Sprinkhanen en dagvlinders van het Rozendaalse veld

Sprinkhanen en dagvlinders van het

Rozendaalse veld

Titel: SprinkhanenendagvlindersvanhetRozendaalseveld

Opdrachtgever: GemeenteRheden Hoofdstraat3 6994ZJDeSteeg 026-4976911 www.rheden.nl Auteur: Ing.ElmarPrins

Vormgeving: EstherNijhuisUitvoerendbureau: BuitingAdvies Wilhelminaweg64 6951BPDieren 0313-619042 advies@buiting.nl www.buiting.nl

Sprinkhanen en dagvlinders van het

Rozendaalse veld

Heideblauwtje

ers rozen

daalse v

1. Inleiding 42. Het onderzoeksgebied 6 2.1Liggingenbegrenzingonderzoeksgebied 7 2.2Kortegebiedsbeschrijvingaandehandvandevegetatie 7 3. Onderzoeksmethodiek 8 3.1Bronnenonderzoek 8 3.2Veldonderzoek 8 4. Resultaten 9 4.1Sprinkhanen 9 4.2Dagvlinders 25

5. Enkele niet aangetroffen soorten 36 6. Conclusies 42

Bijlagen

Inhoudsopgave

Bruine sprinkhaan, Rozendaalse veld

1. Inleiding

ers rozen

daalse v

In2011heeftBuitingAdviesinopdrachtvandeGemeenteRhedendedagvlindersensprinkhanenvanhetRozendaal-se veld en Rozendaalse zand geïnventariseerd. De inven-tarisaties geven een goed beeld van de waarde van hetRozendaalseveld/zandvoordezediergroepen.

Veelsoortendagvlindersensprinkhanenenzijnkritischtenaanzienvanhunleefomgevingendevegetatie inhetbij-zonder.Hunaanwezigheidgeefteenbeeldvandediversi-teitenkwaliteitvandevegetatiesinhetRozendaalseveld.Omgekeerdkaneengoedbeeldvanhet voorkomenvansprinkhanenendagvlindersgebruiktwordenbijhetopti-maliseren van het beheer. Veel andere (kritische) soortenzullendaarvanmeeprofiteren.

Bij de habitatbeschrijvingen zijn vaak (delen van) tekstenovergenomenuitdeAtlasvandeNederlandsedagvlinders,De atlas van de Nederlandse sprinkhanen en Vlindernet.De landelijke verspreidingskaartjes van sprinkhanen zijnafkomstig van waarneming.nl en tot stand gekomen alssamenwerkingsproject van Telmee.nl, Waarneming.nl enEIS voor de nieuwe sprinkhanenatlas van Nederland. Delandelijkeverspreidingskaartjesvanvlinderszijnafkomstigvanvlindernet.nl,onderdeelvandevlinderstichting.Histori-schegegevensoverhetvoorkomenvansprinkhanenophetRozendaalseveldzijndoorEISbeschikbaargesteld.

Inhoofdstuk2wordendeliggingenkenmerkenvanheton-derzoeksgebiedbeschreven.Inhoofdstuk3istelezenhoeenmetwelkemiddelenhetgebiedisonderzocht.Inhoofd-stuk4wordenallesoortensprinkhanenendagvlindersdieophetRozendaalseveldzijnaangetroffenbeschreven.Erwordtkort informatiegegevenoverhabitat,verspreiding,trendenhetvoorkomenophetRozendaalseveld.Hieraanzijnkortebeheeradviezengekoppeld. Inhoofdstuk5zijnenkelenietaangetroffen,maarwelmogelijkaanwezigeof

teverwachteninteressantesoortenbeschreven. Inhoofd-stuk6staatdeconclusie.Tenslottezijninbijlage1en2deverspreidingskaartenmetalletijdenshetonderzoekwaar-genomensprinkhanenendagvlindersopgenomen.

2. Het onderzoeksgebied

Figuur 1: Het onderzoeksgebied, Rozendaalse veld en zand.

ers rozen

daalse v

2.1 Ligging en begrenzing onderzoeksgebiedHetRozendaalseveld/zandisgelegenongeveer2kilo-metertennoordoostenvandebebouwdekomvanVelpenRozendaal.Middendoorhetgebiedvanoostnaarwest looptdeKoningsweg.Vanzuidoostnaarnoord-westloopthetkerkpaddoorhetgebied.Inhetwestenwordt het gebied begrensd door de Kluizenaarsweg/Ringalleeinhetoostendoordewegnaardebrandto-ren.Figuur1geeftdebegrenzingvanhetonderzoeksgebiedRozendaalseveld/zand.

2.2 Korte gebiedsbeschrijving aan de hand van de vegetatieHet Rozendaalse veld/zand betreft grotendeels eendroogheideterreinwaarinstruikheidominantis.Plaat-selijkissprakevanvochtigesituatiesopplaatsenwaarwaterstagneertopondoorlatendelagen.TennoordenvandeKoningswegisrelatiefveelvochtigeheideaan-wezigmeteenhogeraandeeldophei.Opdiverseplaat-sen,verspreidopdeRozendaalsehei,liggenplagplekkenvanenkele jarenoudenouder.Het zuidoostelijkdeelvanhetRozendaalseveldisrelatiefsterkgeaccidenteerddoor de aanwezigheid van stuifzandduinen. Deze zijnbestaandeelsnoguitopenzand,deelszijnzebegroeidmetheideofbos.Inhetoostenvanhetplangebiedligteen groot open stuifzand. Een groot deel (tientallenhectaren)isenkelejarengeledenherstelddoorkapvangrovedennenbos.Opeenaantalplekkeninditstuifzandzijnnogrelictenvanditdennenbosaanwezigindevormvanhelekleinbosjesmetvaakenkeledennenbomenendenogkenmerkendebosondergroei.

3.1 BronnenonderzoekAlseerst ismiddelsbronnenonderzoekuitgezochtwaterbekendisoverdeaanwezigheidofvoormaligeaan-wezigheid van sprinkhanen en dagvlinders. Hiervoorzijnonderanderedesitewaarneming.nlenvlindernet.nl geraadpleegd. Daarnaast zijn verspreidingsatlassengeraadpleegd.DeStichtingEuropeanInvertebrateSur-vey(EIS)heeftalleactueleenhistorischeverspreidings-gegevensvansprinkhanenvanhetRozendaalseveldenomgevingbeschikbaargesteld.

