Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft inzicht

NR 02 | 2013

Eigen stukje groenBetrokken burgers, meer

kwal i teit in het groen. Lisse

laat met haar adoptiegroen

zien hoe je dat aanpakt.

22

Th ema: gezondheidIn dit nummer staat het

thema Gezondheid centraal.

Onderzoek, cases en een

interview met Menzis laten

zien wat groen doet voor de

gezondheid.

12

Groningen en DalfsenGroenste Stad en Groenste

Dorp van 2013 zijn Gronin-

gen en Dalfsen. De jury was

gecharmeerd van de inzet op

erfgoed, burgerparticipatie en

kwaliteit van de groendienst.

34

VITALEGROENE

STADI N S P I R A T I E B R O N V O O R I N F R A • B O U W • G R O E N

Minder grijsLinda Voortman (Tweede

Kamerl id) wi l een norm voor

het aanleggen van groen: ‘Nu

wordt nog steeds beleid inge-

voerd dat onze leefomgeving

gri jzer maakt en onze gezond-

heid op het spel zet. ’

03

VITALEGROENE

STAD nieuwsbriefW W W . V I T A L E G R O E N E S T A D . N L / I N S C H R I J V E N

De dig i ta le n ieuwsbr ief van de Vita le Groene Stad wordt

tweewekel i j k s verstuurd naar een brede doelgroep,

bestaande u i t : gemeenten en andere overheden , water-

schappen , groensector, gezondheidzorg , bouw en infra .

Wi lt u tweewekel i j k s op de hoogte b l i jven van de groene

ontwikkel ingen , zoa l s over TEEB Stad , gemeenteraadsver-

k iez ingen , b i jeenkomsten en andere insp i rerende n ieuws-

ber ichten?

Ook i s het mogel i j k om v ia

Twitter op de hoogte te b l i jven

v ia @Vita leGroenStad .

AANMELDEN VIA WWW.VITALEGROENESTAD.NL/INSCHRIJVEN

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 3 Vo

Linda VoortmanTweede Kamerlid voor GroenLinks en initiatiefnemer van actieplan ‘Groen is gezond’

GROEN IS

GEZOND!

V O O R W O O R D

Een groene vitale stad is niet alleen mooier, maar ook goed voor de gezond-heid. Veel mensen worden net als ik gelukkiger en gezonder als ze omgeven worden door een natuurlijke, groene omgeving.

Mensen die in een groene omgeving wonen, voelen zich niet alleen gezon-der, maar zijn het ook daadwerkelijk: ze brengen minder bezoeken aan de huisarts, ze hebben minder last van depressies, diabetes en longaandoenin-gen en ze herstellen sneller van stress. Deze positieve effecten zijn boven-dien het grootst voor vrouwen, ouderen en mensen met een laag inkomen. Goed nieuws, aangezien juist bij deze groepen de grootste gezondheids-winst valt te behalen.

Door ziekten te voorkomen kunnen we langer in goede gezondheid leven. Preventie dient ook een maatschappelijk belang: mensen zijn productiever, het ziekteverzuim wordt lager en de zorgkosten nemen af. In het huidige beleid blijft het grote potentieel van groene preventie nog onbenut. In haar actieplan ‘Groen is gezond’ roept GroenLinks het kabinet op te investeren in een groener preventiebeleid.

Het groener maken van onze leefomgeving is dus belangrijk voor de pre-ventie van veel gezondheidsproblemen. GroenLinks wil die vergroening realiseren door een norm te stellen voor het aanleggen van bossen, parken en andere vormen van natuur. Door schoolpleinen groener te maken kun-nen we ervoor zorgen dat onze kinderen kunnen spelen in een gezonde, groene omgeving. Het is bewezen dat een groener schoolplein bijdraagt aan het concentratievermogen en het beweeggedrag van kinderen. De overheid moet wat ons betreft geld beschikbaar stellen zodat alle basisscholen hun schoolplein natuurlijker kunnen maken. Zo’n investering halen we vanzelf weer uit teruggelopen zorgkosten op de lange termijn.

Groene preventie is namelijk niet alleen gezond. Onderzoek van KPMG laat zien dat 10% meer groen een kostenbesparing van bijna 400 miljoen euro oplevert: 328 miljoen euro omdat minder werknemers zich ziek melden en een besparing van 65 miljoen euro op de zorgkosten. Investeren in groen loont dus. Meer natuur in wijken en kinderen die buiten spelen is de snelste en meest duurzame weg naar een gezonde samenleving. Het KPMG onder-zoek maakt deel uit van de TEEB-studie natuur en gezondheid en is een van de deelonderzoeken van het project TEEB in Nederland, dat in opdracht van het ministerie van Economische Zaken wordt uitgevoerd.

De voordelen van vergroening van de leefomgeving zijn dus legio. Het is dan ook onbestaanbaar dat nog steeds beleid wordt ingevoerd dat onze leef-omgeving grijzer maakt en onze gezondheid op het spel zet. Daarom wil GroenLinks beleid uitgebreider gaan toetsen op gezondheidseffecten. Bij de beoordeling van maatregelen zouden bijvoorbeeld ook de effecten op de zorgkosten, productieverlies en de kwaliteit van leven aan de orde moeten komen. Zo verliezen we minder van onze gezondheid aan grijze en vervui-lende plannen. Groen is gezond!

Veel leesplezierfoto

: Bob

Bro

nsho

ff

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 4Co

C O LO F O N

Magazine Vitale Groene Stad infor-

meert én inspireert overheden, orga-

nisaties en bedrijven die zich profes-

sioneel bezighouden met de planning

en ontwikkeling van groen stedeli jk

gebied. Het magazine is een uitgave

van de stichting Entente Florale

Nederland in samenwerking met Elba

Media. Entente Florale organiseert

jaarl i jks de Nationale Groencompetitie

voor dorpen en steden. Daarnaast is

Entente Florale verantwoordeli jk voor

het uitdragen van de Vitale Groene

Stad. Elba Media is de grootste

Nederlandse uitgeverij van vakbladen,

congressen, seminars en studiereizen

op het gebied van ruimteli jke ordening

en gebiedsontwikkeling.

Magazine Vitale Groene Stad wordt

verspreid onder overheid (gemeen-

ten, provincies, waterschappen,

Rijk), polit ici, bedrijfsleven (bouw- en

groensector, projectontwikkelaars),

onderwijs- en kennisinstell ingen,

gezondheidssector en (landschaps)

architecten.

R E D A C T I E

Miriam Meier-Boschaart

Elba Media

Paulus Borstraat 41

3812 TA Amersfoort

T 033-8700 100

H O O F D R E D A C T I E

Roel van Di jk, Entente Florale

Nederland

Postbus 139

2770 AC Boskoop

[email protected]

T 06-49871008

A R T D I R E C T I O N &

V O R M G E V I N G

Kil ian Idsinga, Elba Media

D R U K W E R K

Colourcake, Den Haag

O P L A G E

10.000 exemplaren

A B O N N E R E N / N U M M E R

O P V R A G E N

Wilt u zich (grat is) abonneren op het

magazine Vitale Groene Stad of een

edit ie opvragen, stuur dan een

e-mai l aan [email protected]

C O M M E R C I E

Voor de commerciële mogel i jkheden

voor een partnership of het plaatsen

van een advertent ie kunt u contact

opnemen met Phi l ip de Vreeze van

Elba Media: p.devreeze@elbamedia.

nl, 06-1967 7300.

A A N D E Z E U I T G AV E

W E R K T E N M E E :

Esther Berendsen, Fokko Ebbens,

Dorien Elsinger, Rudi Engel,

Margareth Hop, Jan Robberegt,

Joop Spi jker, Frank van Suchtelen

en Linda Voorthuizen

C O V E R F O T O

De monumentale bomen in onze

hoofdstad worden bi j bouwprojec-

ten en herinr icht ingen zorgvuldig

beschermd. Geen wonder, ze zi jn in

sterke mate bepalend voor de leef-

baarheid in de stad. Deze plataan

heeft niets te vrezen van bouw-

werkzaamheden en staat in hart je

Amsterdam te pronken.

Fotograaf: Roel van Di jk

Vitale Groene Stad verschi jnt in

2013 in september en november.

Het bevat informatie die met de

meeste zorgvuldigheid is samenge-

steld. Entente Florale en Elba Media

bv ontvangen geen enkele aanspra-

kel i jkheid voor mogel i jke gevolgen

die zouden kunnen voortvloeien

uit het gebruik van in deze uitgave

opgenomen informatie.

O N D E R S TA A N D E PA R T I J E N O N D E R -S T E U N E N D E F I LO S O F I E VA N D E V I TA L E G R O E N E S TA D

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 5 Ho

Roel van DijkHoofdredacteur Vitale Groene [email protected]

Jan HabetsProjectleider Vitale Groene Stad

BEZUINIGEN

BIEDT OOK

KANSEN

H O O F D R E D A C T I O N E E L

Het openbaar groen staat bij veel gemeenten onder druk. Het is nu van belang om naar de kansen en mogelijkheden te kijken om daarmee stap-pen voorwaarts te zetten. Zo is het van belang dat er goed wordt gekeken naar de kosten, maar zeker ook naar de baten van groen. Vandaar dat TEEB-stad zo’n goed initiatief is. Deze tool toont heel concreet de waar-devermeerdering in euro’s wanneer er groen wordt aangelegd.

Wierden is zo’n gemeente die de baten van groen voor de gezondheids-zorg heeft uitgerekend. Wat blijkt: er is veel gezondheidswinst te beha-len met groen. Zo berekende Wierden dat 72 inwoners in de gemeente minder last hebben van een psychische aandoening ten opzichte van het landelijke gemiddelde en dat dit een besparing van bijna 400.000 euro oplevert. Deze winst is niet alleen toe te schrijven aan het groen, ook beweging speelt hierin een belangrijke rol. Dit soort cijfers zorgt er mede voor dat Wierden blijft inzetten op de kwaliteit van groen. Ondanks deze berekeningen, maar ook na bestudering van het TEEB-rapport ‘Groen, gezond en productief ’ van KPMG, is het voor de zorg-verzekeraars moeilijk aan te tonen waar de financiële besparing precies zit. Volgens Menzis is dat ook niet de belangrijkste reden waarom we moeten willen investeren in meer groen. Ruben Wenselaar, vice-voor-zitter van de Raad van Bestuur van de zorgverzekeraar, geeft aan dat het belangrijker is dat met groen het welbevinden en de kwaliteit van leven van een samenleving worden verbeterd.

Dat is ook de reden voor het Stadsgewest Haaglanden om ruim 1 mil-joen euro te investeren in groenprojecten, om daarmee de leefbaarheid te stimuleren. Dat is immers goed voor de economie én ecologie. De wens vanuit de inwoners om hierbij betrokken te zijn wordt steeds gro-ter en gemeenten spelen daar ook op in. Zo gaan gemeenten steeds vaker samenwerkingsverbanden aan met inwoners en bedrijven om gezamen-lijk de kwaliteit van de openbare groene ruimte op niveau te houden. En schrijft de wethouder van Vlaardingen op de opiniepagina in dit maga-zine dat er door de bezuinigingen geen financiële ruimte voor iets extra’s is, maar dat de kracht van de bewoners zo groot is dat er samenwerkings-verbanden worden gesmeed tussen gemeente, woningbouwcorporaties en inwoners om daarmee de kwaliteit van het groen omhoog te bren-gen, maar ook om de sociale samenhang te versterken. Utrecht is een voorbeeld van een gemeente die daar ook in investeert. Zo is er 420.000 euro beschikbaar gesteld voor de uitvoering van bewonersinitiatieven met betrekking tot het vergroenen van straat of buurt, zoals het beplan-ten van groenstroken, het opknappen van perkjes of het toevoegen van gevelgroen.

Bovenstaande voorbeelden en ontwikkelingen tonen aan dat het groen van grote waarde is en dat het een geheel andere positie inneemt dan tijdens de crisis in de jaren tachtig, toen er een kaalslag plaatsvond.Door de kansen en mogelijkheden goed voor het voetlicht te brengen, zeker met het oog op de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen, wordt de poster ‘Groen, het kapitaal van gemeenten en haar inwoners’ met tal van inspirerende mogelijkheden met dit magazine meegestuurd. We hopen dat u daar voldoende inspiratie uit kunt halen om te blijven inves-teren in een groene, gezonde omgeving.

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 6

GC

IA

I N H O U D S O P G AV E & A G E N D A

GO G E Z O N D H E I D / O N D E R Z O E K 1 2In deze edit ie van Vitale Groene Stad staat het thema gezondheid centraal. Nieuw wetenschappel i jk onderzoek laat niet al leen zien dát groen en gezondheid samenhangen, maar ook welke mechanismen deze relat ie verklaren. Een interview met onderzoekster Jolanda Maas, bekend van ‘Vitamine G’.

G E Z O N D H E I D / C A S E 1 4Groen levert geld op, berekende de gemeen-te Wierden. Zo is onder meer de lucht scho-ner, is er minder geluidsoverlast en meer gelegenheid om buiten te sporten. Hoeveel levert dat dan al lemaal op? dat rekende de gemeente vorig jaar uit en het groenbeleid leverde hen het cert i f icaat Groen en Gezond-heid van Entente Florale op.

G E Z O N D H E I D / I N T E R V I E W 1 8Zi jn ideale groene stad ziet er ‘héél groen uit ’ . Toch kan Ruben Wenselaar, vicevoor-zit ter van de Raad van Bestuur van zorg-verzekeraar Menzis, maar last ig een direct verband tussen groen en gezondheid leggen. ‘We gaan niet opeens groene steden ontwer-pen, maar wi j gebruiken het KPMG-rapport “Groen, gezond en productief” wel om de relat ie tussen groen en gezondheid aan te tonen.’

GI

» 4 december 2013Workshop Hoe voer ik regie over ons Groen?

Locatie: Driebergenw w w.ekootree.nl

» 11 december 2013Landel i jk Congres Openbare Ruimte

Locatie: Zaandamw w w.lcor.nl

» 7 t/m 9 januari 2014De Groene Sector Vakbeurs

Locatie: Hardenbergw w w.evenementenhal .nl/hardenberg

» 20 t/m 23 februari 2014Tuinidee

Locatie: Brabanthal len ‘s-Hertogenboschw w w.tuinidee.nl

» 12 maart 2014Boomfeestdag + pol i t iek debat met kinderen

Locatie: Park Lingezegenw w w.boomfeestdag .nl

A G E N D A I N H O U D S O P G AV E

foto: Niels Huneker

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2

gemeente Vlaardingen. Vlaardingen was Groenste Stad van Nederland in 2009 en won in 2010 goud in Europa. Maar ook in Vlaardingen kwam er steeds minder geld uit de kraan. Over goede ideeën en weinig geld.

G R O E N D A G 2 0 1 3 3 4De Groenste Stad van Nederland 2013 is Groningen, het Groenste Dorp is Dalfsen. Inzetten op je groene erfgoed, burgerpar-t icipat ie en een sterke groendienst bl i jken succesfactoren. Een art ikel over de inhoud én uitkomsten van de Nationale Groendag 2013. En over de werking van de de nieuwe TEEB-tool.

W O N E N 2 2Zodra de burger betrokken is bi j het groen in zi jn buurt, levert dat in de regel al leen maar mooier groen op. Adoptiegroen in Lisse zorgt voor extra kwal i teit.

E Y E C AT C H E R 2 4Woeste Sti l te, een kleine kapel op een ki lometer afstand van het centrum van Den Bosch, verbindt natuur en stad.

I N T E R V I E W 2 6Groen voegt toch alt i jd wat toe aan de na-tuur? Nee, zegt Lodewijk Hoekstra van NL Greenlabel. ‘Bomen die worden ingevlogen uit Mediterrane gebieden, hardsteen uit China, dat is niet duurzaam. Daarom ki jkt ons label vooral naar de herkomst van producten.’

P R A K T I J K 2 8Vert icaal groen is op veel plekken in ons land te zien, een bi jzonder project is het Eneco-hoofdkantoor in Rotterdam. Met groene gevel en twee groene wanden in de ontvangsthal. Waarom kiest Eneco hiervoor?

