Stoppen met Roken

Notitie voor de huisarts vanuit de NHG standaard

Christian van Rij, 21-08-2011

Achtergrond

Epidemiologie

• 24% van de bevolking rookt

• 20,000 doden door roken in 2004

• Roken veroorzaakt 21% vd verloren levensjaren

• Meerokers hebben ook een 25% hogere kans op longkanker of hart- en vaatziekten

• Stoppen met roken slaagt bij 4-20%

Sterfte door roken 2004 Totale sterfte  Sterfte door roken 

  mannen vrouwen mannen vrouwen Longkanker 6468 2855 5913 (91,4%) 2120 (74,3%)

Astma en COPD 3410 2320 2883 (84,5%) 1594 (68,7%)

CHZ 7965 6115 2263 (28,4%) 806 (13,2%)CVA 4331 6743 906 (20,9%) 672 (10,0%)Hartfalen 2366 3759 426 (18,0%) 215 ( 5,7%)

Slokdarmkanker 949 390 753 (79,3%) 249 (63,8%)

Larynx kanker 173 43 138 (79,8%) 35 (81,4%)

Mondholte kank. 350 241 323 (92,3%) 119 (49,4%)

Totaal  per sekse 26.012 22.439 13.605 (52,3%) 5810 (28,9%)

Totaal 48.451 19.415 (40,1%)

Schadelijke effecten roken

• Chronische ontstekingsreactie luchtwegen

• Carcinogene PAK’s

• Cardiovasculaire schade

• Impotentie

• Verhoogde maagzuurproductie

• Verhoogde kans op insuline resistentie

• Gestoorde foetale groei

Werking Nicotine

• Stimuleert Acetylcholine receptoren waardoor dopamine en adrenaline vrijkomen

– Dopamine stimuleert beloningscentrum hersenen– Adrenaline geeft oppeppend effect

– Lage dosis nicotine: vaak stimulerende en concentratie-verhogende ervaring

– Hoge dosis nicotine: vaak rustgevende ervaring

Ontwenningsverschijnselen

• Afwezigheid psychosociale rol rookmoment

• Afwezigheid prettige stimulerende, concentratie-verhogende of rustgevende effect

• Aanwezigheid ontwenningsverschijnselen:– Prikkelbaarheid, ongeduld, rusteloosheid, slechte

concentratie, slapeloosheid, hoofdpijn, grotere eetlust en gewichtstoename.

Ontwenningsverschijnselen

• Starten na 12u onthouding, piek na 1-3d, verdwijnen na 3-4 weken– De psychologische zucht naar roken blijft langer

• De mate van nicotine afhankelijkheid wordt vooral bepaald door het aantal sigaretten dat iemand rook en of iemand na het ontwaken al snel een sigaret moet opsteken

Roken bespreken in het consult

Roken: wanneer met wie bespreken

• Bij presentatie roken gerelateerde problemen– Luchtwegklachten, HVZ, DM, CVR-analyse– Ook ouders van kinderen met longklachten

• Vrouwen met hormonale anticonceptie

• Zwangere vrouwen en hun partners

• Bespreek minimaal jaarlijks maar zeker bij presentatie roken gerelateerde klacht– Vraag naar toestemming opnieuw bespreken

Stoppen met roken analyse

• Hoeveel rookt iemand, wanneer de 1e sigaret?

• Zijn er gezondheidseffecten bij pt of meeroker?

• Leg iedereen uit dat huisarts kan ondersteunen

• Hoe gemotiveerd is iemand om te stoppen?– Gemotiveerd: intensieve ondersteuning in vervolgconsult– Overweger: adviseer motivatie verhogend nieuw consult– Ongemotiveerd: hoe in de toekomst opnieuw bespreken?