3.2 VeldonderzoekHetveldonderzoekbestonduitongeveer10bezoekenvanenkeleuren.Debezoekdatazijnzogoedmogelijkverdeeldoverhet jaar (vanvoorjaar totnajaar)enhetonderzoeksgebied.Deonderzoeksmethode isbedoeldengeschiktomeengoedbeeldtegevenvandeaanwe-zigevlinder-ensprinkhanenfauna.Tochishetmogelijkdatenkelesoortenoverhethoofdzijngezien,alsgevolgdegroottevanhetonderzoeksterrein.

Desprinkhanenzijnopzichtenopgeluidgeïnventari-seerd.Alshulpmiddelenbijde inventarisatiesgebruik-tenweverrekijker,vlindernet,loepenbatdetector.Een-maligheefteenavondbezoekplaatsgevondenwaarbijmet batdetector en lamp gezocht is naar soorten diedanbeterzijnvasttestellen,zoalsstruiksprinkhaanensikkelsprinkhaan.Het avondbezoek vondalleenplaatsinhetzuidoostelijkdeelvanhetRozendaalseveld.

�. Onderzoeksmethodiek

Een batdetector is een uitstekende hulp voor het beter hoorbaar maken van sommige soorten, zoals struiksprinkhaan, heidesabelsprinkhaan en sikkel-sprinkhaan. Wij gebruikten deze Petterson D240x.

ers rozen

daalse v

Indithoofdstukwordende resultatenvanhetonder-zoekbeschreven.

4.1 SprinkhanenIndezeparagraafwordende sprinkhanenbeschrevendietijdensdeinventarisatiesophetRozendaalseveldzijnaangetroffen.Rode lijstsoortenzijn inroodweer-gegeven.

Sikkelsprinkhaan Habitat:DesikkelsprinkhaankomtinNederlandvooropplaatsenmeteenbijzondermicroklimaat,metextremevocht- en temperatuur-omstandigheden. De soort invoeltzichvooralthuisinbrede,zonnigebosrandenmeteenrijkgestructureerdekruid-enstruiklaag.Dedierenzittenmeestalopongeveer0,5metertot1meterhoog-teinjongestruikjes,bremofbraam.

�. Resultaten

Afbeelding afkomstig van de website Flickr.nl

Verspreiding Nederland: De sikkelsprinkhaan staat opderodelijstalsgevoelig(2004).InmiddelsisdesoortinNederlandsterktoegenomeneninhetzuidenenmid-denvanNederlandnietzeldzaam.

VerspreidingRozendaalse veld:De soort isophetRo-zendaalse veld aangetroffen tijdens een avondinven-tarisatie met de batdetector. Een dag later werd desoortoverdagopdezelfdeplekmetbatdetectorweerwaargenomen.Desoortbevondzichineenheidevege-tatiemetoudeheideenplaatselijkstruikjesopenkeletientallenmetersvandebosrand.DevindplaatsophetRozendaalse veld sluit naadloos aanbij het hierbovenbeschrevenhabitat.

Desikkelsprinkhaaniszeermoeilijkopgeluidteinven-tariserendoorhetzeerzachtegeluid.Eenbatdetectorhelpt zeker, maar door de zeer onregelmatige roepwordtdesoortvermoedelijkvaakgemist.VermoedelijkkomtdesoortophetRozendaalseveldmeervoor.Op

waarneming.nlstaanenkelerecentewaarnemingenvandesoortnettenwestenvanhetRozendaalseveldver-meld.Eenwaarneminguit2006 inhetnoordwestelijkdeelvanhetRozendaalseveldisbekenduitdedatabasevan EIS. De auteur van dit verslag heeft de soort on-geveer7jaargeledenookaleensaangetroffenophetRozendaalseveld,tennoordenvandeKoningsweg.

Beheeradvies:Hetbeheerdientgericht tezijnopont-wikkelingenbehoudvanbredestructuurrijkezonnigebosranden. Opslag van bosranden moet regelmatig,(maarnooithelemaal)wordenverwijderd,zodatdeter-reinenniettedichtgroeienenhetxerothermekarakterbehoudenblijft,Kleukersetal.,2004).

ers rozen

daalse v

Struiksprinkhaan Habitat: Struiksprinkhaan komt in Nederland voor inallerleihalfopenbiotopenzoalsdrogeheideveldenop-slag,bosranden,openbossen,kapvlaktenentuinenenparkeninstedelijkgebied.

VerspreidingNederland:DezesoortisalgemeeninNe-derlandenlijktmedealscultuurvolgertoetenemen.

VerspreidingRozendaalseVeld:DesoortisaangetroffenmetbatdetectorinhetzuidelijkdeelvanhetRozendaal-se veldopenkelemeters tot tientallenmeters vande“echte”bosrand.Erzijnwaarnemingenvanmeerdereexemplaren.Desoortisopgeluidalleenteinventarise-renmeteenbatdetector.Daarnaastkandesoortwor-dengeïnventariseerddoorkloppenvantakken.VermoedelijkkomtdesoortopveelplekkenvoorlangshetRozendaalseveld.

Beheeradvies: Deze soort profiteert van ontwikkelingvanzonnigebosrandenmetveelstructuur.

Grote groene sabelsprinkhaanHabitat: Veel in ruige bermen. Daarnaast in minderemateintallozeanderebiotopenwaaronderrandenvanheiden.

VerspreidingNederland:DezesoortiszeeralgemeeninvrijwelheelNederland.

VerspreidingRozendaalseVeld:Slechtseenenkelexem-plaarzingendaandezuidkantvandeRozendaalsehei-de.Desoortisgemakkelijkteinventariserenopgeluiddattientallenmetersverdraagt.HetisaannemelijkdatdesoortinzeerlagedichthedenvoorkomtophetRo-zendaalseveld.

Beheeradvies:Voordesoortzijnallerleiruderalevegeta-ties,zoalsmetdistelsvanbelang.Beperkteverstoringeninhetgebiedzijnvoordezesoortgunstig.Specifiekbe-heerisvoordezealgemenesoortnietnodig.

Zuidelijk gedeelte van het Rozendaalse veld, habitat voor struiksprinkhaan en grote groene sabelsprinkhaan.

HeidesabelsprinkhaanHabitat: De heidesabelsprinkhaan komt vrijwel alleenvoorinheideterreinen.Opvochtigeheidekomtdesoortvoorinallesuccessiestadia,vangoedontwikkeldedop-hei-vegetaties tot pijpestrootjevelden. Op droge heidekomtdesoortinminderematevoor.

