Sleutelmomenten

Welkom op

Sleutelmomenten

Caroline Vrijens, Kinderrechtencommissaris

Welkom op Sleutelmomenten

• Afzondering en isolatie vanuit de ervaringen

van jongeren

• Het Kinderrechtencommissariaat

• De Vlaamse Jeugdraad

• Cachet vzw

Welkom op Sleutelmomenten

• Een gevoelig maar belangrijk thema

• Alternatieven voor afzondering?

• Debat in verschillende sectoren

• Vandaag het perspectief van kinderen en

jongeren

Welkom

Wouter Beke, Vlaams minister van

Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en

Armoedebestrijding

‘Muren van mousse’

Wat vertellen kinderen en

jongeren over afzondering?

Caroline Vrijens, Kinderrechtencommissaris

Eveline Meylemans, Jongerenadviseur Vlaamse

Jeugdraad

• TAVA (Totale

Afzondering Van Alles)

• Time-Out

• Afzondering

• Isolatie

• PAR (Prikkelarme

Ruimte)

• Iso

• …

Waarover spreken we?

• Leren van elkaar over

sectoren heen

• Wisselwerkingen

tussen jongeren en

begeleiders

• Overtuiging dat sectoren van elkaar

en van jongeren kunnen leren

• Afzondering als pedagogische

tussenkomst?

• Afzondering als straf?

• Kinderrechtenperspectief: integriteit

en inspraak

- Het Kinderrechtencommissariaat

- De Vlaamse Jeugdraad

- Vzw Cachet

- Prikkels, project ‘Van overprikkeld naar

geborgen’: in samenwerking met

Kopergietery, Gezinsbond, Agentschap

Jongerenwelzijn, Mediawijs en

Museum Dr. Guislain

Samenwerking

Trajecten

Kinderrechtencommissariaat

- Multifunctioneel Centrum Sint Jozef

- Kinder- en jeugdpsychiatrie De Kade

- Onthaal-, Oriëntatie- en Observatiecentrum in de

jeugdhulp De Potgieter

- Aanpak:

- Partners: mixtories, artforum en pieter malfliet

- Tijd nemen, luisteren en creatief werken

- Gesprekken in het buitengewoon onderwijs

Wat vertellen jongeren over

afzondering en isolatie?

1. Jongeren hebben meer informatie en

communicatie nodig

2. Moeilijke ervaringen in de

afzonderingskamer

3. Nabijheid en contact zijn heel

belangrijk

4. Help ons om tot rust te komen

5. Het belang van een goed gesprek

1. Meer informatie

en communicatie

nodig

Wat is Afzondering?

Wanneer moet je in

afzondering?

Hoe kan je uit

afzondering komen?

Hoelang moet je daar

blijven?

Hangt er een camera?

Wie kan de

camerabeelden zien?

‘Voor iets dat zo

uitzonderlijk is, krijg

je uitzonderlijk weinig

uitleg’

‘Je gaat in

afzondering, maar

je weet niet voor

hoe lang. Je weet

niet aan welke

voorwaarden je

moet voldoen om er

weer uit te mogen.

Je wordt gewoon

weggestopt’

2. Moeilijke

ervaringen in de

afzonderingskamer

“Alleen zijn

maakt me net nog

meer onrustig.”

3.Contact en

nabijheid zijn

belangrijk

‘Als je in de

begeleiderskamer

komt, dan zie je

dat scherm. Dan zie

je die jongere die

daar zit’

‘Als je alleen bent,

escaleren je gedachten. Als

er iemand zou zijn om je even

rustig te maken en je

gedachten te verzetten dan

zou je het piekeren beter

kunnen stoppen’

4. Help ons om tot

rust te komen

‘Gewone’ alternatieven om

tot rust te komen

- Wat doet u als u zich niet goed voelt?

- Vrienden, muziek, een bad nemen, sporten…

- Versus leefregels en vaste kamermomenten

- ‘In het gewone leven is geen afzondering’

“Een prikkelarme

ruimte kan je

helpen om je betere

zelf terug te

vinden”

5. Het belang van

een goed gesprek

Openheid

Gesprek

Betrokkenheid

5. Het belang van een goed

gesprek

We trappen

af!

Wat mag u vandaag

verwachten?

