hartresonantie als remedie tegen stress

Dirk Laverge

Howest

opleidingstraject wellnesscoaching

Doel

• stress

en HC

Bijsluiter

• deze techniek werkt zowel−midden in stress−als achteraf (neutraliseren)

• HC is ook bruikbaar in andere domeinen−beter leren−bloeddruk−sport

• meteen ook relativeren −HC is niet ‘alleszaligmakend’−het kan je liggen (ok), of niet (ook ok)

Aanleiding…• zelf stressgevoelig

• eigen zoektocht− yoga− t’ai chi− TM− PRH− NLP technieken− meditatie− cursussen (vormingplus)

• zeker van jezelfrust in jezelf !

− mindfulness − stapels boeken…

zeer interessant, maar….

• je moet tijd vrijmaken−yoga 20 min.−meditatie: 2x 20 min−mindfulness: body scan (30 min.)

• als je alles optimaal wil doen….

zou je om 5 uur ‘s morgens

opstaan…

daarom…*

hart-

coherenti

e

4 delen

literatuur

oefeningen

hartcoherentie

hart

1 Ons hart….

in oude culturen

in religie

metaforen

spreuken

feiten

een duik in de geschiedenis

• -4000 BC 2011

• oude spirituele moderne

techno

kennis* (ECG, fmri

scans, ..)

leveren bewijs

• dus: spirituele kennis en wetenschap komen samen

= unieke aan hartcoherentie

1.1 Hart als metafoor in verschillende culturen• India

• China

• Japan

• Egypte

• Griekenland

• Turkije

• Afrika

India

• 4000 BC

• hart = verantwoordelijk

voor emoties en gevoelens

China

• hart = zetel van het verstand

• symbool*

• polsslag **

Japan• hart = 2 woorden

−shinzen (orgaan) −kokoro (verstand v/h hart)

Egypte

• hart = wezen van het menselijk

bewustzijn

• dodenboek: mummificeren hart…*

Griekenland

• hart = zetel van

het verstand

Turkije

• Het oog van het hart

vergist zich niet.

Swahili

De brief van het hart

lees je op het gezicht.

Westerse cultuur

Westerse cultuur:eindeloze lijst van muziek rond thema

hart.• Listen To Your Heart - Roxette

• The Heart's Filthy Lesson - David Bowie

• My Heart will go on - Celine Dion

• Heart Full of Soul - Chris Isaak

• You'll Be In My Heart – Usher

• Winter in my heart – VAST

• Fragile Heart - Westlife

• Unbreak My Heart - Toni Braxton

• Shape of My Heart - Backstreet Boys

• Shape of my heart – Sting

• Change of Heart – Toto

• Here is my heart - Lionel Richie

1.2 Hart en religie

BijbelKabbala

yogaTibet

Bijbel

• OT: zoals een man denkt

in zijn hart, zo is hij (spreuken

23:7)

• NT: wat overweegt ge

toch

in uw harten? (Lucas 5:22)

• symboliek ‘heilig hart’

Kabbala

• hart = centrale sfeer, sleutel tot

geluk

yoga

• hart is de zetel

van het

bewustzijn*

Tibet

• Wie rijkdommen

opstapelt,

kweekt ijzer in zijn hart.

conclusie

• gemeenschappelijke noemer?

• hart = centrum van −intuïtie−verbondenheid met anderen

• oefening: −wijs jezelf even aan?*

1.3 Hart: spreuken

• iets ter harte nemen

• luchthartig zijn

• alles hebben wat je hartje begeert

• in hart en nieren

• test je kennis: …

een hart van goud hebben

iemand een riem onder het hart steken

volg je hart

iemands hart winneniemand in zijn hart sluiten vraag: waar voel je de liefde en, verliefdheid?

iets doen met hart en ziel

het hart op de tong hebbenrecht uit het hart spreken

Happinez 2010, nr. 5

spreuken

• je hart luchten

• zijn hart is aan het bloeden….

