TransactioneleAnalyse

Detransactioneleanalysekunjegebruikenomjemaniervanomgaanmetmenseneffectievertemaken.

Drie positiesTransactioneleanalyse(vanE.Berne)gaatervanuitdatwevanuitdriepositiesof‘zijnswijzen’kunnenreagerenopsituatiesenanderemensen:Vanuit• deOuder• deVolwassene• ofhetKindDeOuderstaatvoorwaardenennormen.Deouderheefteenrijkdomaannormenvanoudersendecultuurovergenomen.DeOuderweetwatgoedenslechtisenhoehethoort,duskankritischzijnenanderenveroordelen,maarkanookverantwoordelijkheidnemenenverzorgen.DeVolwassenevertegenwoordigthetinformatieverwerkendsysteemendevaardighedendieiemand tot zijn beschikking heeft. De Volwassene verwerkt informatie, onderzoekt en geeftinformatie.Hetisalshetwareeendatabank.DeVolwassenekanookinformatiegevenoverdenormenvandeOuderendegevoelensvanhetKind.Het Kind vertegenwoordigt emoties, levensenergie, creativiteit, en kan ook afhankelijk ofopstandigzijn.Hetisbelangrijkjeterealiserendatiedereendedriepositiesinzichheeft.Jekuntzelfkiezenwelkejeaanhetwoordlaat.Metdekeuzevooreenbepaaldepositiehebjeeeneffectopdecommunicatiemetanderen.Jekuntbijvoorbeeldmetditmodelvoorspellenofjereactiedekansopeenconflictvergrootofverkleint.En,jekuntmetditmodelnaeenconflicttotopdezinnauwkeurigterughalenwaarhetfoutging.

Wat je als manager met de drie posities kunt doenIedereenheeftdusdedriepositiesinzichenkandezegebruikenindeinteractiemetanderen.Als manager moet je in de gaten hebben hoe de interactie verloopt. Wanneer je kuntanalyseren inwelke zijnswijze een deelnemer communiceert, kun je je eigen communicatiehieropafstemmen.Daarbijgeldeneenaantalregels:1.Parallelletransactiesverlopenmeestalharmonieusenkunneneindeloosdoorgaan.Wanneer twee mensen vanuit dezelfde zijnswijze met elkaar praten zal de communicatietussenbeidemensengoedverlopen.Hierondervolgteenaantalvoorbeeldenvanparallelletransacties:

Wanneer twee mensen niet vanuit dezelfde zijnswijze met elkaar praten kan eenconflictsituatieontstaan.Wenoemenditeenkruistransactie(depijlenkruisenelkaar).Hiernavolgenvoorbeeldenvandergelijkesituaties:

O

V

K

V

O

K

Twee mensen praten met elkaar over de huidige organisatie en dat het vroeger toch allemaal anders en beter was. Ze zijn het zeer met elkaar eens.

Een persoon vraagt aan de ander even te kijken naar een voorstel dat hij geschreven heeft. De ander doet dit en geeft feedback.

Twee deelnemers blijven praten terwijl de vergadering al begonnen is. Ze maken grapjes met elkaar.

PersoonA PersoonB

Wanneerhetgesprekzoalshierbovengeschetstnogevendoorgaat,kanereenserieusconflictontstaan.JezietalshetwareeenreeksvannegatieveescalerendereactiesBhadeenconflictkunnenvoorkomendoorparallel tereageren,dusuitdepositievanKind:”SorryA,ikzalhetnooitmeerdoen”.MaarnietiedereenwilindeKind‐rol.Bvoeltweleennegatievesterkeemotie(K)maarwilnietparallelreageren.NaarzijnVolwassenekanhijniet,wanteriseenbijzondereregel:DATABANKGESLOTENWEGENSKINDWieveelemotievoelt kannietgoeddenken;dedatabankofdeV isdanonbereikbaar.DusblijftBnietveeloverdandeemotiemeetenemennaardeOenvandaaruitkrachtigterugteslaandoorAtebeschuldigen(deKvanAaantespreken).Awasalnijdig,krijgternudenieuwenegatieveemotievanBbij,heeftgeenzinindeK‐positie,kannietnaardeVenslaatdusweernogkrachtigerterugvanuitO.Bwasalboos,etc.Deescalatieiseenfeit.

