begroot. De
afwijking met vorig jaar komt onder andere door de lagere
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen108
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
noodhulpinkomsten in 2012: € 379.407 ten opzichte van
€ 1.040.566 in 2011. De totale begroting van € 2.750.589
bestaat voor € 2.237.752 uit groen budget, er is dus
€ 361.673 meer binnengekomen dan gepland, afgezien
van noodhulp. Zie voor de verschillen met 2011 (13)
aandeel in acties derden.
Subsidies overheden en anderen
Totaal rekening 8.784.235
Totaal begroting 9.765.160
Verschil 980.925
Totaal rekening 2011 9.302.579
De subsidies overheden en anderen lagen onder de begro-
ting. enerzijds waren de Prisma-inkomsten € 136.342
lager dan begroot, anderzijds waren de eU-inkomsten
die toegerekend konden worden aan 2012 op grond
van de bestedingen € 130.444 hoger dan begroot. Het
totale verschil tussen inkomsten en begroting wordt
vooral verklaard door het feit dat er geen nieuwe fondsen
binnen-gehaald zijn, die tot inkomsten in 2012 leidden. De
toegenomen concurrentie op het gebied van institutionele
fondsen, bezuinigingen van institutionele donoren als
gevolg van de economische crisis en de inzetbare capaci-
teit speelden Woord en Daad parten, ondanks het feit dat
ingediende aanvragen kwalitatief goed scoorden. In 2013
zal samen met regionale allianties extra worden ingezet op
institutionele donoren, ook door regionale fondsenwer-
vers in het Zuiden aan te stellen, die partnerorganisaties
ondersteunen bij het schrijven van subsidieaanvragen.
De totale begroting van € 9.765.160 bestaat voor
€ 8.815.160 uit groen budget. er is € 30.925 minder
binnengekomen dan gepland op groene budget.
Rentebaten en baten uit beleggingen
Totaal rekening 63.991
Totaal begroting 150.000
Verschil 86.009
Totaal rekening 2011 220.647
Door de lage rentestand en de afnemende liquiditeiten
als gevolg van noodhulpbestedingen zijn de rentebaten
lager dan vorig jaar. In 2012 is de leningportefeuille die te
maken had met bedrijfsontwikkeling in het Zuiden over-
gedragen aan stichting PsI. De rentebaten vanuit deze
leningen die in het boekjaar ontvangen zijn komen ook
ten gunste van stichting PsI. Hierdoor is het bedrag aan
ontvangen rente over leningen partnerorganisaties fors
lager (€ 109.782) dan in 2011.
BESTEDINgEN
Structurele programma’s
Totaal rekening 24.992.411
Totaal begroting 28.275.989
Verschil 3.283.578
Totaal rekening 2011 24.589.104
aangezien gedurende het jaar middels trendanalyse bleek
dat de inkomsten lager zouden uitkomen dan begroot, zijn
er ook minder projecten goedgekeurd. Meer informatie
is te vinden onder de toelichting bij de verschillende pro-
gramma’s in het jaarverslag.
De begroting bestaat voor € 25.703.274 uit groen budget.
aangezien gedurende het jaar bleek dat de oranje inkom-
sten nauwelijks zouden binnenkomen is dit oranje budget
niet vrijgegeven, behalve een paar projecten in de oranje
categorie waar specifi ek gelabelde inkomsten voor bin-
nenkwamen. verder is als gevolg van de lagere inkomsten
voor bedrijven en vermogensfondsen dan begroot bezui-
nigd op met name het programma aD en eD, waarbij ook
het groene budget niet geheel besteed is. Per programma
is maatwerk toegepast in de toekenningen, waarbij deze
gekoppeld zijn aan de inkomsten.
Noodhulp
Totaal rekening 2.187.524
Totaal begroting 666.778
Verschil 1.520.746
Totaal rekening 2011 2.466.460
aan noodhulp is fors meer uitgegeven dan begroot, als
gevolg van de noodhulpacties voor Haïti en Oost-afrika.
De begroting bestaat voor € 546.800 uit groen budget.
Lobby en bewustwording
Totaal rekening 1.132.839
Totaal begroting 1.100.381
Verschil 32.458
Totaal rekening 2011 1.001.537
De totale besteding aan lobby en Bewustwording is iets
hoger dan begroot, aan lobby is € 22.523 minder uitgegeven.
De Wees eerlijk campagne, waarvan Woord en Daad pen-
voerder is, is verantwoord onder deze post voor € 352.975,
dit is inclusief de bestedingen via ZOa. Zowel vanuit sBOs als
vanuit Oxfam Novib werd subsidie ontvangen op dit traject.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 109
PMEL/PMA
Totaal rekening 875.427
Totaal begroting 1.300.573
Verschil 425.146
Totaal rekening 2011 1.171.337
De totale besteding aan PMel/PMa ligt fors lager dan de
begroting; dit wordt met name veroorzaakt door lagere
bestedingen aan evaluaties, waarbij een aantal zaken
doorschuiven naar 2013.
Werving Baten
Totaal rekening 1.328.018
Totaal begroting 1.454.356
Verschil 126.338
Totaal rekening 2011 1.160.730
De personeelskosten voor werving baten lagen wat lager
dan begroot, voor wat betreft directe kosten lagen met
name kosten voor jaarverslag en magazines lager dan
begroot. Daarentegen waren de kosten voor advertenties
hoger, het betreft dan vooral digitaal adverteren waarop
steviger is ingezet. Zie ook (20).
Kosten Beheer & Administratie
Totaal rekening 945.491
Totaal begroting 1.055.661
Verschil 101.170
Totaal rekening 2011 959.404
De kosten Beheer & administratie zijn lager uitgevallen
dan begroot. De toegerekende salariskosten liggen fors
lager dan begroot omdat er meer uren aan het ICT-
traject besteed zijn (deze kosten zijn geactiveerd) en aan
programmabestedingen.
De overige kantoorkosten zijn fors hoger dan begroot,
met name als gevolg van te laag begrote kosten voor ICT-
licenties en servicecontracten voor copiers etc. anderzijds
is er sprake van een incidentele bate als gevolg van BTW-
restitutie over 2010, die niet was begroot.
De overige algemene kosten zijn hoger dan begroot als
gevolg van extra administratieve dienstverlening, wat te
maken heeft met vervanging voor het ICT-traject wat in
2012 doorliep. Ook zijn de kosten van externe controle
hoger, dit heeft te maken met een accountantscontrole
in het kader van programmabestedingen voor een donor.
Zie voor een verdere uitsplitsing bijlage 3 Toelichting
uitvoeringskosten
voor kosten Beheer & administratie geldt een maximumper-
centage van 3,1% (zie ook bijlage 4 van de jaarrekening). In
2012 lag dit percentage op 3,2% en hiermee voldoet het niet
aan de norm. De kosten Beheer & administratie liggen ech-
ter ruim binnen de begroting; als gevolg van de fors lagere
inkomsten dan begroot ligt het percentage boven de norm.
arend jan boeKeStijn Historicus en publicist - juni 2012
‘Jullie ontvangen slechts 15 procent
subsidie van de Nederlandse overheid, dat
is indrukwekkend en je onderscheidt je
daarmee van andere organisaties.’
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen110
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
BIJLAgE 6: TOELIChTINg KOSTEN DIRECTIE
Naam Ir. J. lock Drs. D. Nieuwenhuis
Functie voorzitter raad van bestuur lid raad van bestuur
DIenstVeRBanD
aard Onbepaald Onbepaald
Uren 33 32
Percentage dienstverband 92% 89%
Periode 1-1-2012 t/m 31-12-2012 1-1-2012 t/m 31-12-2012
BeZoLDIgIng
Bruto jaarsalaris 82.865,00 57.147,00
vakantiegeld 6.873,00 4.474,00
eindejaarsuitkering 3.368,00 4.390,00
variabel inkomen 1.854,00 0,00
Salaris volgens VFIsystematiek 94.960,00 66.011,00
Maximaal salaris volgens vFI-systematiek op basis van percen-tage dienstverband
103.464,00 87.340,00
(conform adviesregeling Directeuren goede Doelen vFI)
sv lasten (wg deel) 8.518,00 8.518,00
Pensioenlast (wg deel) 13.922,00 9.167,00
Totaal 2012 117.400,00 83.696,00
t TOelICHTINg
De heer lock heeft per 1 januari 2012 een dienstverband van 36 uur per week, per 1 mei 2012 is dit gewijzigd naar 33 uur per week. variabel inkomen mevrouw Nieuwenhuis en de heer lock betreft de verkoop van vakantiedagen, conform de arbeidsvoorwaarden van Woord en Daad. aan de directie leden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De bezoldiging van de directie wordt voor 2013 opnieuw getoetst aan de vFI-systematiek.
BIJLAgE 7: ANALySE gEREALISEERD SALDO VERSUS BEgROOT SALDO BATEN EN LASTEN
Begroot saldo baten en lasten 287.011
effecten RonD Inkomsten
lagere inkomsten uit sponsorprogramma -310.653
Hogere inkomsten overige giften particulieren 790.995
lagere noodhulpinkomsten -331.588
lagere inkomsten giften bedrijven (excl. sponsoring en noodhulp) -1.832.647
lagere inkomsten giften vermogensfondsen (excl. noodhulp) -1.436.755
lagere inkomsten uit aandeel in acties derden -151.164
lagere inkomsten subsidies overheden -980.925
lagere inkomsten rentebaten en baten uit beleggingen -86.009
effecten RonD BesteDIngen
Hogere noodhulpbestedingen -1.520.746
Koersverliezen projecten -569.107
lagere projectbestedingen als gevolg van lagere inkomsten 3.852.685
Hogere bestedingen lobby en bewustwording -32.458
lagere bestedingen r&l 425.146
Overdracht garantiefonds aan PsI en bestemmingsfonds UIC aan Incluvest bv -535.420
effecten RonD oVeRHeaD
lagere kosten werving baten 126.338
lagere kosten beheer en administratie 101.170
gerealiseerd saldo baten en lasten 2.204.127
In 2012 is onttrokken vanuit bestemmingsfondsen
noodhulp voor onder andere Haïti en Oost-afrika,
de inkomsten hiervan zijn grotendeels ontvangen in
voorgaande jaren.