• ik laat het niet aan mijn hart komen

• de angst slaat ons om het hart

• Alleen het hart begrijpt de bitterheid

van de ziel.

iemands hart is gebroken (*) …cardiomypathie

uit het oog, uit het hart

van zijn hart een steen maken

1.4 Hart enkele bekende uitspraken….

Happinez nr 2 , 2011

P. Blaise

• “het hart

heeft zijn

redenen die

het verstand

niet kent”.

Victor Hugo

• “De geest wordt

rijk door wat hij

ontvangt, het

hart wordt rijk

door wat het

geeft”.

Rabelais

• “Een glimlach

is als een lamp

aan het

venster van

het gezicht, die

bewijst dat het

hart thuis is”.

Thomas Carlyle

• “It is the heart

that always sees

before the head

can see it.”*

Shakespeare

• “Go into thy bosom,

knock there, and

ask what your heart

doth know.”

Confucius• “To put the world in right order,

• we must first put the nation in order

• to put the nation in order, we must

first put the family in order

• to put the family in order, we must

first cultivate our personal life

• and to cultivate our personal life,

we must first set our hearts right.”

Helen Keller

• “The best and most beautiful things

in the world cannot be seen, or even

touched, they must be felt with the

heart.”

hart versus hoofd…..

• wat is het sterkst?

• wat is het meest betrouwbaar?

volg je hart…

• makkelijker gezegd

dan gedaan….

• we leren ook niet hoe

we dit kunnen doen

• nu wél met hartcoherentie

maar….

• geduld bij oefeningen

• als je terug contact met je hart legt

• want…*

1.5 Hart, enkele ‘facts’

verschillende systemen

• mechanisch systeem−pompen en kleppen

• bloedstroom−bloeddruk

• elektrische impulsen−ECG

• sturing autonoom zenuwstelsel−sympaticus: hartritme −parasympaticus: hartritme

• wat is het eerste vitale orgaan

bij een foetus ? …*

indrukwekkende prestaties

• hart werkt zonder onderbreking−70 tot 80 jaar−meestal zonder ‘onderhoud’ of

‘reservestukken’…

• hoe vaak slaat ons hart?−dag?−jaar? *

het hart is méér dan een pomp• 1°autonoom

netwerk van

neuronen−soort kleine

hersenen*−40 000 neuronen in

en rond het hart

• 2°hormonenfabriekje−eigen voorraad adrenaline−hormoon ANF = regelt bloeddruk−hormoon oxytocyne = liefdeshormoon*−deze hormonen werken rechtstreeks in

op de hersenen.

oxytocine

Bron: DS 13/02/2010

• 3° bij elke hartslag stuurt

het hart

elektromagnetische

signalen naar gans het

lichaam−dit kan aangetoond worden

op op een afstand van enkele meters….*

bron: http://relaxforhealthnow.com/images/C.gif

hart – brein communicatie

• neurologisch

• biochemisch−hormonen −neurotransmitter

s

• fysisch−bloeddruk golf

• energetisch

niet alleen hart heeft neuronen…

• ook ons maag-darm systeem beschikt over autonome neuronen, die communiceren met onze hersenen.

• zie filmpje op www.ted.com (thuis)−Heribert Watzke:

The brain in your gut

• link met emoties−verliefdheid:

vlinders in……

• Happinez

2010, nr. 6

• durf vanuit je

onderbuik leven

• gut-gevoel

• 5000 BC:

taösime

Deel 2

literatuur

oefeningen

hartcoherentie

hart

hart-ritme

hart-ritmevariabiliteit

coherentehart-ritmevariabiliteit

2.1 Hartritme

Hartritme

• kennen we van ECG bij

cardioloog (fietsproef)

• polar hartslagmeter−start to run−….

Hartritme

• iedereen kent wel z’n hartslag −bij rust…−bij sport..

• zone training

• inademen−hartritme

• uitademen−hartritme

• conclusie : ademhaling is

de melodie die

het hartritme moduleert!

Hartritme

• dat cijfer is een wiskundig

gemiddelde….

• maar in realiteit

versnelt en vertraagt

het hart voortdurend*

hart-ritme

hart-ritmevariabiliteit

coherentehart-ritmevariabiliteit

2.2 Hartritmevariabiliteit (HRV)

• pauze tussen 2 hartslagen−ps: ook baroflex *

• die pauze tussen 2 hartslagen is nooit

gelijk!