Insteek Sleutelmomenten

1. De praktijk van afzondering en

isolatie: dialoog met hulpverleners en

beleidmakers

2. Hoe we afzondering kunnen voorkomen en

jongeren op andere manieren kunnen

helpen om tot rust te komen

3. Hoe we jongeren zoveel mogelijk kunnen

betrekken bij het vormgeven van hun

eigen hulpverlening

‘Ze hebben mij op

pauze gezet’

Kristien Spooren, podiumdichter, doctorandus,

ervaringsdeskundige

Gedicht

‘Ze hebben mij

op pauze

gezet’

Wat houdt de nieuwe richtlijn voor

de preventie en toepassing van

afzondering en fixatie in de

geestelijke gezondheidszorg

precies in? En voor de andere

sectoren?

• Dr. Kathleen De Cuyper, coördinator Steunpunt

Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Lucas KU

Leuven, Centrum voor Zorgonderzoek en Consultancy

• Dr. Tim Opgenhaffen, instituut voor Sociaal Recht,

KU Leuven

Presentatie

Koffiepauze

15’

Programma

11.25u: Koffiepauze

11.45u: Kunnen we in België lessen trekken uit de vernieuwde

visie op afzondering en isolatie in Nederland?

• Frederique Coelman, directeur De Koppeling, Jeugdzorg Plus

Amsterdam

12u10: ‘Die ene kamer’, Dagboekfragment

• Mieke Van Cauwenberg, jongerenvertegenwoordiger en

ervaringsdeskundige

12.20u: Afzondering is een uitzondering (?) Panelgesprek onder

leiding van Xavier Taveirne (VRT):

• Frederique Coelman, directeur De Koppeling

• Evi Verbeke, psychologe in het psychiatrisch centrum Caritas,

praktijkassistent Ugent

• Katrien Sel, orthopedagoge in het Buitengewoon onderwijs,

vormingsmedewerker over het omgaan met agressie

13u: Een creatieve terugblik door Naadia

13.05u: Lunch

Kunnen we in België lessen trekken

uit de vernieuwde visie op

afzondering en isolatie bij

jongeren

in Nederland?

Frederique Coelman, directeur jeugdzorgvoorziening

De Koppeling (Nederland)

Key Note

Studiedag SleutelmomentenBrussel

15 oktober 2019

Radicaal stoppen met dwang en drang?!

Dwang en repressie, waarom een onderwerp?

• IGJ: dwang en vrijheidsbeperking moet zoveel mogelijk worden voorkomen

• Dwang wordt veelal als negatief ervaren door zorgontvangers. Slecht voor de therapeutische relatie. (Haw et al., 2011)

• Een bijkomend probleem: institutionele repressie (harde en oneerlijke controle, geen flexibiliteit,strengere regels, verveling, vernedering - Van der Helm et al., 2011)

Dwang en repressie, waarom een onderwerp?

• De Valk, 2019: Repressie bedreigt de effectiviteit van de behandeling. Wanneer ervaren jongeren repressie: ‘jongeren accepteren de structuur, regels, dwang en straffen wel en verwachten dat medewerkers hun macht tot op zekere hoogte gebruiken om orde en veiligheid te creëren. Als jongeren echter denken dat het handelen van het personeel oneerlijk of overdreven is, ervaren ze repressie’.

Nederlandse context

• Voor 2006: kwetsbare kinderen die bescherming nodig hebben en kinderen die straf nodig hebben bij elkaar in een JJI

• In 2007 wetsvoorstel aangenomen: geen kwetsbare kinderen meer bij daders in een JJI

• 2007 Start JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg)

• In volwassen GGZ al 10 jaar terugdringen dwang en drang

Nederlandse contextDrie landelijke initiatieven:

1.In 2018 het Actie Plan Zorg voor de Jeugd met 6 actielijnen

1.In 2019 Landelijk project “ Ik laat je niet alleen”

3.In 2019 Plan Best Passende Zorg voor Kwetsbare

kinderen

Nederlandse context• Actie Plan Zorg voor de Jeugd met 6 actielijnen:

1. Betere toegang tot jeugdhulp voor gezinnen

2. Meer kinderen zo thuis mogelijk laten opgroeien

3. Alle kinderen de kans bieden zich te ontwikkelen

4. Kwetsbare jongeren beter op weg helpen om zelfstandig te worden

5. Jeugdigen beter beschermen als hun ontwikkeling gevaar loopt

6. Investeren in vakmanschap

Nederlandse contextActielijn 2:

Meer kinderen zo thuis mogelijk laten opgroeien

Waaronder:

