RUI(M)TE TROEF !

Raf VerbruggenDe Ambrassade

raf.verbruggen@ambrassade.be

Trip Lokaal27 november

2014

Rui(m)te troef!

RUIMTELIJKE ORDENING VOOR DUMMIES

PARTICIPATIE AAN HET RUIMTELIJK BELEID

PROBLEMEN VAN RUIMTELIJKE ORGANISATIE

RUIMTE VOOR JEUGD?

RUIMTELIJKE BARRIERES VOOR KINDEREN EN JONGEREN

IK WERD ECHT

GEPEST

1. Ruimte voor jeugd?

Ruimte voor jeugd?

SPEELZONES IN BOSSEN EN NATUURGEBIEDEN

JEUGDLOKALEN EN BIJHORENDE BUITENRUIMTE

SPEELTUINEN EN SPEELTERREINEN

SPEELVRIENDELIJKE PARKEN

SPEELWEIDES, TRAPVELDJES EN RAVOTTERREINEN

VEILIGE KIND- EN FIETSVRIENDELIJKE VERBINDINGEN

PLEINEN EN FONTEINEN

SCHOOLSPEELPLAATSEN

SPORT- EN FUIFRUIMTE

Enkele basisbegrippen

PUBLIEKE <> PRIVATE RUIMTE

RUIMTE VOOR KINDEREN <> RUIMTE VOOR JONGEREN

JEUGDRESERVATEN <> MEDEGEBRUIK

PERMANENTE RUIMTE <> TIJDELIJKE RUIMTE

PLAATSEN <> VERBINDINGEN

FYSIEKE RUIMTE <> VIRTUELE RUIMTE

FORMELE <> INFORMELE RUIMTE

• Betekenis?• Belang voor kinderen, jongeren en hun

organisaties?

IK WERD ECHT

GEPEST2. Problemen van

ruimtelijke organisatie

Ruimtelijke organisatie

ECONOMISCHE MOTIEVEN <> MILIEU-OVERWEGINGEN <> …

INDIVIDUELE VRIJHEID <> MAATSCHAPPELIJK BELANG

Verschillende visies:

DUURZAAM RUIMTEGEBRUIK

REGELINGEN NODIG I.F.V. “ALGEMEEN BELANG”

Nood aan een efficiënte organisatie van de ruimte:

IK WERD ECHT

GEPEST

3. Ruimtelijke barrières voor kinderen en

jongeren

Ruimtelijke barrières voor kinderen en

jongerenVERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE

Fysieke barrières:

Bevolkingsdichtheid in Vlaanderen

Oppervlakte Vlaanderen: 13 684 km²Bevolking Vlaanderen (eind 2011): meer dan 6 300 000 inwoners= 461 inwoners / km²= 2169 m² / inwoner (= minder dan de helft van een klein voetbalveld)

Om te wonen, naar school gaan / werken, vrije tijd, transport, productie van voedsel e.a., afvalverwerking,…

Toekomst: bevolkingstoename, vergrijzing, gezinsverdunning,…

Andere oorzaken van versnippering

MINDER VERSNIPPERING

GROENE OMGEVING

PLAATS OM RUIM TE WONEN

VERGELIJKBARE BEVOLKINGSDICHTHEID

Nederland:

Waarom gaan mensen ‘op de buiten’ wonen?

Filmfragment Panorama: ‘Huiswerk’ (12.22-17.06)

HUIZEN OP HET PLATTELAND ZIJN GOEDKOPER

Is versnippering een probleem?

BIODIVERSITEIT GAAT ACHTERUIT (VERSNIPPERING VAN HABITATS)

ONVEILIG VERKEER (LINTBEBOUWING = DOORGAAND VERKEER DOOR WOONGEBIED)

SPREIDING VAN FUNCTIES = MEER VERKEER

LELIJK, CHAOTISCH, ROMMELIG

HOGE KOST (WEGENAANLEG, RIOLERING, NUTSVOORZIENINGEN,…)

Filmfragment Panorama: ‘Huiswerk’ (9.21-12.22, 26.11-27.28)

Is versnippering een probleem?