Woord en Daad werkt met een koppeling tussen
inkomsten en uitgaven. gezien de lagere inkomsten
vanuit bedrijven en vermogensfondsen ten opzichte
van de begroting is er ook minder aan projecten
besteed dan begroot.
Zie ook de toelichting in de staat van baten en lasten
voor de toevoeging en onttrekking aan reserves en
fondsen van het resultaat. Zie voor verdere refl ectie
op de afwijkingen van de begroting het jaarverslag.
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 111
7.2 controleverKlaring
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen112
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
7.2 controleverKlaring (vervolg)
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 113
7.3 begroting 2013
begroting 2013
eIgen fonDsenWeRVIng
sponsorprogramma 10.095.000
Overige giften particulieren 5.250.000
Noodhulp 600.000
giften bedrijven (exclusief sponsor) 2.000.000
vermogensfondsen 2.610.000
Subtotaal eigen fondsenwerving 20.555.000
Baten uIt actIes Van DeRDen
aandeel in acties derden (overig) 610.000
Subtotaal baten acties van derden 610.000
subsidies overheden 11.189.456
Baten uit beleggingen 150.000
Som van de baten 32.720.272
Lasten
Programma's:
Onderwijs 11.830.430
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling 2.962.757
enterprise Development 538.447
agribusiness Development 1.014.589
Credit program housing 430.000
sPN 759.104
Basisvoorzieningen 3.212.647
r&r 2.505.726
Overig (ICT tbv allianties) 275.442
red een Kind 3.988.341
Directe alliantiekosten 207.480
l&a en ar 1.006.195
PMa/PMel 1.233.757
Kosten partnerrol 1.280.973
Totaal doelstelling 31.245.888
Kosten fondsenwerving 1.434.883
Kosten Beheer en administratie 986.760
Totaal overhead 2.421.643
Kosten leveranciersrol 215.816
Som van de lasten 33.883.347
RESULTAAT 1.163.076
Toevoeging/onttrekking aan:
Koersreserve sponsoring 104.759
Koersreserve overige projecten 178.635
Partnerrekeningen sponsoring 533.844
Bestemmingsfondsen noodhulp -2.000.000
algemene reserve 19.686
1.163.076
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen114
FINaNCIËle veraNTWOOrDINg
meerjarenbegroting 2013 2014 2015 2016 2017
eIgen fonDsenWeRVIng:
sponsorprogramma 10.095.000 10.397.850 10.709.786 11.031.079 11.362.011
Overige giften particulieren 5.250.000 5.407.500 5.569.725 5.736.817 5.908.921
Noodhulp 600.000 600.000 600.000 600.000 600.000
giften bedrijven (exclusief sponsoring) 2.000.000 2.080.000 2.163.200 2.249.728 2.339.717
vermogensfondsen 2.610.000 2.740.500 2.877.525 3.021.401 3.172.471
Subtotaal eigen fondsenwerving 20.555.000 21.225.850 21.920.236 22.639.025 23.383.121
Baten uIt actIes Van DeRDen:
aandeel in acties derden (overig) 610.000 628.300 647.149 666.563 686.560
Subtotaal baten acties van derden 610.000 628.300 647.149 666.563 686.560
subsidies overheden 11.189.456 11.301.351 11.414.364 11.528.508 11.643.793
Baten uit beleggingen 150.000 150.000 150.000 150.000 150.000
Inkomsten leveranciersrol 215.816 215.816 215.816 215.816 215.816
Som van de baten 32.720.272 33.305.501 34.131.749 34.984.096 35.863.474
Lasten
Programma's
Onderwijs 11.830.430 12.503.647 12.878.757 13.265.119 13.663.073
Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling 2.962.757 3.110.895 3.204.222 3.300.348 3.399.359
enterprise Development 538.447 565.369 582.330 599.800 617.794
agribusiness Development 1.014.589 1.065.318 1.097.278 1.130.196 1.164.102
Credit program housing 430.000 451.500 465.045 478.996 493.366
sPN 759.104 797.059 820.971 845.600 870.968
Basisvoorzieningen 3.212.647 3.373.279 3.474.478 3.578.712 3.686.073
r&r 2.505.726 1.005.726 505.726 505.726 505.726
Overig (ICT tbv allianties) 275.442 275.442 275.442 275.442 275.442
red een Kind 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341 3.988.341
Directe alliantiekosten 207.480 218.671 225.231 231.988 238.947
l&a en ar 1.006.195 999.165 1.023.952 1.049.523 1.075.904
PMa/PMel 1.233.757 1.143.640 1.151.440 1.185.225 1.220.023
Kosten partnerrol 1.280.973 1.143.640 1.151.440 1.185.225 1.220.023
Totaal doelstelling 31.245.888 30.641.693 30.844.653 31.620.242 32.419.143
Kosten fondsenwerving 1.434.883 1.498.748 1.535.929 1.574.284 1.613.856
Kosten Beheer en administratie 986.760 999.165 1.023.952 1.049.523 1.075.904
Totaal overhead 2.421.643 2.497.913 2.559.881 2.623.807 2.689.761
Kosten leveranciersrol 215.816 215.816 215.816 215.816 215.816
Som van de lasten 33.883.347 33.355.421 33.620.350 34.459.865 35.324.719
RESULTAAT 1.163.076 49.920 511.398 524.231 538.755
Toevoeging/onttrekking aan:
Koersreserve sponsoring 104.759 104.759 104.759 104.759 104.759
Koersreserve overige projecten 178.635 187.567 196.945 206.792 217.132
Partnerrekeningen sponsoring 533.844 - - - -
Bestemmingsfondsen noodhulp -2.000.000 -500.000 - - -
algemene reserve 19.686 157.754 209.694 212.679 216.864
1.163.076 49.920 511.398 524.231 538.755
BIJlageN
1. raad van beStUUr en raad van toeZicHt
2. nevenFUnctieS
3. FUnctieS
4. organogram
5. proceSbeHeerSing, riSicobeHeerSing en verantWoording
6. onderZoeKSrapport externe accoUntant
7. SamenWerKing en netWerKen
8. tHeory oF cHange
1
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen116
raaD vaN BesTUUr eN raaD vaN TOeZICHT
RAAD VAN BESTUUR
Ir. J. lock
Functie: voorzitter raad van bestuur
Ingangsdatum: 01-01-2008
Drs. D.J. Nieuwenhuis
Functie: lid raad van bestuur
Ingangsdatum: 01-01-2010
naam jaar 1e verkiezing aftredend / hernoembaar op
Ds. C. Westerink - voorzitter Predikant
2009 31-12-2016 hernoembaar
J. achterstraat-Floor aa MBa – secretaris Zelfstandig ondernemer
2011 31-12-2014 hernoembaar
P.W. Nobel ra Registeraccountant
2011 31-12-2014 hernoembaar
Dr. P. Honkoop MDL-arts
2007 31-12-2014 hernoembaar
Dr. ir. r.a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel
2002 31-12-2013 niet hernoembaar
Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical
2010 31-12-2013 hernoembaar
Drs. M.C. van de lagemaat-Maaskant Docente Frans en onderwijsdeskundige
2003 31-12-2014 niet hernoembaar
Dr. ir. g. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam
2003 31-12-2014 niet hernoembaar
t raaD vaN TOeZICHT
naam aftredend / hernoembaar op
P.W. Nobel RA Registeraccountant
31-12-2015 hernoembaar
Dr. ir. r.a. JongeneelUniversitair docent landbouweconomie en internationale handel
31-12-2013niet hernoembaar
J. gouw RA Registeraccountant
31-12-2016 hernoembaar
t FINaNCIËle aUDITCOMMIssIe
2
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 117
NeveNFUNCTIes
voorzitter raad van bestuur: ir. jan lock
neVenfunctIes RIsIcoanaLYse
Bestuurder stichting Poverty share Investments (PsI) te gorinchem, een stichting opgericht vanuit Woord en Daad. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
Bestuurslid (penningmeester) stichting gezamenlijke evaluaties Partos. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
Bestuurslid vereniging Prisma, christelijke organisaties in ontwikkelings-samenwerking, gevestigd te Utrecht, tot en met november 2012. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
lid van het bestuur van Co-Prisma (vanaf november 2011). Mandaat ligt in verlengde van Prisma. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad
Directeur adicisim bv. (deeltijd 20%: bezoldigd) adicisim bv levert (interim-)management en (bestuurlijk) advies. voor zover er bij klanten van PsI sprake kan zijn van belangverstrengeling wordt dit gemeld aan de raad van toezicht van Woord en Daad.
gemeenteraadslid van gemeente giessenlanden. (bezoldigd) geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad.
lid rvT voor masteropleiding Besturen van Maatschappelijke organisaties aan de vrije Universiteit van amsterdam. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
lid wetenschappelijke adviesraad voor kennisontwikkeling en lectoraten Driestar educatief. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad en samenwerking Driestar educatief en Woord en Daad.
lid raad van bestuur: drs. dicky nieuwenhuis
neVenfunctIes RIsIcoanaLYse
lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internationale samenwerking amsterdam. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
Member administrative Council eU-Cord, europese vereniging voor christe-lijke organisaties op terrein van internationale samenwerking. (onbezoldigd)
geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad.
t raaD vaN BesTUUr
naam nevenfuncties
Ds. C. Westerink – voorzitter Predikant
-
J. achterstraat-Floor aa MBasecretaris / Zelfstandig ondernemer
lid raad van Commissarissen rabobank vallei en rijn
P.W. Nobel ra Registeraccountant
Directievoorzitter accountantskantoorlid raad van toezicht stichting Poverty share Investments te (PsI) te gorinchem.
