Uitdagingen voor het federale armoedebeleid na 2010, het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting

Willy LAHAYE

Armoede in België

9 november 2010

Het Belgische EU-voorzitterschap: armoede op de Europese agenda zetten

Drie prioriteiten:

-Huisvesting, dak- en thuisloosheid

-Leefloon en sociale bescherming

-De vicieuze armoedecirkel

Een tweeledige transversale benadering:

-Empowerment en dialoog

-Uitwisseling van goede praktijken

Uitdagingen na 2010 voor het federale armoedebeleid

De vicieuze armoedecirkel

Aandachtspunten bij de uitbouw van het Europa 2020-platform inzake armoedebestrijding:

-Concrete verbintenissen van de lidstaten met het oog op armoedebestrijding

-Verbintenissen m.b.t. het terugdringen van kinderarmoede

Generatiearmoede en kinderarmoede (EU: hoger armoederisico t.o.v. de volledige bevolking: 19% versus 16%; B: 16,9% versus 14,7)

Impact van de gezinsomgeving op de ontwikkeling van het kind (op 5 jaar) en op de schoolprestaties (op 7 jaar).

1988

Schooltraject van jongeren (20 jaar)

1993

Socio-professionele inschakeling van jongeren (25 jaar)

2003

Onderzoek naar overdracht tussen generaties(herneming van het experiment van 1973)

1973 (120 gezinnen)

F1

F2

F3

F4

F’1

F’2

F’3

F’4F1

F2

F3

F4

- Ontwikkeling van het kind (5 jaar)- Schoolprestaties van het kind (7 jaar)

Generatie 1

Generatie 2

Kinderarmoede: een belangrijke uitdaging

Een van de voornaamste uitdagingen na 2010 voor het federale armoedebeleid

De vicieuze armoedecirkel

De vier armoededimensies (Vranken, 2010): tijd, hoogte, breedte, diepte

De dimensies die een structurele impact hebben op armoede:

Tijd (continuïteit van de ene generatie op de andere)

Diepte (maatschappelijke breuklijn)

GEZIN

MAATSCHAPPIJSCHOOL

KIND

« Het beleid voor de terugdringing van kinderarmoede moet rekening houden met de bijzondere driehoeksrelatie tussen kinderen, ouders en de overheid » (Vranken, 2010, p.182)

Kinderarmoede: impactsectoren

Kinderarmoede: impactsectoren

GEZIN

Is een virtueuze cirkel mogelijk?

SCHOOL

MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

Zijn links tussen sectoren mogelijk?

Is een school voor iedereen mogelijk?

Het gezin

De vicieuze armoedecirkel

Is een virtueuze cirkel mogelijk?

Dit vereist een GEZINSbeleid dat steunt op de BETROKKENHEID VAN OUDERS zonder NORMALISATIE

KinderarmoederisicoEenoudergezinnen (36%)

Gezinnen met meer dan drie kinderen (37%)

Het gezin

Het begrip 'gezin' is rekbaar

-Traditioneel gezin

-Eenoudergezin

-Nieuw samengesteld gezin

-Adoptiegezin

-Gezin met holebi-ouders

-…

Is er een virtueus model?

Het gezin

Weinig informatie over de verschillende mogelijke gezinsvormen en hun impact op kinderarmoede (bijv.: nieuw samengestelde gezinnen)

Weinig longitudinale en kwalitatieve studies over de mobiliteit van gezinnen en de impact daarvan op kinderarmoede

Bijv.: overgang of naast elkaar bestaan van eenoudergezinnen en nieuw samengestelde gezinnen

Weinig kwalitatieve informatie over kinderen en hun gezin in armoede (stress, coping, paradoxale overaanpassing, vormen van weerstand en weerstandsvermogen,…)

Gezinsobservatorium

Het gezin

Variabele opvoeding

Welbevinden, geestelijke gezondheid

Is er een virtueus opvoedingsmodel?

Mishandeling, verwaarlozing

Gevaar?

Impact van opvoeding op de ontwikkeling van het kind en zijn sociaal en schooltraject (Nimal, Pourtois en Lahaye, 2000; Lahaye, Pourtois en Desmet, 2007)

Begeleiding/ondersteuning van ouders (ONE, K&G, maison de la parentalité, opvoedingswinkel,… onderneming…)

De school

Dit vereist een SCHOOLbeleid dat steunt op PARTICIPATIE (België scoort hier minder goed: Bogdanowicz, 1994; OESO) zonder NORMALISATIE

Welke participatie?Participatieraad?

Participatief beheer?

Sociale discriminatie op school

Is een school voor iedereen mogelijk?

Participatie aan het onderwijssysteem

De school

« Een groot deel van de gezinnen die Jeugdzorg onder zijn hoede neemt, leeft in armoede » (verslag 2008-2009, p.197)

Draagt in belangrijke mate bij aan de vicieuze cirkel van generatiearmoede

-Schooluitval (13% in het middelbaar)

-Uitsluiting tijdens het schooljaar

-Relegatie

-Gedifferentieerde klassen

-Dienst voor schoolherinschakeling

-Dienst voor Jeugdzorg

Vaak haken kinderen al in het basisonderwijs af

EXPLICIETE KENNIS

LERAAR LEERLING

IMPLICIETE KENNIS

OUDER KIND

leert aan leert

leertleert aan

Co-educatie

Co-educatie

Leraar en ouder doen aan co-educatie wanneer ze beiden de noden van het kind in aanmerking nemen, met behoud van hun respectieve (impliciete of expliciete) kennis en opvoedingsdomeinen (gezin of school)

De school

Co-educatie

Co-educatie: uitwisseling van goede praktijken in de Franse of Vlaamse Gemeenschap

« Schoolcontract »: project relatie school-gezin (bijv.: « Eduquons ensemble » (samen opvoeden) - Charleroi/Peruwelz/Etterbeek)

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

De mogelijkheid bieden om toekomstgericht te denken

Zijn links tussen sectoren mogelijk?

Armoede = versnipperd levenstraject:

- gezondheidsinstellingen

- jeugdzorg

- justitie

- plaatsingsmogelijkheden

Gedwongen steunAanvaarde steun

Dit vereist een INSTITUTIONEEL beleid dat steunt op EMPOWERMENT zonder NORMALISATIE

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

Weinig kwalitatieve informatie over versnipperde levenstrajecten in armoede (Delens-Ravier, 2000; Jamoulle 2002, 2008)

Weinig onderzoek toegespitst op levenstrajecten via verschillende hulpmaatregelen

Empowerment mogelijk over versnippering heen?

Welke mogelijkheden om toekomstgericht te denken?

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

De andere de mogelijkheid geven om toekomstgericht te denken vereist de uitbouw van links tussen sectoren

Al operationeel (ONE – K&G, jeugdzorgsector, …) maar uit te breiden

Bijv.: ontmoetingsruimten (ontmoetingsmomenten tussen minderjarigen en ouders bij wie ze niet inwonen)

Uitoefening van het recht van het kind

Uitoefening van het recht van de ouder

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

Uitvoering van een project

Uitoefening van een recht

Ontmoetingsruimten:

Bestaansonzekerheid

Justitie / Jeugdzorg / Gezondheidsdiensten / Sociale diensten

Gesegmenteerde links Projectlinks

Instrumenteel en strategisch verband

Empowerend verband sectorlinks

Synthese: Kinderarmoede: een belangrijke uitdaging

GEZIN

Uitdaging: BETROKKENHEID

SCHOOL

MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten)

Uitdaging: EMPOWERMENT

Uitdaging: PARTICIPATIE