Trefdag Thuislozenzorg : de kracht van ontmoeten en verbinden12 juni 2015

Welkom! Ons Trefdag programma

• Welkomstwoord door Bert Ballegeer, Belgian Homeless Cup

• Inleiding door Danny Lescrauwaet

• Kristel Driessens: De kracht van ontmoeten en verbinden

• Koffiepauze

• Elien Claes: Sociaal kapitaal in de sport

• Lunch

• Workshops en bezoeken

• Belgian Homeless cup

Bert Ballegeer, Belgian Homeless Cup

Bezoek aan BHC vandaag

Trefdag 2015 : Opwarming

Danny Lescrauwaet

Bedankt!

Proficiat!

Tewerkstellingssituatie

Variabele winteropvang CAW res CAW bewo OCMW dgw

Inkomen arbeid

3 11 17 20

Leefloon 16 32 20 25

Geen inkomen

41 9 5 6

Onwettig verblijf

17 0,2 0,3 1

Oorzaken

• Globalisering

• Automatisering, robotisering, informatisering

• Loonlasten

• Onderwijs,opleiding

• Levensloop thuislozen

Gevolgen

• Inkomen

• Dagbesteding

• Sociaal isolement

• Euro-sceptisisme

• Racisme

Oplossingen?

• Onderwijs, opleiding

• Micro-financiering

• Taks-shift

• Basisinkomen?

• Aangepaste tewerkstellingstrajecten

• Preventie van thuisloosheid

• Krachtig sociaal werk

Maar… maatschappelijk discours

• Uithongeringsbeleid (NVA)

• Poten en orenbeleid (SPA)

• Wetenschap : hoe genereuzer, hoe effectiever

Kenmerken krachtig sociaal werk

• Super-toegankelijk

• Outreachend

• Autonoom

• Krachtgericht

• Bouwen aan sociale netwerken

• Empowerendevraagverheldering

• Concrete doelen

• Expert dagelijks leven

• Verontwaardiging, structureel werken

Nog een fijne trefdag!

Voornaamste bronnen

• Noels,G., Econoshock 2.0, Van industriële revolutie naar duurzaamheidsrevolutie, Lannoo, 2013.

• Carpentier,S., e.a., How do exitrates fromsocial assistence benefit in Belgium varywith individual and local agency characteristics, Universiteit Antwerpen,2014

Voornaamste bronnen

• Serrien, L., e.a., de hulpverleningsvisie van het CAW anno 2015, CAW’s staan voor een krachtig sociaal werk, nota in voorbereiding, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2015

• Meys, E., Hermans, K., Nulmeting dak- en thuisloosheid, Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin, Eindrapport 2014.

Kristel DriessensDe kracht van verbinden en ontmoeten

De kracht van ontmoeten en verbinden

Kristel Driessens

Trefdag Thuislozenzorg12/06/2015

BIND-KRACHT

• Centrale kenmerken van leven in armoede

VERBINTENISPROBLEMATIEK

AFHANKELIJKHEID

• Armoedebestrijding

VERBINDEND en VERSTERKEND werken in dialoog

Welzijn als sociale integratie

Maatschappelijke processen:- Sociale uitsluiting- Racisme- Discriminatie- Meritocratie en

Individueel schuld-model

- Toenemende sociale ongelijkheid

De thuisloze als ideaaltype

• Uitsluiting uit betekenisvolle publieke

rollen en tanend sociaal netwerk

• Afstand nemen van rollen en instituties

• Behoefte aan eigenwaarde en respect

• Proces van toenemend isolement

– Re-affiliatie met andere thuislozen

• De thuislozenrol

• Maatschappelijke verklaring:

modernisering – consumentisme

en individualisme

De kracht van een sociaal netwerk

• drager van levenskwaliteit – preventie - zorgkracht

• Functies (materieel – affectief – aansluiting –stabiliteit en zekerheid)

– Vervulling van noodzakelijke levensbehoeften

– Erbij horen – gevoel van verbondenheid – zin

– Ontlading en feedback (sociaal referentiekader)

– Informatie – toegang (bridging)

• Steun

– Instrumenteel (praktisch)

– Emotioneel

Krachtgerichte hulpverleningwerkt verbindend

veerkracht eigen drijfveren positieve ervaringen competenties krachten

versterking van zelfbeeld

vertrouwen samen op weg erkenning en respect

betekenis verantwoordelijkheid greep

Verbindend werken is versterkend en autonomieverhogend

Het veerkrachthuis – Jan Van Gils

Burgerschapsmodel

• een inclusief sociaal model, dat de klemtoon legt op de mogelijkheden, de individuele vaardigheden, de persoonlijke autonomie en de sociale solidariteit.