• reeds veel studies (>10.000 wet. art.)**−die veranderlijkheid is heel gezond−signaal dat de rem en gaspedaal goed

werken

0 1 2-0.5

0

0.5

1

1.5

2

m V

olts

Hartritme variabiliteit

2,5 seconden hartslag data

.859 sec. .793 sec. .726 sec.

70 BPM 76 BPM 83 BPM

© Copyright 1997 Institute of HeartMath

pubmed

2.2.2 Oorzaken: HRV

• naarmate we ouder worden vermindert

die veranderlijkheid.• bij geboorte = veranderlijkheid het grootst• kind = emotioneel zeer flexibel *• bij naderen van dood = kleinst• indien interval gelijk blijft = probleem (**)

• oorzaak?−omdat we onze fysiologische rem

(parasympaticus) niet goed onderhouden…

−we bedienen ons voortdurend van het gaspedaal (sympaticus)• metafoor: fysionomie = auto *

2.2.3 Gevolgen: HRV

• cfr. problemen die verbonden zijn

met stress en met ouder worden:−hoge bloeddruk−hartproblemen (infarct)−diabetes

citaat D. Servan Schreiber

• onderzoek in gerespecteerde en niet

in twijfel te trekken

wetenschappelijke tijdschriften

(Lancet, Circulation) bevestigen:−“als de veranderlijkheid van het

hartritme is verdwenen, reageert het hart niet meer op emoties, en kan het niet meer ‘remmen’…..

−….dan is de dood nabij…”

hart-ritme

hart-ritmevariabiliteit

coherentehart-ritmevariabiliteit

2.3 hartresonantie

• de mate van regelmaat in de

variatie

• een grote variatie kan −ofwel regelmatig −ofwel chaotisch zijn.

60

70

80

90

HE

AR

T R

AT

E

1 50 100 150 200

60

70

80

90

HE

AR

T R

AT

E

TIME (SECONDS)

FRUSTRATION

APPRECIATION

© Copyright 1997 Institute of HeartMath

emoties gereflecteerd in hartritme patroon*

hartresonantie

• sleutel tot emotionele intelligentie −wisselwerking tussen het emotionele

brein en de ‘kleine hersenen’ van het hart.

• door het hart te controleren, leren

we ons emotionele brein te

controleren,

en omgekeerd.

• die verbinding tussen

het hart en de

hersenen verloopt

via…

• het autonome

zenuwstelsel −zie verder

• Onze hartslag, hersengolven en ademhaling hebben

allemaal een bepaald ritme….

• Bij hoge hartcoherentie gaan deze ritmes

resoneren, daarbij gaan twee of meer trillingen van

(bijna) gelijke snelheid elkaar treffen waardoor een

vibratie ontstaat.

• In dat geval communiceren ons brein, hart,

zenuwstelsel en hormoonsysteem optimaal, het

lichaam verbruikt efficiënt zijn energie.

• Je voelt je prettig en kunt helder denken. *

• dus zekere resonantie tussen

verschillende ritmes−ademhalingsritme−hartritme−bloeddruk−hersenritmes

• hart = centrale ritmische kracht !

• door oproepen van een positieve

emotie

• hartslag = coherentie

• coherentie geeft signalen naar

emotionele brein, dat wint aan

stabiliteit

• en dit versterkt ook omgekeerd de

hartcoherentie.

bron:uw brein als medicijn (D.S.Schreiber)

Biofeedbackapparatuur

• Je kunt direct op een scherm zien hoe jouw

hartritme van moment tot moment varieert.

• Je ziet hoe gedachten, emoties en gevoelens

onmiddellijk je hartritme beïnvloeden.

• Veel mensen denken dat emoties je

“overkomen”.