Ruimtelijke barrières voor kinderen en

jongeren

TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK

VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE

Fysieke barrières:

Ruimtelijke barrières voor kinderen en

jongeren

TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK

LUCHTVERONTREINIGING

TOENEMENDE INTOLERANTIE

VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE

Fysieke barrières:

Mentale barrières:

Ruimtelijke barrières voor kinderen en

jongeren

TOENAME VAN HET AUTOGEBRUIK

LUCHTVERONTREINIGING

TOENEMENDE INTOLERANTIE

OBSESSIE VOOR HEALTH & SAFETY

VERDWIJNEN VAN OPEN RUIMTE

Fysieke barrières:

Mentale barrières:

OefeningBOUW ZELF JE JEUGDVRIENDELIJKE STAD OF GEMEENTE

• Bebouwing

• Verkeersassen (wegen, openbaar vervoer, fietsassen,…)

• Open ruimte• Landbouw: 50 %• Natuur: 30 %• Energieproductie: 10 %• Recreatie: 10 %

OefeningAANDACHTSPUNTEN:

• Concentratie of verspreiding: Eén grote kern of verschillende kleine kernen (versnippering)?

• Bundeling of ruimtelijke spreiding van functies?

• Mobiliteit: Voorzieningen aan de rand (auto) of in het centrum (te voet, fiets, openbaar vervoer)?

• Vorm van de nederzetting: Compact of lobbenstructuur?

• Verbinding of versnippering van de open ruimte?

• …

IK WERD ECHT

GEPEST

4. Participatie aan het ruimtelijk

beleid

Casus 1: Jeugdraad Lokeren

Jeugdraad Lokeren• Vraag van buurtbewoonster om de

Chrysantenlaan af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer, zodat Stadspark en Kattenberg een aaneengesloten geheel zouden vormen

• Geweigerd door de verkeerscel van Lokeren: Afsluiten van de weg zou leiden tot grotere verkeersdruk in de omliggende zone dertig (waarin een school gelegen was)

• Jeugdraad werd gevraagd om advies: schaarde zich achter de vraag voor een aaneengesloten gebied• Verkeerstellingen uitgevoerd: weg werd weinig

gebruikt• Gebied gelegen op wandelafstand van de drie

belangrijkste jeugdwerksites van Lokeren• Gebied gebruikt als speelterrein door vele

kinderen uit de buurt=> SUCCES!

Jeugdraad Lokeren

Casus 2: Chiro Heffen

Chiro Heffen• Gewestelijk RUP Cluster Dijlemonding: creatie

van nieuw natuurgebied• Jeugdlokalen van Chiro Heffen gelegen aan

de rand van het planningsgebied (net erbuiten)

• Speelterreinen van Chiro Heffen opgenomen in het planningsgebied

-> Probleem: spelen is slechts een ondergeschikte functie in natuurgebied• Inbreken in het planningsproces (tijdens het

openbaar onderzoek): speelterreinen omgevormd tot “gemengd open ruimtegebied” waar natuur en recreatie verweven worden.

=> SUCCES!

Chiro Heffen

Chiro Heffen

• Openbaar onderzoek• Informeel overleg Kind & Samenleving –

Jeugddienst Mechelen - dienst Ruimtelijke Ordening Mechelen

• Informeren jeugdverenigingen• Bezwaar natuurpunt• Advies/bezwaar Jeugdraad• Advies/bezwaar Stad

• Beslissing Vlacoro (Vlaamse Commissie voor Ruimtelijke Ordening)

Lokaal ruimtebeleid

POLITICI, AMBTENAREN, BURGERS,…

RUIMTELIJKE DIENSTEN EN SCHEPENEN: RUIMTELIJKE PLANNING / STEDENBOUW, MOBILITEIT, GROENDIENST, MILIEU/DUURZAAMHEID, STEDENBELEID,…

ONDERSTEUNENDE DIENSTEN: TECHNISCHE DIENST, GIS-DIENST, POLITIE,…

SECTOREN: SPORT, TOERISME, ONDERWIJS, JEUGD, SENIOREN,…

GEDRAGEN DOOR DIVERSE GEMEENTELIJKE DIENSTEN EN ACTOREN

Lokaal ruimtebeleid is een gezamenlijk project van een gemeente:

Wie is er allemaal betrokken?

BEVOLKING: ADVIESRADEN (GECORO,…), BUURTBEWONERS, KINDEREN & JONGEREN,…

Rol van de Jeugdraad

• Verdedigen van belangen van kinderen, jongeren en hun organisaties in het ruimtelijke beleid van de gemeente• Proactief opvolgen van het ruimtelijk beleid• Vertegenwoordiging in de Gecoro• Adviezen van de Jeugdraad• …

• Zorgen voor inspraak, participatie en co-creatie door kinderen, jongeren en hun organisaties bij ruimtelijk beleid en ruimtelijke projecten in de gemeente• Organiseren van participatieve acties• Ruimtelijke actoren aansporen om kinderen

en jongeren actief te betrekken• …

GECOROWat is de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO)?