• maatschappelijke participatie

• de eigen mogelijkheden maximaal kunnen ontplooien en hun eigen leven in handen kunnen nemen

• gebruik kunnen maken van de beschikbare dienstverlening

• de bevordering van netwerkondersteuning

Community care

2-7-201

- p.26

Kwekkeboom, 2010

Community care vraagt verbindend en versterkend

werken

• Verbindend werken naar maatschappelijk kwetsbare groepen

–Zichzelf

–Omgeving

–Samenleving

–Toekomst

2-7-201

- p.27

Met een methodisch steuntje van sociaal werkers

• Samen zicht krijgen op netwerk: ecogram – genogram – netwerkcirkels

• Versterken en verbreden van netwerk

–Via ontmoetingsplaatsen

–Kwartiermaken

–Netwerkgroepen – community building

–Netwerkcoaches

NichesWerk

Vrije tijd

Huisvesting

Opleiding

Sociaal netwerk

Aspiraties

Vertrouwen

Levens-kwaliteit

Competenties en talenten

Hulpbronnen

Sociale relaties

Mogelijkheden

Het krachten-model van Rapp

Persoon Omgeving

De Niches

Natuurlijk Gecreëerd

Vastzettendeniche

Entrappingniche

Armoede-werkloosheid

Thuisloosheid

Stigmatisering-Uitsluiting

Totale instituties

Gespecialiseerde, categoriale voorzieningen

Kansen-biedendeniche

Enablingniche

Integratie/inclusie

Kansen tot werk, vrije tijdsbesteding

Betrokkenheid in de familie

Actief burgerschap in de gemeenschap

Vermaatschappelijking van de zorg

Inclusief onderwijs

Supportedemployment

Toegankelijke verenigingen

Kenmerken van een kansenbiedende niche

• Geen stigmatisering

• Aandacht voor gehele persoon

• Fysiek veilig en sociaal gewaardeerd

• Eigen capaciteiten kunnen inzetten en ontwikkelen

• Tot medezeggenschap uitnodigt

• Verbinding krijgen en actief burger kunnen zijn

• Toegang tot andere niches

EKC - Netwerkgroepen en buurtlink

• EKC

– Concreet probleem

– Informele netwerk zoekt onder begeleiding van vrijwilliger naar oplossing

• Netwerkgroep

– Centrale persoon met ondersteuningsnood

– Opgestart door professional in tandem met vrijwilliger

– Verhogen van levenskwaliteit

– Krachtgerichte situatie-analyse en lange termijn

• Buurtlink (groep van kwetsbare buren steunen elkaar – geven en nemen)

Buddies (homies) - netwerkcoaches

• Maatjes-projecten – vertrouwensfiguur die ondersteuning biedt op vele terreinen

• Netwerkcoaches (gericht op activeren en verruimen van netwerk)

• Homies (gericht op daklozen)

Basis... Schakelmethodiek

(inloopcentra) Laagdrempelig

aanbod gericht op

kluwen van vitale

noden en behoeften

Werking op maat

van/in actieve

betrokkenheid met

mensen in armoede

Fundament voor

nieuwe verbindingen

Microniveau:

iemand mogen zijn in

verbinding met anderen

Mesoniveau:

verbinding met diensten

en voorzieningen

Macroniveau:

verbinding met de

maatschappij

Integrale methodiek

Diverse levensdomeinen betrekken

Individueel en groepsgewijs

Doelgroep- en omgevingsgerichtheid

Multifunctioneel werken

Individueel en groepsgewijs

• Schaamte overstijgen en pijn delen - ontschuldigen

• Sociaal netwerk verruimen

• Rustmoment vinden

• Kennis delen en verruimen

• Kritisch bewustworden van maatschappelijke uitsluiting

• Verleden hertekenen door krachtenbril

• Groeiende zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid

• Medezeggenschap

• Beleidswerk

Doelgroep- en omgevingsgerichtheid

Doelgroepgericht• Verbinding met zichzelf, met

anderen en met de samenleving

Omgevingsgericht• Beïnvloeding van voorzieningen en

omgeving zodat er openingen en verbindingen ontstaan

• Als burger sterker staan: ‘rechtenpositie’

Multifunctioneel werken

Functies ‘inbouwen’ en

‘verweven’