De stressmeter laat zien dat je

ze kunt sturen.

heart math app.

bron: www.heartmath.com

bron: nuvtiaal.nu , video op: http://www.stresseraser.nu/stresseraser

iPhone applicatie

• gewone hartritme

geen HRV

video: Dr. David Servan Schreiber

−thuis bekijken (google)−http://www.youtube.com/watch?v=Mv1Amf

-zE3c&feature=related

gewoon bezig op pc oproepen hartcoherentie zoontje komt binnen…

pro contra

• levert overtuigend

bewijs

• overstijgt daarmee

‘zweverige new

age’

• duur*

• afhankelijk

apparatuur

• na enkele keren:

niet echt meer

nodig…

Wie past het reeds toe?• managers bedrijven

− Londen: Shell, BP, HP, Unilever, ….− US: Motorolla, video BBC

• ziekenhuizen − daling uitstroom verpleegkundigen (Chicago)

• onderwijs: − betere examenresultaten

• Hogent : start to breath (DS, dec. 2010, vrt nieuws)• US: lager onderwijs

video: http://www.youtube.com/watch?v=-VrNJxJLVnc&NR=1 • UK: universiteiten (Harvard).

− zie filmpje

ABC news: Stanford univ.

Hogent: start to breathe

• vtm journaal:−Hogent−studentenpsycholoog: Vincent

Willemyns*

http://www.brighamandwomens.org/about_bwh/publicaffairs/news/publications/DisplayBulletin.aspx?articleid=4657&issueDate=10/23/2009

sport, dieren, …

• concentratiesporten−golf−boogschieten

• kinderen−kind speelt met hond*−oude mensen met

huisdier leven langer

HC: wat is het niet?• géén

ontspanningstechniek

zoals yoga,

mindfulness, zen…

• wel een actietechniek−kan zowel met een harstslag

van 150 als van 60

+ effecten HC: psychologisch• enquêtes bij managers na 1 maand

training:−minder stress −minder slapeloosheid−efficiënter vergaderen−helderder van geest

+ effecten HC: lichamelijk

• hersenen evenwicht

• AZS evenwicht

• hormonaal evenwicht

• daling bloeddruk *

zijsprong

• want link tussen−3 systemen −stress−hartcoherentie

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

1/3 Hersenen en hartcoherentie

• grofweg 3 lagen van hersenen

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

1°hersenstam

• of reptielenbrein

• oudste deel: 300 000 000 jaar oud

• ook bij: reptielen, vissen

• autonome functies−regeling lichaamstemperatuur−slaapritme, honger, dorst−ademhaling, hartritme−expressie van emoties *

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

2° emotionele brein

• of: limbisch systeem, primitieve hersenen*

• 200 000 000 jaar oud

• ook bij zoogdieren **

• functies−reukzin−reflexen−instincten−evenwicht tussen lichaamsfuncties

(homeostase)

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

3° verstandelijke brein

• of neocortex, hersenschors, cerebrum

• ‘slechts’ 100 000 jaar oud

• functie: −abstract denken−spreken, onthouden

• razendsnel gegroeid, maar …

niet altijd in staat om controle uit te

oefenen op andere delen

gevolg….

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

cfr. evolutie hersenen

• bottom-up circuits *−limbisch systeem neocortex−sterker ‘bedraad’ dan

• top-down circuits −neocortex limbisch systeem

• rol amygdala!!

• gevolg?

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

opgroeien

• eerste 5 à 6 jaar is limbisch systeem en

neocortex in evenwicht*

• dit evenwicht wordt later verstoord door: −ouders (opvoeding)−omgeving (school, vrienden, …)−omstandigheden

• dus kleine en grote trauma’s−kleuren onze blik op wereld

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

gevolg……bij stress

• limbisch systeem neemt de controle

over

(je merkt dat ook niet direct*)

• gevolg−onlogica−impulsiviteit −emotionele instabiliteit ….