Verspreiding Nederland: De soort is algemeen op devochtige heidevelden op de hogere zandgronden vanDrenthetotBrabant.Inenkeledelendaarvanontbreektdesoort.Buitengenoemdegebiedenkomtdesoortnietvoor.

VerspreidingRozendaalseVeld:Deheidesabelsprinkhaanis op diverse plaatsen verspreid over het Rozendaalseveldaangetroffen. In veelgevallenginghetom“toe-vallige” zichtwaarnemingen. Op geluid is deze soortmoeilijkteinventariseren,doorhetzachtegeluid.Metbatdetectorisdesoortbetertehoren.Hiermeezijnnogaanvullende waarnemingen gedaan. Gezien de lastig-

heidvaninventarisatieinrelatietotdeverspreidewaar-nemingenkanwordengestelddatdesoortalgemeenvoorkomtopgrotedelenvanhetRozendaalseVeld.Beheeradvies:Beheergerichtopbehoudvochtigeheide.Erisweinigbekendoverspecifiekekenmerkenvandeheideendesoortlijktdaarinweinigkritisch.

ers rozen

daalse v

Dit jonge vrouwtje heidesabelsprinkhaan sprong van schrik het fietspad op (Rozendaalse veld).

BoskrekelHabitat:Boskrekelkomtvoorinbosrandenenlangsenopopenplekkeninloof-ofgemengdebossenvandro-gearmezandgrond.Ookzijnboskrekelsaantetreffenopmetdennen,eikenofberkendichtgegroeideheideenlangsheideranden.

VerspreidingNederland:DesoortkomtvooropdearmezandgrondenvandeVeluwe,UtrechtseHeuvelrug,deOostelijke achterhoek en Oost-limburg en Zuid-lim-burg.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Deze soort is niet ophetRozendaalseveldaangetroffen.WelisdeboskrekelaangetroffenindebosrandenlangsdestuifzandjesdievanafRozendaalseVeldnaarhetzuidwestenlopen.Desoortwasvandezepleknietbekend.OokisdesoortaangetroffenindebosrandvandeKlui-zenaarswegtenzuidenvanhetRozendaalseveld.

Beheeradvies: Ontwikkeling van goed ontwikkeldestructuurrijke bosranden is positief. Ook omvormingvaneenvormignaaldbosnaargemengdbosofloofbosisgunstig.

ers rozen

daalse v

!(!(!(

Legenda!( boskrekel

0 340 680170Meters ±

Boskrekel2001 t/m heden

Kaart 1: Waarnemingen boskrekel 2001 t/m heden, database EIS.

Zoemertje gevangen op het Rozendaalseveld, mooi te zien is het kenmerkende ladderpatroon op de vleugel

ZoemertjeHabitat:Zoemertjeiseensoortvandrogeheideveldenenheischralegraslandenmeteenvoorkeurvoormeer

voordewindbeschutteplaatsenmetgrazige lageve-getatie.Desoortisvaaktevindenindelenmeteenbe-hoorlijkematevanvergrassingmetbochtige smeleofborstelgras.

VerspreidingNederland:DezesoortkomtvooralopdezuidelijkeencentraleheideveldenvandeVeluweveelvoor.Daarbuitenkomtdesoortopeenenkelplekjenanietvoor.Desoortstaatopderodelijstalskwetsbaar.

Verspreiding Rozendaalse Veld: De soort is verspreidoverhetRozendaalseveldverspreidopvrijveelplekkenaangetroffen.Beheeradvies: Eenheidebeheergerichtopeengevari-eerdevegetatiestructuur.Daarbijdientervoorgezorgdtewordendatmetbochtigesmelevergrasteheidedelenenborstelgrasvegetatieswordengespaard.

ers rozen

daalse v

!(!(!(

Legenda!( zoemertje

0 340 680170Meters ±

Zoemertje2001 t/m heden

Kaart 2: Waarnemingen zoemertje 2001 tot heden, database EIS.

SchavertjeHabitat:Schavertjeisbijuitstekeensoortdievoorkomtinheischralekortevegetatiesvanbochtigesmele,bor-stelgrasenzwenkgrassenopheideterreinen.Vooral inbegraasdeheidenkandezesoortbijzondertalrijkzijn.VerspreidingNederland:Schavertjekomtvoorindehei-degebiedentennoordenvanderivieren.DesoortkomtvooralveelvooropdeUtrechtseHeuvelrug,opdeVe-luweeninDrenthe.

VerspreidingRozendaalseVeld:Desoortisopeenpaarverspreide plekken aangetroffen in het deel van hetRozendaalseveldbenedendeKoningsweg.Dezesoortismoeilijkteinventariserenomdathetgeluidonopval-lendis.Desoortissteedsaangetroffendoorteslepenopplaatsendiebekendstaanalszijndegeschikthabi-tat (zieboven).Desoort lijktnietzoalgemeenophetRozendaalse veld, maar door de intensievere en lasti-gereinventarisatiemethodezaldesoortwellichtminder

schaarszijndangedacht.VerspreidoverhetRozendaalseveld komen veleheischraleborstelgrasvegetaties voor,voornamelijklangszandwegenenpaden.Opvallendisdatopsolitaireplekjesmetlagebochtigesmelevegeta-tiealseilandjesmiddenindeheideineensooksolitairepopulaties van schavertjeaanwezigkunnenzijn.Dezesoort is zover bekendniet eerderophet Rozendaalseveldvastgesteld.

Beheeradvies:Hetbeheerdientgerichttezijnophetinstandhoudendanwelontwikkelenvanlagegevarieerdeheischralevegetaties.Kleineplaatsenmeteenbochtigesmelevegetatiedienengespaardbijhetbeheerendie-nenprioriteittekrijgenbijhetvrijhoudenvanopslag.Eenbegrazingsbeheerisgunstigvoordezesoort.

ers rozen

daalse v

Schavertje in een korte bochtige smele vegetatie op het Rozendaalse veld.

Wekkertje is op het Rozendaalse veld met name in de voorzomer zeer algemeen en uiterst luidruchtig

ers rozen

daalse v

WekkertjeHabitat:Wekkertjekomtvoorineengroteverscheiden-heidaanbiotopen,vandrogeenvochtigegrazigehei-develden,slootkanten,bermeninagrarischenstedelijkgebiedtotbosranden.