• Ontmoeten

• Vrije tijd maken

• Nuldelijns hulp verlenen

• Vorming/leren

• Belangenbehartigen

Ontmoeting

Gastvrije en niet-stigmatiserende ontmoetingsruimte

Aanbod van ontmoetingsactiviteiten

Creëren van enabling niches

Bonding

Bridging

‘Hier vind ik warmte en vriendschap.’ In Villa Voortman

40

Belangenbehartiging en

samen actie voeren

• Mensen aan hun recht laten komen

• belang van partnerschappen en signaleren

• dialoog en ruimte voor actorschap

• Toegang tot beleid

Kwartiermaken

• Ruimte maken voor mensen

die ‘anders’ zijn

• Voorbereiden van ontmoeting

• Gastvrijheid en commitment

•Maatschappelijke steunsystemen

via Sport – buurtprojectenSociaal-artistieke projecten

Belangrijke rol voor sociaal werkers

• Facilitator

• Stimulator

• Ondersteuner

• Creatieve ontwikkelaar

• Bemiddelaar en onderhandelaar

• Groepswerker

• Organisator

• Visie-ontwikkelaars en bewakers

• Verbindingsfiguur en sociaal activist

‘What people can do and be is in turn contingent on

having competencies and opportunities. Opportunities are provided by social environments. To ensure capability, social circumstances must offer opportunities for individual competency to be developed and exercised… individual development is contingent of supportive social environment

(Amartya Sen)

Veel succes met

Bind-Kracht !!

Koffiepauze & boekenstand 11:15 – 11:45

Elien ClaesSociaal kapitaal in de sport

Onderzoeksgroep Sport- & Bewegingsbeleid

Trefdag thuislozenzorg - Gent12-06-2015

Sport en sociaal kapitaal

Sociale netwerken in de Belgian

Homeless Cup

Elien Claes

Prof. Bart Vanreusel

Hanne Vandermeerschen

Prof. Jeroen Scheerder

Voorstelling

• Masterproef: ‘Sport and social capital: the case of the

Belgian Homeless Cup’

• Afgestudeerd in 2013: Master Sportmanagement

• Sociale pijler

• Netwerken en zinvolle vrijetijdsbesteding

• Sport als zinvolle vrijetijdsbesteding

• Vanuit wetenschappelijk, objectief standpunt

• Kritisch

Overzicht

• Sport als middel

• Sport en sociaal kapitaal

• Sociaal kapitaal en netwerken

• Onderzoek BHC

o Methode

o Resultaten

o Conclusies en besluit

Sport als middel

• ‘Instrumentalisering’ van sport om

o sociale,

o economische en

o gezondheidsgerelateerde doelen te bereiken

• Geen nieuw gegeven

• Verscheidenheid aan doelstelling wel

• Van ‘development of sport’ naar ‘development through

sport’

Sport als middel

• Quote Verenigde Naties

‘The world of sport presents a natural partnership for the United Nations system. By its very

nature sport is about participation. It is about inclusion and citizenship. Sport brings

individuals and communities together, highlighting commonalities and bridging cultural or

ethnic divides. Sport provides a forum to learn skills such as discipline, confidence, and

leadership and teaches core principles such as tolerance, cooperation, and respect. Sport

teaches the value of effort and how to manage victory as well as defeat. When these

positive aspects of sport are emphasized, sport becomes a powerful vehicle through which

the United Nations can work towards achieving its goals (United Nations Inter-Agency Task

Force on Sport for Development and Peace, 2003, p. i).’

Sport als middel

• Algemeen

o Ontwikkelen van vaardigheden

• Discipline, vertrouwen, leiderschap, …

• Tolerantie, samenwerken, respect, …

• Omgaan met winst en verlies

o Bevordering van de gezondheid

• Doelgroepen

o Misdaadpreventie

o Leefbaar houden van probleemwijken

o Re-integratie van verschillende doelgroepen

o …

• Sociaal kapitaal

Sport als middel

• Kritiek

‘... that politicians, academics, sport administrators, policymakers,

journalists, athletes and commentators are convinced of the idea that

sport is a vehicle for the creation, development and maintenance of social

capital is, at the very least, intuitively correct.’