Dr. P. Honkoop MDL-arts
Bestuurslid Nederlandse vereniging voor Maag-, Darm- en leverartsen
Dr. ir. r.a. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel
-
Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical
lid raad van toezicht stichting Poverty share Investments (PsI) te gorinchemlid Provinciaal Bestuur sgP ZeelandBestuurslid stichting reformatorische Publicatie, prioriteitsaandeelhouder van erdee Media groep
Drs. M. C. van de lagemaat-Maaskant Ma Docente Frans en onderwijsdeskundige
-
Dr. ir. g. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam
Bestuurslid eUrOseas: european association for southeast asian studies
t raaD vaN TOeZICHT
3
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen118
FUNCTIes
Functienaam naam medewerker aantal Fte
DIreCTIe
voorzitter raad van bestuur Ir. Jan lock
lid raad van bestuur Drs. Dicky Nieuwenhuis
Directiesecretaresse Tosca van Breda
stafmedewerker Kwaliteitsmanagement Harmke van Ooijen-Oomen
stafmedewerker Interne en Perscommunicatie Drs. Wilma van der Meij-van Doorn
Webmaster lianne van Daalen-Bal
stafmedewerker HrM Herman Hendriks
stafmedewerker ICT Ing. gert-Jan van den Berg
stafmedewerker Beleidsbeïnvloeding Drs. evert-Jan Brouwer
stafmedewerker Beleidsontwikkeling Ir. leen stok
Totaal 8.05
aFDelINg FINaNCe, PrOJeCTaDMINIsTraTIe eN CONTrOl
Manager Finance, Projectadministratie en Control Drs. arnold van Willigen
assistant-manager Finance, Projectadministratie en Control geurt versteeg MBa
Totaal 1.50
UNIT FINaNCe eN CONTrOl
Hoofd unit Finance en Control albert Don
Medewerker unit Finance en Control Peter Zegers
Medewerker unit Finance en Control Bram van Nordennen
Medewerker unit Finance en Control gerrit Jan Klein Beekman
Controller Jarno visser
Medewerker unit Finance en Control Christina Timmer
Totaal 5.27
UNIT PrOJeCTaDMINIsTraTIe
Medewerker unit Projectadministratie Henk swijnenburg
Medewerker unit Projectadministratie Hilda de vries
Medewerker unit Projectadministratie Klaasje Kooiker
Totaal 3.00
UNIT sPONsOrPrOgraMMa
Hoofd unit sponsorprogramma annelien Bom
adm. medewerker unit sponsorprogramma Petra Timmermans-Bos
adm. medewerker unit sponsorprogramma erica de groot
adm. medewerker unit sponsorprogramma Marieke den Hartog
Totaal 2.77
aFDelINg COMMUNICaTIe eN FONDseN
Manager Communicatie en Fondsen rina Molenaar
secretaresse Communicatie en Fondsen Marlies Moret-verwoerd
redactiesecretaris/eindredacteur Communicatie en Fondsen Florence goossens-de groot
Totaal 2.44
UNIT BeWUsTWOrDINg
Hoofd unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) aldwin geluk
Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) Herman Hendriks
Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten) els Hogendoorn
Totaal 2.30
UNIT INsTITUTIONele FONDseN
Hoofd unit Institutionele Fondsen Drs. Pascal Ooms
Medewerker unit Institutionele Fondsen Jan-Frans de Bruijn
Junior medewerker unit Institutionele Fondsen Mr. gerlinde van Wijk-ekelmans
Junior medewerker unit Institutionele Fondsen leonard Walpot
Totaal 3.89
3 FUNCTIes
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 119
Functienaam naam medewerker aantal Fte
unIt communIcatIe en fonDsenWeRVIng PaRtIcuLIeRen
Hoofd unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Corjan rink
Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren Kees vreeken Ma
redactiesecretaris/(eind)redacteur unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren
Joke Martens-Bevelander
scholenvoorlichter/communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsen-werving Particulieren
Janneke Witzier-Wemmers
Communicatiemedewerker sponsoring unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren
Willemijn Bax-schouten
Coördinator comités en evenementen aart den Braber
Totaal 4.48
unIt fonDsenWeRVIng BeDRIJVen
Hoofd unit Fondsenwerving Bedrijven gideon Davidse
Communicatiemedewerker unit Fondsenwerving Bedrijven Willemijn ten Brinke-Molendijk
assistent Fondsenwerving unit Fondsenwerving Bedrijven Willemien van Wijnen-vos
accountmanager unit Fondsenwerving Bedrijven Wilhelm Doeleman
Totaal 3.45
unIt VeRmogensfonDsen
Hoofd unit vermogensfondsen Wim Hasselman
Medewerker unit vermogensfondsen Frieda Mooij-roeleveld
Totaal 1.55
unIt offIce management
Offi cemanager unit Offi ce Management Jan versteeg
Offi ce Assistent unit Offi ce Management Wilma schoonderwoerd-van Dalen
Medewerker pr/sponsoring unit Offi ce Management ruchama Bom
Telefoniste/Receptioniste unit Offi ce Management lisette den Besten-Kros
Interieurverzorgster unit Offi ce Management rita Uittenbogaard-linstee
Telefoniste/Receptioniste unit Offi ce Management ellen snoek-de vreugd
Totaal 3.70
afDeLIng PaRtneRs en PRogRamma's
Manager Partners en Programma's edwin visser
regiocoördinator Partners en Programma's ellen van den Hil MPHC
regiocoördinator/medewerker Capaciteitsopbouw Partners en Programma's Cees Oosterhuis Msc
regiocoördinator Partners en Programma's Drs. sander verduijn
Coördinator Beleidsbeïnvloeding Zuiden Partners en Programma's Drs. Judith van den Bogaard-Krol
Totaal 5.00
3 FUNCTIes
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen120
Functienaam naam medewerker aantal Fte
unIt onDeRWIJs
Hoofd Programma unit Onderwijs Drs. Michelle Hoftijzer-van Berchum
Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. greetje al Michael-Urban
Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Jolanda Tal-Bout
Programmamedewerker unit Onderwijs Drs. Henrike Bisschop
Totaal 3.50
unIt BasIsVooRZIenIngen
Hoofd Programma unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Ina Hogendoorn
Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Drs. gerben visser
Programmamedewerker unit Basisvoorzieningen (en Humanitaire Hulpverlening) Ir. Maarten van den Dool
Totaal 2.83
unIt BeRoePsonDeRWIJs en aRBeIDsBemIDDeLIng
Hoofd unit Programma Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Cees van Breugel
Programmamedewerker Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Drs. Mirjam de vries
Programmamedewerker Beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling Drs. Henrike Bisschop
Totaal 2.50
afDeLIng agRIBusIness enteRPRIse DeVeLoPment
Manager agribusiness enterprise Development Ing. Maarten van Middelkoop
Programmamedewerker agribusinees enterprise Development John lindhout
Programmamedewerker agribusiness enterprise Development Ir. Corstiaan van aalsburg
Junior medewerker agribusiness enterprise Development Marc de leeuw BBa
Totaal 4.00
afDeLIng ResuLtaatmanagement en LeRen
Manager resultaatmanagement en leren Dr. ir. Wim Blok
Coördinator PMel Ir. Wouter rijneveld
Coördinator PMel Drs. Marike de Kloe
senior medewerker PMel Hans schipaanboord
Medewerker PMel Ir. Hanneke Post
Totaal 4.42
afDeLIngssecRetaRIaat
afdelingssecretariaat aeD, r&l, P&P Caroline Noorland-van der slik
Totaal 0.89
Totaal per 31122012 76 medewerkers 65.54
4
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 121
OrgaNOgraM
commUnicatie & FondSen
partnerS en programma’S
agribUSineSS enterpriSe
development
reSUltaat -manage ment
en leren
Finance, project-adminiStratie
& control
Logistiek secretariaat voor P&P, AED, R&L
C&F Secretariaat
Bewustwording
Directiesecretariaat
Ict
kwaliteitsmanagement
Beleidsbeïnvloeding
Interne en Perscommunicatie
Beleidsontwikkeling
HRm
raad van toeZicHt
raad van beStUUr
t sITUaTIe T/M 31-12-2012
4 OrgaNOgraM
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen122
t OrgaNOgraM DONOrTeaMs
HiërarcHiScH leidinggevende vanUit aFdelingen
manager c&F oF Fp&c manager c&F manager Fp&c manager or&l
FUnctioneel leidinggevende
deSKUndigen in donorteamS
Hoofd van een fondsenwer-vende unit binnen afdeling
c&ffinancieel deskundige Deskundige Pma
donorteam-coÖrdinator (dc)
Deskundige IfVertegenwoordiger projectsecretariaat
4 OrgaNOgraM
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 123
t OrgaNOgraM allIaNTIeTeaMs
HiërarcHiScH leidinggevende vanUit tHematiScHe aFdelingen
manager p&p manager ed&ad manager or&l
FUnctioneel leidinggevende rc
deSKUndigen in alliantieteamS
Deskundige onderwijs Deskundige eD Deskundige PmeLregiocoÖrdinator alliantieteam (rca)
Deskundige basisvoorzieningen
Deskundige aD
Deskundige beroepsonderwijs en arbeidsbemiddeling
Deskundige advocacy
5
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen124
PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
1. ALgEMEEN
Woord en Daad kent twee hoofdprocessen als het gaat
om de werving en toekenning van fondsen (donorrol) en
de inhoudelijke fl ankering van partners bij de uitvoering
van programma’s (partnerrol). In het stroomschema bij
paragraaf 3 is de samenhang tussen de twee hoofdproces-
sen weergegeven.
De interne procesbeheersing en controle zijn beschreven
in het Handboek Organisatie waarin zijn opgenomen:
• een overzicht van processtappen per proces en de
onderliggende administratieve procedures;
• handleidingen voor project, donor (inclusief accountabi-
lity), PMel, sponsoring, advocacy, auditing en evaluatie.
Woord en Daad toetst haar processen aan de hand van
drie kwaliteitssystemen. elk systeem heeft zijn eigen
invalshoek en juist de combinatie van systemen omvat de
beide hoofdprocessen op verschillende niveaus.