O P I N I E 3 3Goede ideeën hoeven niet veel te kos-ten, vindt Jan Robberegt, wethouder in de

Op

Pr

In

EnEy

Wo

E Y E C AT C H E R

I N H O U D S O P G AV E & A G E N D A

E N V E R D E R I N D I T N U M M E R

Voorwoord Linda Voortman p03

Hoofdredactioneel p05

Kort p08

PPOdium p40

Congres LCOR p42

Producten p46

IAPAGINA 7

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 8Ko

Brunssum wint themacertifi caat Groen en Economie

K O R T

Op de prijsuitreiking van Entente Florale won Brunssum het certificaat Groen en Economie. De voormalige mijnstad Brunssum kent een grote economische transformatieopgave, waarin woon-kwaliteit en toerisme belangrijke pijlers zijn. Er is in Brunssum een sterk bewustzijn dat een groene woonomgeving helpt bij de vestiging van bedrijven. Dat blijkt uit de aanpak van parken en andere groene investeringen. Het te ontwikkelen themapark Nature Wonder World combineert natuur, educatie en toerisme tot een aantrekkelijk geheel en zal op die manier een grote impuls aan de economie geven. Brunssum laat hiermee zien dat groen en economie elkaar kunnen versterken.In het voorjaarnummer van de Vitale Groene Stad leest u meer over de groene, economische ambi-ties van Brunssum.

Een week voor de gemeente-raadsverkiezingen vindt tijdens de Nationale Viering van de Boomfeestdag een jeugddebat plaats tussen kinderen en poli-tici over het belang van bomen, groen, biodiversiteit en natuur.

Op 12 maart aanstaande orga-niseren de Stichting Nationale Boomfeestdag en Entente Flo-rale Nederland dit debat in Park Lingezegen, gelegen tussen Arn-hem en Nijmegen. De discussie wordt gehouden onder leiding van Boomfeestdagambassadeur Helga van Leur door 15 kinderen en de aanwezige lijstt rekkers van de poli-tieke partijen. Deze discussie heeft tot doel de pers en de 750 geno-digde kinderen te informeren over het belang van groen, maar ook om hen te betrekken bij wat zij belang-rijk vinden voor hun omgeving. Daarnaast worden de aanwezigen stemgerechtigden – een week voor de verkiezingen – geïnspireerd tot het kiezen van een partij die de natuur een warm hart toedraagt.

Het thema van de Nationale Boomfeestdag is ‘Kiezen voor Bomen’ en dit thema sluit aan op de aanstaande gemeenteraads-verkiezingen waarin het belang van natuur zoals bomen, planten en biodiversiteit onder de aan-dacht wordt gebracht van lokale politici. Deze campagne ligt in het verlengde van de actie van

Entente Florale waarin de poli-tici van de lokale partijen al vanaf juni dit jaar inhoudelijk worden geïnformeerd over de maatschap-pelijke en economische waarde van groen.

SamenwerkingStichting Nationale Boomfeest-dag maakt sinds kort onderdeel uit van het bestuur van de stich-ting Entente Florale. ‘Gezien de jarenlange samenwerking met de Boomfeestdag kunnen wij de acti-viteiten – middels deze bestuur-lijke participatie – nog beter op elkaar afstemmen om daarmee ervaringen te delen, synergie te behalen en de doelgroepen die in elkaars verlengde liggen, opti-maal te kunnen bereiken’, aldus voorzitter Jaap Spros van Entente Florale Nederland.

Jeugddebat over groen

foto: Gem

eente Brunssum

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 9 Ko

Miljoen euro voor groenprojecten in Haaglanden

Het dagelijks bestuur van het Stadsgewest Haaglanden honoreert 17 subsidieaan-vragen voor groene projecten in de regio Haaglanden. Ondanks de bezuinigingen realiseert het dagelijks bestuur zich dat investeren in groenprojecten essentieel is voor het leefklimaat in de regio. Groen stimuleert de leefbaarheid, waardoor mensen graag in een gebied willen wonen en werken. Goed voor de economie, maar ook goed voor de ecologie.

Marcel Houtzager, regiobestuurder Groen, Recreatie en Toerisme geeft aan: ‘Het toekennen van deze sub-sidies is een prachtig resultaat van de regionale samenwerking. Het is belangrijk voor alle inwoners van de stad en de regio om in het groen te kunnen recreëren. Daarbij komt dat we als regio willen bijdragen aan een concurrerend vestigingsklimaat. Voortzetting van de regionale samen-werking op het gebied van groen in de metropoolregio acht ik van groot belang. Ik pleit er dan ook voor om het Fonds Groen Haaglanden straks binnen de Metropoolregio te veran-keren.’

Het bestuur van Entente Florale Nederland plantte samen met het bestuur van Dalfsen en Groningen in het kader van de Vitale Groene Stad begin november de fagus sylvatica (gewone beuk) in beide plaatsen.Naast de boom, kregen beide gemeenten de winnaarscheque ter waarde van 5.000 euro aangeboden door Entente Florale Nederland en het ministerie van Economische Zaken. Voor-zitter Jaap Spros overhandigde deze cheques aan burgemees-ter Han Noten van Dalfsen en aan wethouder Jan Seton van Groningen.De fagus sylvatica werd geschonken door Van den Berk Boomkwekerijen uit Sint-Oedenrode aan Entente Florale Nederland. Directeur Pieter van den Berk was aanwezig toen de boom werd geplant. Hij vertelde dat deze gewone beuk een imposante boom is die van nature in grote delen van

Europa voorkomt. Volwassen exemplaren worden circa 35 meter hoog en breed.

Groenste stad en dorp van Nederland krijgen beuk aangeboden

foto

Sta

dsge

wes

t Haa

glan

den

Op het Martinikerkhof in Groningen werd de boom geplant als eerbetoon aan het groenbeleid van de gemeente

foto: Baudewijn Neumann


Met een app het bos in

K O R T

De nieuwe app ‘Los in ’t Bos’ – die vorige maand is gelanceerd – heeft als doel kinderen te stimuleren om naar buiten te gaan om daar te kunnen gaan gamen. Deze educatieve app is geschikt voor kinderen in de leeftijd 8 tot en met 12 jaar. De game kan buiten worden gebruikt, zoals in het bos, het park, de tuin of op het schoolplein. Waarbij de kinderen wor-den aangezet tot bewegen en op een speelse manier leren over het belang van natuur en dieren. De app ‘Los in ’t Bos’ is een game die buiten wordt gespeeld op smartphone of tablet. De app maakt gebruik van augmented reality en zet een virtuele laag bovenop de werkelijk-heid. U ziet dus op uw scherm waar u buiten bent en tegelijkertijd verschijnt ook een span-nende educatieve game met als doel Neder-land bomenrijker te maken door het planten van virtuele bomen. De app is bedacht door Stichting Nationale Boomfeestdag, Staatsbos-beheer, Stichting Natuurwijs en Aglia én ont-wikkeld door PixelPixies, dankzij een fonds van Mediawijzer.net.

Groeninrichting in de openbare ruimte is meer dan het aanplanten van bomen en planten. Visie, struc-tuur maar ook om een goed ontwerp liggen hieraan ten grondslag. Veel gemeenten kennen plantenvak-ken met weinig kleur en veel versnippering waardoor een rommelig en onaantrekkelijk beeld ontstaat. Daarnaast is dit soort vakken veelal onderhoudsin-tensief. Heijmans Sport en Groen biedt in samen-werking met drie partners een aantrekkelijk en duur-zaam alternatief aan, genoemd Zorgeloos Groen.

Heijmans Sport en Groen heeft de han-den ineengeslagen met Buro Mien Ruys (ont-werp en maken beplan-tingsplan), Boot&Co (heesterkwekerij) en Lageschaar (vaste-plantenkweker) om de kwaliteit te verbe-teren van het openbare groen. Deze vier onaf-hankelijke partijen hebben hun expertise en ervaring gebun-deld, waarbij Heijmans uitvoering en onderhoud ver-zorgt. Buro Mien Ruys houdt het toezicht gedurende de aanleg. Deze wordt gekoppeld aan 3, 5 of 10 jaar onder-houd waarbij naast het reguliere onderhoud alle noodza-kelijke bijkomende werkzaamheden inbegrepen zijn.

OnderzoekZorgeloos Groen is recent door Jolanda Maas, onder-zoeker bij afdeling Sociale Geneeskunde van het VUmc, onderzocht. De vraag die centraal stond in dit pilotonderzoek was: als de kwaliteit van het openbaar groen omhoog gaat, wat doet dat dan met de leefbaar-heid? ‘Uit het onderzoek blijkt dat op locaties waar de kwaliteit van het groen verbeterd is, er minder ver-loedering is. Zo is er minder hondenpoep op straat, minder overlast door hangjongeren en minder vernie-ling van gemeente-eigendommen. Je bent namelijk zuinig op wat je mooi vindt en als van jezelf ervaart. Ook worden verschillende aspecten van sociale cohe-sie hoger beoordeeld. Zo kunnen buurtgenoten beter met elkaar opschieten en is er meer verbondenheid. Op enkele betrokken onderzoekslocaties werden associa-ties gevonden tussen het hebben van Zorgeloos Groen en tevredenheid met de woonomgeving, veiligheid en buurtbetrokkenheid’, aldus Maas.

Zorgeloos Groen

Ko

foto

: Bur

o M

ien

Ruy

s

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 11

Stichting Groenkeur bestaat dit jaar tien jaar en dat werd met een bescheiden feestje gevierd op de Dag van de Openbare Ruimte in Houten. Daar presenteerde Groenkeur ook haar beleidsvi-sie 2020 ‘Een toekomstperspec-tief voor kwaliteit in groen’.

Op de vraag waarom deze visie nu werd gepresenteerd, gaf directeur Matthijs Mesken van Groenkeur aan dat het een cadeau is aan de deelnemers en afnemers van het groen. ‘Nu we tien jaar bestaan, is het goed om te inventariseren waar we goed in zijn geweest en ook te kijken naar verbeterpun-ten voor de komende jaren. De belangrijkste punten en aanbeve-lingen hebben we samengevat in de beleidsvisie.’

BrainstormsessieIn de afgelopen maanden is Groenkeur bij de deelnemers en haar afnemers te rade gegaan wat er in de markt speelt aangaande dit keurmerk. Tijdens zes van deze brainstormsessies met beide groepen bleek dat de reacties op het keurmerk positief maar ook kritisch zijn. Mesken: ‘De deel-nemers zijn blij drager te zijn van Groenkeur waarmee zij zich op de markt onderscheiden. Dit geldt zeker voor groenvoorzie-ners, waar in 70 procent van de gevallen naar Groenkeur wordt gevraagd in bestekken. De groep hoveniers gaf echter als kritiek mee dat dit keurmerk op de con-sumentenmarkt een andere posi-tie inneemt, omdat dit veelal niet geëist wordt door de particuliere

opdrachtgever.’ Een van de speer-punten voor de komende tijd is dan ook om de meerwaarde van dit keurmerk voor die deelnemers aan te tonen.

ControlesMesken gaf tijdens zijn toelich-ting aan dat Groenkeur op korte termijn een systeem gaat ontwik-kelen van onaangekondigde con-troles. Met de onaangekondigde controles worden bedrijven om

de kwaliteit van het werk continu hoog te houden.’ De reguliere jaarlijkse audits blijven uiteraard bestaan, aldus Mesken.Groenkeur heeft als doel het ver-beteren van het kwaliteitsniveau van ondernemers en het bieden van garanties aan de opdrachtge-vers. Dit zijn zowel consumenten als professionele opdrachtgevers. Er zijn op dit moment 345 bedrij-ven die één of meerdere groen-keurcertificaten hebben.

Toekomstperspectief voor kwaliteitsgroen

Jaap Spros (rechts) ontving als voorzitter van Entente Florale het eerste exemplaar van de beleidsvi-sie 2020 uit handen van Mesken, directeur Groenkeur. ‘Entente Florale Nederland is een belangrijke partner van Groenkeur, omdat deze organisatie de waarde van het groen goed voor het voetlicht brengt bij overheden, politici en bedrijfsleven. Daarom zijn we ook blij Jaap Spros dit exemplaar te geven om daarmee Groenkeur te positioneren richting die partijen’, aldus Mesken.

Ko

foto: Daniëlle den Bleker

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 12GO

Het concrete handvat dat onderzoeken naar de relatie tussen groen en gezondheid tot nu toe hebben opgeleverd, is dat er wetenschappelijk is bevestigd wat mensen over het algemeen al denken: natuur is gerelateerd aan gezondheid. Mede door de opgedane wetenschappelijke kennis van-uit de onderzoeken is gezondheid een steeds grotere rol gaan spelen in het natuurbeleid. Maar dat niet alleen; sinds kort is ook in het landelijke gezondheidsbeleid steeds meer aandacht voor natuur en gezondheid.

Een stapje verder: PhenotypeHet nieuwe Europese onderzoek waar Maas op dit moment bij betrok-ken is, Phenotype, bevindt zich in de dataverzamelingsfase. Nu al kan worden gesteld dat het onderzoek duidelijk iets toevoegt aan andere onderzoeken naar de relatie tussen groen en gezondheid. In het onder-zoek wordt namelijk de relatie tussen groen en gezondheid verder uit-

GROEN DAAD-

WERKELIJK GERE-

LATEERD AAN

GEZONDHEID

Zowel nationaal als internationaal wordt de relatie

tussen een groene leefomgeving en gezondheid al

jarenlang onderzocht. In Nederland is onderzoekster

Jolanda Maas, bekend van haar promotieonderzoek Vi-

tamine G, een autoriteit op dit gebied. Op dit moment is

zij betrokken bij de nieuwe internationale studie Pheno-

type. Wat heeft Vitamine G in praktisch opzicht opge-

leverd, wat voegt het nieuwe onderzoek Phenotype toe

en welke relevante onderzoeken op dit gebied lopen er

nog meer?

TE

KS

T D

OR

IEN

EL

SIN

GE

R

Nieuw wetenschappelijk onderzoek:

G E Z O N D H E I D / O N D E R Z O E K

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 13 GO

gediept middels longitudinale studies, een nieuwe vragenlijststudie en experimentele studies. Centraal staan de vragen of groen bijdraagt aan de gezondheid en vooral welke mechanismen de relatie tussen groen en gezondheid kunnen verklaren.

Toegevoegde waardeNaast begrip van de mechanismen is de meerwaarde van dit onderzoek dat er meerdere landen in worden meegenomen. Tot nu toe wordt het meeste onderzoek naar de relatie tussen groen en gezondheid uitgevoerd in Noordwest-Europa en Amerika. ‘In dit onderzoek wordt naast Nederland ook nagegaan hoe de relatie is in Spanje, Litouwen en het Verenigd Koninkrijk’, ver-telt Maas. Phenotype is bedoeld om een beter begrip te creëren van de potentiële mechanismen en voor een betere integratie van gezondheid in de planning van het grondgebruik en het management van de groene omgeving te zorgen. ‘Een belangrijk onderdeel van het onderzoek is ook de doorvertaling van de resultaten naar beleid en praktische toepassingen’, aldus Maas.

Met dit onderzoek wordt ook nieuwe data verzameld over de omgevingskarakteristieken van de onder-zoekgebieden in kwestie. Zo worden de groenstruc-turen in kaart gebracht. Traditionele kaarten, remote sensing (een manier om informatie over voorwerpen te verkrijgen zonder dat het instrument in direct con-tact komt met de voorwerpen, meestal door camera’s aan boord van satellieten), luchtfotografie en discus-sies met de participanten en stakeholders worden gebruikt om de omgeving in kaart te brengen. Ver-schillende ruimtelijke schalen zullen worden geana-lyseerd, zoals steden, buurten en straten.Halverwege 2014 hopen de onderzoekers de eerste resultaten te kunnen presenteren. Maas is benieuwd of de relatie tussen groen en gezondheid verschilt in landen als Litouwen en Spanje. ‘Zou het zo zijn dat cultuur en de verschillende groenstructuren in de andere landen de relatie tussen groen en gezondheid beïnvloeden? Of is de relatie tussen groen en gezond-heid onafhankelijk van cultuur en groenstructuur? Eind volgend jaar weten we meer. Ik ben benieuwd.’