• Veronderstelde positieve effect van sport, grotendeels niet bewezen

• ‘Black box’: veralgemening over de bijdrage van sport aan het

tegengaan van maatschappelijke problemen: wordt niet

wetenschappelijk ondersteund

• Gebrek aan wetenschappelijk onderzoek naar de bredere sociale rol

van sport en de link met sociaal kapitaal

Sport als middel

• Wel faciliterende rol van sport

• Voorwaarden voor een effectief sportgebonden

interventieprogramma

o Sport als cruciale factor bij het bereiken, werven en behouden van

deelnemers

o Het succes wordt grotendeels bepaald door de niet-

sportgerelateerde elementen (sport plus versus plus sport)

o ‘participation in sport may be a useful mechanism for

development, but it alone is not sufficient to engender social

change’

Sociaal kapitaal

• Veelheid aan definities

• Afhankelijk van de context

• Focus: relaties die uitmonden in positieve effecten

• Sociaal kapitaal is niet ééndimensioneel

o Bonding

o Bridging

o Linking

Sociaal kapitaal

• Bonding social capital

‘Networks based on strong social ties between similar people’

(Putnam, 2000)

• Homogene groepen

• Zelfde achtergrond, waarden en interesses

• Zelfde sociale stratificatie

• Inward looking

Sociaal kapitaal

• Bonding social capital: dark side

‘linking disadvantaged individuals together, but effectively excluding them

from the wider society (and its resources and opportunities)’

Paradox of sporting social capital:

‘It can build and destroy community in the very same moment. It can unite

and segregate in the same instant’

Sociaal kapitaal

• Bridging social capital

‘Weaker social ties between different types of people’

(Putnam, 2000)

• Over verschillende sociale lagen

• Mensen met verschillende achtergronden

• Outward looking

‘Bonding social capital is good for ‘getting by’, but bridging social capital is

crucial for ‘getting ahead’

Sociaal kapitaal

• Uitbreiding: linking social capital

‘Vertical connections between different social strata’

• Bonding en bridging: voornamelijk horizontaal

• Linking: verticale sociale connecties tussen verschillende sociale lagen

• Overlap met bridging: sluiten elkaar niet uit, complementair

• Toegang tot breder netwerk en meer middelen

Netwerken

• Sociaal kapitaal

o Bonding: netwerken en relaties

o Bridging: relaties en banden

o Linking: verbindingen

• Netwerken staan centraal!

Onderzoek masterproef

• ‘Sport and social capital: the case of the

Belgian Homeless Cup’

Belgian Homeless Cup

• WAT?

o Sociaal-sportieve voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen

• De kracht van voetbal in zetten om een re-integratieproces op te starten

• Sociaal

• Professioneel

• Fysiek

o Voetbal als middel

• Door de ‘kracht van voetbal’

• ‘A ball can change the world’

• ‘Beating homelessness through football’ (HWC)

Belgian Homeless Cup

Wat maakt BHC bijzonder?

• Lokale, sociale netwerken rond de homeless teams

o Samenwerkingsverbanden

• Sociale organisaties

• (Semi-)professionele voetbalclub

• Lokale overheid

o Elk netwerk is uniek

• Formeel en informeel

• = focus van het onderzoek

Voorgaand onderzoek?

• Schaars

• Focus op microniveau (= deelnemer)

o Tegenstrijdige resultaten

o Belang van netwerk, breder ontwikkelingskader en partnerships

worden benadrukt (= mesoniveau)

Focus onderzoek

• Daarom focust dit OZ op het mesoniveau: lokale, sociale

netwerken rond de homeless teams

o Karakteristieken

o Barriers

o Facilitators

+ link met sociaal kapitaal

‘The core of the social capital theory is that social netwerks have value’

Methode

• 2012: 11 homeless teams

• Kwalitatief onderzoek: interviews met key persons

Resultaten

• Karakteristieken van de netwerken

o Onderzoek verder gezet door BHC (aantal partners e.d.)

o Verschil in de betrokkenheid van deze partners

‘De stad Genk is zeer begaan met de sociale aspecten die men wil bereiken in

hun stad… Het Genkse stadsbestuur is de trekker van het netwerk, het is een

project waar ze achter staan’ (interview sleutelpersoon homeless team Genk)

‘… wij hebben geen samenwerkingsverband met de stad Mechelen, ze

zeggen nog steeds dat er geen dak- en thuislozen zijn hier in Mechelen.