O

V

K

O

V

K

PersoonAspreektpersoonBaanvanuitzijnOudertothetKind:"Hounoueensopmetjestorendegedrag.Concentreerjeeensopdezecomplexematerie!”PersoonBgaatvanuitzijnKindindeOuderenzegtterug:“Wieishierirritant!Hetlijktmenietdatjijhetrechthebtommijaantespreken.Jijwordtvoorheteerstinjelevenserieusennumoetikdatookmaardirectzijn.”

De manager die de medewerker in de Kind‐positie dwingt op straffe van een conflict, roept negatieve emoties op.

Die emoties kunnen zo heftig zijn, dat de werknemer niet meer helder kan denken (en dus niet meer naar de Volwassen positie kan gaan). De keus voor de werknemer is dan: O of K.Dan zit de manager met een mopperende negatieve medewerker (O) of met een medewerker zich afhankelijk opstelt (K): “Ik doe alleen nog maar wat als de baas kijkt”.

Medewerkers leverenhunwerkprestatievanuitdeVolwassenpositie.Demanager iserhetmeestbijgebaatzometdemedewerkertecommunicerendatbeidenindeVkunnenblijven.DecoachendeleiderschapsstijliseenV‐stijl.Datwilnietzeggendatjegeennormenofgevoelensmeerzoukunnenhebbenophetwerk.VanuitdeVpositiekunjebeideaanhetwoordlaten.Bijvoorbeeld:VverwoordteennormvanOzonderoordeel:“Ikhebbezwarentegenditplanomdatikdeveiligheidvandemensennietkangaranderen.Ikwilgraagdatdienormvoorjullieookopdeeersteplaatskomt”ofeengevoel:“Ikkrijgdeindrukdatonzevergaderingensteedsmatterworden,ikmerkdatikergeenpleziermeerinheb.“

Hoe krijg je andere mensen weer in de V‐positie?Door er zelf niet uit te gaan, ook al kiezen zij de O of K positie.AlsjeconsequentvanuitdeVolwassenepositieblijftreagerengaatdeanderopeengegevenmomentooknaarzijnV‐positieeniserweeroverlegmogelijk.

Hoe reageer je vanuit de V?Vrijwel alle gesprekstechnieken en interventies zijn V‐interventies. Je herkent een V‐positie vaak aan het woordje “ik”. (de ik‐boodschap) De O‐positie gebruikt vaak “jij moet, jij bent”.(de ”jij‐bak”)

Alsjetransparantbentgeefjeinformatieoverwatjewiltenwaaromjedatwilt.BijTransparantiekiesdeV‐positie: Jeverteltwatjewelwilt:“Ikwilgraag….“

Jeintentiesdaarbij: ”Omdatikgeloofin….omdatikwilbereikendat….”

Bijvoorbeeld:jedoeteenInterventiebijeengroepdiegeenreactiesgeeftenzittezwijgen:

“Ikwilgraagvanjullieeenduidelijkantwoord.Alsikgeenreactieskrijgweetiknietwatjulliedenkenenkiesikdeverkeerdeoplossing.Ikstelvoordatweeenrondjemaken”

OokcomplimentenkomenbeteraanvanuitdeV‐positie:

”IkbenblijmetjullieinzetbijhetoplossenvandeproblementoenDickziekwerd”.InplaatsvanO:

”Julliezijnzeergoedecollega’svoorDick”.Bijfeedbackgevenkunjededrietrapgebruiken:waarneming,consequentie,voorstel.OokdedrietrapiseenV‐interventieenbestaatuit3“ik‐boodschappen”:Voorbeeldvaneendrietrap:Waarneming: “Ikmerkdaterveelmensenhunvakantieinjulihebbengepland,Consequentie: ”IkziedatwedaareenonderbezettingkrijgenVoorstel: ”Ikwil graag zo spoedigmogelijk een bijeenkomstmet jullie om te bekijken

hoeweditkunnenvoorkomen”

InplaatsvanO:“Kunnenjullienieteensfatsoenlijkafstemmenoverdevakantie,nuhebbenjullieeengatveroorzaaktinjuli”.