VerspreidingNederland:De soort is algemeen inmid-den,oost-ennoordoost-nederland.

VerspreidingRozendaalseVeld:WekkertjeiséénvandealgemeenstesoortenvanhetRozendaalseveld.Hoeweldetalrijkheidmakkelijkoverschatkanwordendoordatdesoortmeeropvaltdanwelkeanderesoortook.Wek-kertje roept luid, duidelijk en regelmatig. Soms wassprakevanzoveelvuldigroependathetlastigwasan-deresoortenertussendoortehoren.

Beheeradvies:Desoort isuiterstalgemeenophetRo-zendaalse veld, bovendien is de soort niet zo kritisch.Hele lage en open vegetaties worden gemeden. Er is

geenspecifiekbeheernodig.Behoudvanvoldoendeheien schrale niet te lage graslanden en open bossen isvoldoende.Specifiekbeheerisnietnoodzakelijk.

RatelaarHabitat:Opdezandgrondenkomtdesoortineengroteverscheidenheidaanbiotopenvoorvandrogeheideter-reinen, bosranden, bermen, slootkanten tot ruderaleterreinen.Inpoldergebiedenkomtratelaarvoornamelijkenveelalinhogedichthedenvooropdijken.

VerspreidingNederland:Dezesoortiszeeralgemeeninvrij-welheelNederland.AlleeninNoord-Holland,hetnoorde-lijkdeelvanFrieslandenGroningenkomthijweinigvoor.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Op het Rozendaalseveld isdezesoortalgemeenenverspreidoverhet ter-reinaangetroffen.

Beheeradvies:Desoortiseencultuurvolgerenheeftzichdezeeeuwuitgebreid.Drogeheideterreinen,bosrandenenschralegraslandenzijnallegeschiktalshabitat.Spe-cifiekbeheerisnietnoodzakelijk.

Bruine sprinkhaan (Ziefotoindeinleiding).

Habitat: Bruine sprinkhaan komt in zeer veel verschil-lendehabitatsvoor.

VerspreidingNederland:BruinesprinkhaanisdemeestverbreidesprinkhaanvanNederlandeninvrijwelgeheelNederlandzeeralgemeen.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Op het Rozendaalseveld isdezesoortalgemeenenverspreidoverhet ter-

reinaangetroffen.Veellijktdesoortvoortekomenopplaatsenlangszandpaden.

Beheeradvies:Behoudvanzandpadenmetschraleber-menispositiefvoordezesoort,maareenspecifiekbe-heer isnietnoodzakelijkvoordezealgemeenstesoortvanNederland.

SnortikkerHabitat:Desnortikkerkomtveelvooropdrogeheideter-reinen,heischralegraslandenen instuifzandgebieden.Desoortisookaantetreffeninbermenenopdijken.

VerspreidingNederland:Desoort isvrijalgemeenopeenvrijgrootdeelvandeNederlandsezandgronden,zoalsdeVeluwe,Utrechtseheuvelrug,Drenthe,NoordoostTwente,Brabantendekalkrijkeduinen.Opderestvandezandgron-denishijzeldzamerenindeHolocenedelenvanNederland(m.u.v.dekalkrijkeduinen)komthijnauwelijksvoor.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Op het Rozendaalseveld isdeze soort vrij algemeenen verspreidoverhetterreinaangetroffen.Desoortlijktwelduidelijkminderalgemeendanratelaarenbruinesprinkhaan.

Beheeradvies:Eenspecifiekbeheerisnietnoodzakelijk.Snortikkerismeergebondenaanschralevegetatieszo-als heide, schraalgrasland en ook stuifzandvegetatiesdanvorigesoorten,maarbreidtzichmomenteelookuitnaarcultuurland.

KrasserHabitat:Dekrasserkomtveelvoor indoormensbeïn-vloede terreinen zoals braakliggende terreinen en ber-men,maarook innatuurterreinen.Overhetalgemeenkomtdezesoortvooralvoorinvochtigeterreinen,maarsomsookindrogebiotopen.Opzeerdrogeheideterrei-nenvandeVeluweisdesoortbeperkttotvochtigereter-reindelenmet hogere,dichterevegetatiezoalspijpen-strootje.Erlijktechtereensterkregionaalverschiltezijninbiotoopvoorkeur.InZuid-Nederlandlijktdezesoortinallegenoemdebiotopen voor te komen. InNoord-Ne-derlandalleen invochtigeheiden.OPhetRozendaalseveldlijktdesoortnietsterkgebondenaanvochtigede-len,maarkomtdesoortwijdverspreidvoor.

VerspreidingNederland:DezesoortisalgemeeninZuid-,Midden-enOost-Nederland.InNoord-enNoordwest-Nederlandisdesoortvrijzeldzaam.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Op het Rozendaalseveldisdesoortalgemeenenverspreidoverhetterreinaangetroffen.

Beheeradvies:Behoudvanvoldoendezandwegenmetbermen, vochtige heide met pijpenstrootje is gunstig.

ers rozen

daalse v

Dit knopsprietje op het Rozendaalse veld vond een aardig plekje op de steel van het vlindernet.

Groot dikkopje op dophei op de Veluwe

ers rozen

daalse v

Desoort isechterweinigkritischenalgemeen.Speci-fiekebeheermaatregelenzijnnietnoodzakelijk.Bijhetplaggennietallepijpenstrootjeweghalenisgunstig.

KnopsprietjeHabitat:Dezesoortkomtvoorinlage,openvegetatiesinheideenduinen.Innetvastgelegdestuifzandenko-menhogedichthedenvoor.

VerspreidingNederland:KnopsprietjekomtvooringrotedelenvandezandgebiedeninNederland.Daarbuitenkomtdezesoortnauwelijksvoor.

VerspreidingRozendaalseVeld:Knopsprietjekomt veelen wijdverbreid over het Rozendaalse veld voor. Metnameopopenplekken, zoals lichtbegroeide stuifzan-den, zandpaden enplagplekken is de soort zeer alge-meen.Ookinandereterreindelenisdesoortechteraan-wezig,bijvoorbeeldoppadenofopkleineopenplekken.Inlageborstelgrasvegetatiesisdesoortookaanwezig.

Beheeradvies:Hetbeheerdient zich te richtenophetbehoudtvanlageschralevegetatiesenopendelen.Desoortprofiteertvanplaggenalsbeheermaatregel.