Hoewel er vorige winter 50 tot 80 aanvragen waren bij sociale organisaties op

zoek naar onderdak. Maar dit wordt niet erkend door de stad …’ (Interview

sleutelpersoon homeless team Mechelen)

Resultaten

• Barrières voor het netwerk

Resultaten

• Budget

‘De eerste community manager van STVV had veel te veel werk. Daarom kreeg

iemand anders de verantwoordelijkheid voor de BHC. Samen hebben we veel

bereikt in een korte tijd. Maar nu is deze persoon ontslagen door de moeilijke

financiële situatie van de club …’ (Interview sleutelpersoon homeless team Sint-

Truiden)

• Afhankelijkheid tussen partners

A: ‘Onze werking is heel informeel, we hebben niet echt overeenkomsten’

V: ‘U vertelde dat de financiering volgend jaar niet meer doorgaat. Zal het project

nog kunnen doorgaan?’

A: ‘Het homeless team is sterk afhankelijk van de mensen die er rond werken. Als

er geen financiering is voor de mensen dan zal het project ten einde komen. Er is

nog de community manager, maar wij zijn de mensen die in de praktijk werken’

(Interview sleutelpersoon homeless team Genk)

Resultaten

• Facilitators voor netwerk

o Broad target and beyond target (bridging social capital)

‘Voetbal is een onderdeel van onze werking. De drop-out van spelers wordt

opgevangen doordat ze nog kunnen deelnemen aan andere activiteiten.

Iedereen is welkom, niet alleen de voetbalspelers’ (Interview sleutelpersoon

homeless team Antwerpen)

‘Als er iets georganiseerd wordt in de thuislozensector, dan is het vaak voor de

thuislozen alleen. Dat is meestal het probleem, de sociale isolatie, weinig

contacten, etc. Als je ook andere mensen betrekt, verkrijg je een soort van

mix, dat is fantastisch. Er is een benadering nodig die voetbal voorbij gaat,

zodat men ook mensen leert kennen met een andere achtergrond’ (Interview

sleutelpersoon homeless team Brussel)

Resultaten

• Facilitators voor netwerk

o Promotie

‘De tornooien vormen een schitterende mogelijkheid voor de speler om eens in

the picture te komen. Ze krijgen altijd het label van druggebruiker of mensen

zonder papieren. De tornooien zorgen voor een positieve beeldvorming’

(Interview sleutelpersoon homeless team Oostende)

Conclusies

• Bonding social capital: microlevel

• Briding social capital

o Ontstaat door sociale netwerken

• Duurzaamheid en stabiliteit

• Verschillende partners en sectoren

• Linking social capital

o (semi-)professionele voetbalclubs: groter netwerk en meer

middelen + CSR

o Commerciële partners

Corporate Social Responsability CSR

• Niet enkel oog voor winst, maar ook sociaal en ethisch

verantwoord handelen

• Opiniestuk in Knack: ‘Het is tijd voor een tobintaks op

voetbaltransfers’

o ‘Het probleem is niet eens dat het voetbal miljoenen

oplevert, maar wel de manier waarop het wereldje

pretendeert haar maatschappelijke rol in te vullen’

o 'Wanneer het om de échte wortel van sociale ongelijkheid

gaat, weigert de voetbalwereld elke keer weer om er stevig

in te bijten.

http://www.knack.be/nieuws/belgie/piketty-op-het-voetbalveld-het-is-tijd-voor-een-

tobintaks-op-transfers/article-opinion-576027.html

Besluit

• BHC is een waardevol project waarbij voetbal een

faciliterende rol speelt

• Netwerken zijn cruciaal voor de duurzaamheid van de

lokale projecten en hebben potentieel om sociaal kapitaal

te generen

• Oorzaak-gevolg verband?

Vragen?

• Contact: Elien Claes

o elien.claes@kuleuven.be

o Onderzoeksgroep Sport- & Bewegingsbeleid

o Departement Bewegingswetenschappen

o KU Leuven

Lunch 12:15 – 13:00

Vertrek naar bezoeken

• Fietsen van Stad Gent – vertrek 12:30!

Twee groepen met telkens een begeleider

Inloopcentrum & Villa Voortman

• Ghelamco met bus van Voetbal in de Stad –vertrek 12:55

Workshops

• Homies: trapzaal Geuzenhuis

13:30 – 15:00

• Reach Out: zuilenzaal Geuzenhuis 2 Sessies!

13:30 – 15:00 & 15:30 – 16:00

Voetballen 15:00 – 16:30 & supporteren

Op het plein …

• Supporteren

• Collega’s treffen

• Spelers spreken

• Kijken & leren

• Tentoonstelling An Keppens

in de St. Pieterskerk

Slot : géén plenair slotmoment

• Evaluatieformulieren volgen electronisch

• Badges graag teruggeven

• Geniet van de trefdag

• Dank u!