• CBF-keurmerk, geïntegreerd met de Code goed
Bestuur voor goede Doelen (de Code Wijffels). Het
keurmerk stelt eisen aan bestuur, beleid, fondsenwer-
ving, voorlichting en communicatie, besteding van mid-
delen en verslaggeving. Woord en Daad werkt volgens
de Code Wijffels. Het keurmerk is in 2010 voor drie jaar
verlengd.
• IsO: dit kwaliteitskeurmerk gebruikt Woord en Daad
voor een kritische beheersing, aanpassing en optimali-
sering van de processen. sinds mei 2002 is Woord en
Daad ISO 9001:2000 gecertifi ceerd (categorie 35; het
werven en besteden van fondsen ten bate van armoe-
debestrijding in ontwikkelingslanden). De opvolgingsau-
dit in 2012 verliep goed.
• COsO: dit systeem is vooral gericht op een kritische
beheersing van de fondsenwervings- en fondsenbeste-
dingsprocessen en een betrouwbare verslaglegging in
de jaarrekening. Dit wordt bereikt door een adequate
administratieve organisatie en het daarin opgenomen
stelsel van interne controlemaatregelen.
2. PROCESBEhEERSINg NEDERLAND
BeleidsplanWoord en Daad werkt met een rollend beleidsplan. Het
nu vigerende beleidsplan geldt voor 2011–2015 en is
in 2010 vastgesteld. In oktober 2012 is een addendum
geschreven.
Operationeel jaarplanOp basis van de doelstellingen van het beleidsplan wordt
een operationeel jaarplan geschreven. aan het operatio-
nele jaarplan is de begroting gekoppeld. Het operationele
jaarplan en het budget fungeren als uitvoeringskader voor
de organisatie.
De rvB toetst in hoeverre de uitvoerende organisatie zich
aan het operationele jaarplan als kader houdt. Daartoe
wordt gebruikgemaakt van het koersrapport.
Koersrapport, evaluaties en lerend vermogenelke eerste week van de maand komt het koersrapport op
fi nanciële indicatoren beschikbaar. Elke twee maanden
werkt elke afdeling met een koersrapport op kwalitatief
en op activiteitenniveau. Het fi nanciële koersrapport
is integraal onderdeel van de vergaderingen van het
managementteam. van het meer gedetailleerde twee-
maandelijkse koersrapport wordt tijdens de management-
teamvergadering een samenvatting besproken. Daarin
geven afdelingen aan of de realisatie van doelstellingen op
koers ligt, en zo niet, in hoeverre corrigerende maatre-
gelen nodig zijn. De rvB en later de rvT beoordelen in
hoeverre de corrigerende maatregelen realistisch zijn c.q.
passen in het beleid.
De koppeling tussen ‘beleidsplan - operationeel jaarplan
- koersrapport’ geeft op een eenvoudige en overzich-
telijke wijze zicht op datgene wat er speelt. In de lijn
plan–do–check–act dwingt dat om van de praktijk te leren.
Daarnaast leert Woord en Daad veel uit de gesprekken
met partnerorganisaties, de doelgroep, de achterban en
organisaties met wie ze samenwerkt. Deze leerelementen
worden serieus genomen en doorvertaald in beleid en
organisatie.
Woord en Daad voert systematisch evaluaties uit. In
de evaluaties wordt naast cijfers ook gekeken naar de
daadwerkelijke impact van haar werk op het leven van
mensen in het Zuiden. Door middel van leerinventarisaties
wordt systematisch gevolgd of en hoe geleerde lessen uit
evaluaties en onderzoeken opgevolgd en/of geïmplemen-
teerd worden.
Interne auditsIn het verslagjaar zijn door de medewerker
Kwaliteitsmanagement op een aantal afdelingen interne
audits uitgevoerd. De resultaten van de audits zijn
onderwerp van bespreking in de vergaderingen van het
managementteam. Corrigerende maatregelen worden
daar afgesproken en getoetst.
De afdeling Finance, Projectadministratie en Control
(FP&C) voert per kwartaal een check uit op het
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 125
functioneren van de interne controlemaatregelen en
rapporteert hierover naar de rvB. De externe accoun-
tant maakt ook gebruik van deze verslagen en de hieraan
gekoppelde eventuele acties bij de beoordeling van het
functioneren van de interne controlesystematiek. In
verband met de vertraagde invoering van ICT is de check
in 2012 maar een keer volledig uitgevoerd (in het laatste
kwartaal).
ALgEMENE OPMERKINgEN BIJ DEELPROCESSEN IN NEDERLAND
Communicatie en FondsenUitgangspunt bij de samenstelling van het voorlichtings-
materiaal is dat de informatie overeenkomt met de werke-
lijkheid. De fondsenwerving vindt plaats door middel van
magazines, websites, advertenties, rapportages, voor-
lichting, mailings, activiteiten van comités en persoonlijke
contacten. gedurende het jaar wordt er door de afdeling
FP&C een trendanalyse gedaan van alle inkomsten per
specifi eke doelgroep. Door responsmeting gaat Woord en
Daad steeds na welke wijze van fondsenwerving binnen
de gegeven kaders het meest effectief en effi ciënt is. Deze
gegevens vormen input voor de analyses en het marke-
tingplan van de afdeling Communicatie en Fondsen.
Bij de verwerking van de inkomende geldstroom volgt
Woord en Daad de procedures uit haar Handboek voor de
Organisatie. De inkomsten rekent Woord en Daad toe aan
het doel waarvoor ze gegeven zijn. Is geen doel aangege-
ven, dan vindt boeking plaats op het algemeen fonds.
Bij het opbouwen van de database van gevers houdt
Woord en Daad rekening met de regelgeving in het kader
van de privacywetgeving.
VerslagleggingDe jaarrekening stelt Woord en Daad op volgens de
‘richtlijn verslaggeving Fondsenwervende Instellingen’.
Conform deze richtlijn bestaat het jaarverslag naast de
balans en rekening van baten en lasten, uit een verant-
woordingsverklaring en de begroting voor het volgende
jaar.
BelastingwetgevingMet betrekking tot de verkoop van goederen, waarvan
Woord en Daad de winst gebruikt voor de doelstelling,
heeft de stichting te maken met omzetbelasting. Per kwar-
taal worden de verschuldigde bedragen aangegeven en
betaald. er zijn afspraken gemaakt met de belastingdienst
over de praktische invulling met betrekking tot de verkoop
door comités.
Onze naamDe naam van Woord en Daad is gedeponeerd bij het
Benelux-merkenbureau. sinds begin 2002 is dit binnen het
geheel van de europese Unie een beschermde naam.
Bij het deelnemen aan samenwerkingsverbanden met
andere organisaties gaat Woord en Daad altijd nauwkeu-
rig na of en zo ja hoe de samenwerking past binnen haar
doelstelling en bij haar doelgroep. Bovendien is absolute
voorwaarde dat binnen zo’n samenwerkingsverband in
alle vrijheid het eigen karakter van Woord en Daad en de
reformatorische identiteit van de stichting gehandhaafd
kan worden.
Raad van toezicht Bij de benoeming van de leden van de rvT wordt gekeken
naar hun verbondenheid met de achterban. alleen dege-
nen die zich verbonden weten met en staan in de gerefor-
meerde gezindte en van daaruit de grondslag en het doel
van de stichting van harte onderschrijven, komen voor
benoeming in aanmerking. Daarnaast spelen specifi eke
profi elen mee in de open werving.
Raad van bestuureen van de belangrijkste bevoegdheden van de rvT is het
benoemen en eventueel ontslaan van de rvB. Naast hoge
eisen aan professionaliteit stelt Woord en Daad ook hoge
eisen aan de identiteit van de leden van de rvB. Deze
eisen liggen in lijn met de eisen die gesteld worden aan de
leden van de raad van toezicht.
Personeelsbeleidselectie en benoeming van personeel vinden plaats door
een selectiecommissie. In die commissie zit behalve de
rvB ook de manager van de betreffende afdeling. Bij de
defi nitieve benoeming speelt, behalve kennis en kunde,
ook de identiteit (zie ook raad van toezicht) van de kandi-
daat een rol. De bevoegdheid tot benoeming en ontslag
berust bij de rvB.
Woord en Daad volgt ten aanzien van de salarisstructuur
de BBra-systematiek. Daarnaast is blijvend gekozen voor
eigen arbeidsvoorwaarden. Inschaling vindt plaats via het
Fuwasys.
InformatiesysteemIn 2012 is Woord en Daad overgegaan op informatie-
systeem Pluriform. Het is de bedoeling dat ook regionale
allianties gebruik kunnen maken van het systeem. Met dit
systeem is W&D in staat snelle service aan haar relaties
te realiseren, en relevante managementinformatie aan te
leveren.
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen126
Signalen, complimenten en klachten als onderdeel van het kwaliteitssysteemWoord en Daad realiseert zich: waar gewerkt wordt, wor-
den fouten gemaakt. Daarom is de mogelijkheid voor het
deponeren van een klacht over de werkwijze van Woord
en Daad van groot belang. Uiteraard mogen mensen ook
laten weten welke manier van werken ze op prijs stellen.
Daarom kent Woord en Daad een procedure voor signa-
len, klachten en complimenten.
Woord en Daad vindt dat de mogelijkheid er moet zijn
uiteindelijk bij de rvT aan te kloppen. Die mogelijkheid
is vastgelegd in de klachtenprocedure. Deze is er voor
vrijwilligers zoals comitéleden, donateurs, en andere
samenwerkingsorganisaties – inclusief onze partners in
het Zuiden. De procedure is op aanvraag beschikbaar. In
hoofdstuk 3 wordt in een oogopslag over de jaren 2010–
2012 een overzicht gegeven van de aard en afhandeling
van signalen, complimenten en klachten.
Comités en RegioOndernemersDe naam Woord en Daad wordt niet alleen uitgedragen
door de rvB en medewerkers in de organisatie. Woord en
Daad zou Woord en Daad niet zijn zonder het grote aantal
comitéleden en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit, belan-
geloos voor het werk van de stichting inzetten. voor de
comités is het Handboek Comités het uitgangspunt voor
hun werkwijze en de verantwoording over hun werkwijze.