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

Mr. Cortex

• één en al verstand

• onderdrukking van limbisch systeem

• gevaar: emoties onderdrukken− tegen zin gaan werken− tegen beter weten in huwelijk in stand houden

• gevolg−stress: emotionele en fysische klachten

• hartritmestoornissen, bloeddruk , immuniteit

• dus: je verstand voorrang geven op je hart

maakt ziek!*

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

Mr. Dinosaur

• één en al emotie

• neo-cortex staat op non-actief

• nadeel: impulsief, snel in paniek

• vb. levensbedreigende situatie = nuttig−limbisch systeem (gericht op overleven)

krijgt voorrang op cognitieve denken

• maar: uitsluitend je emoties volgen

maakt ook ziek…

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

ideaal • hoog IQ

• én hoog EQ

= in harmonie

= in flow

conclusie: HC en hersenen

• emoties gestabiliseerd

• frontale kwabben in cortex beter

bevloeid −fmRI scans *

2/3 HC en AZS

• coherentie tussen hart en emotioneel

brein stabiliseert ook het AZS

• voordeel−optimale toegang tot kennis van

cognitieve brein−én tot emotionele brein (intuïtie).

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

autonoom zenuwstelsel (AZS)

• zie vorige week

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

sympathisch stelsel

• metafoor: GAS pedaal

• kenmerken:−hartritme versnelt (vb *)−spijsvertering valt stil−zweten−pupillen groter−glucose (vlugge energie)−productie: adrenaline en noradrenaline−controleert vecht- en vluchtreacties

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

parasympathisch stelsel

• metafoor: REM

• kenmerken:−hartritme vertraagt−spijsvering wordt geactiveerd−pupillen kleiner−neurotransmitter: acetylcholine

• gevolg:−rustgevend effect−energie wordt opgebouwd

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

conclusie

• beide systemen werken dus in

tegenovergestelde richting

• evenwicht tussen ‘rem’ en ‘gaspedaal’ is dus

belangrijk, beide moeten in topconditie zijn.

• zoogdieren: constant in evenwicht

• stress zorgt voor onevenwicht−vb. stresserende werklunch…**−chronisch activeren sympaticus put je energie-

reserves uit.

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

conclusie: HC en AZS

• HC zorgt dat beide systemen terug

in evenwicht zijn−activiteit sympaticus −activiteit para sympaticus

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

3/3 HC en hormonen

• bij stress−1° reactie: adrenaline (snel en kort)−2° anti-stress reactie (veel en lang)

• cortisol• DHEA

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

1°stresshormoon: adrenaline• adrenaline = vlucht-of-vechthormoon

• adrenalinerespons = snel−hartritme −bloeddruk −je verbruikt veel suikers−dopamine *−endorfines **

• vb. bijna botsing***

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

oermens vs. moderne mens

• adrenaline respons

= zeer nuttig

• overlevingsreactie

bij gevaar

• zelden levensgevaar

• maar

adrenalinerespons zit

wel ingebakken in

ons lichaam

• en treed op bij

minste stress

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

conclusie

• gevaar: −we leven van

adrenalinestoot naar adrenalinestoot

−genot van adrenalinerespons = verslavend

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• maar−antistressreactie

(cortisol, DHEA) kan je niet eindeloos overeind houden *

−metafoor motor 24 u./24u draait*

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

langdurige stress

• bijnierschors = uitgeput

(cortisol )

• je wordt moe, prikkelbaar,

maar adrenaline houdt je

nog overeind

• stadium ‘opgejaagde

konijnen’, adrenalinejunkies

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

• gevaar jarenlang op

adrenalinestoten te

leven = depressie−bijnier maken minder

dopamine

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

conclusie: HC en hormonen

• verbetering hormonaal

evenwicht−DHEA (+100%)− cortisol (-23%)− productie IgA*

• effect gedurende 6 uur na 1 oefening

hersenenautonoomzenuwstels

elhormonen

Deel 3

literatuur

oefeningen

hartcoherentie

stress

DEEL 3: OEFENINGEN

• 3.1 ademfocus

• 3.2 hartfocus

• 3.3 snelle coherentie

• 3.4 hart intuïtie

• 3.5 kracht van je hart

• 3.6 extra oefeningen

per oefeninga)

waarom?

b)hoe?

c)wanneer

?

d)raak-

vlakken?

visie

ademhaling•synchroniseert

hartritme•synchroniseert

hersenritme•synchroniseert

hormonaleritmes• impact

gedrag

in plaats van

externe boosters

• snelle suikers − snacks, cola, ..

• vitaminen

• week-end zee

• massage, sauna,

• joggen (runners high)

• relatie

• job

• geloof

interne bron

• onuitputbare innerlijke

energiebron = hart

3.1 Ademfocus

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a) waarom?

