Van korrel tot borrelHet archief van jeneverstokerij Van Damme

Stokerij Van Damme

• Laatste authentieke landbouwstokerij• Ambachtelijke methodes van 1864• Bescherming als geografische benaming (2008)

en onroerend erfgoed (gebouwen en installatie) (2010)

Stokerij Van Damme

• Kwaliteitslabel O’de Flander• Centrum van jenevertraditie

• Meervoudige betekenis:- Landbouwgeschiedenis- Voedingsgeschiedenis- Industriële archeologie

Van grondstof tot eindproduct: stookproces1. Malen

2. Weken

3. Gisten

4. Distilleren

5. Controleren

6. Rijpen

7. Versnijden en bottelen

Externe bronnen

• Wetgeving Reglementerende instanties:- Hinderwetgeving en vergunningsbeleid - Fiscaliteit

• Kadastrale bronnen

Hinderwetgeving

• Rijke bron voor industriële geschiedenis • Aanvraagdossiers vergunning voor gevaarlijke,

ongezonde of hinderlijke bedrijven• Onderzoek “de commodo et incommodo”

• Raadpleging? Rijksarchief Gent (Fonds provinciebestuur Oost-Vlaanderen)

Ontstaan stokerij (1864)• Aanvraag bij gemeentebestuur Henri De Backer• Voorwaarden (hinder) en inrichting

Accijnsbelasting

• Belastingstarieven op alcoholproductie• Dossiers dienst accijnzen: inlichtingen over

productie(proces) van een bedrijf

• Raadpleging? Algemeen Rijksarchief (Archief van de Administratie der Douanen en Accijnzen)

Controle van stokerij

Patentbelasting

• zelfstandige economische activiteiten• Patentregisters

Evolutie beroep/sector -> lokaal en regionaal onderzoek

• Raadpleging? Gemeentearchief Balegem: kohieren van de patentbelasting en registers van de patentplichtigen -> niet bewaard!

Kadaster

• Inventaris onroerend goed -> overzicht evolutie eigendommen en grondbezit

• Kadastrale leggers en Popp-kaarten• Aanvullende bron bij eigendomsaktes

• Raadpleging? Kadasterarchief Oost-Vlaanderen

Kadasterarchief van stokerij• Volgens een grondplan van 1864, horend bij

de aanvraag van Henri De Backer, omvatte de hoeve toen ten noorden een vleugel die naast het woonhuis de kleine eerste stokerij met enkele rij varkensstallen bevatte, een haaks aansluitende vleugel met stallingen aan de straat (ten westen) en een losstaande schuur ten oosten.

Interne bronnen

• Familiearchief• Bedrijfsarchief- Eigendom- Vergunningen- Productie- Financiën- Activiteiten

Familiearchief• Biografische onderzoek naar generaties stokers• Ondernemersgeschiedenis, sociale relaties,

maatschappelijke functie, etc.

Foto gezin Van Damme (19de eeuw)

Huwelijkscontract Gustaaf Van Damme en Sidonie De Backer (1885)

Stamboom: 4 generatiesHenri De Backer

Henri Van Damme

Odilon Van Damme

Celine Van Damme

Anna Van Damme

Gabrielle Van

Damme

Maria Van Damme

Raphaël Ghijs

Celine Ghijs

André Van Hecke

Ludo Lampaert

Dominique Kerckhof

Sidonie De Backer

Gustaaf Van

Damme

Eigendom en onroerende goederen• Verkoopaktes, aktes van verhuur, erfenisaktes,

notariële akte, schenkingsakte, eigendomstitel (+kadastrale bronnen), inventaris van gronden en bezittingen

• Illustreert aanzien, economische positie en evolutie bedrijfsactiviteiten

Akte afpaling eigendommen Firmin De Wilde, Augustin De Smet en Prosper De Backer (1889)

Evolutie eigendomsaktes

Henri De Backer

Gustaaf Van Damme

Henri Van Damme

Odilon Van Damme en

zusters

Cecile Ghijs en André Van

Hecke

0

5

10

15

20

25

30

Vergunningen en aangiftes

• Vergunning commodo et incommodo, proces-verbaal van controles, stukken betreffende inrichting van stokerij, erkenningsdossiers

• Illustreert transformaties van productieproces, voorwaarden inrichting en apparatuur

Getuigschrift van Bekendmaking CBS voor het plaatsen stoommachine en stoomketel door Gustaaf Van Damme (stoomstokerij firma Relecom uit Halle, stoommachine van Phoenix uit Gent) (1898)

Vernieuwing stokerij (1898)

Productie

• Register van hoevedieren, boter en melk• Leveringsoverzichten• Magazijnregisters• Stookaangiftes• Proces-verbaal van peiling

• Evolutie fabricatie en distributie• Impact wetgeving op commercialisering

Technische plannen• Gedetailleerde voorstelling gebouwen en

technisch materieel

Plan van grondstofkoeler van de distilleerkolom (1912)

Plan van doorsnede en grondplan stookinstallatie (1913)

Financiën

• Uitgavenboeken, aandelen, borgtochtaktes, facturen, offertes, belastingen, boekhouding, etc.

• Evolutie financiële situatie en aanzien van bedrijf

• Bedrijfsinnovatie

Register van ontvangsten

• Op basis van voorgaande studies ziet men welke stokers klant waren bij de stokerij

Bv. Joseph Aelbroek, stoker-burgemeester van Zottegem

Activiteiten

• Publiciteit:• Affiches• Jubileumpublicaties• AV-materiaal

• Promotie van het bedrijf en product, merk- en naambekendheid, verankering omgeving

Audiovisueel materiaal

• Foto’s• Bedrijfsfilms

• Afbeelding van de werkelijkheid

Documentatie

• Artikels en publicaties over geschiedenis• Handelscatalogi• Krantenknipsels

(Levende) industriële archeologie

• Authenticiteit: enige landbouwstokerij met materiaal uit 1898-1931

• Uniciteit: 19de-eeuwse stoominstallatie (in werking!) van bedrijf La Phoenix

• Representatiewaarde: stoomproces eerste industriële revolutie

Literatuur

• René De Herdt. In en om de Alambiek: jenever en alcoholstokerijen. 1981.

• Lucien De Smet. Artikels in heemkundig tijdschrift Land van Rode. 2007-2008.

• Eric Van Schoonenberghe. Jenever in de Lage Landen. 1996.

• Eric Van Schoonenberghe. Alcohol tijdens de 19de eeuw. 2012.

• Eric Van Schoonenberghe. Het verhaal achter den Balegemsche: over stokerij Van Damme. TIC. Jg. 29. Nr. 120. 2012.

Meer weten?www.stokerijvandamme.be

www.archiefbank.be