Vitamine GIn 2009 promoveerde Maas op haar onderzoek Vitamine G. Uit dit onderzoek is een aantal con-crete positieve effecten van groen op de gezondheid naar voren gekomen. De allerbelangrijkste effecten zijn dat mensen die wonen in een groene woonom-geving een 1,5 maal zo hoge kans hebben om zich gezond te voelen en dat mensen met een groenere woonomgeving minder vaak de huisarts bezoeken voor klachten als depressie, diabetes en coronaire hartziekten. ‘Natuur in de woonomgeving kan op verschillende manieren de gezondheid bevorderen. In een groene woonomgeving herstellen mensen sneller van stress. Hiernaast kan een groene omge-ving bewegen en sociale contacten bevorderen met de positieve effecten op de gezondheid van dien. Tot slot kan groen ook de ontwikkeling van kin-deren bevorderen en het microklimaat verbeteren’, vertelt Jolanda Maas.

Groen als oplossing voor problemenIn praktische zin hebben de onderzoeken naar de relatie tussen groen en gezondheid al een aantal aan-dachtspunten voor gemeenten opgeleverd. Zo gaat het volgens Maas niet alleen om de kwantiteit van groen, maar ook om kwaliteit. Gemeenten die niet kunnen investeren in extra groen zouden in plaats daarvan kunnen inzetten op de kwaliteit van groen. Maas: ‘Middels het investeren in een groene leefom-geving kunnen gemeenten ook specifieke gezond-heids- en leefbaarheidsproblemen aanpakken. Zo kan er in een wijk waarin bijvoorbeeld veel overge-wicht bij kinderen voorkomt, worden gekozen voor een specifieke inrichting van groene omgevingen die bewegen kunnen bevorderen. Daarbij kan bijvoor-beeld worden gedacht aan speelnatuur of het plaatsen van outdoor-fitnesstoestellen. In een wijk waarin de sociale cohesie beter zou kunnen, kan het openbaar groen zó worden ingericht dat ontmoetingen tussen bewoners worden gestimuleerd.’ Maas benadrukt dat groen door gemeenten niet moet worden gezien als sluitpost, maar als een kans voor het bevorderen van de leefbaarheid en gezondheid.


Schonere lucht, minder geluidsoverlast en meer gelegenheid om buiten te sporten… de voordelen van voldoende groen in een gemeente zijn voor de hand liggend. Toch is er weinig wetenschap-pelijk onderzoek gedaan naar de manier waarop mensen gezonder worden van groen. Adriaan Ballast, medewerker Openbare Werken in de gemeente Wierden, maakte zelf een berekening. ‘Wierden beschikt over relatief veel openbaar groen. Naast veel groen in en om de bebouwde dorpskern heeft de gemeente een uitgestrekt en aantrekkelijk buitengebied dat onze inwoners bijzonder waarderen. Maar wat levert dat nou op? Over het algemeen houden we ons niet bezig met die vraag, want ons vak is groen onderhouden. Maar in voorbereiding van onze deelname aan de Entente Florale ben ik er eens goed in gedoken.’

Buiten sportenBallast startte met deskresearch naar de gezondheid van de Wierde-naren. Zo blijkt uit het onderzoek van Sportservice Overijssel dat 79 procent van de inwoners (18 jaar en ouder) aan sport doet. Opval-

TE

KS

T E

ST

HE

R B

ER

EN

DS

EN

BE

EL

D G

EM

EE

NT

E W

IER

DE

N

‘Groen’ levert de gemeente Wierden veel op. Door

extra werkgelegenheid en meer toerisme, maar ook

door gezondere inwoners. De gemeente berekende

wat de baten van groen zijn én won het deelcertifi -

caat Groen & Gezondheid.

‘KOESTER DAT

WAT JE HEBT’

Groen levert Wierden geld op

G E Z O N D H E I D / C A S E W I E R D E N

GC


»

lend daarbij is dat er bij voor-keur buiten wordt gesport. De populairste sporten zijn fitness (28 procent), wandelsport (24 procent) en hardlopen, joggen, trimmen (22 procent). ‘Fitness vindt over het algemeen binnen plaats, maar de overige favorieten in Wierden zijn buitensporten. In hetzelfde onderzoek kun je lezen dat 76 procent van de volwas-senen in onze omgeving aan de beweegnorm voldoet. Het lande-lijk gemiddelde ligt op 59 pro-cent. Of dat rechtstreeks verband houdt met de groene omgeving weet ik niet, maar het zijn wel opvallende cijfers.’

Flinke bedragenEen ander interessant gezond-heidscijfer heeft betrekking op de geestelijke gezondheid van de inwoners van Wierden. Ballast: ‘In de GGD Volwassenenmonitor 2008 komt naar voren dat 95 pro-cent van de volwassenen in Wier-den psychisch gezond is. Dit wijkt

7 vu i s t rege l s De landeli jke GGD-werkgroep Groen en Gezondheid beoordeelt

het onderdeel Groen en Gezondheid in de Entente Florale. De

werkgroep gaat daarbij uit van de volgende zeven vuistregels .

B E S T E E D O O K A A N D A C H T A A N E I G E N I N W O N E R S ; G R O E N

D I C H T B I J

In 2011 ging in de beleidsplannen erg veel aandacht uit naar re-

creatie en toerisme, om op die manier de gemeente aantrekkel i jk

te maken voor mensen van buiten de regio . De betekenis van

groen voor de gezondheid van de inwoners van de gemeenten

zelf kwam minder aan bod. Terwij l ju ist de eigen bewoners afhan-

kel i jk z i jn van groen dicht bi j huis .

G E Z O N D H E I D I S M E E R D A N A L L E E N B E W E G E N I N H E T G R O E N

In 2011 werd in de beleidsplannen veel aandacht besteed aan

bewegen in het groen. Groen heeft meer posit ieve effecten dan

al leen het st imuleren van bewegen. Ook stress , sociale contacten,

ontwikkel ing van kinderen, z ingeving en microkl imaat kunnen wor-

den beïnvloed door een groene omgeving .

K I E S V O O R G E B R U I K S G R O E N VA N G O E D E K WA L I T E I T

Dit is overzichtel i jk , toegankel i jk , goed onderhouden, bruikbaar

en vei l ig gebruiksgroen (en geen ki jkgroen) . Houdt de gemeente

bi j of het groen ook (goed) wordt gebruikt? En wordt het groen

gebruikt zoals in de plannen was bedoeld?

Z O R G V O O R VA R I AT I E I N D E D O E L G R O E P

Variat ie in groenvormen zorgt ervoor dat diverse doelgroepen

er gebruik van maken, zodat verschi l lende soorten gezondheids-

winst kunnen worden behaald. De belangri jkste doelgroepen

hier in zi jn jeugd, ouderen en mensen met lage sociaaleconomische

status .

S T I M U L E E R PA R T I C I PAT I E VA N B E W O N E R S E N O R G A N I S AT I E S

Hiermee creëer je betrokkenheid en enthousiasme. Misschien kun-

nen omwonenden ook meedoen aan het onderhoud van hun ‘e igen’

groen.

K I J K N A A R H E T V E R S C H I L D AT H E T G R O E N I N E E N W I J K M A A K T

De ene buurt is – onder andere als gevolg van het type bebou-

wing – mooier dan de andere buurt . Ju ist in een wijk die qua basis

minder mooi is , kan groen het verschi l maken.

L E G D E P L A N N E N B E L E I D S M AT I G VA S T

Een gemeente kan mooi groen zi jn , maar zi jn plannen ook structu-

reel vastgelegd in het beleid van de gemeente? Is de gemeente

bewust actief met plannen of berust het op toeval of op een

erfenis u it het verleden dat een omgeving groen is? Andersom is

het u iteraard belangri jk dat de gemeente kan laten zien dat plan-

nen gereal iseerd zi jn .

GC


G E Z O N D H E I D / C A S E W I E R D E N

duidelijk af van het landelijke gemiddelde van 84 procent.’ Met deze cijfers is Ballast gaan reke-nen. ‘Juist omdat het verschil met het landelijk gemiddelde zo groot is. Bovendien blijkt dat de zorg-kosten voor psychische aandoe-ningen het grootst zijn. Het is dus interessant om te weten wat het oplevert als minder mensen in je gemeente een psychische aandoe-ning hebben.’ Ballast vertaalde de landelijke cijfers naar de gemeente

Wierden en berekende dat een afname van 5 procent (anders gezegd: 72 inwoners minder met een psychische aandoening) een besparing van bijna 400.000 euro oplevert. ‘Kortom, we hebben het over fl inke bedragen! Zeker als je in gedachten houdt dat we het over slechts één aandoening hebben, terwijl er voor obesitas, hart- en vaatziekten en astma hoogstwaarschijnlijk ook een link met groen te leggen is. Je kunt dus op je vingers natellen dat er veel gezondheidswinst te behalen valt met groen in de gemeente.’

Voortuin opofferenBinnen de Entente Florale 2012 kreeg Wierden een certifi caat uit-gereikt voor ‘Groen en Gezond-heid’. Volgens Frits van den Berg, adviseur Milieu en Gezondheid GGD Nederland en een van de leden van de werkgroep die het aspect gezondheid beoordeelde binnen Entente Florale, onder-scheidt Wierden zich op een paar punten. ‘Wat recreatiemogelijkhe-den betreft zaten de deelnemende gemeenten redelijk op één lijn. Anders gezegd: alle deelnemers besteden relatief veel aandacht aan groen voor de toeristen in hun gebied. Vandaar dat onze eerste vuistregel is: “Besteed ook aan-dacht aan de eigen inwoners”.’ (Zie kader pagina 15) Wierden doet dat zeker, en bovendien op een gewaagde manier: inwoners krij-gen veel inspraak bij de inrichting van de openbare ruimte. Ballast: ‘We gaan ervan uit dat iedereen baat heeft bij een groene leefom-geving. Maar niet iedereen stelt dezelfde eisen aan het groen in de omgeving. Zo zien we dat ver-schillende bevolkingsgroepen de openbare ruimte ieder op een eigen manier gebruiken en daar houden we rekening mee. Zo heb-ben we enkele jaren geleden de Molukse wijk in Wierden geheel gerenoveerd. We merkten dat veel

Wat levert groen op? De bereken ing van gemeente Wierden

D I R E C T T E R E L AT E R E N A A N G R O E N

Werkgelegenheid € 520.560 30 (groen)medewerkers (aannemers/soweco/eigen dienst)

Toeristenbelast ing € 127.000

Hondenbelasting € 58.850

5% OZB € 133.032

Inkomsten biomassa € 30.000

Subtotaal (afgerond) € 900.000

I N D I R E C T T E R E L AT E R E N A A N G R O E N

Werkgelegenheid toeristenbran-che (aanname: 10% van aantal medewerkers toeristenbranche is gerelateerd aan groen)

€ 902.928 52 (10% van 520) x 17.364 (minimumloon)

S U B J E C T I E V E G R O E N B AT E N ( N I E T O N D E R Z O C H T, V O O R Z I C H T I G E A A N N A M E S )

Vasthouden regenwater parken (50%), 350.000 m3 minder afvoer naar de zuivering

€ 100.000 0,28 eurocent/ m3

Fi jnstof-reductie 5 .000 bomen binnen bebouwde kom (100gr/boom), 5 .000 kg f i jnstof

€ 100.000 40 euro/boom

CO2-reductie (22kg/boom) huis-houden (9 ton/jaar)

€ 4.000

Groen en gezondheid (5% minder patiënten)

€ 395.312

Subtotaal (afgerond) € 600.000

GC


bewoners weinig waarde hech-ten aan hun eigen voortuintje en deze soms zelfs liever kwijt dan rijk zijn. Waarschijnlijk hechten autochtone inwoners van Wier-den veel meer aan hun eigen tuin, terwijl de Molukse gemeenschap het belangrijker vindt om elkaar te ontmoeten. We hebben toen in goed overleg met de bewoners van twee rijen woningen alle voortui-nen “opgeoff erd”. Met de ruimte die daardoor ontstond, is een plein gerealiseerd met grote plantenbak-ken en zitgelegenheid. Tot grote tevredenheid van de bewoners.’ Buiten fitnessenEen ander uitgangspunt van Wierden is: koesteren wat je hebt. ‘We zijn als gemeente goed voorzien in het groen, maar we zijn er ook zuinig op. Groen inleveren voor bebouwing doen we alleen als er in ruime mate gecompenseerd wordt, dat is

goed verankerd in onze kapveror-dening. Als er één boom met een stamdiameter van meer dan 30 centimeter gekapt wordt, moeten er twee bomen teruggeplant wor-den. Bestaande groenstructuren krijgen bij voorkeur een plek in nieuwe plannen.’

Overigens is meer niet altijd beter. Van den Berg: ‘Als er veel groen is, gaat het vaak om kijk-groen. Dat is ook prettig, maar het levert waarschijnlijk minder gezondheidswinst op. En juist als de groene ruimte schaars is, zie je dat gemeenten er iets mee gaan doen. Ze zorgen dat het bereikbaar is voor de inwoners en dat zij er iets kunnen doen. Bijvoorbeeld spelen, fietsen of lopen. Wat in Wierden ook leuk is gedaan: een fitnessruimte in de openlucht. Met apparaten die tegen een stootje kunnen, zodat de inwoners van Wierden en omgeving er lange tijd plezier van hebben.’

Ecologisch ‘Groen vastleggen in beleid’ is het zevende advies van de werkgroep Groen en Gezondheid. Ballast: ‘Deels hebben we dat al gedaan, maar het kan altijd beter. Dus we zijn begonnen met het opstel-len van een groenbeleidsplan, om beleid en visie nog beter uit te werken en vast te leggen. De insteek is niet om het areaal groen in de gemeente te vergroten. We zetten in op kwaliteit en meer ecologisch groen, bijvoorbeeld in de overgang tussen de dorpskern en het buitengebied. Dat werken we uit in een “Dorpsrandvisie”. Meer ecologisch groen komt de variëteit ten goede en zorgt voor meer samenhang in de gemeente. Bovendien zorgen we op die manier dat het onderhoud ook in de toekomst betaalbaar blijft. De kosten gaan immers voor de baten uit.’

Economische waarde van groen en gezondhe id onderzocht

Ook uit onderzoek bli jkt dat groen loont.

Letterli jk , want groen leidt tot minder ziek-

tekosten en -verzuim, zo berekende KPMG

in het rapport ‘Groen, gezond en produc-

tief’ . Er zou, landeli jk gezien, zo maar sprake

kunnen zi jn van een ‘winst’ van 400 miljoen

euro! De TEEB-studie natuur en gezondheid

is een van de deelonderzoeken van het

project TEEB in Nederland, dat in opdracht

van het ministerie van Economische Zaken is

opgesteld. De onderzoekers baseerden zich

hierbij op twee bestaande onderzoeken naar

groen en gezondheid.

J E U G D, O V E R G E W I C H T E N G R O E N

In deze wetenschappeli jke publ icatie van

hoofdauteur S jerp de Vries (Alterra) wordt

het verband aangetoond tussen een groene

leefomgeving en meer buitenspeelt i jd bi j

k inderen. Bi j jongens tussen de 4 en 12 jaar

is bi j meer groen sprake van een vermin-

dering van overgewicht . Bi j meis jes werd

dit effect niet gevonden. De studie gaf aan

dat jongens in woonomgevingen boven de

groennorm (minstens 75 m2 groen in gebied

met straal van 500 meter rond de woning)

gemiddeld 1,5 uur per week langer buiten

spelen dan jongens die wonen in wi jken

onder de groennorm. Gecombineerd met

een 25% lagere kans op overgewicht per

uur buitenspelen vormt deze kwantitatieve

relatie de tweede basis voor een casus in

Bos en Lommer.

G R O E N I N R E L AT I E T O T Z I E K T E

In de wetenschappeli jke publ icatie

‘Morbidity is releated to a green l iving

environment’ van hoofdauteur Jolanda Maas

(VU Medisch Centrum) wordt het verband

aangetoond tussen een groene woonom-

geving en het aantal keer dat mensen op

huisartsbezoek kwamen met betrekking

tot 24 ziekten. Bi j 15 van 24 onderzochte

ziekten was bi j meer groen de prevalentie

s ignif icant lager. Voor depress ie geldt dat

bi j een gemiddelde prevalentie 1% meer

groen leidt tot 1 depress iepatiënt minder

per 10.000 inwoners .