4.2 DagvlindersIn deze paragraaf worden de dagvlinders beschrevendietijdensdeinventarisatiesophetRozendaalseveldzijnaangetroffen.

ZwartsprietdikkopjeHabitat:graslandenen ruigtenmetoverjarigegrassenennectarrijkekruidenlangsbosrandenofinbermen.

VerspreidingNederland:ZwartsprietdikkopjeisingeheelNederlandeenalgemenestandvlinder.Alleenlangsde

rivierenisdesoortminderalgemeen.

VerspreidingRozendaalseVeld:opeenenkeleplekaan-getroffeninhetzuidoostenvanhetRozendaalseveld.

Waardplanten:grassen(zoalsgladdewitbol)

Nectarplanten:akkerdistel.Mannetjesdrinkenookvanuitwerpselen.

Beheeradvies:Behoudenvanenkelewatrijkerestukjesmetakkerdistel inhetzuidenvanhetplangebied.Ver-moedelijk komtdeze soorthier voordankzij hethon-denlosloopgebied.

Groot dikkopjeHabitat:Grootdikkopjekomtvoorinallerleibeschutte,vrijvochtigegraslandenenruigten,zoalsvochtigeheidemetpijpenstrootjeenlangsbosranden.

VerspreidingNederland:Grootdikkopje iseen(vrij)al-gemenestandvlinderinNederlandenkomtvooropdezandgronden en in veengebieden. Recentelijk is eensnelleachteruitgangvandesoort (14%achteruitgangtussen1995en2003)waaromdesoortopderodelijststaatalsgevoelig.

VerspreidingRozendaalseVeld:Desoortisopallerleiplaat-senverspreidoverhetRozendaalseveldaangetroffen.

Waardplanten:grassen(witbol,pijpenstrootje)

Nectarplanten:braam,dophei,akkerdistel

Beheeradvies:Eenbosrandbeheergerichtopontwikke-lingenbehoudvanstructuurispositief.Hetbehoudvanenkelebramenstruikenook.

KoninginnenpageHabitat:Diversebiotopen,waaronderruderaleterreinenenkruidenrijkegraslanden.

VerspreidingNederland:DitiseenvrijschaarsestandvlinderdiezichsterknoordwaartsuitbreidtvanuitzuidNederland.

VerspreidingRozendaalseVeld:Dezesoortisaangetrof-fenophetRozendaalsezand.Hetgaatomeendwaal-gast.Desoortkanzichnietpermanentvestigenomdathet gebiedniet geschikt is voordewaardplanten vandezesoort.

Waardplanten:peen

Nectarplanten:distels,klaver

Beheeradvies:eenspecifiekbeheerisnietaandeorde,omdatheteendwaalgastbetreft.DeRozendaalseheideisookgeenpotentieelvastleefgebied,doorhetontbre-kenvan(standplaatsen)vandewaardplant.

Klein koolwitje Habitat:Diversebiotopen,zoalsruigten,tuinen,bos-enakkerlanden.

VerspreidingNederland:ZeeralgemeeninheelNederland.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Een enkele waarne-ming.

Waardplanten:kruisbloemigen

Nectarplanten:Veeldiversesoorten.

Beheeradvies: Niet van toepassing. Het Rozendaalseveldisnauwelijksgeschiktalshabitat,hoeweleenen-kele “verdwaalde”vlinder zijn nectar wel zal vinden.Waardplantenzijnnietofnauwelijksaanwezigennietkenmerkendvoorhetbiotoop.

ers rozen

daalse v

De zwart bestoven randen langs de aders hebben het klein geaderd witje zijn naam gegeven. Hier op dophei, Rozendaalse veld.

Klein geaderd witje Habitat:Vooralvochtigeterreinen,maarookingraslan-den,tuinden,parkenenheiden.

VerspreidingNederland:Zeeralgemeen inheelNeder-land.

Verspreiding Rozendaalse Veld: De soort is niet alge-meenophetRozendaalseveld.

Waardplanten:Allerleikruisbloemigen,metnamelookzonderlookenpinksterbloem

Nectarplanten:Allerleisoorten

Beheeradvies: Niet van toepassing. Het Rozendaalseveldisnauwelijksgeschiktalshabitat,hoeweleenen-kele “verdwaalde”vlinder zijn nectar wel zal vinden.Waardplantenzijnnietofnauwelijksaanwezigennietkenmerkend voor het biotoop. Klein geaderd witje iswelmeer invochtige terreinenzoalsheidentevindendankleinkoolwitje.

CitroenvlinderHabitat: Citroenvlinder komt voor zonnige plaatsen inopenbos,langsbosranden,struwelen,parkenentuinen.

VerspreidingNederland:Algemenestandvlinderdiever-spreidoverhethelelandvoorkomt.

VerspreidingRozendaalseVeld:Citroenvlinderisopdi-verseplaatsenverspreidoverhetRozendaalseveldaan-getroffen.

Waardplanten:Sporkehout

Nectarplanten:akkerdistel,dophei,struikheienvelean-deren.

Beheeradvies:Eenbosrandbeheergerichtopontwikke-lingvanstructuurenvariatiemetspecialeaandachtvoordewaardplant,sporkehout,isgunstig.Vermoedelijkzijnderandenvandezandwegenmetveelsoortenkruidenvanbelangalsdiversenectarbron.

Kleine vuurvlinderHabitat: Vrij open en meestal droge gebieden, zoalsschrale graslanden, heidevelden, kapvlakten, duinen,tuinen,bermen.

VerspreidingNederland:EenalgemenestandvlinderdieverspreidoverheelNederlandvoorkomt,maarmeestalnietingroteaantallen.

Verspreiding Rozendaalse Veld: De soort is op enkeleverspreideplekkenaangetroffen.

Waardplanten:Schapenzuring

Nectarplanten:Allerleikruiden.Beheeradvies: Beheergerichtopbehoud vankruiden-rijkebermenlangszandpaden.

Bruine vuurvlinderHabitat:Kruidenrijkeheideendrogeschralebloemrijkegraslanden.Ookwelinvochtigeschraallanden.

VerspreidingNederland: Een schaarse standvlinder dielokaal voor komtopde zandgronden vandeVeluwe,Drenthe en delen van Twente. Deze soort staat alskwetsbaaropderodelijst.

ers rozen

daalse v

VerspreidingRozendaalseVeld:DezesoortisnietophetRozendaalseveldaangetroffen.Wel isdebruinevuur-vlinder aangetroffen op de stuifzandjes die vanaf Ro-zendaalseVeldnaarhetzuidwestenlopen.