Overeenkomst voor leden van de comités en RegioOndernemersMet het sluiten van een overeenkomst met comitéleden
neemt de stichting de aansprakelijkheid voor schade en
dergelijke op zich. anderzijds verbindt het comitélid zich
met zijn handtekening aan de werkwijze, zoals die in de
richtlijn is aangegeven als passend bij het karakter van
Woord en Daad. Wijkt een comitélid in leef- en handel-
wijze van de richtlijn af, dan heeft het lokale bestuur van
een comité en de rvB van de stichting de mogelijkheid de
overeenkomst op te zeggen.
Met de regioOndernemers wordt per groep een overeen-
komst gesloten die ondertekend wordt door de voorzitter.
Hiermee verbindt de groep zich aan de stichting zoals
hierboven is beschreven.
Werkwijze en fi nancieel beheer in comitésBinnen de comités gaat heel wat geld om. Het is dus
ook logisch dat Woord en Daad hoge eisen stelt aan de
werkwijze, verslaggeving en controle binnen een comité.
Ook als geld aan een comité wordt gegeven, moet de
gever er in alle gevallen zeker van zijn dat het geld ook
terechtkomt bij het doel waarvoor hij of zij het geeft. In het
Handboek Comités staan richtlijnen voor de activiteiten
van de comités. Ook geeft het handboek richtlijnen over
de verslaglegging. Tevens is er een online softwarepakket
beschikbaar, zodat comités het jaarverslag eenvoudiger
kunnen samenstellen.
Na de afsluiting van het boekjaar stelt de penningmees-
ter van het comité zijn jaarverslag op. Ook vindt binnen
het comité een kascontrole plaats. vervolgens wordt het
jaarverslag, na voltooiing, mede ondertekend door de
voorzitter en gaan de verslagen naar het kantoor van de
stichting. Deze verslagen worden door de afdeling FP&C
gecontroleerd. Tevens dient deze afdeling als vraagbaak
voor penningmeesters. De accountant betrekt vervolgens
de verslagen bij de controle. Bovendien worden enkele
comités ter plaatse gecontroleerd.
Samenwerkingsverbanden in Nederland en Europaaan het lidmaatschap van of participatie in samenwer-
kingsverbanden ligt altijd een besluit van de rvB ten
grondslag. Woord en Daad participeert alleen in die
netwerken en samenwerkingsverbanden die voor haar of
haar partnernetwerk een toegevoegde waarde hebben.
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 127
3. PROCESBEhEERSINg VAN PROgRAMMA’S (INCLUSIEF PROCESSChEMA); PARTNER EN DONORROL
aaNvrageN raPPOrTages
FondSenWervingSactiviteitenen begeleiding comiteS
lobby en beWUStWording
partner 1
Projectrealisatieen PMel
partner 4
Projectrealisatieen PMel
partner 3
Projectrealisatieen PMel
Wd partner
expertise-inbreng en kwaliteitsborging
partner 2
Projectrealisatieen PMel
Hoofdprocessen Woord en Daad in haar hele context
infostroom/contacten
geldstroom
Woord en Daad (Nederland)
Comites
achterban & andere fondsenverstrekkers
saTTelIeTParTNer
regio-allianties/partnerorganisaties
WD Donor
WD Partner
ParTNeraDvIes
WD
verStreKKen FondSen voor projecten
activiteiten comiteS
donorteambeoordeling plannen op donorcriteria
FondStoeKenningdoor managerS Wd donor
alliantieteambeoordeling plannen op partnercriteria
geZamenlijKe projectrealiSatie en pmel
CONTraCTeN eN raPPOrTageFOrMaTs
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen128
Alliantiessinds de samenwerking in allianties een feit is valideert
Woord en Daad haar beleid met Zuidelijke partners. Ook
beoordelen allianties jaarlijks het functioneren van Woord
en Daad door middel van tevredenheidsonderzoeken of
rondetafelsessies waar over en weer gekeken wordt waar
verbeterpunten voor Woord en Daad liggen. Binnen de
allianties vindt er kennisuitwisseling plaats op het gebied
van vakexpertise, lokale of regionale fondsenwerving en
ontwikkeling van beleid in de regio. Binnen het beleid zijn de
drie onderdelen directe armoedebestrijding, maatschappij-
opbouw en beleidsbeïnvloeding, speerpunten. elke alliantie
sluit een raamwerkovereenkomst met Woord en Daad
waarin belangrijke speerpunten vanuit het beleid en samen-
werking in de komende jaren worden beschreven. Deze
raamwerkovereenkomst wordt door de voorzitter van de
alliantie en de raad van bestuur van Woord en Daad gete-
kend. Jaarlijks vinden er alliantievergaderingen plaats in de
regio, waarbij Woord en Daad als alliantielid vanuit W&D
Partner lid is. Onderdelen van deze vergaderingen worden
door W&D Donor en de raad van bestuur bijgewoond.
PartnerrolDe rol van W&D Partner is georganiseerd via de alliantie-
teams. De alliantieteams begeleiden en ondersteunen de
regionale alliantie in het opstellen van (meerjarenbeleids)
plannen en het doen van aanvragen bij donoren, waaronder
W&D Donor. Het alliantieteam toetst in overleg met de
partnerorganisatie of de plannen voor W&D-Donor vol-
doen aan de kwaliteitseisen. Het Woord en Daad beleids-
plan -dat gezamenlijk met partners is opgesteld- vormt
hiervoor het uitgangspunt. In het (meerjarenbeleids)plan is
ook de visie op het werk in het Zuiden beschreven vanuit de
Theory of Change (zie bijlage 8). Zowel bij programma-aan-
vragen als bij rapportages is de partnerrol vooral begelei-
dend. Medewerkers van Woord en Daad hebben expertise
op het programma en de context, en kijken samen met de
partner hoe programma’s verbeterd kunnen worden. Dit
alles met optimale samenwerking met diverse actoren in de
lokale context waar de partnerorganisatie werkt. Daarbij
wordt op alliantieniveau gekeken welke zaken er in de regio
spelen en gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Om part-
ners in staat te stellen een lerende organisatie te zijn vinden
er PMel-bezoeken plaats.
Donorrol, toekenning van fondsen, monitoring, resultaat en contractmanagement en auditingDe aanvragen die vanuit de regionale allianties bij W&D
Donor binnenkomen worden op basis van de donorcriteria
beoordeeld. Hierin worden de volgende punten meege-
nomen: het op orde hebben van planning, monitoring en
auditsystemen, de capaciteit van (fi nancieel) management,
duurzaamheid van programma en de effectiviteit en effi -
ciëntie daarvan. Ook de mogelijkheid tot fondsen werven
voor het programma speelt een rol, waarbij W&D Donor
de partner stimuleert ook via andere (lokale) donoren te
cofi nancieren. Op deze manier wordt de afhankelijkheid van
één donor ontmoedigd. In de toekenningen wordt ook het
trackrecord van de partner meegenomen voor wat betreft
tijdigheid en volledigheid van rapportages. Het ingevulde
beoordelingsformulier van W&D Donor wordt met de
partner gedeeld, wat de transparantie van de beoordeling
bevordert. Op deze manier weet de partner ook op welke
punten het programma nog verbeterd kan worden in de
ogen van W&D Donor.
Naast het toekennen van fondsen is het ook belangrijk de
programma’s te monitoren. Woord en Daad Donor heeft
hiervoor een accountability manual opgesteld en deze met
partners tijdens alliantiemeetings in 2011 gedeeld. In het
accountability manual staat het beleid beschreven rond
verantwoording van gelden en de maatregelen die Woord
en Daad hierbij treft. Partners worden periodiek bezocht; in
de meeste gevallen een keer in de drie jaar, waarbij na een
fi nancieel werkbezoek tussentijds ook nog een fi nanciële
audit volgt om zaken goed te monitoren.
als afronding van de goedkeuring ondertekent W&D Donor
met de partner een contract. Dat contract is onderdeel van
een meerjarenovereenkomst. er zijn afspraken gemaakt
t.a.v. toekenning, te behalen resultaten (inclusief sturing
daarop), rapportage en verantwoording en afspraken
over betalingen c.q. verplichtingen van beide zijden rond
betalingen.
Strategische meerjarenplannen; overeenkomstenMet vrijwel alle partners zijn strategische meerjarenover-
eenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten plaatsen de
programma’s in een langetermijnperspectief. Woord en
Daad spreekt na goedkeuring onder voorwaarden ook
een committering aan de fi nanciering uit. Jaarlijks wordt
defi nitieve fi nanciering toegekend. In die toekenning wordt
het strategisch meerjarenplan als kader meegenomen, maar
spelen ook afwegingen vanuit de jaarlijkse resultatenrap-
portage een rol.
Op basis van de goedkeuring worden contracten gesloten,
waarin onder andere doelstellingen, verwachte resultaten,
het goedgekeurde bedrag en voorwaarden ten aanzien van
uitvoering en rapportage zijn opgenomen.
Aangaan en stoppen van een partnerrelatieWoord en Daad wil met name in afrika groeien. Hiervoor
worden nieuwe partnerrelaties aangegaan, die soms
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 129
vanuit Woord en Daad en soms vanuit de allianties wor-
den voorgedragen. De alliantie bekijkt of de potentiële
partnerorganisatie meerwaarde heeft voor de alliantie
en kan besluiten deze als lid op te nemen. W&D Partner,
als lid van de alliantie, heeft hier ook een stem in; de
meerderheid van de alliantie beslist echter. W&D Donor
kijkt aan de hand van een organisatiebeoordeling of de
potentiële partner in aanmerking komt voor fondsen
vanuit Woord en Daad. als dat het geval is wordt er
een fi nanciële audit gedaan om ook een onafhankelijke
rapportage over de organisatie te hebben. De raad van
bestuur beslist uiteindelijk over het al dan niet aangaan
van de partnerrelatie en neemt hierbij de adviezen van
W&D Partner en W&D Donor mee. Nadat de relatie is
aangegaan wordt met een beperkt budget gestart in
het eerste jaar. Daarna wordt gekeken of er voldoende
vertrouwen is om het budget uit te breiden. als Woord
en Daad besluit geen fondsen toe te kennen aan de
betreffende partner, kan de alliantie alsnog besluiten
deze partner toch als lid op te nemen. In dat geval zal
vanuit Woord en Daad, die lid is van de alliantie, vanuit
de partnerrol wel met deze organisatie samengewerkt
worden.
als een samenwerking in de praktijk tegenvalt of toe-
gevoegde waarde in de lokale context nihil blijkt, bouwt
Woord en Daad in goed overleg met de partnerorga-
nisatie fondsen af. De partnerorganisatie kan echter
desgewenst wel alliantielid blijven en kennis en expertise
delen. In het geval van corruptie of besteding van geld
voor een ander doel dan waar het voor gegeven is zal er
sprake zijn van een snelle afbouw.
