Post on 08-Jun-2015
Tinus Jongertlector Haagse Hogeschooldirecteur NPi
1
Innovatieve beweegstimulering in de praktijk en thuis
van begeleid naar zelfstandig bewegen
2
Innovatieve beweegstimulering in de praktijk en thuis
3
Uitdaging: langer gezond zelfstandig wonen
ZelfmanagementEmpowermentTechnologische ondersteuning
Bewegen als aangrijpingspunt
Bewegen is gezond: wetenschappelijke inzichten
Mate van bewijs
Gezondheids-parameters
Ontstaan van ziekten(primaire preventie)
Beloop van ziekten(tertiaire preventie)
Overtuigend bewijs positief effect (+++)
Lichaamsgewicht Vetpercentage BloeddrukHDL/LDL cholesterolGlucosetolerantie Insulinegevoeligheid BotdichtheidSlaappatroon
Hart- en vaatziektenDiabetes mellitus IIOvergewichtOsteoporose
Coronaire hartziektenDiabetes mellitus IIOvergewicht
Sterke aanwijzingen positief effect (++)
BeroerteDepressieColonkankerBorstkanker
COPDOsteoporoseBeroerteAngst en depressieReumatoïde artritisEpilepsieCystic fibrosis
Specifieke effecten bewegen voor ouderen
• ↑ zelfredzaamheid (Barry& Carsson, 2004, Lathman, 2004)
• ↑ participatie (Barry& Carsson, 2004, Lathman, 2004, Vreede 2005)
• ↓valangst (Klieman, 2007)
• ↑ cognitieve functies (Klieman, 2007)
• ↓ depressies (Klieman, 2007)
5
Exergames als oplossing ???
• 48 miljoen uur gamen per week• 75% van bevolking speelt computergames• 57% vd ouderen speelt games• Plezier • Persuasive technology• Adherence
6
voorbeelden
7
voorbeelden
8
Games moeten functioneel zijn
• geen technology push • Games moeten zinvolle bijdrage leveren• Beweegactiviteiten moeten zinvol zijn • Voldoende intensiteit• Gericht op de juiste grondmotorische
eigenschappen• Functioneel • Juiste doelgroep bereiken• Structureel veranderen van gedrag: aansluiten op
gedragsdeterminanten
9
Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB)
Jongeren: - 1 uur/dag matig intensieve lichamelijke activiteit (5-8 MET),
inclusief ≥ 2x/week activiteiten gericht op verbeteren/ handhaven van lichamelijke fitheid.
Volwassenen:- ≥ 30 min matig intensieve lichamelijke activiteit (4-6,5 MET) op
≥ 5 dagen / week.
55-plussers:- ≥ 30 min matig intensieve lichamelijke activiteit (3-5 MET) op
≥ 5 dagen/week.
- Trend: meer aandacht voor fitheid/vitaliteit, sedentair gedrag, normen voor specifieke groepen ouderen
Beweegnormen
• Ned Norm Gezond Bewegen (NNGB): 30 minuten per dag tenminste matig intensieve lichaamsbeweging op tenminste 5 dagen van de week
• Fitnorm: minimaal 3x/week 20 minuten intensieve lichaamsbeweging
• Combinorm: voldoet aan NNGB en/of fitnorm• Specifiek voor ouderen: ≥ 2x/week
krachtoefeningen
Actieve leefstijl
(Bron: Department of Nutritional Sciences)
Plan van aanpak
Maatschappelijk probleem: zelfredzaamheid ouderen
Probleemanalyse: aard/omvang
Oorzaken: gedragsdeterminanten
Oplossingen: inventarisatie
Plan van eisen en voorwaarden
Interventie/innovatie : > ontwerpen, effectevaluatie > realisatie
implementatie
Achtergronden beweeggedrag
Norm % volwassen bevolking
% ouderen (65+)
Inactief 5,5 14
NNGB 60,9 52,8
Fitnorm 23,5 10,4
Combinorm 68,2 58,4
14
Ouderen blijven achter bij het landelijk gemiddelde
Chorus, in Hildebrandt et al, 2010
Soorten activiteiten ouderen: gem 103 min /dag (alle activiteiten)
05
1015202530354045
minuten per dag
spor
t
fiets
enw
ande
len
tuin
iere
nhu
isho
uden
ouderen 65+: 2009
Hildebrandt et al, 2010
Bewegingsarmoede: relatie met achtergrondkenmerken ouderen
• Leeftijd : 75 + bewegen minder• Geslacht : vrouwen voldoen minder aan
beweegnormen• Sporten : sporters voldoen vaker aan normen• Etniciteit : Nederlandse afkomst voldoen vaker
aan normen• Chronische aandoeningen: mensen met
chronische aandoeningen voldoen minder aan beweegnormen
16
Beweegstimulering: determinanten van beweeggedrag
• Attitude tav bewegen is goed; zelfs bij inactieve ouderen bij 54%
• De sociale omgeving is weinig stimulerend; bij inactieve ouderen is er slechts bij 6% veel stimulans uit directe sociale omgeving