Waardplanten:schapenzuring

Nectarplanten: Verschillende kruiden. Eerste generatieveelal braam, tweede generatie struikhei, dophei en ak-kerdistel.

Beheeradvies: Beheer dient gericht te zijn op behoudvanvariatievanopengrond,lageschralegraslandenenkruidenrijkevegetaties.

GroentjeHabitat:struwelenenbosrandenaanderandvanheiden.VerspreidingNederland:hetgroentjeiseenvrijschaarsestandvlinderdielokaalvoorkomtopdezandgronden.Desoortbreidtzichenigszinsuitnaarhetnoorden. Inhetwestenkomtdesoortnauwelijksvoor.

Verspreiding Rozendaalse Veld: Verspreid langs de bos-randenzijnveelgroentjeswaargenomen.OokopdeKo-ningsweg,opplaatsenwaargrovedennenaanwezigzijn,komenveelgroentjesvoor.Opplaatsenwaargeenbomenofstruikjesaanwezigzijnontbreektdesoortvrijwel.

Waardplanten:brem,heidebrem,braam,bosbes,spor-kehout,dopheienstruikhei.

Nectarplanten:wilde lijsterbes, sporkehout,dopheienstruikhei

Beheeradvies:Eenbosrandbeheergerichtopontwikke-lingvanstructuurenvariatieispositief.Metnamehetbevorderen van aanwezigheid van struiken als brem,wildelijsterbesensporkehoutisbelangrijk.Hetbehoudvan bomen en struiken langs paden is van groot be-lang.Dezewordengebruiktalsontmoetingsplaats.OpdeKoningswegwasperfectwaartenemendatinhetvoorjaaropplaatsenmetgrovedenveelgroentjesaan-wezigwarenenopstukkenzonderdennenofandereopslagnauwelijks.

BoomblauwtjeHabitat:Struweleninbossen,tuinenenparkenenagra-rischgebied.Hoogstedichthedenwordengevondenbijstruweleninvochtigeheidevelden.

VerspreidingNederland:EenalgemenestandvlinderdieverspreidoverheelNederlandvoorkomt.

VerspreidingRozendaalseVeld:DesoortkomtverspreidvoorlangsbosrandenophetRozendaalseveld.BijeenkleinelangwerpigstruweellangseendiepegreppelnettenoordenvanhetRozendaalsezandzijnrelatiefveelexemplarenbijelkaaraangetroffen.

Waardplanten:Sporkehout,Klimop,Hulst,Struikhei

Nectarplanten: Deze soort gebruikt als voedsel voorhoningdauwensapvanbloedendebomen.Verderver-schillendesoortennectarplanten.Somsuitwerpselen.

Beheeradvies:Eenbeheergerichtopontwikkelingvanstructuurrijke bosranden met speciale aandacht voor

ontwikkelingsmogelijkheden van sporkehout is gun-stig. Plaatselijke dienen kleine struweeltjes op de heigespaard,vooraldieopvochtigeplaatsen.

Heideblauwtje Habitat:Struweleninbossen,tuinenenparkenenagra-rischgebied.Hoogstedichthedenwordengevondenbijstruweleninvochtigeheidevelden.

VerspreidingNederland:EenalgemenestandvlinderdieverspreidoverheelNederlandvoorkomt.

VerspreidingRozendaalseVeld:DesoortkomtverspreidvoorlangsbosrandenophetRozendaalseveld.BijeenkleinelangwerpigstruweellangseendiepegreppelnettenoordenvanhetRozendaalsezandzijnrelatiefveelexemplarenbijelkaaraangetroffen.

Waardplanten:Sporkehout,Klimop,Hulst,Struikhei.

Nectarplanten: Deze soort gebruikt als voedsel voorhoningdauwensapvanbloedendebomen.Verderver-

Heideblauwtje op het Rozendaalse veld

ers rozen

daalse v

schillendesoortennectarplanten.Somsuitwerpselen.

Beheeradvies:Eenbeheergerichtopontwikkelingvanstructuurrijke bosranden met speciale aandacht voorontwikkelingsmogelijkheden van sporkehout is gun-stig. Plaatselijke dienen kleine struweeltjes op de heigespaard,vooraldieopvochtigeplaatsen.

Bruin blauwtjeHabitat: droge zandige open kruidige kruidenrijke enschralegraslanden

VerspreidingNederland:Eenschaarsestandvlinderdievoor-namelijkindeduinenvoorkomt.RuwwegtussenNijmegen,ApeldoornenWageningenligtooknogeenverspreidings-kern.Desoortstaatopderodelijstalskwetsbaar.

VerspreidingRozendaalseVeld:ErissprakevaneenenkelewaarneminginhetzuidoostenvanhetRozendaalseveld.

Waardplanten:Ooievaarsbekenreigersbek-soorten.

Nectarplanten:Allerleisoorten,bvduizendblad.

Beheeradvies: Beheergerichtopbehoud vankruiden-rijkebermenlangszandpaden.

Kleine vosHabitat:Allerleiplekkenwaarvoldoendenectartevin-deniszoalstuinen,parken,bosranden,ruigten,dijkenenbermen.Indenazomer,wanneerdestruikheibloeit,zijnzezelfsindrogeheideterreinentezien.

Verspreiding Rozendaalse Veld: De soort is verspreid

aangetroffenophetRozendaalseveld.Waardplanten:Grotebrandnetel.

Nectarplanten:Allerleikruiden,waaronderstruikhei.

Beheeradvies:n.v.t.

Gehakkelde aureliaHabitat: Bosranden, open plekken in bos, parken entuinen.

Gehakkelde aurelia op struikhei, Rozendaalse veld

Heivlinder op Rozendaalse Veld, zich schuilhoudend tegen dood hout

��

ers rozen

daalse v

VerspreidingRozendaalseVeld:eenenkelexemplaarisaagetroffen.

Waardplanten:grotebrandnetel,ookhop,iep,ribesenwilg.

Nectarplanten:Allerleiplantenenookmestenfruit.

Beheeradvies: Behoud van grote brandnetelplekjes enplekkenmetveelnectarplantenisgunstig.