Intensieve ondersteuning consult

Analyse

• Hoeveel rookt iemand, hoe vroeg op de dag

• Evalueer eerdere mislukte pogingen:– Waarom mislukt, hoe nu te voorkomen

• Maak een stopplan:– Datum– Zoveel mogelijk steun verzamelen– Verwijder alle tabaksproducten– Bespreek wat te doen bij moeilijke momenten– Besluit evt medicamenteuze ondersteuning

Verwachte moeilijke momenten

• Ontwenningsverschijnselen: – overweeg evt medicatie

• Faalangst / dalende motivatie: – benadruk normale reactie, laat de pt zichzelf belonen,

ontraad sporadisch roken

• Gebrek aan sociale steun– Probeer meer sociale steun te verkrijgen bij partners,

collega’s, maar ook (telefonisch) van HA

• Gewichtstoename:– Benadruk goede eetgewoonten, benadruk dat de

toename niet blijft doorgaan, stimuleer bewegen

Follow up

• Consulten afhankelijk vd behoefte, ongeveer: – 1 week na geplande stopdatum– 4 weken na stopdatum– 12 weken na stopdatum

• Vier successen

• Bij falen: bespreek waarom gerookt, herwin commitment, bespreek de lering in het falen, overweeg (intensivering) medicamenteuze hulp

Medicatie ondersteuning

• Te overwegen bij >10 sig/dag

• Hoge doseringen gebruiken bij >20sig/dag en vroeg op de dag rokers

• Nicotinevervangers eerste keus:– Reduceren slagingspercentage van 7 naar 17%

Nicotine vervangers

Algemeen Voor aanvang met het middel het roken staken. De hoogte van de dosering is afhankelijk van de mate van afhankelijkheid.

Kauwgom Zo nodig 2-4 mg innemen, maximaal 50-60 mg/dag, 3 maanden. Maximale duur 0,5-1 jaar.

Pleister Eén pleister van 15 mg per dag (van 16 uur, ’s nachts verwijderen) of 14-21 mg per etmaal. Elke dag op een nieuwe plek, 4-6 weken, maximaal 3 maanden.

Sublinguale tablet

Zo nodig elke 1-2 uur 1 tablet van 2 mg. Maximaal 30 tabletten per dag, 2-3 maanden.

Zuigtablet Zo nodig elke 1-2 uur 1 tablet van 1 mg, maximaal 25 tabletten per dag, maximaal 3 maanden.

Bupropion

• Begindosering 150mg, elke ochtend 6d, daarna 2dd 150mg voor 9 weken– Bij verminderde lever- of nierfunctie en bij ouderen

halve doseringen gebruiken– Afbouwschema gebruiken

• Mgl inslaapprobleem

• Roken staken 14 na start

• Stopkans verhoogd tot 17%

Nortryptyline

• Begin 25mg elke ochtend, na 3d ophogen naar 50mg 1dd, na 3d ophogen naar 75mg 1dd– Bij adolescenten en ouderen halve doseringen– Geen afbouwschema nodig

• Roken staken 7 dagen na start

• Niet geregistreerd voor stoppen met roken

• Stopkans tot 17%

• Niet bij recent AMI

Varenicline (Champix®)

• Abstinentie tot 21% beschreven– Lange termijn verschillen nu niet duidelijk; daarom

nu niet aanbevolen in NHG standaard

• Begin 0,5mg voor 3d, daarna 1mg voor 4d, dan 1dd 2mg voor 11 weken– Stoppen met roken in tweede week– Afbouwschema alleen bij groot risico op terugval– Bij creatinineklaring < 30 ml/min: 0,5–1 mg 1×/dag

Kort motivatieverhogend consult

Motivatie verhogende interventie

• Vraag naar de voordelen van roken

• Bespreek nadelen roken voor pt en zijn omgeving

• Bespreek voordelen stoppen met roken:– Meer geld, eten smaakt beter, verbeteren geur en

reuk, fysiek beter voelen, goed voor huid, goed voor de mensen in je omgeving

• Vraag naar barrières stoppen met roken en wijs op de ondersteuningsmogelijkheden

Stoppen met roken altijd effectief

Tot slot

Referenties

• NHG standaard: Stoppen met roken

• NHG pt-brieven– Gemotiveerde pt: Stoppen met roken– Overwegende pt: Overwegen stoppen met roken– Gestopte roker: Volhouden stoppen met roken

• Stivoro.nl