GC


Hoe ziet uw ideale groene stad eruit?‘Héél groen! Al is dat natuurlijk een persoonlijke voorkeur. Het gaat om het maken van verbindingen, zeker als zorgverzekeraar. Ik zie dan een groene woonomgeving voor me. Waarin bewoners en hun kinderen makkelijk kunnen bewegen, hetgeen hun gezondheid automatisch ten goede komt. Ik woon zelf in Houten: in mijn ogen een groene gemeente waar de laatste jaren veel groenstroken zijn aangelegd. Fiets ik op weg naar de winkel of een andere willekeurig locatie door grote, brede stuk-ken groen, dan ervaar ik dat als heel prettig. Het geeft een enorm ruim-telijk gevoel.’

Dan moeten de conclusies uit het KPMG-rapport ‘Groen, gezond en pro-ductief ’ u aanspreken.‘Het mooiste van het rapport vind ik dat het aantoont dat daar waar ruimte is om in een groene omgeving te bewegen, dat dat volwassen en vooral kinderen ook daadwerkelijk aanzet tot meer bewegen. Dat spreekt ons vanzelfsprekend erg aan. We zien dat er op dit moment te weinig wordt bewogen, dat het aantal jongeren met overgewicht toe-neemt. Daarmee neemt de kans op chronisch zieken en een beperkte leefkwaliteit toe. En dat thema speelt natuurlijk al heel lang.’

Wat kunt u als zorgverzekeraar met dit rapport?‘We gaan als zorgverzekeraar niet opeens groene steden ontwerpen, daar ligt niet onze taak. Het rapport vormt voor ons geen aanleiding om zaken nu opeens heel anders aan te pakken. Maar wij hebben bijvoorbeeld al

Een ‘voorzichtige opschaling’ van de hoeveelheid groen

voor tien miljoen mensen resulteert in een besparing van

400 miljoen euro. Dat een van de belangrijkste conclu-

sies van het nieuwe KPMG-rapport ‘Groen, gezond en

productief’. Ruben Wenselaar, vicevoorzitter van de Raad

van Bestuur van zorgverzekeraar Menzis, gaat in op het

rapport én zijn visie op een vitale, groene stad. ‘Het is

moeilijk een directe, fi nanciële correlatie te maken.’

TE

KS

T F

OK

KO

EB

BE

NS

BE

EL

D M

EN

ZIS

‘NATUURLIJK

FIETST IEDEREEN

LIEVER TUSSEN

DE BOMEN’

Menzis-topman Ruben Wenselaar:

G E Z O N D H E I D / I N T E R V I E W

GI


»

veel samen met gemeenten, onder meer over pro-gramma’s om tot meer beweging te komen. Daarin nemen we dit rapport voortaan mee.’

Financiële argumenten spelen in het rapport ook een rol. Volgens KPMG resulteert alleen een ‘voorzichtige opschaling’ van de hoeveelheid groen voor tien mil-joen mensen al in een besparing van 400 miljoen euro. Verbaast u dat?‘In de zorg gaat jaarlijks 90 miljard euro om. Dus op het moment dat er ergens een voordeel behaald

vier à vijf jaar een samenwerkingsovereenkomst met Natuurmonumenten. Dat is geen toeval. Omdat wij altijd al het idee hebben gehad dat de gezondheid van de mens verband houdt met de hoeveelheid groen en natuur in zijn omgeving. We willen dit rapport wél gebruiken om die boodschap over de bühne te trek-ken. Want lange tijd was het lastig om die correlatie tussen groen en gezondheid hard te maken. Nu kun-nen we zeggen: lees dit rapport eens door en zie dat een groene omgeving wel degelijk effect heeft op de gezondheid van een samenleving. Voor veel mensen bevestigt dit een gevoel dat al langer heerste. Want natuurlijk is het gezonder om tussen bomen door te fietsen dan tussen stinkende auto’s. En kinderen vin-den het veel spannender om zich uit te leven in een groene omgeving. In gesprek met stedebouwkundi-gen, overheden en alle andere partijen die betrokken zijn bij het ontwerpen van een leefomgeving kunnen we dit rapport nu aandragen.’

Hebben deze gesprekken al concrete en groene initia-tieven opgeleverd?‘Nee, daar heb ik nog geen concrete voorbeelden van. Daarvoor is het – gelet op de verschijningsdatum van het rapport – ook nog te kort dag. Maar we werken

GI


G E Z O N D H E I D / I N T E R V I E W

foto: PPO/BBF

kan worden, dan draait het al snel om grote getallen. Maar het blijft moeilijk om op dat vlak een directe, wetenschappelijke correlatie te maken. Want waar zit die besparing dan precies in? Natuurlijk spelen de financiën een rol. Maar het is niet de belangrijkste reden waarom we moeten willen investeren in meer groen. Belangrijker is dat je daarmee het welbevin-den en de kwaliteit van leven van een samenleving kunt verbeteren. Een afgeleide daarvan is dat men-sen minder klachten hebben, zowel fysiek als men-taal. Hartstikke mooi. Maar ik wil het breder trekken. Want we weten ook dat we in de toekomst minder hartcentra nodig hebben zodra heel Nederland stopt met roken. We beschikken nu eenmaal over veel welvaartsziekten in dit land. Roken we niet, eten en drinken we gezond, slapen we goed en bewegen we genoeg, dan gaat de gemiddelde Nederlander er veel op vooruit. En hebben we ook minder zieken. Gevolg is dat we meer kunnen doen in de maatschap-pij en dat resulteert inderdaad in minder kosten. Dus “groen” is niet de enige factor die een rol speelt.’

Niettemin kunnen de geschetste financiële voordelen van het rapport ook voor de politiek aanleiding zijn om te investeren in groen, zeker gelet op de aangekon-digde bezuinigingen. Hoe ziet u dit?‘Ik volg de politiek van een afstandje. Op dit moment worstelen we met de discussie over bezuinigingen

van zes miljard en waar dat geld dan vandaan moet komen. Dan kan het vervolgens best zo zijn dat een politicus aangeeft dat groen gezond is en uiteinde-lijk geld oplevert. Maar ik denk dat die discussie snel stopt zodra hij of zij de vraag krijgt hoe concreet die financiële baten daadwerkelijk zijn. De politiek heeft op dit moment vooral belang bij maatregelen die op de korte termijn effect hebben.’

Welke rol voorziet u wel voor de politiek?‘De focus verschuift naar de eigen verantwoordelijk-heid. Gezondheid en welbevinden: wat kan iedereen daar zélf aan doen? We beschikken over een goede, medische infrastructuur met veel ziekenhuizen, dok-toren en apothekers. Daardoor zijn de drempels laag. Maar moet alles nog wel in het ziekenhuis gebeuren? Of kan het ook in de wijk bij een eerstelijnscentrum? En kan een aantal zaken dat in dat eerstelijnscentrum gebeurt, niet thuis plaatsvinden? Dat past allemaal in een proces dat moet leiden tot de individuele bewustwording van een gezonder leven. Maar daar-binnen is bewegen in groen – zeker op het moment dat dit in de buurt kan – een activiteit die je altijd kunt doen en niet om veel uitgaven vraagt, ook niet van de overheid.’

Steunt Menzis gemeenten met het ontwikkelen van meer groen?‘Nee, niet op het gebied van bijvoorbeeld groenvoor-zieningen. Wij werken wel op andere manieren met verschillende gemeenten samen. Daarin leggen we onze kennis op het gebied van zorg naast de kennis van een gemeente en ontwikkelen we gezamenlijk programma’s die mensen moeten “activeren”. Denk daarbij ook aan mensen uit de bijstand die we laten deelnemen aan beweegprogramma’s. Daar hebben alle partijen belang bij. Dus in het streven naar een vitale gemeenschap zien we gemeenten wel degelijk als een heel belangrijke partner.’

Kan het wel zo zijn dat Menzis in de toekomst gemeenten financieel ondersteunt bij de ontwikkeling van groenvoorzieningen, bijvoorbeeld naar aanlei-ding van dit rapport?‘Bijvoorbeeld met de totstandkoming van een Men-zis-stadspark? Nee, dat doen wij niet. Dat zien wij als de taak van een gemeente. Dat kunnen wij ook moeilijk uitleggen aan de premiebetaler. Op basis van onze kennis en ervaring zoeken we veel de ver-binding. Maar zodra het neerkomt op een financiële investering, zijn wij van mening dat iedereen bij zijn eigen terrein moet blijven.’

‘ F I N A N C I Ë N Z I J N N I E T D E

B E L A N G R I J K S T E R E D E N WA A R O M

W E M O E T E N W I L L E N I N V E S T E R E N

I N M E E R G R O E N ’R U B E N W E N S E L A A R

GI

www.cyber-adviseurs.nl

Cyber Adviseurs voor buitenruimtemaakt zichtbaar hoe uw organisatie ervoor staat en ondersteunt met glasheldere instrumenten.

Benieuwd hoe? Bel (0172) 631 720 of mail naar [email protected]

beleid & beheer

geld & kwaliteit

organisatie

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 22Wo

Anderzijds moet je als gemeente natuurlijk ook iets te bieden hebben, stelt buurtregisseur Monique van der Weijden van de gemeente Lisse. ‘Wij zijn erg blij met eigen initiatief, maar verwachten van de buurt dat ze het samen regelen. Om dat proces op gang te brengen, organiseer ik in de vier buurtclusters van Lisse ieder jaar een Buurtplatform. De agen-dapunten daarvoor, die overigens breder zijn dan alleen groen, breng ik in. Het ideaalbeeld is dat ik over een paar jaar mag aanschuiven en bewoners zélf de agenda aan mij voorleggen.’

Lisse is een klassiek voorbeeld van een gemeente waar het buurten wijk-gericht werken zich verder doorontwikkelt en waarbij de gemeente steeds meer beroep doet op haar inwoners. Dat is ook bestuurlijk geregeld in de onlangs aangenomen Participatienota. ‘Dat brengt ons weer een stap verder

Eenvoudige regels als één aanspreek-

punt, geen wijzigingen in de bestem-

ming en een vastgestelde kwaliteitsnorm

maken adoptiegroen in de gemeente

Lisse mogelijk. Over die kwaliteit maakt

de gemeente zich overigens allerminst

zorgen: zodra de burger betrokken is bij

het groen in zijn buurt levert dat in de

regel alleen maar mooier groen op.

DE BURGER

MAAKT HET

MOOIER

TE

KS

T M

IRIA

M M

EIE

R-B

OS

CH

AA

RT

BE

EL

D M

ON

IQU

E V

AN

DE

R W

EIJD

EN

Adoptiegroen Lisse:

W O N E N

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 23 Wo

in het buurtgericht werken’, stelt Van der Weijden. ‘En dat is belangrijk, want zo kunnen we elkaar erop aan-spreken. De grondhouding binnen de gemeente Lisse is open en betrokken richting burgers, maar als organi-satie moet je echt kiezen voor een klantgerichte en inte-grale benadering om die burger te kunnen bedienen.’

Speciale stoeptegelInmiddels is flink wat groen binnen de gemeente geadopteerd door bewoners. Om dat groen te onder-scheiden van het gemeentelijk groen worden er speciale tegels bij geplaatst. Zo is voor de buiten-dienst, die de gemeente uitbesteedde aan onder-

houdsbedrijf de Meerlanden, ook duidelijk welke stukken groen van de bewoners zijn. Daarbij kan het bijvoorbeeld om een perkje in de straat gaan, om de grond rondom een boom of om een strookje langs een gevel. Dit adoptiegroen wordt door inwo-ners beheerd, maar de grond blijft eigendom van de gemeente. ‘Ook Lisse moet bezuinigen op de kosten voor het beheer en onderhoud van het openbare groen. Bewoners hebben nu zelf de kans om meer kwaliteit aan hun leefomgeving toe te voegen. Zij reageren er doorgaans heel positief op en in jaarlijkse buurtbijeenkomsten wisselen we kennis en ideeën uit’, aldus de buurtregisseur.

Speciale stoeptegel

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 24Ey

E Y E C AT C H E R

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 25 Ey

Hemels z icht op het Bossche BroekIn Den Bosch staat s inds kort het kunstwerk Woeste

Sti lte van Carmela Bogman. Dit is een kleine kapel

die u itzicht biedt op de stad, maar ook op het

natuurgebied het Bossche Broek. Vanwege de goede

ontslu it ing wordt dit gebied – dat een ki lometer

van het centrum van Den Bosch l igt - veel gebruikt

door de stedel ingen om er te wandelen en te

f ietsen. Volgens de kathol ieke tradit ie wordt op

de plek waar zich een wonder voltrekt, een kapel

gebouwd als herinnering aan het u itzonderl i jke dat

zich op die locatie heeft afgespeeld. Woeste Sti lte

verbeeldt dit wonder, nameli jk dat een verleden

zo gewelddadig en woest heeft geresulteerd in

een gebied met zoveel natuurpracht en st i lte, waar

genoten kan worden van het omliggende landschap.

F O T O : N I E L S H U N E K E R

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 26In

Op de Floriade vorig jaar in Venlo presenteerde NL Greenlabel officieel haar label, dat als doel heeft om het gebruik van duurzame materialen en producten in de openbare ruimte te stimuleren. Hoekstra geeft aan dat hij – samen met Nico Wissing, de andere initiatiefnemer – NL Greenla-bel heeft opgezet omdat zij ontdekten dat de natuur veelal nadelig wordt getroffen door aanleg van tuinen of groenvoorzieningen. ‘Terwijl het bij de aanleg van groen in essentie moet gaan om een bijdrage te leveren aan de natuur, bijvoorbeeld het bevorderen van de biodiversiteit. Maar in de praktijk blijkt dat er bij de aanleg producten worden gebruikt waarmee dat doel totaal niet wordt nagestreefd.’Als voorbeeld geeft Hoekstra aan dat er planten in tuinen of openbare ruimten worden gebruikt die in grote plastic potten, die met gif zijn behandeld, worden ingevlogen uit Mediterrane gebieden. Of dat het ter-ras wordt aangelegd met Chinees hardsteen. ‘In ons werk werden we te vaak geconfronteerd met dit soort voorbeelden. Dit gaf ons de inspira-tie om een andere weg in te slaan, waarbij gebruikt wordt gemaakt van lokale producten die duurzaam zijn vervaardigd.’

Niet de halve wereld overHet platform NL Greenlabel maakt de duurzaamheidswaarde van pro-ducten en materialen zichtbaar voor gemeenten en bedrijfsleven, maar ook voor ontwerpers en consumenten. Op de vraag hoe dit label zich onderscheidt tussen de vele andere keurmerken op het gebied van duur-zaamheid, geeft Hoekstra aan dat herkomst zwaar meetelt. ‘Vindt het productieproces lokaal plaats, dan scoort het aanzienlijk beter dan als

TE

KS

T R

OE

L V

AN

DIJK

BE

EL

D N

L G

RE

EN

LA

BE

L

Het klinkt opmerkelijk: zorg dat de aanleg van groen

ook iets toevoegt aan de natuur. Dat doet het toch

altijd? Niets is minder waar, stelt Lodewijk Hoekstra,

mede-initiatiefnemer van NL Greenlabel. Want als je

kijkt naar de herkomst van materialen en producten die

worden gebruikt in de openbare ruimte, is een tuin of

groenvoorziening soms eerder slecht voor de natuur.