Invloed van andere belanghebbenden op het beleid van Woord en DaadNaast Zuidelijke partners hebben ook Nederlandse
belanghebbenden via evaluaties inbreng op het beleid
van Woord en Daad. Dat gebeurt via jaarlijkse eva-
luaties vanuit het personeel (ondernemingsraad), de
comités (via de klankbordgroep voor comités), de
bedrijven (via de coördinatiegroep van het Business
Platform) en de vermogensfondsen (via de adviesgroep
vermogensfondsen).
Normpercentages overheadvoor overhead werkt Woord en Daad met het per-
centage kostenbeheer en administratie (bestuurlijk
gemaximeerd op 3,1 procent) en het percentage kosten
eigen fondsenwerving (gemaximeerd op 6 procent).
Beide percentages worden gemaximeerd in een over-
headpercentage over de totale omzet. Dit percentage is
gemaximeerd op 7,5 procent.
Programma’s/activiteiten binnen de doelstelling die gebon-
den zijn aan een maximumpercentage van de omzet
Woord en Daad voert binnen haar doelstelling het
bewustwordingsprogramma en diverse activiteiten uit
die gemaximeerd zijn aan percentages van de omzet of de
bestedingen. Deze programma’s betreffen:
• Bewustwording. Dit programma mag maximaal 3 pro-
cent nemen van de omzet (gemiddeld percentage over
drie jaar).
• Planning, monitoring, evaluatie en leren: 5 procent van
de bestedingen.
• Inzet Nederlandse staf voor partnerrolactiviteiten bij
partners en allianties: 5 procent van de bestedingen.
• Directe alliantiekosten ten behoeve van de allianties,
zoals vergaderkosten/uitwisseling etc.: maximaal 1% van
de bestedingen.
4. RISICOMANAgEMENT
AlgemeenDoor de beheersing van processen borgt Woord en Daad
de koppeling tussen missie, doelstelling, beleid en operatio-
neel jaarplan. Binnen de processen is daarmee al sprake van
risicobeheersing en bescherming van haar naam. De in deze
paragraaf genoemde risico’s betreffen vooral onderdelen
die niet of lastig in de beschreven processen te vangen
zijn. Ook in 2012 is gebleken dat de getroffen maatregelen
adequaat zijn met betrekking tot onderstaande risico’s.
Risico’s in de werkomgevingDe werkomgeving in het Zuiden is niet altijd stabiel. Omdat
dit tot de externe factoren behoort, is het beleid van Woord
en Daad erop gericht dit risico te spreiden. In dat kader
streeft Woord en Daad naar verdeling van partners en
programma’s over landen en regio’s.
Per regio en land is een plafond in bestedingen vastgesteld.
Op project- en programmaniveau wordt per partner boven-
dien een inschatting gemaakt van risico’s die spelen. Per
contract worden die risico’s in kaart gebracht en worden
er eventueel te nemen maatregelen benoemd. In dat kader
spelen evaluaties een belangrijke rol (zie hoofdstuk 2.8.4).
Risico’s op organisatieniveaueen tweede risico dat Woord en Daad op organisatie-
niveau loopt, is het risico dat inkomsten achterblijven
bij uitgaven. Basaal wordt dit risico afgedekt door bij de
liquiditeits- en vermogensplanning voldoende reserves
aan te houden. Bovendien worden verplichtingen direct
geboekt, zodat bij een positieve vermogenspositie Woord
en Daad altijd in staat is haar aangegane verplichtingen
na te komen. vanaf 2008 werkt Woord en Daad met drie
5PrOCesBeHeersINg, rIsICOBeHeersINg
eN veraNTWOOrDINg
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen130
inkomstencategorieën. De inkomstencategorie met vaste of
contractueel vastgelegde inkomsten vormt de kern van de
begroting. De programmaonderdelen die aan de uitgaven-
kant aan deze kern gekoppeld zijn, worden aan het begin van
het begrotingsjaar volledig goedgekeurd. De uitgaven die
aan categorieën gekoppeld zijn met een hoger risicoprofi el
worden pas goedgekeurd als de inkomsten gerealiseerd zijn.
In contracten met partners wordt benoemd onder welke
voorwaarden fondsen beschikbaar komen, indien fi nancie-
ring gekoppeld is aan inkomsten met een hoog risicoprofi el.
Het geheel van maatregelen lijkt adequaat te zijn.
Risico’s in de groeistrategieeen derde risico ligt in de uitvoering van de groeistrategie.
Omdat Woord en Daad hecht aan een hoog kwaliteitsni-
veau wordt voortdurend gewerkt aan de versterking van
het kwaliteitsniveau van het partnernetwerk (binnen het
sPN-programma, zie pagina 33), en de uitbreiding van het
netwerk.
Koersrisico’sBij de uitvoering van de programma’s is altijd een koers-
risico. vele van de lokale valuta’s volgen de trend van de
dollar, zodat de verhouding euro/dollar belangrijk is bij de
koersrisico’s. De koersrisico’s neemt Woord en Daad gedu-
rende het jaar voor haar rekening. De reden hiervoor is dat
Woord en Daad over het algemeen fi nancieel sterker is dan
haar partnerorganisaties. Bovendien heeft Woord en Daad
(in tegenstelling tot partnerorganisaties) met meerdere
lokale valuta’s te maken waarover risico wordt gelopen.
Hierdoor ontstaat een meer afgewogen risico, aangezien
valuta’s tegen elkaar in kunnen werken.
verder wordt optimale transparantie geborgd doordat
projecten in lokale valuta aanvaard, betaald en door de
partnerorganisatie besteed worden. Het risico op eventuele
fraude met omwisselen wordt hierdoor sterk beperkt. vanaf
2011 wordt een buffer voor koersverliezen opgebouwd, om
in de toekomst deze risico’s nog beter op te vangen. Deze
strategie werkt naar behoren.
Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reservesDe opbouw van het operationeel jaarplan is afgestemd op
een evenwicht tussen uitgaven en inkomsten: bestedingen
dienen gekoppeld te zijn aan specifi eke inkomsten vanuit
fondsenwerving. Bij het defi nitief aanvaarden van projecten
en programma’s wordt rekening gehouden met het besteed-
bare vermogen en het vastgelegde vermogen in bestem-
mingsfondsen. In het koersrapport geeft de rvB inzicht in
de verhouding tussen beschikbare middelen en uitgaven. In
incidentele gevallen kan tot een hoger bedrag dan beschik-
baar goedgekeurd worden. In die gevallen moet Woord en
Daad echter met een redelijke mate van zekerheid kunnen
aannemen dat de fondsen in het lopende boekjaar binnen
zullen komen.
Onderdeel van de reserves is de continuïteitsreserve. Het
doel van deze reserve is tweeledig:
• het garanderen van liquiditeiten om tijdig aan de project-
verplichtingen te kunnen voldoen;
• opvang voor de organisatiekosten bij terugloop van de
inkomsten.
De continuïteitsreserve heeft het niveau van 7,5 procent
van de geraamde inkomsten van het volgende jaar. Dit past
ruimschoots binnen de kaders van de ‘richtlijn reserves
goede Doelen’ van vFI (vereniging Fondsenwervende
Instellingen). Zie hiervoor ook de toelichting in de jaar-
rekening. Gezien het risicoprofi el van Woord en Daad
acht het bestuur een continuïteitsreserve van 7,5 procent
voldoende.
Beleggingsbeleid en vermogensbeheerDoordat aanvaarde projecten meestal in termijnen betaald
worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd vergt,
zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden
risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente
zonder opnamebeperkingen.
Woord en Daad volgt vFI Handreiking verantwoord
vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De
overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier
(rabobank). De rabobank heeft beleid ontwikkeld op het
gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en
duurzaam beleggen/investeren. De niet-fi nanciële criteria
die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via
het beleid dat de rabobank ontwikkeld heeft.
sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de
doelstelling participaties aangekocht in het Oikocredit
Nederland Fonds (zie hiervoor verder ook de jaarrekening).
VeiligheidsbeleidWoord en Daad hanteert voor mensen die onder verant-
woordelijkheid van Woord en Daad reizen een veiligheids-
beleid. Dit beleid ligt vast in het veiligheidsmanual en mede-
werkers ondertekenen een veiligheidsbeleidsverklaring
(waarin ze zich conformeren aan het naleven van de regels).
Binnen het veiligheidsbeleid geldt een apart crisismanage-
ment voor veiligheidsincidenten. reizigers krijgen zo nodig
een veiligheidstraining. .
CrisismanagementTot slot hanteert Woord en Daad een crisiscommunicatie-
plan dat zo nodig elk jaar wordt geactualiseerd.
6
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 131
ONDerZOeKsraPPOrT
7
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen132
sTaKeHOlDers eN NeTWerKeN
naam organisatie of netwerk aard samenwerking
BRancHeoRganIsatIes en BReDe netWeRken
eU-Cord, europees netwerk voor christelijke organisaties actief in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking
actieve participatie in trajecten van eU-Cord rond beleidsbeïnvloeding in Brussel (met name ten aanzien van vakonderwijs en –training) en institu-tionele fondsen. Daarnaast is er regelmatig uitwisseling op het terrein van EU-regelgeving m.b.t. fi nanciën en auditing. Lid raad van bestuur is lid van administrative Council.