• Opdracht: Adviesraad• Advies over structuurplannen, RUP’s, verordeningen, eventueel

vergunningen• Behandelen bezwaarschriften van openbare onderzoeken• Advies aan College van Burgemeester en Schepenen (is niet

verplicht het advies te volgen)• …

• Samenstelling:• Aantal leden afhankelijk van aantal inwoners gemeente (7 – 21)• Enerzijds “deskundigen”• Anderzijds “maatschappelijke geledingen” (bv. jeugd) (= keuze

van bestuur)

Participatie van kinderen en

jongeren• Waarom kinderen en jongeren betrekken bij het

ruimtelijk beleid?• Belangrijke betrokkenen• Ervaringsdeskundigen• Frisse kijk: Zorgt voor betere kwaliteit van ruimtelijke

plannen

• Betrek kinderen en jongeren op meerdere momenten:• Analyse en beleving van de bestaande ruimte• Onderzoek naar noden en behoeften• Werken aan ruimtelijke projecten• …

• Meer weten?• Kind & Samenleving: Over reuzenkaarten &

wegvragertjes. Inspraak van kinderen in publiekeruimteprojecten.

IK WERD ECHT

GEPEST

5. Ruimtelijke ordening voor

dummies

Dienst Ruimtelijke Ordening

Waarvoor kan je terecht op de dienst ruimtelijke ordening van je gemeente?

• Vergunningen: stedenbouwkundige vergunningen, verkavelingsvergunningen, planologische attesten en stedenbouwkundige attesten,…

• Informatie en wetgeving over: bouwen en verbouwen, verkavelen, vellen van bomen, plaatsen van reclameborden, premies en subsidies, het toekennen van huisnummers,…

• Inkijken van kadasterplannen, het gewestplan, het ruimtelijk structuurplan, goedgekeurde bijzondere plannen van aanleg en verkavelingen,…

Ruimtelijke Ordening

RUIMTELIJKE ORDENING =

de zoektocht naar maatschappelijke oplossingen voor problemen van ruimtelijke inrichting

Filmfragment: België lelijkste land ter wereld (0.00-1.58 min)

Verschillende belangen

Ruimtelijke ordening moet verschillende belangen met elkaar verzoenen:• Eigendom versus algemeen belang (vb.

weekendhuizen)• Economie <> landbouw <> natuur <> wonen

<> jeugd <> …

Concrete voorbeelden:• Oosterweel• U-place• …

=> Overheid is scheidsrechter: heeft deze rol in de loop der jaren op verschillende manieren ingevuld

Historiek van R.O. (1)Wet van 1962

Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962)

• Begin van de ruimtelijke ordening in België

• Reactie op ongeordende bouwwoede van jaren 1950

• Wet (dus geldig voor heel België)

• Gewestplannen

• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)

Gewestplan

43

Historiek van R.O. (1)Wet van 1962

Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962): BESTEMMINGSPLANNING

• Gewestplannen (25) (opgemaakt in jaren 70)• Onderverdeling in woonzones, industriegebieden,

ambachtelijke zones, landbouwgebieden, natuurgebieden, recreatiezones…

• Wettelijke basis voor bouw- en verkavelingsvergunningen

• Nog steeds geldig

• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)

45

Bijzonder Plan van Aanleg (BPA)

Historiek van R.O. (1)Wet van 1962

Wet ruimtelijke ordening (29 maart 1962): BESTEMMINGSPLANNING

• Gewestplannen (25) (opgemaakt in jaren 70)

• Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s)• Afwijkingen op Gewestplan• Voor nieuwe industrieterreinen, verkavelingen, wegen,

… in landbouw- of natuurgebied,…

Zone-eigen Zonevreemd

Vergund

Niet-vergund

Zonevreemdheid

Zonevreemdheid

Opgelet: zonevreemd is niet hetzelfde als “illegaal”!!!