‘ZORG DAT

GROEN WEL IETS

TOEVOEGT AAN

DE NATUUR’

NL Greenlabel maakt de professional bewust

I N T E R V I E W

Lodewijk Hoekstra

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 27 In

het eerst de halve wereld over moet gaan.’ Wat ook een belangrijk verschil uitmaakt, is dat dit label niet alleen een product of materiaal beoordeelt, maar ook de integrale toepassing toetst op de gehele openbare ruimte of gedeelten daarvan. Als voorbeeld noemt hij het Cool Nature Park in Hengelo, een avontuurlijke groene speel-ruimte voor kinderen. ‘Dit park heeft in juli dit jaar het eerste duurzaamheidspaspoort gehaald op planniveau. Hierbij is deze speeltuin onder andere getoetst op ontwerp, materiaalgebruik, uitvoering, energie en biodiversi-teitsbevordering.’ De interesse voor deze integrale beoordeling neemt toe, geeft de initiatiefnemer aan. ‘Voor veel gemeenten is dit label nog vrij nieuw, maar we werken er hard aan om dit onder de aandacht van de lokale overheden te bren-gen. Zo heeft GDO – Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling – zich als partner aangesloten. Dit bestuurlijke netwerk stimuleert duurzame ontwikkeling en dat past uitstekend in onze visie’.

Toetsing van producten en productieprocesEen gemeente die de criteria al heeft opgenomen in haar beleid en groot voorstander is van dit label, is Zwijndrecht. Hoekstra verwacht dat de interesse van-uit gemeenten in dit label alleen

maar zal toenemen, al is het maar omdat gemeenten ernaar streven om in 2015 voor honderd procent duurzaam te kunnen inkopen. Bedrijven die producten en of materialen hebben die in aan-merking kunnen komen voor het label, worden getoetst door Royal HaskoningDHV, die de criteria voor dit label heeft opgesteld. Ter verduidelijking licht Hoek-stra toe dat producten, het pro-ductieproces en materialen wor-den getoetst, en niet het bedrijf. Hoekstra beklemtoont: ‘NL Greenlabel is geen keurmerk en er vindt dan ook geen accreditatie plaats. We willen dit label zo toe-gankelijk mogelijk maken, zodat veel partijen hier duurzaam mee kunnen werken.’

Green DealBij de realisatie van dit label heeft NL Greenlabel ondersteuning gekregen van de Rijksoverheid via de zogenoemde Green Deal. Het doel hiervan is dat de overheid helpt bij het realiseren van duur-zame initiatieven om daarmee de duurzame economie aan te jagen. Hoekstra: ‘We hebben nu twee Green Deals gehad. De eerste was vorig jaar bij de ontwikkeling van het productpaspoort, waarmee in één oogopslag te zien is hoe hoog een product of dienst scoort op de duurzaamheidsladder. Pro-ducten en diensten worden gela-beld via zeven indicatoren die door Royal HaskoningDHV zijn

opgesteld. Dit zijn: herkomst, productiewijze, samenstelling, levensduur, energie en onder-houd.’ De tweede Green Deal is in mei dit jaar afgesloten. Hierin staat de levende duurzame bui-tenruimte centraal. Het doel hiervan is het stimuleren van duurzame inrichting van private en publieke buitenruimten. De duurzaamheid van tuinen, parken en overig groen wordt middels dit paspoort meetbaar gemaakt.’

CrisisDe crisis die we momenteel doormaken, laat volgens Hoek-stra zien dat de markt tot enkele jaren geleden enkel economische drijfveren kende. ‘Nu zie je dat er een verschuiving gaande is waarin ook andere waarden weer een voorname rol gaan spelen, zoals duurzaamheid maar ook biodi-versiteit. TEEB (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) is hier een uitstekend voorbeeld, waarbij economische belangen van natuur worden meegenomen in de discussies over de ontwik-keling van stedelijke gebieden.’ Volgens Hoekstra zijn dit soort initiatieven en ontwikkelingen de positieve kanten van de crisis.

I n i t i a t iefnemers NLDe init iat iefnemers van NL Greenlabel z i jn land-

schapsarchitect Nico Wiss ing en tv-tuinman Lodewijk

Hoekstra . NL staat voor Nico en Lodewijk en geeft

tevens het belang aan voor lokale producten en mate-

r ialen die afkomstig zi jn u it Nederland.

Meer informatie is te vinden via www.nlgreenlabel .nl

Roya l Haskon ingDHVOm de duurzaamheidscriteria toetsbaar te maken,

heeft Royal HaskoningDHV deze in kaart gebracht . Pro-

ducten worden naast de duurzaamheidsladder gelegd

en aan de hand daarvan kr i jgt het product een label

van A t/m G. Overheid, consumenten en inkopers zien

hiermee direct hoe duurzaam een bepaald product of

materiaal i s .

Meer informatie is te vinden via http://goo.gl/KlNF0r

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 28Pr

Het hoofdkantoor van Eneco kwam in de plaats van zes oude vestigingen van het bedrijf. Door deze samenvoeging wordt het kantooroppervlak met 40 procent gereduceerd: van 44.500 m2 naar 26.458 m2. Dit is niet alleen energiebesparend, maar biedt ook nieuwe en betere mogelijkhe-den voor onderlinge samenwerking. Eneco had als grote wens om in één kantoorgebouw te zitten. Ze wilde graag kortere lijnen binnen de orga-nisatie en ontmoeting mogelijk maken. Dam & Partners Architecten ver-

Verticaal groen is anno 2013 op veel plekken in Ne-

derland te zien. Van winkels en restaurants tot woon-

huizen en kantoorpanden. Zowel buiten als binnen. In

augustus 2011 heeft Copijn Groenaanleg en beheer het

Eneco-hoofdkantoor in de Rotterdamse wijk Alexander

van een groene gevel voorzien. Ook zijn er twee groene

wanden geplaatst in de ontvangsthal van het pand.

Waarom heeft Eneco voor deze Wonderwalls gekozen,

welke effecten heeft dit verticaal groen en wat zijn de

reacties erop?

VERTICAAL

GROEN ALS

VERLENGSTUK

VAN VISIE

TE

KS

T D

OR

IEN

EL

SIN

GE

R B

EE

LD

EN

EC

O

Groene gevel voor binnen en buiten

P R A K T I J K

Facts & f i guresPROJECT Hoofdkantoor Eneco Rotterdam

OPDRACHTGEVER OVG Projectontwikkel ing BV

AANLEG VERTICAAL GROEN Copi jn

OPPERVLAKTE VERTICAAL GROEN buiten 950 m2

OPPERVLAKTE VERTICAAL GROEN binnen 80 m2

DATUM OPLEVERING September 2011

www.groenkeur.nl


»

Pr

zorgde het ontwerp van het pand, met als missie CO2-neutraal te zijn en energielabel A+ te ontvan-gen. Dit past goed bij de visie die Eneco uitdraagt. ‘Deze is: samen gaan we voor duurzaam. Met de groene gevel en de twee groene wanden is ons hoofdkantoor een mooie vertaling hiervan’, vertelt Desiree Dongelmans, manager Facilities bij Eneco.

Gestileerd groenDe Wonderwall bestaat uit een achterlaag en twee ‘doeken’ met zakjes aarde. In deze zakjes aarde worden de planten aan-geplant en vervolgens wortelen de planten door het doek. In de groene wanden die bij Eneco zijn geplaatst, groeien tien verschil-lende soorten planten. Op de gevel en wanden van het kantoor groeien ongeveer 25.000 plan-ten, waaronder struikkamperfoe-lie, geranium en diverse soorten wintergroene siergewassen. ‘De wens van Eneco en Dam & Part-ners met betrekking tot de groene gevel was dat het een gestileerd uiterlijk moest hebben. Na over-leg is gekozen voor een vlekken-patroon in de groene gevel, met de wens dat er ook seizoensbele-ving moest zijn. Binnen mochten de verticale wanden wat wilder worden’, vertelt Sanne Horn, ont-werper en beplantingsspecialist bij Copijn Tuin- en landschapsar-chitecten.

Ook op andere manieren duurzaamNaast het verticaal groen is Eneco ook op andere manieren bezig met duurzaamheid in het kantoor. Zo zijn er 336 zonne-panelen prominent op de zuidge-vel geplaatst, is er een warmte-koude-opslag en wordt het afval gescheiden. Ook vindt Eneco het heel belangrijk dat de leve-ranciers, zoals het bedrijf dat de catering verzorgt of het bedrijf


P R A K T I J K

dat receptiemedewerkers levert, een duurzaamheidcertificaat heb-ben voor maatschappelijk ver-antwoord ondernemen. ‘Dit was ook een van de redenen om voor onze groene gevel en groene wan-den samen te werken met Copijn. Zij zijn een Groenkeur-gecertifi-ceerd bedrijf. Zo werken we goed aan de twee kernwoorden van ons imago: samen en duurzaam’, vertelt Dongelmans. Wat ook bijdraagt aan duurzaamheid zijn de flexibele werkplekken in het

kantoor. De ratio is 1,5 fte op 1 werkplek. Binnen het pand zijn, inclusief inleenpersoneel, rond de 2.500 medewerkers werkzaam. Dit is kostenbesparend, maar ook wordt er op deze manier geen energie gebruikt voor onge-bruikte ruimte. Door deze maat-regelen heeft het pand een ener-gielabel A+ en een GreenCalc+ label B.Het feit dat Copijn een Groen-keur-gecertificeerd bedrijf is, past dus goed bij de visie van Eneco,

en brengt voordelen en vooral zekerheid met zich mee voor de afnemer. Groenkeur is namelijk een onafhankelijk en betrouw-baar selectiecriterium voor kwa-liteit, vakmanschap en garantie in de groene sector. Met het onaf-hankelijke kwaliteitskeurmerk kan Copijn zich op een posi-tieve manier onderscheiden van haar concurrenten op de markt, doordat de afnemer kwaliteit en garantie kan worden gebo-den via de Stichting Groenkeur. Aan de hand van een onafhanke-lijke toetsing van beoordelings-richtlijnen wordt beoordeeld of bedrijven het keurmerk verdie-nen. Het keurmerk garandeert de opdrachtgever een betrouw-bare dienstverlener. Als er toch iets mis gaat, kan er via Stichting Groenkeur een handhavingsver-zoek worden ingediend.

Voordelen verticaal groenIn het hoofdkantoor van Eneco is zowel aan de gevel als aan twee binnenwanden verticaal groen geplaatst. ‘Het effect aan de bin-nenkant van het pand is duidelij-ker waar te nemen’, vertelt Horn. De omstandigheden binnen het pand zijn namelijk stabieler. De groene wanden zorgen voor een betere luchtvochtigheid, betere akoestiek en vangen schadelijke stoffen op. Dus het groen komt ten goede aan de gezondheid van de medewerkers die in het pand werken. Het effect van de groene buitengevels is moeilijker in harde cijfer uit te drukken. ‘Het is natuurlijk zo dat planten fijnstof opnemen. Ook hebben ze een verkoelende werking en nemen ze water op zodat wateroverlast wordt verminderd. Het groen aan het exterieur van het pand gaat meer om de uitstraling. Het straalt uit dat planten op een voet-stuk worden geplaatst en dat men een groot bewustzijn heeft op het gebied van groen’, aldus Horn. De

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 31 Pr

opname van fijnstof is op de loca-tie van het pand gewenst, door de groene gevel wordt namelijk een deel van de lucht gezuiverd van de nabijgelegen snelweg A20.

Positieve reactiesDe reacties op het verticaal groen zijn overweldigend. ‘Zowel van bezoekers als onze eigen mede-werkers. Ons pand heeft veel ramen, waardoor de ruimtes erg licht zijn en het groen brengt daarin veel warmte. Het groen brengt verder levendigheid, is verassend en een echte aan-dachtstrekker. Als je mensen ver-telt over het hoofdkantoor van Eneco in Rotterdam, reageren ze vaak met de opmerking: “ja, dat gebouw met de groene gevel”. Ook wordt gewaardeerd dat het groen er elk seizoen anders bij-staat’, vertelt Dongelmans.Het groen groeit ook ontzettend goed. Door middel van een irri-gatiesysteem krijgen de planten water en voeding. ‘Wat ook bij-draagt aan deze goede groei is dat bij de aanleg goed rekening is gehouden met welke planten op welke plek het beste geplaatst kunnen worden’, aldus Dongel-mans. Horn: ‘Medewerkers van Copijn kunnen de status van de Wonderwall digitaal in de gaten houden. Als het bijvoorbeeld

hard heeft geregend, kan de watertoevoer naar de planten via het irrigatiesysteem worden aan-gepast.’

Aandacht voor het kunst-werkHorn benadrukt dat het gevel-groen wel wat aandacht nodig heeft. ‘De groene wanden zijn kwetsbare systemen, je moet het zien als kunstwerken. Dat betekent dat er wel goed voor gezorgd moet worden, maar daar zijn we als mens wel goed in. We zijn namelijk ook al gewend om voor kleine planten in potten te zorgen.’ Het verticaal groen aan het exterieur van het pand is wat kwetsbaarder dan het ver-ticaal groen in de ontvangsthal. De omstandigheden binnen zijn namelijk stabieler. ‘De investering in verticaal groen heeft ook vele voordelen en die zijn de inves-tering waard’, aldus Horn. Niet iedere Wonderwall is hetzelfde. Er kan veel worden gedaan met de beplanting. ‘De Wonderwall is een product, maar het ontwerp is echt een heel belangrijk onder-deel. Verschillende planten kun-nen in de Wonderwall worden geplaatst en de wand kan worden gestileerd of juist wild worden aangelegd.’

Bij IPC Groene Ruimte stond eind oktober in het teken van de lancering van het Basisboek groenontwerp en -beheer, geschre-ven door Rob Arbeider. Hij beschrijft in dit boek een methodiek die in alle groenontwerp- en beheersituaties tot het gewenste eindbeeld leidt. Tegen minimale kosten en met maximale kwaliteit, én met oog voor duurzaamheid. Wij vroegen ons af: Wat is zijn visie en hoe krijgt hij in al die gemeenten het roer om?

Rob Arbeider: “Binnen het ontwerp en beheer van het openbaar groen heb je te maken met veel belangengroepen. Elke belangengroep redeneert vanuit de eigen beleving en dat is ook ieders goed recht. Het kan echter lastig worden wanneer belangen strijdig zijn en leiden tot knelpunten die lastig op te lossen zijn. In het uiterste geval kan dit leiden tot onvrede en kostenoverschrijdingen, waardoor nog meer knelpunten kunnen ontstaan. Als dit ‘vliegwiel’ gaat draaien, is het niet meer eenvoudig tot stilstand te brengen.”

INZICHT IN PROCESSENIn zijn boek laat Rob Arbeider zien dat twee processen als een rode draad door het gehele groentraject lopen: natuurlijke en organisatorische proces-sen. Inzicht in deze beide processen is essentieel voor een zuivere communi-catie. Groene mensen werken met levend materiaal. Of dit nu vaste planten zijn, rozen, kruiden of welk ander groen dan ook, dit groen groeit. Discussies over soorten, eigenschappen, enzovoort worden zuiver, wanneer het uitgangs-punt het natuurlijke proces is: wat kan wel en wat kan niet binnen die natuur-lijke processen? Naast de natuurlijke processen is er ook een zakelijk pro-ces: het organisatorische proces. Hierbij worden (harde) afspraken gemaakt

BASISBOEK GROENONTWERP EN -BEHEER

METHODE VOOR MAXIMALEGROENKWALITEIT TEGEN MINIMALE KOSTEN

met betrekking tot doelen en randvoorwaarden. De randvoorwaarden worden niet individueel vastgesteld, maar zijn afhankelijk van het uiteindelijke gebruik van het object.

BESPAREN ÉN VERDIENENHierover is Rob heel duidelijk: “We beheren de tuin van de burger. Hoe beter wij dit doen (dus ook de communi-catie), hoe tevredener de burgers zijn. Indirect resultaat is een imagoverbetering van de groene medewerker. Daarbij komt dat we door duurzaam te beheren ook kosten besparen. Besparingen die soms wel kunnen oplopen tot 50%.”.

OVER DE AUTEURRob Arbeider werkt als adviseur en trainer voor Groen bij IPC Groene Ruimte. Sinds een aantal jaren verzorgt hij de training Planmatig Groenbeheer. Rob heeft het voordeel gehad om in de loop der jaren ‘in de keuken’ van veel

organisaties te mogen kijken. Hierdoor werd het voor hem mogelijk om structurele knelpunten te herkennen en hier vervolgens oplossingen voor te zoe-ken. Maatschappelijke veranderingen spelen hierbij een grote rol. Uitgangspunt bij onder andere de trainin-gen is mensen zelf te laten nadenken en beslissingen te laten nemen op basis van inzicht. “Het lijkt soms wel of we zijn vergeten om op een efficiënte manier gebruik te maken van onze vakkennis,” aldus Rob. “Wanneer we dit laatste kunnen bereiken, zijn we in staat om draagvlak te creëren bij de diverse belangengroepen. Misschien is dat zelfs wel het belangrijkste binnen het groene proces.”

