Technisch Vademecum Heesters

Harmonisch Park- en Groenbeheer

Landschapsarchitectuur &

Landschapsontwikkeling

Pieter Foré – Hogeschool Gent – Landschaps- en tuinarchitectuur

Dag van de Openbare Ruimte – 4 februari 2016

Naar inspirerende beplantingen met

heesters

Naar inspirerende beplantingen met

heesters

Klemtonen vademecum

• Beplantingsontwerp als basis

• Groenvormen

• Gelaagdheid

• Integrale beplantingsmethode

• Plantenkeuze: groei-eigenschappen versus

haalbaarheid beheer

• Plantenkeuze: standplaats

• Aanleg: meer dan aanplanten

Beplantingsontwerp als

basis

Groenvormen

Gelaagdheid

Integrale

beplantingsmethode

<< Aanplant op eindbeeld

< Klassiek bosplantsoen

< Prins Bernhardbos, 15j.

na aanplant

Integrale beplantingsmethode

Enkele pro’s:

- structuurvariatie van bij het begin

- meer bloemen en vruchten

- eenvoudiger (te interpreteren) beheer

- geen groenresten

- als veiliger ervaren

Enkele contra’s:

- intensief aanlegbeheer

- duur in aanleg

Bosplantsoen (wijkers-blijvers-systeem)

Enkele pro’s:

- snel gesloten beplanting

- snelle onderdrukking kruidgroei

- beplanting in jeugdfase minder kwetsbaar

- aanleg goedkoop

Enkele contra’s:

- vaak fouten in beplantingsontwerp

- vaak foute interpretatie beheer

- onbegrip voor dunningen door gebruikers

- beheerkosten worden veelal onderschat

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

Groei-eigenschappen zijn onderdelen

van de levensstrategie van de plant:

hoe groeit en verbreidt een plantensoort

(zich) optimaal in relatie met de andere

planten en de beschikbare bronnen?

“De beste strategie met betrekking tot snoei is om te trachten de nood aan

snoei te minimaliseren door het selecteren van planten waarvan de vorm en de

groeisnelheden van nature geschikt zijn voor die ruimte en die

groeiomstandigheden.” Darke (2002)

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

“De beste strategie met betrekking tot snoei is om te trachten de nood aan

snoei te minimaliseren door het selecteren van planten waarvan de vorm en de

groeisnelheden van nature geschikt zijn voor die ruimte en die

groeiomstandigheden.” Darke (2002)

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

“De beste strategie met betrekking tot snoei is om te trachten de nood aan

snoei te minimaliseren door het selecteren van planten waarvan de vorm en de

groeisnelheden van nature geschikt zijn voor die ruimte en die

groeiomstandigheden.” Darke (2002)

Cornus mas Stephanandra tanakae Physocarpus opulifolius ‘Diabolo’

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

‘prestatievermogen’: mate waarin

een plant goed de functies en

doelstellingen van haar rol in de

beplanting vervult, ook in latere

levensfasen.

Voor openbaar groen: ideaal zonder

al te veel beheer!

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

‘vegetatief of generatief’

Vb.: - Wilde liguster

- Rode kornoelje

- Sleedoorn

- Ranonkelstruik

- Rubus odoratus

- Lijsterbesspirea

Interessant of ongewenst?

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

gevoeligheid = aantasting

Aandacht voor:

- plantdichtheid (ifv bladschimmels)

- beheer (klepelmaaier)

- monocultuur

- waardplanten (Wilde kardinaalsmuts)

- soortenkeuze (juiste plant op de juiste

plaats)

Plantenkeuze:

groei-eigenschappen ↔

haalbaarheid beheer

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

herstel- of regeneratievermogen (vraat,

hakhoutbeheer, omvormingsbeheer,…)

voorspeller voor bepaalde groei-

eigenschappen

zowel boven- als ondergrondse

concurrentie

Plantenkeuze:

standplaats

• Standplaatsfactoren

• Groenhabitat

• Potentieel natuurlijke vegetatie:

o.a. regionale soortenlijsten

Groenhabitat: ‘postcode’

• Habitat

• Bodemeigenschappen

• Belichting en temperatuur

• Groeivorm

Viburnum x bodnantense

Syringa vulgaris

Clethra alnifolia

www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/verspreiding-en-standplaats-van-inheemse-bomen-en-struiken-in-vlaanderen

Aanleg

Opbouw vademecum:

onafscheidelijk trio

ontwerp – aanleg – beheer

Beplantingsontwerp

Beplantingsontwerp

Beplantingsontwerp

Beplantingsontwerp

“Planten met erfgoedwaarde horen in erfgoed. Als we ze daar verliezen – als we daar de

banden doorknippen – verliezen we erfgoed.” Herman Van den Bossche (agentschap Onroerend

Erfgoed).

Beplantingsontwerp

Beplantingsontwerp

• Habitus (groeiomvang en groeivorm)

• Groeisnelheid

• Levensduur

• Langetermijnperformantie

• Uitbreidingsstrategie

• Resistentie voor ziekten en plagen

• Uitstoelingsvermogen

• Pionier, overgangssoort, climaxsoort

• Concurrentievermogen

NIET STEEDS LINEAIR!

Aanleg: technischAanplant:

van bodemvoorbereiding tot aanleg plantspiegel

Inzaaien:

ervaringen en aandachtspunten

Spontane ontwikkeling:

ervaringen en aandachtspunten

Beheer: technischAanlegbeheer

Ontwikkelingsbeheer en eindbeheer:

• Groenvormen:

• Nadruk op individu in beplanting

• Nadruk op beplanting als groep

• Beheermethoden:

• Snoeien

• Scheren

• Niets doen op het niveau van heesters

• Dunnen

• Hakhoutbeheer

Omvormingsbeheer

Beheer: technisch

PlantenlijstenOp basis van herkomst:

1 Lijst van invasieve exoten

2 Lijst van inheemse heesters en houtige klimplanten in Vlaanderen

3 Lijst van inheemse soorten met hun kenmerken

Op basis van bodemkenmerken:

4 Heesters en klimplanten voor een lichte zandbodem

5 Heesters en klimplanten voor een zware leem- of kleibodem

6 Straatbeplanting of stedelijke beplanting met extreme standplaats

7 Zouttolerantie

8 Heesters en klimplanten voor zure bodem

9 Heesters en klimplanten voor alkalische (basische) bodem

10 Heesters die droogte tolereren

11 Heesters en klimplanten voor natte standplaatsen

Op basis van groei-eigenschappen:

12 Schaduwtolerante soorten

13 Heesters met wortelopslag

Landschapsarchitectuur &

Landschapsontwikkeling

pieter.fore@hogent.be

stefanie.delarue@hogent.be