HeivlinderHabitat: Droge heide, droge heischrale graslanden,stuifzandenenindeduinen.Verspreiding Nederland: Een vrij schaarse standvlindervandehogezandgrondenendeduinen.Desoortstaatopderodelijstalsgevoelig.

VerspreidingRozendaalseVeld:Dezesoortisvoorname-lijkaangetroffenindezuidwesthoekvanhetRozendaal-se zand. Waarnemingen vermeld in andere bronnenhebben meestal betrekking op het zuidelijk deel vanhetRozendaalseveld.Terplaatseissprakevangeplagdeheidebodemmetplaatselijkkleinedelenmetoudeve-getatieennieuwepioniervegetatie.Desoortdruktzichveelaltegendegrondenvaltdanbijnanietopdebruinebodem.

Waardplanten:Voornamelijkfijnschapengras,maarookwelstruisgrasenanderezwenkgrassen.

Nectarplanten:Allerleikruidenenboomsappen.

Beheeradvies:Strevennaarveelvariatieinheideveldenen biotopen met een mozaïek van kale plaatsen metverspreidstaandepolletjesgras,lagestukkenheideen

grasenkorstmosenenkelebomen.Plaatselijkplaggenenmaaien ispositief.Extensievebegrazing isookeenoptie.Extensieverecreatiekaneenpositievebijdragele-verendoorplaatselijkopenhoudenvandebodem.DezesoortgaatinNederlandsnelachteruit.Hetiseenwaardevollesoortomtemonitoren.

Bruin zandoogjeHabitat:Het leefgebiedbestaatuit ruigeregraslandenenruigten.Veelalzijnstructurenvanbossenofhoutigebeplantingenaanwezig.

VerspreidingNederland:Eenalgemenestandvlinderver-spreidoverhetheleland.

VerspreidingRozendaalseVeld:Dezesoort isopenkelplekkenlangsdebosrandaangetroffen.

Waardplanten: Diverse grassen, waaronder grote vos-senstaart, gewoon reukgras, kropaar, ruwe smele,kweek,roodzwenkgrasenengelsraaigras.

Nectarplanten:Nectarvanverschillendekruiden.

Beheeradvies:Behoudvanplaatselijkwatruigeregras-landenispositief.

Hooibeestje: Habitat:Hethooibeestjeleeftinkorte,open,drogetotvrijvochtigeenvrijvoedselarmegraslanden,heidenenpioniertvegetaties.

VerspreidingNederland:Eenalgemenestandvlinderdieoverhethelelandvoorkomt.

VerspreidingRozendaalseVeld:Dezesoortisveelwaar-

Het hooibeestje

��

ers rozen

daalse v

genomeninhetzuidelijkdeelvanhetRozendaalseveldennauwelijksindenoordelijkeredelen.

Waardplanten:Diversegrassen.Nectarplanten:Nectar vanverschillendekruiden, zoalsreukgrasenzwenkgrassen.

Beheeradvies:Hetbeheerdientzichterichtenopmoza-iekachtigevegetaties,indrogeheidegebieden.Desoortheeftdaareenuigesprokenvoorkeurvoor.

��

Indithoofdstukwordtextraaandachtaanenkelebij-zonderesoortendienietzijnaangetroffen,maarwelindenabijeomgevingvoorkomen.

Sprinkhanen

Zadelsprinkhaan (niet aangetroffen 2011)DezadelsprinkhaanisonbetwistdemeestzeldzameenbedreigdesoortdieooitophetRozendaalseveldvoor-kwam.Desoortstaatalsbedreigdopderodelijsteneris een speciaal soortbeschermingsplan voor opgesteld(beschermingsplan Zadelsprinkhaan en kleine wrat-tenbijter inGelderland,mei2005,Reemer).DeZadel-

sprinkhaan is in 2011 tijdens de inventarisatieronden,ondanksgerichtzoeken,helaasnietgevondenophetRozendaalseVeld.Zoalsopkaart3enkaart4istezienlijktdesoortzichsteedsmeeroostwaartsterugtetrek-ken. De nieuwe heideverbindingen vanuit het oosten(Natuurmonumenten)incombinatiemeteengoedbos-randenbeheerkanmogelijkzorgenvoorterugkeervandezesoortophetRozendaalseveld.Hetisvanbelangdatdezeverbindingenvoldoendestructuurmetopslagvanjongeboompjesenoudeheidebezitomalsleefge-biedenmigratiegebiedtekunnenfunctioneren.InhetzuidoostenvanhetRozendaalseVeldlijktnoggeschikthabitataanwezigtezijn,zieonderstaandefoto.

5. Enkele niet aangetroffen soorten

Geschikt habitat op het rozendaals veld voor de zadelsprinkhaan.

��

ers rozen

daalse v

Zadelsprinkhaan op het Herikhuizerveld

��

!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!( !(!(

!(!(!(!(

!(!(!(!(!(

!(!(!(!(

!(!(!(!(!(

!(!(!(!( !(

!(!( !(!(

!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(

!( !(!(!(

Legenda!( zadelsprinkhaan

0 180 36090Meters ±

Zadelsprinkhaan1992 t/m heden

Kaart 3: Waarnemingen Zadelsprinkhaan 1992 tot heden.

��

ers rozen

daalse v

!(!(!(

!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(

!( !(!(!(

Legenda!( 2005

!( 2006

!( 2008

!( 2009

0 180 36090Meters ±

Zadelsprinkhaan2005 t/m heden

Kaart 4: Waarnemingen Zadelsprinkhaan 2005 tot heden

Blauwvleugelsprinkhaan op de Hoge Veluwe, perfecte schutkleuren voor net begroeid stuifzand

ers rozen

daalse v

BlauwvleugelsprinkhaanDitiseenkenmerkendesoortvoorstuifzanden.DesoortiszoverbekendnooitaangetroffenophetRozendaalseveld,maariswelrecentenkelekerenwaargenomenophetHerikhuizerveld.Eensoortdiezichmogelijkkanves-tigenophetRozendaalsezand.

Zuidelijk spitskopjeDesoortiszoverbekendnooitaangetroffenophetRo-zendaalsemaar recentwelenkelekeren iswaargeno-menophetHerikhuizerveld.Mogelijkisdezesoortoverhethoofdgezien.

NegertjeEennietheelalgemenesoortdierecentelijkdiverseke-renisaangetroffenophetHerikhuizerveldendeBeek-huizensehei.