INTERESSE?Bezoek dan www.ipcgroen.nl en bestel het boek via de uitgeverij. Ziet u mogelijkheden voor uw gemeente? Dan is Rob te bereiken via [email protected]

Probleemwijk? of wijk met problemen?

Doe de vitaliteitsscan met conteXt Adviseurs en krijg inzicht in de opgave! Voorkom langdradige processen, krijg duidelijkheid in de belangen en vind in de vitaliteitsscan de perfecte katalysator voor de wijkaanpak van nu. Nieuwsgierig? Kijk op context-adviseurs.nl!

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 33 Op

Jan RobberegtWethouder gemeente Vlaardingen

GOEDE IDEEËN

HOEVEN NIET

VEEL TE KOSTEN

O P I N I E

Snoeien in het groenbudget, daar zit je niet op te wachten in een stad die zich na decennialang groen beleid – ecolo-gische bermen, bewust waterbeleid, milieubewust onkruid bestrijden en veel meer – met recht een groene stad mag noemen. In 2009 werd Vlaardingen uitgeroepen tot Groen-ste Stad van Nederland. In 2010 won ze goud op de Euro-pese Entente Florale. In de jaren die volgden, moest het allemaal met minder geld.

De uitverkiezing tot Groenste Stad zorgde ervoor dat bewo-ners, ondernemers en politici meer oog hebben voor ons groen. Mensen denken: ‘Als je de beste bent, dan is er ruimte om geld te besparen.’ Maar je ziet ook mensen denken: ‘Het groen in onze stad is zo bijzonder… blijf daar met je tengels vanaf !’ En zo zit het groen in de tang tussen twee waarheden. Niet bezuinigen is geen optie, maar flink bezuinigen ook niet.

Lange termijnBezuinigen betekent voor mij kiezen voor de lange termijn. De bezuinigingen mogen wel tot gevolg hebben dat het onkruid wat hoger staat dan we gewend zijn, maar niet dat onze groen-structuur verloren gaat. De bezuinigingen mogen in het Vlaar-dings groen niet leiden tot verval van het groen dat achteraf alleen met een grote financiële inspanning kan worden her-steld.Het onderhoud van openbaar groen schroeven we wat terug. Bij herinrichting houden we daar rekening mee door te zoe-ken naar onderhoudsarme inrichting en beplanting. Daar waar mogelijk experimenteren we met wijkdeals, een deal waarbij bewoners een deel van het beheer op zich nemen en daarbij

een tegenprestatie van de gemeente mogen vragen. De eerste wijkdeals zijn inmiddels in voorbereiding.

Iets extra’sIs er dan geen ruimte meer voor iets extra’s? Geen financiële ruimte, nee, maar de kracht van bewoners is groot. Bloembak-ken in de straat, geveltuintjes en bewoners die in placemaking games met de gemeente meedenken over een nieuwe inrich-ting en onderhoud van openbare ruimte. Het is geweldig om te zien hoe mensen zich met hart en ziel inzetten voor het groen in hun buurt. En om de resultaten te zien! Als gemeente heb-ben we gelukkig nog wel middelen om hen te ondersteunen met materiaal en advies. Een nadeel is dat deze initiatieven soms maar tijdelijk floreren.Initiatieven met een meer georganiseerd karakter houden het veelal langer vol. Zo zet de Federatie Broekpolder, een groep actieve bewoners, zich in om de Vlaardingse Broek-polder verder te verbeteren. Twee projecten – de aanleg van natuurkerngebied De Ruigte en natuurspeelgebied het Klau-terwoud – zijn inmiddels verwezenlijkt. Bovendien kunnen zij externe gelden werven. De federatie neemt nu ook een rol in het beheer van het gebied. In De Ruigte lopen bijvoorbeeld vrijwilligers rond die rondleidingen verzorgen en de kudde Schotse Hooglanders in de gaten houden.

We bundelen ook krachten met woningcorporaties. Zo heb-ben we onlangs met bewoners en de woningcorporatie een binnenplaats tussen enkele flats ingericht. Ook zie ik ondernemers een rol pakken. Bijvoorbeeld door groen bij hun pand te planten. We dagen hen nu ook uit om een bijdrage te leveren aan de openbare ruimte door bijvoor-beeld een rotonde te adopteren.

VoorbijDe tijden dat alles kon, zijn voorbij. Ik vind dat wel eens jammer. Er zijn zo veel goede ideeën die een waardevolle toevoeging voor je stad kunnen zijn. Maar dan zie ik hoe het laatste jaar de stadsland-bouw op is komen zett en en realiseer ik me dat goede ideeën zich lang niet altijd laten leiden door de aan- of afwezigheid van geld.

TE

KS

T JA

N R

OB

BE

RE

GT

BE

EL

D R

ON

VA

N R

OS

SU

M

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 34En

Het centrale thema van de Nationale Groendag 2013 luidde ‘Groen, het kapitaal voor gemeenten en haar inwoners’. De dag werd georganiseerd door de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Platform31, het ministe-rie van Economische Zaken en Entente Florale Nederland in samenwer-king met de gemeente Apeldoorn. Verschillende sprekers gingen in op de waarde van groen en in de workshops konden deelnemers zelf aan de slag. De Apeldoornse wethouder Olaf Prinsen opende de Nationale Groen-dag. Prinsen, enthousiast trekker van het project TEEB-stad, ging in op wat groen kan opleveren. Zo werkt de gemeente Apeldoorn samen met waterschap Vallei en Veluwe aan het herstel van de beken en sprengen. Een project dat 60 miljoen kost, maar volgens de wethouder uiteindelijk veel meer oplevert omdat het rioolonderhoud goedkoper wordt. Het voordeel van groen was een ‘onderbuikgevoel’ volgens Prinsen, maar dankzij TEEB worden de baten inzichtelijk. Naast TEEB introduceerde Prinsen nog een belangrijk onderwerp van de Nationale Groendag: burgerparticipatie. Hij raadde gemeenten aan de buitenruimte terug te geven aan de burgers.

Kijk van projectontwikkelaar op groenRob van Kalmthout, commercieel manager bij Heijmans Vastgoed, ver-telde hoe hij als projectontwikkelaar tegen groen aankijkt. Daarbij ging hij in op mentaal eigenaarschap. Sinds de crisis is men namelijk ‘van de stenen af gegaan’ en is Heijmans Vastgoed zich meer in bewoners gaan verdiepen. Door middel van doelgroepsegmentatie worden doel-

De groenste stad van Nederland is Groningen, het

groenste dorp is Dalfsen. Een interessante Groendag

eindigde op 25 september in de bekendmaking van

deze twee winnaars. Inzetten op je groene erfgoed,

burgerparticipatie en een kwalitatief sterke groendienst

blijken succesfactoren. Voor deze gemeenten is groen

zeker kapitaal, ook – of vooral – voor haar inwoners.

‘GROEN, HET

KAPITAAL VOOR

GEMEENTEN EN

INWONERS’

TE

KS

T D

OR

IEN

EL

SIN

GE

R

Nationale Groendag 2013

E N T E N T E F LO R A L E


»

En

groepen voor vastgoedprojecten geïnventariseerd en wordt op hun specifieke woonwensen ingespeeld. Zo houdt de zogenaamde ‘blauwe doelgroep’ van een nette, gesloten omgeving. De ‘gele doelgroep’ kan gezelligheid en vrolijkheid waarde-ren. Van Kalmthout benadrukte wel dat iedere doelgroep anders is en dat je iedere doelgroep op een andere manier mentaal eigenaar kan laten worden van het groen in de buurt. Zijn advies: ‘Zorg dat je de doelgroep goed kent.’

Rol van groen in verduur-zaming van de stadPaul van Ruiten, directeur Milieu, Duurzaamheid en Ener-gie bij Royal HaskoningDHV, legde uit wat openbaar groen kan doen in de verduurzaming van de stad. Daarbij sprak hij over warmteperioden, lucht-kwaliteit en materialen. Groen kan hitte in de stad door ventilatie, verdamping en schaduw verminderen. Zijn advies: ‘Denk bij de bouw

aan de windrichting om een goede ventilatie te bewerkstelligen.’ Bomen kunnen wat dat betreft volgens Van Ruiten ook averechts werken. Ze

absorberen weliswaar CO2, maar dat is vrij minimaal in vergelijking

met de afname van de ventila-tie die de bomen in de stad

bewerkstelligen. Kennis van de juiste boom op de juiste plaats is hier dan ook van groot belang. Van Ruiten merkte ver-der op dat in de open-bare ruimte te veel steen

en exotische soorten te v inden zijn. Om pro-

ducten en diensten in de buitenruimte duurzamer te

maken is het NL Greenlabel opgesteld (zie ook pagina 26). Het

label wordt afgegeven op basis van de beoorde-ling van experts van Royal HaskoningDHV. Zo kunnen producenten en leveranciers zich onder-scheiden.

Groningen won het goud in de categorie steden. Groningen is een com-pacte stad met een grote variatie aan voorzieningen op korte afstand van elkaar. De stad wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan woon- en werkmilieus, veel karakteristieke oude en nieuwe gebouwen en ver-rassend veel water en groene open ruimten. Dankzij een sterke stede-bouwkundige traditie is er een goed uitgebalanceerd evenwicht tussen rood, blauw en groen, dat bijdraagt aan een duurzame stedelijke kwali-teit. Omdat de stad compact en intens blijft, is het landschap nooit ver weg. De ligging op het kruispunt van vier landschappen geeft een grote meerwaarde, die leidt tot unieke kansen voor de natuur. De stad kent een rijke traditie van bewonersbetrokkenheid bij de inrichting en het beheer van het groen. Al in de jaren zeventig van de vorige eeuw werd de ecologische pionier Louis Leroy uitgenodigd om te participeren bij de inrichting van het groen in Lewenborg.

JuryoordeelDe jury omschrijft Groningen in haar juryrapport als ‘een compacte stad in het karakteristieke landschap van de Hondsrug, het Reitdiep-

Nationale Groencompetitie

Aan het einde van de dag werden de winnaars van de Nationale Groencompetitie bekendgemaakt. Groningen en Dalfsen gingen naar huis

met goud.

GROENSTE STAD

Groningen

J u rycr i ter i aIn de categorie ‘steden’ en de categorie

‘k leine steden en dorpen’ was er goud,

z i lver en brons te vergeven in de Nationale

Groencompetit ie . De jurycriteria voor deze

verkiezing zi jn verdeeld in zes groepen. De

groepen worden door een onafhankel i jke

jury , waarin de diverse relevante discipl ines

zi jn vertegenwoordigd, beoordeeld. De zes

groepen zi jn : Visuele en ruimtel i jke kwal iteit

(15%), Cultuurhistorisch erfgoed (10%), Cul-

tuurgroen en Buiteninr ichting (30%), Natuur

en landschap (20%), Recreatie en toerisme

(10%) en Duurzaamheid en mil ieu (15%) . B i j de

beoordel ing wordt bi j elk van deze groepen

gekeken naar vis ie & beleid, ontwerp, beheer

& onderhoud en communicatie & participatie .

Naast de verkiezing van de groenste stad

en het groenste dorp van Nederland was er

ook een drietal themacertif icaten te winnen.

Dit waren de themacertif icaten Groen en

Economie, Groen en Gezondheid en Groen en

Bewonersparticipatie . Dit laatste certif icaat

is dit jaar n ieuw ingevoerd. Aansprekende

voorbeelden uit de Nederlandse gemeenten

worden via deze certif icaten voor het voet-

l icht gebracht met als doel om andere ge-

meenten te enthousiasmeren en te inspireren.



dal, de veengebieden en de klei-gronden met een goede bereik-baarheid van voorzieningen’. De jury roemt Groningen om de wijze waarop de stad omgaat met haar cultuurhistorische erf-goed. Voorafgaand historisch onderzoek en waardestelling zijn geëigende instrumenten waarop Groningen afwegingen maakt en keuzes doet. Daarnaast is de jury positief over het diverse aanbod aan hoogwaardige recreatieve voorzieningen en mogelijkhe-den. De jury vindt ook dat Gro-ningen op de goede weg is als het gaat om duurzaamheid. ‘Er zijn heldere visies op gezond-heid, biodiversiteit, waterge-bruik, energie en schone lucht. Het blijft niet alleen bij abstracte visies; stimuleringsprogramma’s zijn operationeel om het toe-passen van groene daken, zon-nepanelen en stadslandbouw te bevorderen.’Belangrijk is volgens de jury wel om de kwaliteit van de ruimtelijke ontwikkelingen goed te bewaken. De nieuwe wijken hebben namelijk het risico om uit te waaieren. De sterke landschappelijke onderlegger van Groningen wordt op het niveau van hoofdstructuren goed uitgewerkt. Op het lagere schaalniveau kan nog winst worden behaald door minder wisselingen in het ontwerp van deze hoofdstructuren toe te staan. Het ecologisch beheer is in Groningen sterk ontwikkeld en van bijzondere kwaliteit, maar het meer traditionele beheer blijft daarbij achter en vraagt om verbetering.

ReactieMet het goud liet Groningen de geduchte concurrent Amstelveen ach-ter zich. Amstelveen is al eens tweede geworden in de groencompetitie en had toen verbeterpunten meegekregen van de jury. Een lichte voor-sprong in de ogen van de gemeente Groningen. ‘Kwaliteit is eigenlijk al een eeuw heel belangrijk bij het groenbeleid in Groningen en daar is de inzet altijd op geweest’, vertelt Wout Veldstra, stadsecoloog bij de gemeente Groningen. ‘Omdat kwaliteit zo hoog in het vaandel staat, heb-ben we ook weinig last gehad van bezuinigingen.’ Naast de titel Groenste Stad kreeg Groningen ook het themacertificaat Groen en Bewonerspar-ticipatie uitgereikt. Volgens de jury is in Groningen ‘burgerparticipatie in het groen zowat uitgevonden’. Het grote succes van de stadslandbouw en burgerinitiatieven in het groen zijn moeilijk te verklaren. ‘Een reden zou kunnen zijn dat we het als gemeente weinig over regels hebben gehad. Er zijn natuurlijk wel afspraken gemaakt met de initiatiefnemers, maar er is weinig nadruk gelegd op regels’, vertelt Veldstra. Iedere week krijgt de gemeente nog gemiddeld twee à drie ideeën ingediend voor stadslandbouw.

UITSLAG NATIONALE GROENCOMPET IT IE 2013Categorie steden:Categorie steden:

° Goud Groningen

° Zilver Amstelveen

° Brons Brunssum & Schiedam

Categorie kleine steden en dorpen Categorie kleine steden en dorpen

° Goud Dalfsen

° Zilver Zuidlaren (gemeente Tynaarlo)

° Brons Hi lvarenbeek, Heukelum (gemeente

Lingewaal ) en Els loo (gemeente Stein)

DeelcertificatenDeelcertificaten

° Groen en Economie Brunssum

° Groen en Gezondheid Dalfsen

° Groen en Bewonersparticipatie Groningen

En

foto: Gemeente Groningen


»

Dalfsen won het goud in de categorie kleine ste-den en dorpen. Samen met de inwoners heeft de gemeente Dalfsen in het kader van de Missie en Visie 2020 de volgende missie opgesteld: ‘Het ontwikke-len van vitale gemeenschappen in een onderschei-dende woonplaats van groenesignatuur’. Recentelijk heeft de gemeenteraad het Groenstructuurplan gemeente Dalfsen 2013-2017 vastgesteld. Met dit plan worden de visuele en ruim-telijke kwaliteiten van de (groene) openbare ruimte in de vijf kernen gewaarborgd en versterkt. De groene hoofdstructuur in Dalfsen zorgt voor samenhang en continuïteit en ondersteunt andere structuren zoals stedebouw, verkeer, historie en water/ecologie. Op een groot aantal plaatsen zijn oude, groene structu-ren zoals houtwallen en lanen uitgangspunt geweest bij het ontwikkelen van de woonwijken. De neven-structuur is het openbaar groen dat op wijkniveau structuurbepalend is en van belang is voor de oriën-tatie en/of het gebruik. De parels, zoals de rotondes en monumentale bomen in de historische kern, zijn speciale plekken die substantieel bijdragen aan de identiteit van een kern.