OokhetreflecterenvandegevoelensvanandereniseenV‐interventie:Jegeefteenbeschrijving(V)vandegevoelensvandeander,zoalsjijdiehebtwaargenomen.Jevoegtnietsvanjeeigengevoel(K)ofoordeel(O)toe.VoorbeeldV: “Jevoeltjezobuitengeslotendatjeplezierinjewerkhelemaalisverdwenen”InplaatsvanO:“Daarmoetjenietzomeezitten,zebedoelenhetnietzoslecht,zozijnze

noueenmaal,jelaatjeveelteveelbeïnvloeden”Als iemandvolemoties zit (K), zoals ineenconfrontatie,weet jedathetgeenzinheeftomnaar oplossingen te zoeken. (Databank gesloten wegens kind) . Je kunt dan het bestereflecteren,zodathetKindvandeanderkan“leeglopen”.Als jeeenaantalmalengoedhebtgereflecteerdzegtdeander:”Watnu?”Datishetsignaaldathijweerkannadenken(indeV‐positiezit)enkunjeovergaannaaroplossen.

Giftige communicatie: De verborgen kruistransactieEen valkuil is de verborgen kruistransactie: Je zegt iets met een verborgen bijbedoeling.Aan de oppervlakte lijkt het of je een vraag stelt of informatie geeft (V) maar de goede verstaander hoort de onderhuidse kritiek of belediging (verborgen O)

DaarbijzegjeietsopeenmanieralsofjeindeV‐positiezit,endeandermoetsnappendatjehemveroordeelt.Bijvoorbeeld:Jemedewerkeriswatchaotischenjehebthemaleenaantalkerengezegddatjewiltdathijzijnbureauopruimt. PersoonA PersoonB

Medewerker:”Waarismijndossier!Ikzoekeraleenuurnaar.Jekunthierooknooitietslatenliggenofhetisweg!”Manager:”Goh,isjedossierweg,hoezoudatnoukomen?”.DitiseenV,maarbedoeldwordteenterechtwijzing;duseenV(O)Nogeenvoorbeeld:JewiltmetdevergaderingbeginnenenJanleestdekrant.Jevraagteenpaarkeer:Kunnenwebeginnen?Janblijftdekrantlezen.Nubeginthetgiftigespel:Je vraagt:”Jan, staat er iets interessants in de krant?”(een vraag om informatie, dus een V,maarhetiseenvraagwaarjegeenantwoordopwilthebben,duseenV(O)Janzegt:”Nouenof,zeerboeiend!(geeftantwoord(V)endoetnetofhijechtgeïnteresseerdisindekrant,duseenV(O)

O

V

K

O

V

K

Jij:”Leeseensvoor,Jan,watzoboeiendis”(jevraagthemvoortelezen(V)enjewiltdathijraadtdathijirritantisendekrantwegmoetdoen.Jegeefthemeenraadsel,duseenV(O)Jan:”Natuurlijk,ikdoejougraageenplezier.Nou,daargaatiedan.InNieuwePekela….”etc.Alle sarcasme, alle cynisme, alle vragen waar je niet echt een antwoord op wilt hebben,geveinsdeemoties,alleraadselsdiejeopgeeftinjecommunicatiezijnGIFTIG.Ze leiden tot conflictendienietbespreekbaar zijn, veroorzakenhevige stressenkostenveelenergie.Analyseernaeenconflictwaardeeerstekruistransactiewerdgeslagenenjehebthethandvatgevondenvoorde‐escalatie.