ICCO alliantie/CO-Prisma samenwerkingsverband in het kader van MFs2 met strategische doelstelling om per 2015 via ICCO-coöperatie op programmatisch niveau in het Zuiden samen te werken en fi nanciering binnen te halen. Woord en Daad participeert in het programma basisgezondheidszorg en voedselzekerheid. voorzitter rvB is bestuurslid van CO-Prisma.
Partos, branchevereniging voor particuliere internationale samenwerking in Nederland
• lid van de rvB is bestuurslid Partos.
• Participatie in Kwaliteitshuis Partos en PMel-groep die Partos richting ministerie vertegenwoordigt.
• Participatie in lobbynetwerk Partos dat o.a. reactie verzorgde op begroting ontwikkelingssamenwerking.
• Kennisuitwisseling tijdens bijeenkomsten op het vlak van fi nanciën en regelgeving rond bijvoorbeeld MFs2 en BTW.
Prisma, vereniging van christelijke organisaties op terrein van ontwikkelings-samenwerking en diaconaat
• Platform voor christelijke ontwikkelingsorganisaties voor bezinning, discussie en opinievorming. samenwerking op inhoudelijk programmatisch gebied, gezamenlijke fondsenwerving, belangenbehartiging vanuit oogpunt christelijke organisaties.
• Participatie in secties hiv en aids/srgr, bezinning, lobby, communicatie en bewustwording. Inhoudelijke en strategische bijdrage aan koers vereniging Prisma, ICCO-alliantie en CO-Prisma.
Woord en Daad-red een Kind alliantie alliantie in het kader van MFs2 met strategische doelstelling om per 2015 kwalitatief goede geïntegreerde programma’s t.a.v. onderwijs, TveT en JBs, aD te hebben.
stichting gemeenschappelijke evaluaties stichting die opgezet is om in kader van MFs2 voor alle deelnemende allianties MFs2-brede evaluaties uit te voeren. voorzitter rvB is lid van het stich-tingsbestuur (penningmeester), medewerker maakt deel uit van de interne referentiegroep.
samenWeRkIng RonD PRogRamma’s In Het ZuIDen
Afl atoun Afl atoun is een organisatie die gratis curricula en training voor social/fi nancial education beschikbaar stelt (voor formal/non-formal education – 6-18 jr.). Partners moeten zelf betalen voor de materiaal- en kopieerkosten. Woord en Daad wil het gebruik van dit materiaal door partners stimuleren in het kader van ‘life skills’.
agriProFocus (aPF), netwerk dat zich richt op het bevorderen van boerenondernemerschap
Woord en Daad is lid van aPF, samenwerking richt zich op uitwisseling, leren en beleidsbeïnvloeding.
Cluster Humanitaire Hulpverlening (Dorcas, Tear, red een Kind, ZOa, Woord en Daad)
Coördinatie en samenwerking van noodhulpacties. In 2012 betrof het een gezamenlijke actie voor droogte sahel.
eTC leusden Capaciteitsopbouw in Benin, georganiseerd en voor 50% gefi nancierd door eTC.
Incluvest bv Investeringsmaatschappij gericht op inclusief investeren in ontwikke-lingslanden. Nauwe samenwerking in het kader van programma agri- en Bedrijfsontwikkeling.
lepraZending Woord en Daad steunt in MFs2 een project van lepraZending in India (TlMI) met 2 vakscholen en 4 community based TVET-units. Het gaat om fl exibele skills training in rurale context.
MDF Training en Consultancy Capaciteitsversterking en positionering van Zuidelijke allianties en training van alliantieteams.
Oikocredit verstrekken van garanties aan Woord en Daad business partners in het Zuiden.
PUM (Programma Uitzending Managers), uitzending van senior experts naar het Zuiden
samenwerking vanuit programma Bedrijfsontwikkeling Woord en Daad en PUM (expertise resource op afroep).
vereniging Personele samenwerking Ontwikkelingsorganisaties (PsO) PsO ondersteunt programma voor capaciteitsopbouw partners en Zuidelijke allianties. eind 2012 werd PsO opgeheven. Woord en Daad speelde actieve rol in overdracht van aantal PsO-taken naar Partos.
7 sTaKeHOlDers eN NeTWerKeN
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 133
naam organisatie of netwerk aard samenwerking
netWeRken VooR BeLeIDsBeïnVLoeDIng
Bangladesh Platform Participatie binnen het Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en Mensen-rechten (BOOM).
Coordination europe-Haiti Platform uit 8 europese landen, dat opkomt voor duurzame economische ontwikkeling en versterking van de landbouwsector in Haïti. De lobbyist van Woord en Daad is sinds 2011 voorzitter.
Family Facts Kennisnetwerk rond positie van het gezin in ontwikkelingslanden. In 2012 werd besloten het netwerk op te heffen omdat het onvoldoende functioneerde.
global Campaign for education lobby- en kennisnetwerk op het gebied van onderwijs. als lid van het netwerk actieve deelname aan beleidsbeïnvloeding van gCe.
Plataforma C Christelijk netwerk in Zuid-amerika dat overheidsbeleid wil verbeteren op terrein van kindveiligheid.
Overige netwerken geregelde samenwerking in kader van beleidsbeïnvloeding met: agriPro-Focus, Better Care Network, CaBa werkgroep (Children affected By aids), sharenet, Dutch Coalition for Disability and Development, Child en Youth rights Initiative, lobbygroep van Partos.
kennIsInsteLLIngen
Institute for social studies (Iss) samenwerking rond kennisprogramma voor bedrijfsontwikkeling in het Zuiden.
Universiteit van amsterdam (Uva) Participatie door Woord en Daad, samen met ICCO en Prisma, in onderzoek van de Uva (Ton Dietz) naar nieuwe methoden voor impactmeting.
Christelijke Hogescholen (CaH en CHe) Christelijke agrarische Hogeschool Dronten en Christelijke Hogeschool ede zijn betrokken bij curriculumontwikkeling voor Hope University College (ethiopië).
Driestar educatief • strategische samenwerking voor de periode 2010-2015 die zich richt op kwaliteitsversterking van onderwijs in ontwikkelingslanden en bewust-wording d.m.v. uitwisseling tussen docenten en studenten in Nederland en het Zuiden. verder steunt Woord en Daad actief het lectoraat rond leraarschap en is er samenwerking rond de rol van ICT in onderwijs.
• voorzitter van de raad van bestuur is lid van de Wetenschappelijke advies-raad Kennisontwikkeling en lectoraten van Driestar educatief.
groenhorst College gezamenlijke capaciteitsontwikkeling en fondsenwerving voor agrarisch Beroepsonderwijs.
netWeRken RonD fonDsenWeRVIng
Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) lidmaatschap CBF.
Charitas vFI-inkoop realiseert inkoopbesparingen voor aangesloten goede doelen.
NCDO Financiering van fondsenwervingsacties en bewustwordingsactiviteiten van lokale comités en andere vrijwilligersgroepen.
vereniging Fondsenwervende Instellingen (vFI) lidmaatschap vFI.
netWeRken RonD BeWustWoRDIng
Calvijn College en Hoornbeeck College Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscholen in het Zuiden (zowel studenten als docenten).
Just Care, samenwerking van Woord en Daad, ZOa en middelbare scholen Ontwikkeling van lesmateriaal voor middelbare scholen rond armoedebestrijding.
WWKidz, samenwerking van Uitgeverij Jongbloed, Columbus Heerenveen, ZOa en Woord en Daad
Ontwikkeling van leesboeken en bijbehorend lesmateriaal voor kinderen uit groep 7 en 8.
ZOa Woord en Daad voert samen met ZOa de campagne Wees eerlijk, gericht op duurzaamheid.
8
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen134
THeOrY OF CHaNge
AChTERgROND VISIE OP VERANDERINg
Armoedebestrijding. Dat is de ‘core business’ van Woord en Daad en haar partners in de 19 landen waar we werkzaam zijn. Maar wat bedoelen we eigenlijk met armoedebestrijding? Met welke ogen kijken we naar mensen die leven in armoede? hoe gaan we om met de vele complexe factoren die vaak ten grondslag liggen aan armoede en achterstand? Belangrijke vragen waar geen simpel antwoord op gegeven kan worden. Woord en Daad en haar partners zijn in gesprek gegaan over deze vragen en hebben een gezamenlijke ‘visie op verandering’ ontwikkeld. Verandering van mensen en samenlevingen, daar gaat het tenslotte ten diepste om bij armoedebestrijding.
Woord en Daad en partners maken in hun werk voortdu-
rend keuzes. Die keuzes hebben vaak direct weerslag op
de mensen met wie we werken, binnen de organisatie of
in de projecten. vandaar dat we eraan hechten dat de visie
achter die keuzes helder is, en dat die keuzes verankerd zijn
in een aantal centrale kernwaarden. De centrale visie van
Woord en Daad en partners is dat we gezamenlijk willen
bijdragen aan armoedebestrijding en daarmee mensen
willen versterken om duurzame verandering in hun leven
tot stand te brengen. Die kernwaarden zijn allemaal direct
te herleiden tot Bijbelse principes, die Woord en Daad
en partners wereldwijd met elkaar delen: medeschepsel,
medeverantwoordelijkheid, mede-lijden, rentmeester-
schap en wederzijdse afhankelijkheid. Doordat iedereen
zich heeft verbonden aan deze kernwaarden, kunnen we
elkaar over en weer kritisch bevragen op de vertaling van
deze waarden in ons concrete werk.