JuryoordeelDe jury noemt Dalfsen een groene parel aan de Overijsselse Vecht. Dalfsen is zich volgens de jury bewust van wat haar aan groen en waardevolle natuur is geschonken, vanuit het verleden met prachtige landgoederen en een overeenkomstig rijke cultuur aan lanen met monumentale en waardevolle bomen. Groen, natuur en landschap komen volgens de jury in Dalfsen in een harmonieuze samenhang bij elkaar en vormen daardoor een compleet en evenwichtig beeld, waar het buitengewoon aangenaam wonen, werken en recreëren moet zijn. De gemeente Dalfsen is even-eens gezegend met prachtige particuliere tuinen, die in veel gevallen de dragers zijn van het totale groen-beeld in de openbare ruimte. De rol van de Overijs-selse Vecht is ten opzichte van het dorp Dalfsen de afgelopen jaren veranderd van een negatieve achter-kant naar een positieve voorkant, waardoor ambiti-euze plannen en projecten worden ontwikkeld of al ter hand zijn genomen. De gemeente Dalfsen koestert haar kroonjuwelen en is daarop buitengewoon trots. Zij wil die door verder te ontwikkelen beleid en goed rentmeesterschap ook voor de toekomst veilig stellen.

Reactie‘Dalfsen heeft een omgeving met veel variëteit in landschap. Daarnaast hebben we maar liefst tien landgoederen in onze gemeente. Dat maakt ons uniek’, vertelt Wendy Busscher, beleidsmedewerker groen en landschap bij de gemeente Dalfsen. Dalfsen is zo ver op het gebied van groen mede dankzij de groendienst. ‘Wij zijn een van de drie Nederlandse gemeenten die een eigen groendienst hebben. Zij dragen het gemeentelijke beleid goed uit. Daarnaast is onze groendienst gewaardeerd met goud voor de Barometer Duurzaam Terreinbeheer’, zegt Busscher. Naast de titel Groenste Dorp sleepte Dalfsen ook het themacertificaat Groen en Gezondheid in de wacht. Dit kwam voor Busscher iets onverwachter: ‘Maar we zetten wel duidelijk in op gezondheid in ons beleid. We vinden bewegen heel belangrijk en daarom heeft de gemeente veel fietsen voetpaden. Daarbij richten we ons op meerdere doelgroepen zoals kinderen en ouderen.’ Dalfsen is zich nog verder aan het ontwik-kelen op duurzaamheidsgebied. De burger wordt al sterk betrokken bij de planvorming, maar Dalfsen wil haar burgers ook meer betrekken bij het onderhoud van groen.

GROENSTE DORP

Dalfsen

En

foto: Gemeente Dalfsen


Nationale Groendag 2013 – Workshop TEEB-stad

‘GROEN IS GEEN ONDER-BUIKGEVOEL MEER’De baten van groen zijn anderhalf tot twee keer groter

dan de investering. Vooral investeren in groen dus? De af-

weging is met de nieuwe tool van TEEB-stad in ieder geval

te beredeneren – en uit te leggen. En die afweging moet

aan het begin van het proces plaatsvinden, niet achteraf.

Tijdens de Nationale Groendag op 25 september gaven senior project-leider Lian Merkx en junior projectleider Leonie Jansen van Platform31 een workshop over het project TEEB-stad. De tool TEEB-stad maakt het mogelijk de baten van groen en water in de stad zichtbaar te maken. Zoals wethouder Olaf Prinsen van Apeldoorn zei tijdens zijn welkomst-woord: ‘Groen was een onderbuikgevoel, maar is dat dankzij TEEB-stad niet meer.’ De quickscan staat in de startblokken: 28 november werd deze offi cieel gepresenteerd in Utrecht en is de tool vrij te downloaden. Merkx en Jansen lieten tijdens de Groendag met een korte animatie van Biodiver-siteitsactieplannen (BAP) de baten van groen zien. Zo levert volgens de animatie van BAP een gezonde boom naar schatt ing een koelend vermo-gen van ongeveer tien airco’s. Ook stijgt de woningprijs met 5 procent bij uitzicht op een plantsoen, met 10 procent bij uitzicht op een open ruimte en zelfs met 15 procent bij uitzicht op water. Op de gezondheid heeft groen ook een positieve werking. Uitzicht op groen verlaagt namelijk het aantal opnamedagen in ziekenhuizen. Daarmee bespaart de maatschappij mogelijk meer dan 500 miljoen euro.

Voorheen was het niet mogelijk om de baten van groen inzichtelijk te maken en gebeurde dit daarom ook niet. Het op tijd meenemen van de groenbaten is belangrijk om andere partijen te betrekken bij groen en om anderen te overtuigen van het belang van groen.

Een positieve toolOp basis van kengetallen uit een MKBA die vorig jaar is ontwikkeld door Witt eveen+Bos heeft Platform31 samen met onder meer Fabrique en LUZ architecten een quickscan gemaakt waarmee in maximaal vier uur een pro-ject doorgerekend kan worden. Verschillende scenario’s worden meegeno-men, waardoor je kunt beredeneren naar het scenario met de meeste maat-schappelijke baten. Tijdens de workshop kwamen veel deelnemers met de vraag of naast de maatschappelijke baten ook de kosten inzichtelijk worden gemaakt in de quickscan. Lian Merkx benadrukt dat TEEB-stad een posi-tieve tool is en het gaat om het inzichtelijk maken van de baten van groen.

Ken je baathouderBelangrijk speerpunt tijdens de workshop was ‘ken je baathouder’ en weet welke belangen er spelen. Als de baten bekend zijn dan rijst de vraag: aan wie komen de baten ten goede en kunnen die baathouders (fi nan-cieel) bijdragen voor aanleg of onderhoud van groen en/of water? Tijdens de workshop werd door Merkx en Jansen een vijft al tips gegeven voor iedereen die met een groen- of waterproject bezig is. Allereerst is het belangrijk dat je de baathouder kent, dat je inspeelt op wat diegene nodig heeft en dat belangen aan elkaar worden gekoppeld. Betrek daarnaast de baathouders in een vroeg stadium bij het project en vergroot daar-mee de betrokkenheid. Ga samen rekenen! Steek ten derde alleen energie in projecten met energie. Ten vierde: ontwikkel bijvoorbeeld als gemeente één doel en streef dat na. Redeneer ten slott e als gemeente niet vanuit het groen, maar vanuit de eff ecten die het groen sorteert. Het is overigens niet automatisch de gemeente die het initiatief neemt, dat kan bijvoor-beeld ook de groenondernemer, landschapsarchitect (zzp), corporatie of bewoner zijn. De tool helpt om verder te kijken dan alleen naar de direct-belangheb-benden. Bovendien blijkt dat het vaak de overheid is die het geld investeert, maar dat allerlei andere par-tijen de voordelen ervan genieten. De uitkomsten van het rekeninstrument kunnen als basis dienen voor een gesprek met die partijen om een bijdrage te leveren aan de investeringen. Ook kan TEEB-stad worden gebruikt om door de baten van een investering inzich-telijk te maken intern in de gemeente bijvoorbeeld de gemeenteraad of collega’s van andere afdelingen te overtuigen om toch te investeren in groen.

Op 28 november werd de TEEB-stad tool gepresenteerd in Utrecht, meer informatie hierover is te vinden op www.teebstad.nl


Wat i s TEEB-stad?TEEB staat voor The Economics of Ecosystems and

Biodivers ity en is een internationaal samenwerkings-

verband dat is geïnit ieerd door de VN. Het doel van

TEEB is meer inzicht te kr i jgen in de mondiale op-

brengst van biodivers iteit , de kosten van achteruit-

gang van ecosystemen en de kosten van bescherming

van biodivers iteit .

En

www.snoekgroep.nl

Vestiging GrouT (0566) 621541E [email protected]

Vestiging Nieuw DordrechtT (0591) 315765E [email protected]

Tuinaanleg &Tuinonderhoud

Boomverzorging

Groenvoorzieningen

Dak- &Gevelbegroening

Dé groenprofessionalvoor de consumentenmarkt,zakelijke markt en aanbestedingen!

Van den Berk bomen geven vorm aan iedere groene wens, van officepark tot marktplein, van stadstuin tot slotlaan. Bomen van statuur die een ruimte direct tot leven laten komen. Kwaliteitsbomen die

het benodigde groene tegenwicht bieden en een harmonisch beeld creëren. Bomen die uw project een sfeer meegeven waarbij iedereen zich thuis voelt….

Van den Berk – voor bomen met een toekomst

Donderdonk 4 ı 5492 VJ Sint - Oedenrode ı Tel. 0413 - 480 480 ı Fax 0413 - 480 490 ı www.vdberk.nl ı [email protected]

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 40Pp

De Databank Gemeentelijk Groenbeheer (DGG) is een referentiepunt met kengetallen over gemeentelijk groen en groenbeheer. De databank is vijftien jaar geleden opgezet door Alterra (onderdeel van Wageningen UR). Doel van de databank is het verzamelen van informatie over het groenbeheer, om op die manier de deelnemende gemeenten een referen-tiepunt voor onderlinge vergelijking te bieden.

Elke deelnemende gemeente ontvangt jaarlijks een rapportage, waar-bij de cijfers van de gemeente worden vergeleken met die van andere gemeenten in de eigen grootteklasse. Hierdoor wordt snel zichtbaar wat de eigen accenten van het groen zijn en hoe de kosten zich verhouden tot die van andere gemeenten. Ook wordt de kwaliteit van het groen in beeld gebracht, waarbij wordt aangesloten op de CROW-beeldkwaliteit-systematiek. De rapportage brengt in beeld wat de effecten zijn van de keuzes in het verleden, zoals de opbouw en samenstelling van het groen en de gekozen kwaliteits- en onderhoudsniveaus. Dit maakt dat nieuwe beslissingen over het groen goed gefundeerd kunnen worden genomen.

BeheerkeuzesVerdieping van de inzichten kan verder plaatsvinden door middel van analyse samen met andere deelnemers. Het gaat daarbij niet alleen om

De crisis gaat ook aan het gemeentelijk groen niet

ongemerkt voorbij. Beheerafdelingen proberen het

gemeentelijk groen zo goed mogelijk te beheren met af-

nemende budgetten. Moet je bezuinigen op groen, dan

is het handig om te weten wat realistische mogelijkhe-

den daarvoor zijn. Een kijkje in de keuken bij andere

gemeenten kan zeer verhelderend werken.

HOE DOET DE

BUURMAN DAT?

TE

KS

T JO

OP

SP

IJKE

R E

N M

AR

GA

RE

TH

HO

P B

EE

LD

PP

O/

BB

F

Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft inzicht:

P P O D I U M

PPOdiumIn deze rubriek presenteert Prakti jkonderzoek Plant

& Omgeving (PPO, onderdeel van Wageningen UR)

onderzoek en ontwikkeltrajecten die waardevol

zi jn voor de vitale groene stad. In deze edit ie laten

Joop Spi jker van Alterra en Margareth Hop van PPO

zien welke grote veranderingen er in het gemeen-

tel i jk groen hebben plaatsgevonden de afgelopen

jaren.

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 41 Pp

het vergelijken van de cijfers, maar ook om de beheerkeuzes die daarachter liggen, de orga-nisatie van het beheer en de uit-voering en aansturing van het onderhoud. Naast rapportages voor elke deelnemende gemeente wordt er ieder jaar een algemene rapportage opgesteld over het gemeentelijk groen in Neder-land, gebaseerd op de data van de bijna 50 deelnemende gemeen-ten. De cijfers laten onder andere zien hoe – veelal gestuurd door bezuinigingen – de samenstelling van het groen is veranderd en de kosten omlaag zijn gegaan. Nor-maal worden deze cijfers alleen ter beschikking gesteld van de deelnemers aan de databank, die immers de databank financieren en hun eigen cijfers aanleveren. Bij uitzondering wordt hier een overzicht gegeven van de veran-deringen die de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden in het groen binnen de bebouwde kom.

740 miljoen euro per jaarOp basis van de data in de data-bank worden de kosten van het beheer van gemeentelijk groen in de bebouwde kom in Nederland geschat op ongeveer 740 mil-joen euro per jaar. Dit is exclusief beheer van begraafplaatsen en

sportvelden en exclusief aanleg van nieuw groen en grootschalige renovaties. Sinds 2002 zijn enkele zaken opvallend veranderd:• De beheerkosten per vierkante meter openbaar groen zijn lager geworden. In 2012 werd er per oppervlakte-eenheid circa 15 tot 20 procent minder besteed aan het beheer van groen dan in 2004. Deze daling is vooral geleidelijk verlopen, maar lijkt zich in 2012 te hebben versneld.• Er is geen eenduidige verandering in de hoeveelheid groen per inwo-ner bij de aangesloten gemeenten.• Wel hebben er in de loop der jaren belangrijke verschuivingen opgetreden in de arealen van de verschillende beheercategorieën. In 2002 waren struikbeplantin-gen in oppervlakte-aandeel de belangrijkste beheercategorie. Inmiddels is het aandeel struik-beplantingen met gemiddeld 30 procent afgenomen. Tegelijker-tijd zijn de aandelen gazon en ruw gras toegenomen. Gazon is nu in oppervlakte-aandeel met ruime voorsprong de belangrijk-ste beheercategorie.• Het aandeel bomen is in hoge mate stabiel met een licht stij-gende tendens.• Het aandeel plantenperken is relatief zeer gering (in 2012 0,3

procent van het oppervlak), maar het is wel flink gegroeid.• De kosten per vierkante meter van de beheercategorieën zijn flink veranderd. Zo zijn bomen bij de meeste gemeenten in de periode na 2004 na een aanvan-kelijke daling duurder geworden en in beheer nu ca. 20 procent duurder per boom dan in 2004. Gazon en ruw gras zijn in 2012 ruim 20 procent goedkoper per oppervlakte-eenheid dan in 2004. Struikbeplantingen nemen een tussenpositie in, met nu een geringe daling in de kosten verge-leken met 2004.

Vaste p lanten , ook voor een l aag budgetDe veranderingen in het groen werden natuurl i jk ook opgemerkt

door de bewoners . Die geven op sommige plaatsen de voorkeur aan

beplantingen met meer kleur en variatie erin, maar die zi jn soms door

de omvorming naar gras verdwenen of in matige staat van onderhoud.

Een manier om op prominente locaties variatie toe te voegen, is door

daar vaste planten voor extensief beheer te gebruiken. Deze passen

uitstekend binnen het scala aan goedkopere typen groen. Vasteplanten-

vakken zi jn beperkt in oppervlak, maar groot in impact. In kosten zi jn

ze – op de langere termijn – niet duurder dan een heestervak of strak

gemaaid gazon. Ze hebben ook invloed op andere plantengroepen: een

rand vaste planten langs hoge heesters maakt dat de heesters minder

vaak gesnoeid hoeven te worden. Het hoe en waarom van het werken

met dit type vaste planten kunt u nalezen in het boekje ‘Vaste planten

in openbaar groen – voor functionele en onderhoudsvriendeli jke toepas-

singen’ . Dit is gratis te downloaden via http://edepot.wur.nl/164009.