• bewust worden van al je emoties−zowel positieve als negatieve

• loskomen van je automatische piloot−dus niet direct ‘reactief’ of onbewust

handelen als reactie op iets

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

b) hoe?

• stap 1: focus op adem

• stap 2: focus emoties

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

stap 1

• buikademhaling−handen op buik

• let ook op je houding:−rug recht,−voeten plat op grond*−benen niet gekruist

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• inademing−stimuleert sympaticus −versnelt hartritme

• uitademing−stimuleert parasympaticus−vertraagt hartritme

• dus rustige ademhaling

brengt zenuwstelsel in balans

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• adem = anker*

−rust en bewustwording

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

tip

• word je bewust van je ademhaling

• en train op een rustige

ademhaling

• aandachtsoefening:−teken je ademhaling*

• vel papier• 1 min.• potlood gaat mee en

met in en uitademen (beweging borstkas) = golfbeweging

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

conclusie

• kijk en vergelijk….

• tel nu de frequenties−6 keer?−10 keer?−14 keer?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

conclusie

• probleem: doorgaans ademen we te

snel

• oplossing: bewust vertragen

• principe −4 seconden in , 6 seconden uit*−4+6 = 10 sec.−dus 6 x ademen in 1 minuut

• zo vertraag je de frequentie van ademen• en verdiep je de ademhaling

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

resonantiefrequentie

• bloedvaten verwijden en vernauwen

zich bij élke hartslag

• baroreceptoren in grote slagaders

zorgen dat de bloedvaten vernauwen

en verwijderen op juiste moment, en

optimale frequentie = 0,1 Hz.• 1 HZ = 1 trilling/seconde • 0,1 Hz = 1 trilling/10 seconden

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• Als je ademt in die frequentie−dus 6 ademhalingen / minuut−6 trillingen / 60 seconden−dus ademen in 0,1 Hz

• ademhaling resoneert met frequentie van

baroreflexen

• zo kom je spontaan in hartcoherentie

• doe nu de oef. een 2° keer −tel pas achteraf!!

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• in software van heartmath institute

wordt hier ook rekening mee

gehouden−in de trainingsfase−ademen in F6 (5 sec. n 5 sec. uit)

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling.html

http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html

http://www.spiritueelmagazine.nl/goede-ademhaling-2.html

you tube: adem stress weg

stap 2) ‘voel’ je emoties

• probeer je + of – emoties−a) te voelen (waar voel je ze fysisch)?

−keel−hoofd−maag−…;

−b) te benoemen*−er is spanning−er is onrust−….

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

oefening

• stress triggers in kaart brengen

huiswerkaanleiding? wat gevoeld?

(en waar?)hoe gereageerd?

kritiek van collega ongemak in keeltanden op elkaar

smile (maar inwendig koken)

ruzie tussen kids druk in voorhoofd boos roepen

…

• is een analyse tool

• dan weet je waarmee je aan de slag

kunt….

c) wanneer?

• acuut: bij stressmomenten

• doel: −AZS in balans brengen−bewust worden van automatische

gedragspatronen

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) raakvlak 1

• vroeger−kind: boos, verdrietig, …−wat zei oma? …*

• trainer−midden basket match….

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) raakvlak 2

• basis: emotionele intelligentie−cfr. Daniel Goleman

• anecdote (kids en snoep)

−ABC van EQ*: • bewust worden van emoties en

stemmingen• verwoorden van “ “• verbanden zien tussen je gevoelens en

gedachten• en die emoties en stemmingen controleren

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) raakvlak 3

• pure mindfulness techniek−SAARA

• stoppen, ademen, aandacht, ruimte, activiteit hervatten (D. Dewulf)

• stoppen, landen, activiteit hervatten (B. Prins)

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

3.2 hartfocus

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a)waarom

?

b)hoe?

c)wanneer

?

d)raak-

vlakken?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a) waarom?

