verantwoord beslissen…..

je zal maar bestuurder zijn!

what’s new?

verhaal Jan Rotmans

(“we zijn officieel in staat van transitie”)

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar duurzame samenleving

Nieuw Paradigma

Nieuwe Instituties

Nieuwe SturingKant

elpe

riode

Oud Paradigma

Oude Instituties

Oude Sturing

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

paradigma wisseling

exploitiemodel versus co-operatiemodel

economisch rend. versusmaatschappelijk rend.

lineair proces versus cyclisch proces

waarde ontlenen versus waarde creëren

zelfredzaam versus samen redzaam

verandering vantop-down naar bottum-up

generiek naar maatwerk

centraal naar lokaal

algemeen naar situationeel

bestuurders in de ouderenzorg

overheid

bestuurzorginste

lling

zo was het…

…inmiddels…. dubbele vergrijzing toename zorgvraag bezuinigingen patiënt wordt cliënt gereguleerde martkwerking

overheidbestuurderouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofessio

nals

financierscliënten-

raad

overheid

bestuurderouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofessio

nals

financiers

cliënten-raad

nu..

zorgmodeloverheid – ouderen

(Andersen & Newman 1973)

Scandinavisch model

Mediterraan model

Continentaal model(Nederland)

zorgmodeloverheid – ouderen

(Andersen & Newman 1973)

Mediterraan model • meer eigen regie, langer thuis wonen• ondersteuning door familie• overheid alleen als het niet anders kan

overheid

bestuurderouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofession

als

financiers

cliënten-raad

Verantwoorde zorg?

overheid

bestuurouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofession

als

financiers

cliënten-raad

morele ambiguïteit

filmbeeld (“een cultuur van mondige en

autonome burgers die meebepalen wat goed en niet goed is”)

“….die schrijf je niet de wetten voor,

die laat je in hun waarde!”

“Bestaande bestuursmodellen volstaan niet meer…...” (Pollitt & Bouckaert 2004)

“…….omdat op voorhand niet meer vastligt wat een goed besluit of een goede ontwikkeling is.” (van de Poel & Royakkers 2007)

morele ambiguïteit leidt dagelijks tot

dilemma’s

“Laten we cliënten in ons verzorgingshuis wel of niet betalen voor extra diensten zoals een glas wijn of een extra douchebeurt?” (Bestuurder Jansen)

morele ambiguïteit(een dilemma uit de praktijk)

Niet betalen Wel betalen

Geen extra inkomsten Aantasting gelijkheid

Gelijkwaardigheid Eigen levensstijl

Loyaliteit Keuzevrijheid

morele ambiguïteit(Noordegraaf & Abma 2003)

Je kan niet managen op basis van meten: context in transitie grote pluraliteit in belanghebbenden grote multivocaliteit t.a.v. ‘het goede’

hoe komt eenbesluit

tot stand?

de praktijk

Bestuurders handelen op basis van hun eigen morele waarden.

Bestuurder A: autonomie

Bestuurder B: hulpgeven aan kwetsbaren

maar is dat voldoende?

een casus

Uitbreiding van de intramurale zorg met ondersteuning aan thuiswonende ouderen.

bestrijding eenzaamheid

voorkomen crisis

zorgzaamheid

kostenefficienc

yzorgplicht

zelfredzaamheid

rechtvaardige

besteding gelden

overheid

bestuurderouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofession

als

financiers

cliënten-raad

web van verplichtingen en verwachtingen

overheid

bestuurderouderenzor

g

familie ouderen

zorgprofession

als

financiers

clienten-raad

spanningen

Waarbij:

Zakelijke waarden het doorgaans winnen van zorginhoudelijke waarden,

met als gevolg…………

…behoeften aan zorg blijven onbeantwoord!

bevindingen

1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden,

systeemwaarden domineren menswaarden

doelmatigheid aandacht / tijd

efficiency vertrouwen

controle, beheersing ruimte

regelzucht keuzevrijheid

kosten / baten kwaliteit

bevindingen

1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden,

2) verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog traditioneel,

overheid – ouderen(Andersen & Newman 1973)

Scandinavisch model

Mediterraan model

Continentaal model(Nederland)

Opgelegd !

veranderingen in verantwoordelijkhed

envereist

andere cultuur

bevindingen

1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden,

2) verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog traditioneel,

3) bestuurders handelen op basis van het eigen morele kompas.