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2PAGINA 42Op

Daan Roosegaarde benadrukt het belang van samenwerken. ‘Niet binnen je eigen organisatie, maar daarbuiten! Richt labs in, breng een koppeling tot stand tussen vakmensen, visionairs, techneuten, softwaremensen, architecten, productontwerpers en gewone mensen. Want techniek zit allang niet meer in het beeldscherm, het is onderdeel van het landschap waar we ons dagelijks in begeven.’ Roosegaarde schetst zijn aanpak voor smogvrij groen in Beijing. Hij ontwikkelde met behulp van techniek een manier om de smog boven de stad naar beneden te trekken, bijvoor-beeld in het park. Daarvoor werkt hij samen met Bob Ursem van TU Delft. ‘Deze case is kenmerkend voor mijn manier van werken. Ik was in Beijing en kon de CCTV Tower – die van Rem Koolhaas – de ene dag niet vanuit mijn hotel zien en de andere dag wel. Ik dacht, daar moet ik wat mee kunnen. Magnetische velden, waar ik ook mee werk bij de smart highway, kunnen de smog naar beneden trekken, zodat er in feite

Volgens Daan Roosegaarde, kunstenaar en ontwerper,

ligt de toekomst van het groen en de inrichting van de

openbare ruimte in de stad niet alleen bij de burger. Die

moet je zoeken in de samenwerking tussen disciplines

als landschap, infrastructuur, waterbeheer en onroe-

rend goed. En in disciplines daarbuiten. Roosegaarde

sprak op de eerste dag van het Landelijk Congres

Openbare Ruimte, waar de burger als thema centraal

stond. Op de tweede dag, 11 december, draait het om

identiteit.

‘DE BURGER

MAAKT

KWALITEIT’T

EK

ST

MIR

IAM

ME

IER

-BO

SC

HA

AR

T B

EE

LD

RO

EL

OF

PO

T

Zo draagt de burger bij aan de openbare ruimte

O P I N I E


»

Op

een gat in de laag van smog ont-staat waardoor het zonlicht weer kan schijnen. Ik ging op zoek naar partijen die me konden helpen bij het ontwikkelen van de techniek, maar kreeg heel vaak nul op het rekest. Dan wordt mijn idee een obsessie en zoek ik net zo lang door tot iemand er wél een kans in ziet. Dat was Bob Ursem, een autoriteit op het gebied van fijn stof in ons land, en ik ben heel blij dat we samenwerken. Nu gaan we het schoonste park van Beijing maken: ik heb de burgemeester van Beijing enthousiast kunnen maken en hij wil heel graag met de luchtvervuilingsproblematiek in de stad aan de slag.’

De burgerOp het congres op 30 oktober werd verder vooral gezocht naar de samenwerking tussen (lokale) overheid en burger. Want is die burger nu echt verantwoorde-lijk voor de kwaliteit van onze leefomgeving? Politiek, lokale overheden, kennisorganisatie Platform31 en burgers debatteer-den over wat je wel en niet aan de burger kunt overlaten. De rode draad: de burger kan veel bijdra-gen en kan veel verantwoordelijk-heden op zich nemen, de eindver-antwoordelijkheid ligt nog altijd bij de gemeente. Wethouder Kees van Velzen van gastgemeente Alphen aan den Rijn: ‘Eén ding is zeker: uw col-lege praat op dit moment niet over de openbare ruimte, maar over bezuinigen, decentraliseren en de sociale agenda.’ Hoe dan toch de openbare ruimte en het groen op het prioriteitenlijstje van uw gemeente te houden? ‘Investeren in de openbare ruimte is investeren in de kwaliteit van de stad, in de burger, in participatie. Verbindt de openbare ruimte aan economische en sociale doelstel-lingen. Op die manier is de open-bare ruimte geen kostenpost,

maar dé plek waar de gemeente haar doelstellingen kan behalen.’

Participatie in het groenAlphen aan den Rijn is wat dat betreft een voorloper, de gemeente deed ruim twintig jaar lang ervaring op met burgerpar-ticipatie in met name het groen. Van Velzen: ‘Wij hebben omge-vingsvakmensen in dienst die

de participatie van burgers in de openbare ruimte ondersteunen. Dat “kost” de gemeente 3 ton per jaar. Over een oppervlakte van in totaal 6 hectare, verspreid over Alphen aan den Rijn, wor-den snippers groen, soms maar een halve vierkante meter, door inwoners zelf onderhouden. Daar heeft de gemeente ongeveer 3 euro voordeel per vierkante


meter groen.’ Een flink voordeel dus? Van Velzen: ‘Deze rekensom is bruikbaar, maar liever gebruik ik hem niet. Onze insteek is niet om te besparen in de openbare ruimte, maar er in te investeren. En daar komt veel meer voor terug dan financieel voordeel op de langere termijn. Meer kwaliteit in de openbare ruimte en betrok-ken bewoners, dát zijn zaken die veel belangrijker zijn dan een paar euro voordeel per vierkante meter. Ga je burgerparticipatie financieel aanvliegen, dan ont-staat er druk om snel te scoren. Dat lukt – zeker op korte termijn – niet. De burger wil positief betrokken worden, niet vanuit een bezuinigingsgedachte.’

IdentiteitTijdens de tweede LCOR-con-gresdag – op 11 december – is de gemeente Zaanstad gastheer.

Op deze dag gaat het over de rol die identiteit speelt in de open-bare ruimte en de betrokkenheid van de burger. ‘Juist het inzetten op de vernieuwing van het cen-trum en daarbij ook de openbare ruimte, versterkt onze eigen iden-titeit als inwoner én als gemeente en daarmee ook onze positie bin-nen de metropoolregio Amster-dam’, zegt wethouder Robert Linnekamp, onder meer verant-woordelijk voor Inverdan (de omvangrijke stedelijke vernieu-wingsoperatie in het centrumge-bied van Zaandam) en het dage-lijks bestuur van de Stadsregio. Deze boodschap wil de gemeente graag uitdragen op het congres. ‘Het nieuwe stadshart draagt bij aan de versterking van de econo-mische en sociale structuur van de stad. Wij willen een stad zijn waar mensen graag wonen, wer-ken en recreëren.’ Met het pro-ject Inverdan heeft de gemeente Zaanstad fors geïnvesteerd in de uitstraling van het centrumgebied van Zaandam. Als de burger zich thuis voelt, gedraagt hij zich ver-antwoordelijker. Die betrokken-heid is niet alleen belangrijk voor het realiseren van kwaliteit, maar vooral voor het behouden ervan. Hoofdspreker Sjoerd Soeters legt uit hoe hij Zaanstad haar onmis-kenbare identiteit gaf en welke rol eigenaarschap hierin speelt. De tweede keynotespeaker is hoog-leraar en participatiegoeroe Paul Hermans. Volgens hem draait het succes van de participatie-samenleving vooral om het ver-mogen van initiators om burgers blijvend voor de collectieve zaak te winnen. Een zekere vorm van organisatie is daarbij onontbeer-lijk, vindt hij. Kortom, de burger hebben we nodig, maar die kan het niet alleen. In verschillende deelsessies (gemeente Delft, Apeldoorn en door Platform31) wordt ook ingegaan op het belang van een groene, vitale stad.

O P I N I E

‘ W E G A A N H E T S C H O O N S T E

PA R K VA N B E I J I N G M A K E N .

I K H E B D E B U R G E M E E S T E R

E N T H O U S I A S T K U N N E N

M A K E N E N H I J W I L H E E L

G R A A G S A M E N M E T D E L U C H T V E R V U I -

L I N G S P R O B L E M AT I E K A A N D E S L A G . ’D A A N R O O S E G A A R D E

Op

UW CONGRES OVER INTEGRALE OPLOSSINGEN VOOR DE OPENBARE RUIMTE

LANDELIJK

CONGRES

OPENBARE

RUIMTE

10e ed

itie

DE

BURGERMAAKT KWALITEIT

Het

Land

elijk

Con

gres

Ope

nbar

e Ru

imte

is e

en p

rodu

ct va

n

Het Stedelijk Interieur Congres beleeft haar tiende editie, en dat is een goede

reden om extra uit te pakken met een tweedaagse editie: het Landelijk Congres

Openbare Ruimte (LCOR). Niet twee dagen achter elkaar, maar één dag in oktober

en één dag in december, op twee verschillende locaties, met twee invalshoeken,

maar met één centraal thema dat de twee congresdagen met elkaar verbindt:

DE BURGER MAAKT KWALITEIT!

DAG 1 • 30 OKTOBER - ALPHEN AAN DEN RIJNBURGERS MAKEN DE OPENBARE RUIMTE

Alphen aan den Rijn kan bogen op twintig jaar ervaring met burger participatie en heeft geleerd wat je wel

en niet aan burgers kan overlaten. En hoe je dat in de praktijk organiseert. Een van de lessen die de gemeente graag uitdraagt is dat burgerbetrokkenheid in het ontwerpen inrichtingsproces leidt tot kwaliteit. Reden genoeg om de actieve burger centraal te stellen tijdens deze eerste LCOR-congresdag. Maar pas op, actief burgerschap lijkt heel ideaal, maar is het wel zo simpel? Vragen die aan de orde komen zijn:

• Welke rol heeft de gemeente en in hoeverre mag/moet zij een beroep doen op de burger?

• Is die gemeente er niet juist om de beheer- en onderhoudstaken van onze steden effi ciënt en effectief met elkaar te organiseren?

• Wat kun je wel, en wat kun je vooral niet aan burgers overlaten?

DAG 2 • 11 DECEMBER - ZAANSTADIDENTITEIT MAAKT VERANTWOORDELIJK

Met het project Inverdan heeft de gemeente Zaanstad fors geïnvesteerd in de uitstraling van het centrumgebied

van Zaandam. Nu gaat de gemeente ook in de woonwijken in de stad op zoek naar een herkenbare identiteit. En daarbij draait het vooral om de burger. Zodra die zich ergens thuis voelt, gedraagt hij zich verantwoordelijker. Die betrokkenheid is niet alleen belangrijk voor het realiseren van kwaliteit, maar vooral voor het behouden ervan. Maar hoe geef je de openbare ruimte, met de schaarse middelen die er zijn, een herkenbaar profi el? Hoe creëer je bij burgers het gevoel van eigenaarschap? Deze en andere vragen staan centraal tijdens de tweede LCOR-congresdag:

• Hoe geef je de openbare ruimte met behulp van kleine interventies meer herkenbare identiteit?

• Hoe zet je die herkenbare identiteit om in eigenaarschap?

• Wat is daarbij de rol van de burger? HET IS NOG MOGELIJK OM U VOOR DAG 2 AAN TE MELDEN!

Gaan Rdoen

GOn op

RR O de bO TburOO Sn z Uzijn: CMaar

UCkwaarC

Eie dekwalkwkwkw

Seerdie de

!leer

Derste

En in

ZrganE

urgergann

Dger

AE R

DD

GRURRWRIJNANWWNN S EEN

icii t M

zMM

nM

td

p

M

ss

IM

sse

s

EETEUIMTE

r participatie en heeft geseert. Een van de lessen d

t LCOR-congresdag. M

de orde komen z

IM

M

ssss

or

UIIU MMUI TMTTE

gg

g. Men

Me

MMomen zd

er?

tt

RRR

RNNN

oo

pp

EN RAR

burger participatie en heeft geleerd worganiseert. Een van de lessen die de g- en inrichtingsproces leidt tot kwalite eerste LCOR-congresdag. Maar pa

n d

ep doe

RRA

bob

o

p

pa

e

n

bbb

RN RN

tt

MEER INFORMATIE EN AANMELDEN OP WWW.LCOR.NL


P R O D U C T E N

PRODUCTPAGINA’SIn deze rubriek treft u een selectie van inte-ressante producten, diensten en toepassingen. In deze editie staan bomen die CO2 vastleg-gen centraal. Tekst: Praktijkonderzoek Plant en Omgeving.

Heeft u een product op de markt gebracht dat interessant is voor deze pagina’s? Neem dan contact op Philip de Vreeze van Elba Media: [email protected], 06-1967 7300.

Bomen voor CO2-vastleggingAlle planten nemen kooldioxide

(CO2) op en maken daar via fo-

tosynthese biomassa van; dat is

de basis voor de groei van plan-

ten. Dat doen ze zo goed, dat de

CO2-concentratie van de lucht in

de zomer meetbaar lager is dan

in de winter. Het in kruidachtige

planten en boombladeren vast-

gelegde CO2 komt echter weer

vri j na verdorren en verteren

van deze delen. Dat deel van het

CO2 l igt dus maar voor een korte

t i jd vast . Voor de vastlegging op

langere termijn spelen in de stad

met name bomen een belangri jke

rol . Daar zi jn z i j verantwoorde-

l i jk voor 97% van de vastlegging

op langere termijn , nameli jk in

hun hout . Ook deze CO2 l igt niet

eindeloos vast ; bi j verbranding

of vertering (verrotting) van het

hout komt het weer vri j . Vanuit

CO2-vastlegging is bewerken van

het hout tot kunstwerk of gebrui-

ken als t immerhout dan ook beter

dan het op te stoken.

Hoeveel CO2 een boom heeft

vastgelegd is vr i j eenvoudig te

zien : hoe meer biomassa , hoe

meer vastlegging . Het volume aan

hout van de boom is daarbi j bepa-

lend. Dat kan bi j een grote park-

boom meer dan 10 kuub bedragen.

Daarbi j i s er een verschi l tussen

houtsoorten, dat afhangt van de

verhouding tussen droge stof en

water. In hardhout l igt bi jna twee

keer zoveel vast als in een gel i jk

volume zachthout . Snel groeiende

bomen hebben weer als voordeel

dat ze per jaar veel CO2 opne-

men, vooral in hun jeugd. Bomen

zi jn dus ook het meest effectief

als CO2-vastlegger als ze goed

groeien. Een goede standplaats

zonder verdichting, met voldoen-

de voorziening van vocht en voe-

dingsstoffen is daarom niet al leen

gunstig voor de boom, maar ook

voor vastlegging van kooldioxide.

Deze boom heeft veel zachter hout dan eik of es , maar is een voorbeeld van

een snelgroeiende boom. In het zuiden en westen van het land, waar hi j minder

r is ico op vorstschade loopt, is dit een interessante boom voor CO2-vastlegging .

Daarnaast is het een fraaie parkboom met bi jzondere s ierwaarde van de blauwe

bloemen. Andere bekende snelle groeiers z i jn wilgen, popul ieren en robinia ’s .

Paulownia tomentosa | anna paulownaboom

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 1 | N U M M E R 0 2 PAGINA 47 Pr

Legt 1 .072 kg CO2 vast per kuub hout . Dat compenseert de uit-

stoot van ruim 7000 autoki lometers . De Amerikaanse es is een grote

laan- of parkboom met dicht hout . Deze soort is minder gevoel ig

voor essensterfte dan onze inheemse es . De boom groeit het best

op goed ontwaterde en voedselr i jke grond.

Legt 1 .057 kg CO2 vast per kuub hout . Per kuub compenseert dat het energie-

verbruik van een huishouden gedurende een jaar. Zet deze boom bi j voorkeur

op een plaats waar hi j groot en oud kan worden. Op voedselr i jke en vochthou-

dende grond groeit de boom het best , en neemt hi j het meeste CO2 op.

Quercus robur | zomereik

Fraxinus americana | Amerikaanse es

THUIS IN DE OPENBARE RUIMTE

Openbare ruimte is in onze visie te schaars en te waardevol om

uitsluitend te beschouwen in termen van potentiële opbrengst of

als kostenpost. We kijken bij Heijmans dan ook graag verder dan

de stapels stenen van de huizen en de bestrating daaromheen.

Heijmans werkt vanuit een integrale visie aan openbare ruimte,

sport en recreatie, waarbij we kennis uit alle relevante discipli-

nes bij elkaar brengen: van gebiedsontwikkeling in vastgoed en

groenontwerp tot onderhoudsexpertise op het gebied van infra-

structuur. Zo ontwikkelen we bijvoorbeeld de sportaccommoda-

tie van de toekomst, die meerdere maatschappelijke functies op

een duurzame wijze in één voorziening combineert. Of verrijken

en verfraaien we woonwijken met een uitbundig bloeiende kleur-

rijke beplanting volgens het concept Zorgeloos Groen. We ne-

men daarbij op een kosteneffectieve manier de zorg voor aanleg

en meerjarig onderhoud op ons. Op die manier brengen we bij

Heijmans samen met u de inrichting van de ruimte op een hoger

plan. Heijmans: uw partner in de openbare ruimte.

Heijmans Wegen BV, Sport en Groen

Landjuweel 35

3905 PE Veenendaal

T +31 (0)318 58 04 11

www.heijmanssportengroen.nl

Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft inzicht

Documents

Transcript of Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft inzicht