• emoties neutraliseren*

• in neutraal schakelen

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• niet de situatie is de oorzaak van

stress

• maar wél onze perceptie−in moment: HR−achteraf: herkaderen

• cfr. vorige week:is het volgendjaar nog belangrijk?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

b) hoe?stap 1: focus op je hart

• ga met je aandacht naar je

hart of hartstreek

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

stap 2: adem in je hart

• beeld je in dat je door je hart

(of borstreek) ademt−niet letterlijk …−is bij wijze van spreken

• tip: leg je hand op je hart (begin)

• helpt om je energie te focussen

op deze regio

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

c) Wanneer?

• midden in stresssituatie

• af en toe ‘bijtanken’ −pauze (werk)−onderweg (trein, bus, auto)

• maar ook op regelmatige basis−bv. elke uur

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) raakvlakken

• logisch mechanisme−bij stress:

• dit voel je lichamelijk−snelle, oppervlakkige ademhaling−hart klopt sneller

−nu dit proces bewust omkeren• via lichaam (ademhaling en hart)

terug balans ‘mind-body-spirit’ herstellen

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

Huang Di (Gele keizer) 2000 BC• “Als de man rustig is, is zijn

hartenklop soepel, de ene hartslag

sluit aan op de volgende als parels

die elkaar raken in een ketting van

rode jade.

Dan kunnen we spreken van

een gezond hart.”

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

3.3 snelle resonantie

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a)waarom

?

b)hoe?

c)wanneer

?

d)raak-

vlakken?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a) waarom?

• in hartresonantie zijn−resonantie opbouwen

• in ‘flow’ geraken−endorfines −oxytocines

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

HC = flow = in de ‘zone’ zijn

bore-out burn-out

in de zone

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

b) hoe?

• stap 1: focus op je hart

• stap 2: adem in je hart (neutraal)

• stap 3: roep een warm gevoel op

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

warm gevoel oproepen?

• roep een gevoel van warmte op in je

hart of borstkas−roep een leuke herinnering op

(levendig)−denk aan een kind waarvan je houdt−of een huisdier (*)−afdaling met ski−zeilboot, … indien spontane glimlach = OK

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

oefening

• 2 minuutjes

• zoek even een beeld dat een warm

gevoel oproept (zie foto’s)

• probeer het zo helder en scherp

mogelijk voor ogen te brengen

• en gebruik dit bij de oef. straks

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• niet aan dat beeld denken

• maar dat beeld voelen, herbeleven

• idee: met warme gevoelens kan je

je HRV sturen!!

• metafoor*

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

dus 3 stappen

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

oefening

• pas dit opnieuw toe−gedurende 1 minuut−mag zonder potlood

• wat voel je?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

c) wanneer?

• éérst inoefenen−rustige omgeving−3 x 3 minuten/dag*−dus: ‘automatisme kweken’

(conditioneren)

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• eenmaal onder de knie:−vlak vóór meeting, onderhandeling, ….−toepasbaar midden in een onverwachte

stress-situatie!−‘ s morgens na

opstaan !!

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

vergeet niet….

• oefenen

• oefenen

• oefenen

• oefenen

• oefenen

• als je het dan echt nodig hebt, kan

je er spontaan gebruik van maken

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

WITI

d) raakvlakken

• denk aan de spreuken en metaforen

i.v.m. het hart−‘play from the heart’

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

3.4 Hartintuïtie

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a)waarom

?

b)hoe?

c)wanneer

?

d)raak-

vlakken?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a) waarom?

• tappen uit je diepste intuïtie

• helderder nadenken

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

b) hoe?

• 1+2+3 van daarnet

• 4° stap: −vraag aan je hart wat een goede

oplossing kan zijn in de gegeven situatie

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

• verwacht géén tekstballon

met ‘de oplossing’

of een ondertiteling

• maar word je bewust van

kleine signalen, een ander

gevoel, of perceptie

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

c) wanneer?

• knopen doorhakken−eerst bij kleine twijfels−dan moeilijke keuzes

• veranderen

gedragspatroon

• bv. vlak vóór je gaat

eten

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) raakvlakken?

• NLP technieken

• alfatraining*

• boedhisme−Lama Lobsang

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

http://www.tulkulamalobsang.be/

hartresonantie= hartintelligentie

IQ EQ

SQ

HQ

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

3.5 Kracht van je hart

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a)waarom

?

b)hoe?

c)wanneer

?

d)raak-

vlakken?