Zonevreemd = functie is niet in overeenstemming met de bestemming-> Ontwikkelingsmogelijkheden zijn in principe onmogelijk of beperkt

Zonevreemd = kan niet of moeilijk vergund worden-> Mogelijkheden om te blijven bestaan en beperkt uit te breiden-> Zeer moeilijk in ‘kwetsbare gebieden’

Zonevreemd of zone-eigen?

Historiek van R.O. (1)Wet van 1962

Gewestplannen lossen niet alles op:

• Meer woongebied en woonuitbreidingsgebied afgebakend dan nodig: geen halt aan versnippering

• Bestaande verspreide bebouwing en lintbebouwing werden niet aangepakt

• Bestemmingsplannen: spreiding van functies: geen functionele mix

• Grondspeculatie waarvan vooral immobiliënmaatschappijen profiteerden

• Weinig flexibel

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

Vanaf de jaren 1980 begon men te zoeken naar alternatieven:

• 1980: ruimtelijk ordening en stedenbouw worden geregionaliseerd -> gewestelijke bevoegdheid

• Decreet betreffende de ruimtelijke ordening (22 oktober 1996): STRUCTUURPLANNING• Ruimtelijke structuurplannen• Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s)

52

Ruimtelijk Structuurplan

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

STRUCTUURPLANNEN: gewenste structuur

• Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV)• 1997-2007 (intussen nog steeds geldig)

• Provinciale Ruimtelijke Structuurplannen

• Gemeentelijke Ruimtelijke Structuurplannen

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

STRUCTUURPLAN:• Informatief gedeelte (bestaande structuur):

• Nederzettingsstructuur• Open ruimte structuur• Ruimtelijk economische structuur• Lijn- en mobiliteitsstructuur• Globale structuur

• Richtinggevend gedeelte (visie)• Gewenste structuur• Bindend gedeelte

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

RUIMTELIJKE UITVOERINGSPLANNEN (RUP’s):• Gewestplannen blijven geldig (juridisch afdwingbaar)• Om ruimtelijk structuurplan te realiseren, moeten

gewestplannen gewijzigd worden• Via RUP’s (=bestemmingsplannen): op termijn moeten

RUP’s de gewestplannen volledig vervangen• Gewestelijke, provinciale en gemeentelijke RUP’s• Kaarten + tekstgedeelte (bestemming en voorschriften)

Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP)

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

Decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening• Basis van de huidige ruimtelijke ordening

3 grote luiken:• Planning (RUP’s,…)• Vergunningen• Handhaving

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

RUIMTELIJK STRUCTUURPLAN VLAANDEREN (1997)Uitgangspunten:• Grotere behoefte aan woningen door gezinsverdunning• Nood aan meer industrie- en kantoorruimte• Verhoging van vrachtverkeer en personenvervoer• Verdere bedreiging van de open ruimte

=> Vrijwaren van de open ruimte=> Verdichten en beter uitbouwen van stedelijke functies in de stad

Ruimtelijke ordening voor beginners

Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen (RSV)

5923/10/2014

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

Ook structuurplannen lossen niet alles op:

• Stedenbeleid: Steden worden terug meer aantrekkelijk

• Versnippering afgeremd maar niet gestopt: druk op de open ruimte blijft• Problemen worden steeds groter: files, achteruitgang

biodiversiteit, luchtvervuiling,…

Historiek van R.O. (2)Structuurplanning

Ook structuurplannen lossen niet alles op:• Filmfragment Tram Wijnegem

Veel protest tegen ruimtelijke ordeningsprojecten: • NIMBY (Not in my backyard)-syndroom• Gebrek aan (goede) participatie

Historiek van R.O. (3)Beleidsplanning

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV): in opmaak• 2012: Groenboek• 2015 (?): Witboek

=> Lange termijn: 2020-2050

Historiek van R.O. (3)Beleidsplanning

Maatschappelijke uitdagingen groenboek BRV• Toenemende globalisering• Toename van de bevolking (van 6 naar 7 miljoen)• Klimaatverandering• Bewuster omspringen met grondstoffen en energie• Mobiliteitsproblemen• Innovatie• Bio- en voedseldiversiteit

Historiek van R.O. Samenvatting

Bestemmingsplanning Structuurplanning Beleidsplanning

Gewestplannen Structuurplannen (RSV) Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV)

BPA (Bijzondere Plannen van Aanleg)

RUP (Ruimtelijke Uitvoeringsplannen)

1962 1996 2015 (?)

België Vlaanderen Gemeenten (?)

Hiërarchisch model Marktmodel Netwerkmodel