Boomsprinkhaan en zuidelijke BoomsprinkhaanLastigteinventariserensoortendiemogelijkvoorkun-nenkomen.Ondankskloppeneneenavondbezoekmetlampnietaangetroffen.

Vlinders

KommavlinderEenbijzonderesoortdiedelaatstejarendiversekereniswaargenomenophetHerikhuizerveld.HelaasisdezesoortnietaangetroffenophetRozendaal-seveld,maarhetiszekereensoortomindegatentehouden.

OverigeDiversezeeralgemeneminderstandvastigesoortenkunnenzonuendanwordenverwachtophetRozendaalseveld.

Op het Rozendaalse veld heeft een waardevolle sprink-hanenfauna.Bijzonderesoortendiezijnaangetroffenzijnmetnamehet zoemertje en schavertje.Helaas isde za-delsprinkhaanniet aangetroffen.Het lijkt er opdat dezesoort steeds meer oostelijk wordt terug gedrongen. Denieuwe heideverbindingen vanuit het oosten (Natuurmo-numenten)incombinatiemeteengoedbosrandenbeheerkanmogelijkzorgenvoorterugkeervandezesoortophetRozendaalseveld.Deblauwvleugelsprinkhaankanzichmogelijkgaanvesti-genophetRozendaalsezand.Dit iseensoortwaarnaaruitgekekenkanworden.

Watbetreftdagvlinders ismetnamehet voorkomenvanheideblauwtjeenheivlindervanbelang.Beidezijnslechtsopeenenkelelocatieaangetroffen.Hetbeschermde en bedreigde heideblauwtje is slechts eenenkele keer aangetroffen in het zuidwesten van het Ro-zendaalseveld.Ookiseeneerderewaarnemingdoorgege-venvandezelfdelocatie.Hopelijkleidendezichterplekkeontwikkelende plagplekjes met dophei tot groei van depopulatie.HeivlinderisalleenaangetroffenopdezuidrandvanhetRozendaalsezand,opderandmetdeRozendaalsehei.Hierzijndiverseexemplarenwaargenomen.Opvallendisdatdezesoortnietofnauwelijkswordtaangetroffenopdeheiofhetstuifzand,maarexactindegeplagdetussen-strookmetbruinegrondeneenbeperktevegetatiebedek-king.Opdezeplekkenlijktdesoortzichmetzijnschutkleurhetbestschuiltekunnenhoudendoorzichtegendegrondoftegeneendodetakaantedrukken.TweeminderalgemenesoortendieophetRozendaalseveldvrijveelaanwezigzijn,zijnhetgroentjeengrootdikkopje.

�. Conclusies

Bijlage

!(!(!(!(

!( !(!( !( !(!(!(!( !(

!( !(!(!(!(!( !(!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(!(!(!( !( !( !(!( !(!(!(!(!(!(

!(!( !(

!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!( !(

!(!(!(

!( !(!(

!(!(!(

!(!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(

!(!(!(!(!(!(!(

Legendawaarnemingen sprinkhanen!( boskrekel

!( bruine sprinkhaan

!( grote groene sabelsprinkhaan

!( heidesabelsprinkhaan

!( knopsprietje

!( krasser

!( ratelaar

!( schavertje

!( sikkelsprinkhaan

!( snortikker

!( wekkertje

!( zoemertje

0 250 500125Meters ±

Bijlage 1waarnemingen sprinkhanen 2011

#*#*#* #*#*

#*#*#*#*

#*#*#*

#*#*#*#*#*#*#*#*#*#*

#* #*#*#*#*

#*#*#*#*#*#*

#*#*#*

#*#*#*#*#*#*#*#*#*#*

#*#*#*

#*#*#*#*#*#*#*#*

#*#*#*#*#*

Legendawaarnemingen vlinders#* bont zandoogje

#* boomblauwtje

#* bruin blauwtje

#* bruin zandoogje

#* bruine vuurvlinder

#* citroenvlinder

#* gehakelde aurelia

#* groentje

#* groot dikkopje

#* heideblauwtje

#* heivlinder

#* hooibeestje

#* klein geaderd witje

#* klein koolwitje

#* kleine vos

#* kleine vuurvlinder

#* koniniginnepage

#* zwartsprietdikkopje

0 250 500125Meters ±

Bijlage 2waarnemingen dagvlinders 2011

Sprinkhanen en dagvlinders van het Rozendaalse veld

Documents

Transcript of Sprinkhanen en dagvlinders van het Rozendaalse veld

Leeuwse Veld rijwoningen fase 2

Samenvatting •Lading is omgeven door elektrisch veld •Voor grotere objecten • •Binnen geladen geleider: •E-veld is loodrecht aan oppervlak geleider •Dipool.

Wateringse Veld, Den Haag...Voor een kop koffie met een cupcake ga je naar Café Virán en de boodschappen doe je in winkelcentrum Hoge Veld of Lage Veld, het oude centrum ... BPD

Kalenderboekje 2016-2017 Antwerpen veld

Eindopdracht Roel in \'t Veld

Het elektrisch veld Hoofdstuk 3. Definitie Het elektrisch veld opgewekt door één of meerdere ladingen (ladingsverdeling) is de ruimte rondom de ladingen.

12 Veld Kamp

Presentatie Veld koeltechniek (12-2012)

De Schat Van De Sprinkhanen

Aardmagnetisch Veld en Kernspinresonantie

Insectencamera resultaten - diopsis.eu · Vlinders 8664 Vliegen & Muggen 8001 Wantsen 1083 Wespen 1012 Meerdere organismen 495 Hooiwagens 287 Sprinkhanen 41 Kokerjuffers 23 Spinnen

Het veld, feit of fictie

Gedragsonderzoek in het veld. Programma Start Sociaal gedrag in het veld: park en boerderij Praktische tips boerderijbezoek Voorbeelden gedrag in het.

Tijd Veld Wedstrijd Uitslag Wedstrijdnr. Veld Wedstrijd Uitslag … · 2017. 6. 1. · 11.05 5b gOdin –Pink Ladies - V4 Ronde 3: Tijd Veld Wedstrijd Uitslag Wedstrijdnr. 12.20 5b

Vernattingsmaatregelen in het Wierdense Veld: van ...

Beneden-Leeuwen, Het Leeuwse Veld - Aubrieta

Thor bewaareditie 2012-2013 veld

De natuurkunde van 't vrije veld. Deel II

Een jaar op het veld met Veldverkenners

PP Dagvlinders Van Drenthe (TK)