Daarnaast hebben we met elkaar een aantal ‘ontwik-
kelingsprincipes’ vastgesteld. Het gaat om principes die
te maken hebben met de kwaliteit en relevantie van het
werk, waaraan Woord en Daad en partners zich commit-
teren. ‘eigenaarschap’ is zo’n principe, dat benadrukt dat
uiteindelijk altijd de mensen om wie het draait –de armen-
eigenaar moeten zijn. een hulporganisatie kan nooit de
eigenaar zijn van de ontwikkeling van de mensen met wie
ze werkt, omdat we geloven dat ieder mens eigen verant-
woordelijkheid van god heeft ontvangen. Duurzaamheid,
geïntegreerde benadering, partnerschap en innovatie zijn
de andere ontwikkelingsprincipes. Duurzame verandering
bij mensen (maar ook bij organisaties of samenlevingen)
is geen rechte lijn van a naar b. Daarvoor spelen te veel
factoren een rol. Het is van groot belang om dat mee te
nemen in de vormgeving van programma’s en projecten. Zo
spelen persoonlijke factoren een rol. Ieder mens –ook de
allerarmste- heeft capaciteiten en beschikt over bepaalde
mogelijkheden.
Woord en Daad vindt het belangrijk niet uitsluitend op
‘problemen’ en ‘beperkingen’ gericht te zijn, maar ook
op de kansen en gaven die ieder mens heeft ontvangen.
verder is het belangrijk om mensen in hun context te
zien. Ieder mens maakt deel uit van een familie, een lokale
gemeenschap, een samenleving. In ieders omgeving zijn
obstakels (bijvoorbeeld droogte, ziektes, geweld) en
mogelijkheden (bijvoorbeeld een vruchtbare grond of een
goede exportmarkt). Ook diverse actoren zoals bedrijven
en overheden in de omgeving kunnen van grote invloed
zijn. Uitgangspunt voor Woord en Daad is dat de eigen
interventie een duidelijk toegevoegde waarde moet heb-
ben. als de doelgroep grote behoefte heeft aan micro-
krediet, en in de directe omgeving is een goede microkre-
dietinstelling actief, dan zal ze proberen een link te leggen
naar deze instelling, maar geen eigen kredietprogramma
opzetten.
Tot slot speelt de houding van mensen een belangrijke rol.
Hulp die niet verbonden is aan eigen verantwoordelijkheid
kan mensen en organisaties afhankelijk en onzelfstandig
maken. Op het moment dat de context dan weer verandert,
en ‘het project’ opeens niet meer relevant blijkt, belanden
mensen weer even hard in armoede. Daarom besteedt
Woord en Daad veel aandacht aan vaardigheden waarmee
mensen weerbaar worden gemaakt. Het uiteindelijke ide-
aal is dat mensen daarmee ‘ambassadeurs voor verande-
ring’ worden in hun eigen omgeving. Dit kan op verschil-
lende niveaus: ook een partnerorganisatie van Woord en
Daad kan zo’n ambassadeur worden, bijvoorbeeld door
geleerde lessen te delen met collega-organisaties of de
lokale overheid, en hen uit te dagen die lessen ook toe te
passen. Op programmaniveau speelt ook de zogenaamde
ketenbenadering een rol. Die zegt vooral iets over de link
tussen programma’s: een onderwijsprogramma kan nooit
geïsoleerd uitgevoerd worden, evenals een vaktrainings-,
gezondheids- of bedrijfsontwikkelingsprogramma. Waar en
hoe die link gelegd wordt, hangt af van de bril waardoor we
kijken. De lens van die bril wordt weer gevormd door alle
hiervoor genoemde factoren – de visie op verandering.
ngo’soverheidkerken enreligieuze instellingenprivate sectorgemeenschap
HOEWERKENWIJ?
WAT ENVOOR WIE?
CONTEXT OMGEVING
ONTWIKKELINGS-PRINCIPESeigenaarschap
geïntegreerde benadering
duurzaamheid
partnerschap
innovatie
KERNWAARDENmedeschepsel
medeverantwoordelijkheid
mede-lijden
rentmeesterschap
wederzijdse afhankelijkheid
DIMENSIESnatuurlijke hulpbronnen
opleiding en gezondheid
infrastructuur en technologie
financiën
sociale en politieke verbanden
religieuze verbanden
BASIS-VOORZIENINGEN
ONDERWIJS
BEDRIJFS-ONTWIKKELING
BEROEPSONDERWIJS(training en arbeidsbemiddeling)
DWARS-DOORSNIJDENDETHEMA’Sfamilie en gezin
hiv/aids
leiderschap
rechten van kinderen
INDIVIDU
familie
gemeenschap
regio
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen 135
Lijst van gebruikte afkortingen
5C-model five capabilities model
A ACFIME Agence Communautaire pour le Financement de la Micro Enterprise
AD Agribusiness Development
ADISAGUA la Asociación para el Desarrollo Integral y Sostenible de la Agricultura en Guatemala
AEAD Association Evangélique d’Appui au Développement
AED Agribusiness & Enterprise Development
AMG(-India) Advancing the Ministries of the Gospel
ANBI Algemeen Nut Beogende Instelling
APEN Asociación de Productores y Exportadores de Nicaraqua
APF AgriProFocus
ARA Asia Regional Alliance
AVET Agricultural Vocational Education and Training
B BAC Bureau d’Appui Conseil
BBRA Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren
BDO Business Development Organization
BDS Business Development Services
BEST Business Entrepreneurial Skills Training
BOOM Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en Mensenrechten
C C&F Afdeling Communicatie en Fondsen, Woord en Daad
CBF Centraal Bureau Fondsenwerving
CDA Corporación Dios es Amor
CLARA Caribbean and Latin America Regional Alliance
COSO Committee for Sponsoring Organizations of the Treadway Commission
(managementmodel)
COSPE Co-operation for the Development of Emerging Countries
COUNT Christian Organization Uplifting New Tribes
CRECH Consortium pour le Renforcement de l’Éducation Chrétienne en Haiti
CREDO Christian Relief and Development Organization
CSL Centre Specializé de Leadership
CSPS Centre pour Santé et Promotion Sociale
CSS Christian Service Society
CTF Cotton Tree Foundation
D DAB Directe Armoedebestrijding
DE Driestar Educatief
DEDRAS Organisation pour le Developpement Durable,
le Renforcement et l’anto-promotion des Structures socio-communautaires
E ED Enterprise Development
EFSL Evangelical Fellowship of Sierra Leone
EFZ Evangelical Fellowship of Zambia
EKHC Ethiopian Kale Heywet Church
EU-CORD European Union Christian Organizations in Relief and Development
F FONHEP Fondation Haitienne de l’Enseignement Privé
Fte fulltime-equivalent
FUWASYS functiewaarderingssysteem
G GCE Global Campaign for Education
GCPDO Great Commission for People Development and Orphans
GHARA Greater Horn of Africa Regional Alliance
GHEL Green Housing & Energy Limited
H HRM Human Resource Management
I ICCO Interkerkelijke Coördinatiecommissie Ontwikkelingssamenwerking
IF Institutionele Fondsen
INDEF Institutio Nacaragüense de Evangelismo a Fondo
INRA India Regional Alliance
IREF India Rural Evangelical Fellowship
ISO International Standards Organization
ISS Institute of Social Studies
J JBS Job & Business Services
K KIDEP Karamoja Integrated Development Programme
KDDO Karamoja Diocesan Development Office
KUSRA Kenya Uganda Sudan Regional Alliance
M MA PH Master of Primary Health
MBA Master of Business Administration
MDF Management for Development Foundation
MED Micro Enterprise Development
MFS Medefinancieringsstelsel
MKB Midden- en Kleinbedrijf
MKC-RDA Meserete Kirstos Church-Relief and Development Association
MO Maatschappijopbouw
MoU Memorandum of Understanding
MT Management Team
N NCDO Nationale Commissie voor internationale samenwerking en Duurzame Ontwikkeling
NGO Niet-gouvernementele organisatie
NTI Noluthando Training Institute
O OCA Organizational Capacity Assessment
P P&A Parole et Action
PAC Asociación de Productores y Esportadores de Nicaraqua
PADEV Participatory Assessment of Development
P&P Partners en Programma’s
PICD Participatory Integrated Community Development
PMA Planning, Monitoring en Auditing
PMEL Planning Monitoring Evaluation Learning
PML Publieke Managementletter voor de Goededoelensector
PBSA la Plateforme Béninoise pour la Sécurité Alimentaire
PSI Poverty Share Investment
PSO Personele Samenwerking Ontwikkelingsorganisaties
PSV’s PMEL-Strengthening Visits
PUM Programma Uitzending Managers
R RA Registeraccountant
REK Red een Kind
RvB Raad van Bestuur
RvT Raad van Toezicht
S SARA Southern Africa Regional Alliance
SPN Strengthening Partner Network
SPONG Secretariat Permanent des Organisations Non Gouvernementales
T TB Tuberculose
ToC Theory of Change
TVET Technical and Vocational Education and Training
U UIC Uganda Investment Company
UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
UNOPS United Nations Office for Project Services
V VET Vocational Education and Training
VFI Vereniging Fondsenwervende Instellingen
VTC Vocational Training Centre
W WARA West Africa Regional Alliance
WDCAP Woord en Daad Child Adoption Programme
W&D Woord en Daad
WDI Word and Deed India
WOORD EN DAAD
Postbus 560
4200 AN Gorinchem
Spijksedijk 16E
4207 GN Gorinchem
Tel 0183-611800
Fax 0183-611808
info@woordendaad.nl
www.woordendaad.nl/jaarverslag
Rabobank NL64 RABO 0385 4870 88
t.n.v. Woord en Daad, Gorinchem
VORMGEVING
Reprovinci
PRODUCTIE
Drukkerij Thijsen
FOTOGRAFIE
Woord en Daad, Jonneke Oskam - Karakteristiek Fotografi e
Woord en Daad is een Algemeen Nut Beogende Instelling. Voor testamentaire
beschikkingen luidt ons adres: Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad,
gevestigd te Gorinchem. Onze stichting is ingeschreven onder nummer 41118168, bij
de Kamer van Koophandel te Tiel en staat onder controle van een registeraccountant.
JAA
RV
ERSLA
G 2
01
2 •
Spiegelen
JAARVERSLAG 2012
2012
Woord en Daad jaarverslag 2012 Spiegelen136