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

a) Waarom?

• herprogrammeren van slechte

gewoontes/herinneringen−emotionele geheugenpaden

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

b) Hoe?

• 1) bewust worden van een

specifieke emotie

• 2) focus op je hart én solar plexus−adem in je hart−en adem uit in je solar plexus

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

Negatieve emoties herbeleven• 3) dompel het gevoel nu onder in de

warmte van je hart−metafoor wasmachine

• 4) vraag om nieuwe inzichten en kracht

om beter met het probleem om te gaan

en je gedrag te veranderen

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

c) Wanneer?

• dingen die je wil veranderen

• ‘s avonds (vóór slapengaan)

• na meditatie (verdiepen ervan)

• afgeraken van piekergedachtes

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

d) Raakvlakken?

• EMDR

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

meer lezen: http://www.skepsis.nl/emdr.html

d) Raakvlakken?

• gebed−vaak vraagt men om iets….*

adem-focus

hart-focus

snellecoherenti

e

hart-intuïtie

krachthart

3.6 Extra oefeningen (ev.)

• meditatie en hartcoherentie

• metta

• wie ben ik?

3.6.1 Meditatie en HC

• klassieke meditatie−focus op ademhaling, 3° oog, ….

• hartmeditatie−focus op je hart−alternatief

• IN: hart• UIT: solar plexus

3.6.2 Metta

metta• oefening die meer spiritueel van aard is

• liefdevolle vriendelijkheidsmeditatie

• waarom?− sterkere verbondenheid met je diepste zelf

• hoe?− snelle coherentie− in verschillende stappen, positieve gevoelens

(liefde) uitstralen naar:• jezelf • familie• vrienden• collega’s• rest van de wereld*

metta

• boeken, cd’s…−De beoefening van metta helpt ons milder

en meer accepterend te zijn naar onszelf en naar anderen.

−Het brengt ons in contact met een wezenlijk gevoel van openheid en verbondenheid, in plaats van het gevoel van isolement en vervreemding.

−Metta is een vriendelijkheid die verdraagzaam, welwillend en onbegrensd is.*

meer weten?

• google even: metta

(of loving kindfulness)

3.6.3 Chakra’s

• 7 chakra’s

• middenste = −hartchakra−zonnevlechtchakra

• oefening

• aanvaard en apprecieer−jezelf (tegengif tegen innerlijke

criticus)−de anderen−de situatie

literatuur

oefeningen

hartcoherentie

stress

DEEL 4: LITERATUUR

David Servan-Schreiber

• uw brein als

medicijn

• www.guerir.org

Kees Blase

• Slanker met je

hartritme

• David O’ Hare

en Kees blase

• http://www.hartfocus.nl

Luc Swinnen

• Stress is geen

probleem

• Luc Swinnen

• www.stressmanagement.be

Peter Aelbrecht

• Homo Energeticus

• Oefenboek

• receptenboek

• http://www.homo-energeticus.be

Doc Childre

• Transforming

stress

• Doc Childre

• www.heartmath.com

• www.heartmath.org

Engelstalig

tijdschrift

Qi gong: hartklank (hao)

• de warmte van

he hoofd en je

hart, gaat in je

buik.− http://www.happinez.nl/insp

iratie/do-it-yourself/buikoefeningen/buikoefening/aflevering-1-de-onderbuik/

gratis e-books• op site van

heartmath

http://endless-satsang.com/free-spiritual-ebooks.htm

websites

• heartmath.com ….org

• hartfocus.nnl

• nu vitaal

• wibo van gennip

• universe of possibilities

http://www.heartmathbenelux.com/

http://www.heartmath.org/

http://www.hartfocus.nl/

http://www.nuvitaal.nu

http://www.wibovangennip.nl/

http://www.ca.uky.edu/HES/fcs/possibilities/index.htm

“take home message”

• luisteren naar de stem van je hart

is het meest betrouwbare

kompas/GPS !!

tot slot

• nog eens alle woorden van deze

presentatie in één dia…..