Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert,...

32
Van korrel tot borrel Het archief van jeneverstokerij Van Damme

description

ETWIE-studiedag 'Van Affiche tot Zakenkrant' (27 september 2014, Middelkerke)

Transcript of Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert,...

Page 1: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Van korrel tot borrelHet archief van jeneverstokerij Van Damme

Page 2: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Stokerij Van Damme

• Laatste authentieke landbouwstokerij• Ambachtelijke methodes van 1864• Bescherming als geografische benaming (2008)

en onroerend erfgoed (gebouwen en installatie) (2010)

Page 3: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Stokerij Van Damme

• Kwaliteitslabel O’de Flander• Centrum van jenevertraditie

• Meervoudige betekenis:- Landbouwgeschiedenis- Voedingsgeschiedenis- Industriële archeologie

Page 4: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Van grondstof tot eindproduct: stookproces1. Malen

2. Weken

Page 5: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

3. Gisten

4. Distilleren

Page 6: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

5. Controleren

6. Rijpen

Page 7: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

7. Versnijden en bottelen

Page 8: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Externe bronnen

• Wetgeving Reglementerende instanties:- Hinderwetgeving en vergunningsbeleid - Fiscaliteit

• Kadastrale bronnen

Page 9: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Hinderwetgeving

• Rijke bron voor industriële geschiedenis • Aanvraagdossiers vergunning voor gevaarlijke,

ongezonde of hinderlijke bedrijven• Onderzoek “de commodo et incommodo”

• Raadpleging? Rijksarchief Gent (Fonds provinciebestuur Oost-Vlaanderen)

Page 10: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Ontstaan stokerij (1864)• Aanvraag bij gemeentebestuur Henri De Backer• Voorwaarden (hinder) en inrichting

Page 11: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Accijnsbelasting

• Belastingstarieven op alcoholproductie• Dossiers dienst accijnzen: inlichtingen over

productie(proces) van een bedrijf

• Raadpleging? Algemeen Rijksarchief (Archief van de Administratie der Douanen en Accijnzen)

Page 12: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Controle van stokerij

Page 13: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Patentbelasting

• zelfstandige economische activiteiten• Patentregisters

Evolutie beroep/sector -> lokaal en regionaal onderzoek

• Raadpleging? Gemeentearchief Balegem: kohieren van de patentbelasting en registers van de patentplichtigen -> niet bewaard!

Page 14: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Kadaster

• Inventaris onroerend goed -> overzicht evolutie eigendommen en grondbezit

• Kadastrale leggers en Popp-kaarten• Aanvullende bron bij eigendomsaktes

• Raadpleging? Kadasterarchief Oost-Vlaanderen

Page 15: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Kadasterarchief van stokerij• Volgens een grondplan van 1864, horend bij

de aanvraag van Henri De Backer, omvatte de hoeve toen ten noorden een vleugel die naast het woonhuis de kleine eerste stokerij met enkele rij varkensstallen bevatte, een haaks aansluitende vleugel met stallingen aan de straat (ten westen) en een losstaande schuur ten oosten.

Page 16: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Interne bronnen

• Familiearchief• Bedrijfsarchief- Eigendom- Vergunningen- Productie- Financiën- Activiteiten

Page 17: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Familiearchief• Biografische onderzoek naar generaties stokers• Ondernemersgeschiedenis, sociale relaties,

maatschappelijke functie, etc.

Foto gezin Van Damme (19de eeuw)

Huwelijkscontract Gustaaf Van Damme en Sidonie De Backer (1885)

Page 18: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Stamboom: 4 generatiesHenri De Backer

Henri Van Damme

Odilon Van Damme

Celine Van Damme

Anna Van Damme

Gabrielle Van

Damme

Maria Van Damme

Raphaël Ghijs

Celine Ghijs

André Van Hecke

Ludo Lampaert

Dominique Kerckhof

Sidonie De Backer

Gustaaf Van

Damme

Page 19: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Eigendom en onroerende goederen• Verkoopaktes, aktes van verhuur, erfenisaktes,

notariële akte, schenkingsakte, eigendomstitel (+kadastrale bronnen), inventaris van gronden en bezittingen

• Illustreert aanzien, economische positie en evolutie bedrijfsactiviteiten

Akte afpaling eigendommen Firmin De Wilde, Augustin De Smet en Prosper De Backer (1889)

Page 20: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Evolutie eigendomsaktes

Henri De Backer

Gustaaf Van Damme

Henri Van Damme

Odilon Van Damme en

zusters

Cecile Ghijs en André Van

Hecke

0

5

10

15

20

25

30

Page 21: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Vergunningen en aangiftes

• Vergunning commodo et incommodo, proces-verbaal van controles, stukken betreffende inrichting van stokerij, erkenningsdossiers

• Illustreert transformaties van productieproces, voorwaarden inrichting en apparatuur

Page 22: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Getuigschrift van Bekendmaking CBS voor het plaatsen stoommachine en stoomketel door Gustaaf Van Damme (stoomstokerij firma Relecom uit Halle, stoommachine van Phoenix uit Gent) (1898)

Vernieuwing stokerij (1898)

Page 23: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Productie

• Register van hoevedieren, boter en melk• Leveringsoverzichten• Magazijnregisters• Stookaangiftes• Proces-verbaal van peiling

• Evolutie fabricatie en distributie• Impact wetgeving op commercialisering

Page 24: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Technische plannen• Gedetailleerde voorstelling gebouwen en

technisch materieel

Plan van grondstofkoeler van de distilleerkolom (1912)

Plan van doorsnede en grondplan stookinstallatie (1913)

Page 25: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Financiën

• Uitgavenboeken, aandelen, borgtochtaktes, facturen, offertes, belastingen, boekhouding, etc.

• Evolutie financiële situatie en aanzien van bedrijf

• Bedrijfsinnovatie

Page 26: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Register van ontvangsten

• Op basis van voorgaande studies ziet men welke stokers klant waren bij de stokerij

Bv. Joseph Aelbroek, stoker-burgemeester van Zottegem

Page 27: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Activiteiten

• Publiciteit:• Affiches• Jubileumpublicaties• AV-materiaal

• Promotie van het bedrijf en product, merk- en naambekendheid, verankering omgeving

Page 28: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Audiovisueel materiaal

• Foto’s• Bedrijfsfilms

• Afbeelding van de werkelijkheid

Page 29: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Documentatie

• Artikels en publicaties over geschiedenis• Handelscatalogi• Krantenknipsels

Page 30: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

(Levende) industriële archeologie

• Authenticiteit: enige landbouwstokerij met materiaal uit 1898-1931

• Uniciteit: 19de-eeuwse stoominstallatie (in werking!) van bedrijf La Phoenix

• Representatiewaarde: stoomproces eerste industriële revolutie

Page 31: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Literatuur

• René De Herdt. In en om de Alambiek: jenever en alcoholstokerijen. 1981.

• Lucien De Smet. Artikels in heemkundig tijdschrift Land van Rode. 2007-2008.

• Eric Van Schoonenberghe. Jenever in de Lage Landen. 1996.

• Eric Van Schoonenberghe. Alcohol tijdens de 19de eeuw. 2012.

• Eric Van Schoonenberghe. Het verhaal achter den Balegemsche: over stokerij Van Damme. TIC. Jg. 29. Nr. 120. 2012.

Page 32: Van korrel tot borrel: het archief van de ambachtelijke jeneverstokerij Van Damme (Sophie Bossaert, ADVN)

Meer weten?www.stokerijvandamme.be

www.archiefbank.be