….die schrijf je niet de wetten voor,

die laat je in hun waarde!

Handelen vanuit het eigen morele kompas

is niet voldoende om de cultuuromslag te maken!

tekortkomingen

geen stem aan hen die het aangaat ineffectieve reductie van de complexiteit geen plek voor waardenpluralisme geen cultuuromslag door opgelegde verplichtingen

….maar hoe doe je dat, iedereen in zijn waarde laten?

verantwoorde zorgTronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)

verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen,

waarbij

verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden

verantwoorde zorgTronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)

verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen,

waarbij

verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden

wat verantwoord is bepalen belanghebbenden

evolutie beleidsevaluatie

(Guba & Lincoln 1989)

Nadruk op: meten beschrijven beoordelen onderhandelen over waarden

bestrijding eenzaamheid

voorkomen crisis

zorgzaamheid

kostenefficien

cyzorgplicht

zelfredzaamheid

rechtvaardige

besteding gelden

verantwoorde zorgTronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)

verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen, het leggen van verbindingen.

waarbij

verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden, op een gedeelde morele basis.

hoe kom je tot een gedeelde morele

basis?

wederzijds begrip belanghebbenden

dialoog als voertuig voor praktijkverbetering

situationele gezamenlijke verantwoordelijk

verbinders nodig tussen:

systeem en mens

management en werkvloer

intern en extern

verantwoordelijkheden relationeel construeren

“gestructureerd delibereren ondersteunt verdieping, verbreding en het versmelten

van morele zienswijzen” (Widdershoven & Abma 2011)

een voorbeeld

“moeten we het Grand Café van ons verzorgingshuis sluiten of niet?”

(bestuurder Jansen)

verantwoord besluit construeren

gestrucureerd homogeen of heterogeen rol van de facilitatorDoel: nieuwe inzichten en kennis wederzijds begrip versmelting van waarden

de stappen

1. beschrijven casus2. formuleren dilemma 3. verhelderingsvragen4. analyse waarden5. individuele afwegingen6. vergelijking van de verschillen7. afrondende conclusie

Niet sluiten Wel sluiten

sociale ontmoeting onrechtvaardige besteding gelden

prestige kroeggedrag bevorderend

ontlasting zorgprofessionals

werkdrukverhogend

……. …….

waarden toekenningen

de uitkomst zorgzaamheid voor wie?

gevaar van denken te weten wat speelt,

beperkt perspectief van vertegenwoordigende partijen,

waardetoekenning door betrokkenen uit de praktijk,

dus….. zorgzaamheid voor wie? wie zijn de belanghebbenden? gevaar van denken te weten wat speelt welke issues, concerns en claims spelen er? beperkt inzicht van de cliëntenraad houd rekening met beperkte blik van

vertegenwoorders waardetoekenning door betrokkenen uit de

praktijk neem waarden van ervaringsdeskundigen

mee in de overweging.

proces aanpak(Guba & Lincoln 1989, Widdershoven & Abma

2007)

stap 1: sociale condities creërenstap 2: verzamelen issues; wat en wie doen er doet? stap 3: homogene dialogen; inbreng van waarden stap 4: heterogene dialogen; onderhandelen over waardenstap 5: opvolging uitkomstenstap 6: verantwoording op basis van de afwegingen

moreel constructivistisch

leiderschap

zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,

en het zijn van een morele drager van de verandering.

moreel constructivistisch

leiderschap

zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,

met wie spreek je wanneer waarover?

en het zijn van een morele drager van de verandering.

in- en extern!

conclusie

Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door alle belanghebbenden.

Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid worden in dialoog met deze

belanghebbenden.

conclusie

Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door alle belanghebbenden.

Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid worden in dialoog met deze

belanghebbenden.

info@spoorzoeker.org