• Zelf effectiviteit is laag; 25% van de inactieve ouderen denkt dat het lukt om meer te gaan bewegen
• Chronische aandoeningen leveren drempels/barrieres (door klachten, angst)
17
Beweegnormen en chronische aandoeningen
Nor-men:
Alge-hele bevol-king
Chro-nischZieken
H&vZiek-ten
LongCOPD
DM kanker
inactief 3,5 % 12,3 21,5 15,6 14,1 15,3
NNGB 61,7 54,9 40,7 48,7 51,2 49,3
Fitnorm 21,8 16,7 11,0 15,7 10,8 13,8
Combi-norm
69,1 61,3 46,2 55,5 56,6 58,9
182006-2009, Chorus, in Hildebrandt 2010
Determinanten beweeggedrag chronisch zieken
• Attitude tav bewegen is slechter • Meer bewegen wordt minder prettig ervaren• Eigen effectiviteit tav bewegen is laag• Ervaren sociale steun is relatief laag• Klachten symptomen agv aandoening vormen
drempel • Idem tav (beweeg)angst
19
Registraties ouderen verpleeghuis : gem 5 min lich activiteit/dag
(1953 counts= 3 MET’s)
Bron: Leni de Ligny 2007
10/24/06
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
TIME
AC
TIV
ITY
Light
Moderate
Krachtnorm :≥2x/week krachtoefeningen
Belang krachttraining (Chorus in Hildebrandt, 2010, Nelson, 2007):
• Tegengaan functionele achteruitgang• Tegengaan verlies aan zelfstandigheid
• NB 23% van de ouderen• (65+) voldoet aan krachtnorm(Hildebrandt, 2010)
21
Trainingen om dagelijks functioneren te verbeteren zijn in te delen in (de Vreede, 2002, 2005):
1. Training voor basisfuncties (=motorische grondeigenschappen);
2. Training gericht op het verbeteren van handelingen uit het dagelijks leven, ofwel functionele trainingen;
Vergelijkend onderzoek (Skelton, 1995, Meijer, 1999, de Vreede, 2005):
Trainen van motorische grondeigenschappenleidt:-Wel tot een verbetering van motorische
grondeigenschappen;-Niet tot een verbetering van adl-functioneren.
functioneel trainen is noodzakelijk voor verbetering in adl-functioneren (de Vreede, 2002,2005)
Gemiddelde Totaal score ADL (ADAP score)
**
40
42
44
46
48
50
52
54
56
Baseline 3 maanden 9 maanden
ADAPunits
KrachtFunctieControle
* p<0.05 vs baseline De Vreede et al, J Am Geriatric Soc 2005;53(1):2-10
Zelfmanagement: regie in eigen handen
• Teamwork waarbij de cliënt stuurman is
• Ondersteuning bij zelfmanagement: - aanmoedigen - aanreiken - adviseren - afspreken - assisteren
25
Zelfmanagement vraagt om
• Kennis• Eigen aandeel• Self-efficacy
– eigen doelen– actieplan– Vaardigheden om zelf problemen op te lossen
• Leven met beperkingen
26
Bewegstimulering voor ouderen
• Case finding / verwijzing / instroom • Intake • Doelen formuleren• In/exclusie• Plan van aanpak maken • Wegnemen drempels barrières • Structureel werken aan gedragsverandering
rekening houdend met determinanten, individuele kenmerken, versterken zelfmanagement
• Afbouw begeleiding / opbouw eigen activiteiten27
Is innovatieve beweegstimulering / gaming een optie?
• Beweeggames zijn leuk • Beweeggames kunnen leiden tot voldoende
trainingsintensiteit• Ouderen kunnen games spelen• Games voor thuisgebruik zijn (steeds meer)
beschikbaar voor ouderen
• Effectiviteit voor specifieke doelen is onvoldoende bekend
• Lange termijn effecten (tr effecten, adherence) zijn onvoldoende bekend
28
Goede games (plan van eisen)
• Zijn praktisch bruikbaar (oa qua bedieningsgemak)• Zijn beschikbaar en betaalbaar voor de doelgroep• Sluiten aan op fysieke, mentale eigenschappen doelgroep• Richten zich op specifieke effecten bv vergroten spierkracht/
functioneel trainen, vergroten zelfredzaamheid, valpreventie• Zijn in staat om het gebruik, de belasting en prestaties te
monitoren • Sluiten aan op gedragsdeterminanten zoals- Vergroten zelf effectiviteit- Vergroten sociale steun- Stimulerende omgeving
29
Toekomst (lectoraat IBS)
Game toepassingen van bewezen effectieve programma’s die ouderen zelfstandig thuis kunnen uitvoeren en die monitoren oa
• Functioneel trainen (Funtex-achtig)• Valpreventie (Vallen verleden tijd)
30
www.paramedisch.orgjongert@paramedisch.org
31
Bedankt