• Minder gesloten plaatsingen, verkorten duur en uitstroom bevorderen

• Stoppen met separeren, overige tijdelijke afzondering zoveel mogelijk terugdringen

Nederlandse context• Landelijk project “ Ik laat je niet alleen”

Een gezamenlijk onderzoeksproject naar het

verminderen van gedwongen afzonderingen in de

JeugdzorgPlus

- in kaart brengen van gedwongen afzondering

- leren van elkaar en samen zoeken

• Plan Best Passende Zorg voor Kwetsbare kinderen

- landelijk plan met commitment van alle partners

- geschreven door inhoudelijke professionals

Nederlandse context• Definitie afzonderen:

“gedwongen afzonderen betreft het tegen de

wil van de jongere plaatsen in een ruimte die

hij of zij niet mag of kan verlaten”

De KoppelingBehandelcentrum Jeugdzorg Plus

Amsterdam

JeugdzorgPlus

• Zeer intensieve vorm van jeugdhulp

• Jongeren van 12 tot 18 jaar met oa vaak ernstige gedragsproblemen die zich (dreigen te) onttrekken aan noodzakelijke behandeling

• OTS

• Machtiging gesloten jeugdzorg door kinderrechter nodig

• Hierdoor kan dwang en drang worden toegepast als veiligheid in het geding is of jongere zich onttrekt aan behandeling

Capaciteit 2019

• 2 meisjes groepen met 14 meisjes

• 5 gemengde groepen van 36 jongeren

• kleinschalige groep in de wijk van 4 jongeren

• Aantal jongeren JeugdzorgPlus op jaarbasis

- Landelijk: 2254 (2017)

- Amsterdam: 120

Integraliteit

• Vanaf de start in 2007: langdurige integrale samen-werking opgebouwd met partners uit psychiatrie, onderwijs, verslaving en LVB

Uitgangspunten

• Van opsluiten en exclusie wordt niemand beter!

• Het opnieuw participeren in de samenleving leert een jongere in die samenleving

• Dit gebeurt met vallen en opstaan en bij voorkeur in de omgeving waar de jongere na behandeling gaat wonen met behulp van de mensen om hem of haar heen

Uitgangspunten

• We bieden maatwerk voor elke jongere

• We richten ons op de bedoeling: jongere en gezin weer tot groei brengen!

• We houden vast, geven niet op en blijven in contact (niet ontkoppelen)

• Zo kort als mogelijk en zo lang als nodig

Ambitie

Ambitie de Koppeling

• Sinds 2013 directie

• Ambitie sinds 2013: we gaan onszelf opheffen! Geen kind meer gesloten!

• Running the business: verbeteren van de zorg aan jongeren die nu nog in de Koppeling zitten

• Changing the business: transformeren en opheffen JeugdzorgPlus in Amsterdam

Openheid over geslotenheid

• Arnon Grunberg gevraagd om zich te laten opnemen en hierover te schrijven

Running the business

• Training in de-escalerende technieken

• Aantrekken trainer leefklimaat

• Ontwikkelen Training Vakmanschap

• Inzet Koppelaars

• Topsport in de hulpverlening

• Dagprogramma

• Kleinere groepen waar mogelijk

Running the business

• Project Nabije Zorg in complexe situaties (terugdringen dwang en drang)

• Inspiratiebijeenkomsten

Succes:

• 31 oktober sluiten we de separeerruimtes!

Changing the business

• Helder zijn in visie en ambitie

• Kleinschalige groep in de wijk

• PINQ

• Samen Krachtig Thuis

• VR en YUNO

• Dwangreductie “Nabije zorg in complexe situaties”

• Beweging Radicaal stoppen met dwang en drang

• Maatwerk

• De Tafelberg, oudbouw transformeren naar een campus voor jongeren

Figuur 1: Factoren die rol spelen in het voorkomen van separaties

= research en development

Literatuur: Jij heb de sleutel, van Uffelen en Dijkshoorn

Startsituatie 0 separaties

Besluit en

overtuiging

Financier

Trauma van de

ouder

Doelen van jongeren

en ouders

Risicoweging

Analyses aanleiding

separaties

CGT

campagne

Erkennen

wat we

niet

weten

Maatschappij

TIJD!

…………

….

Vragen?

Afzondering is een

uitzondering (?)

• Frederique Coelman, directeur

jeugdzorgvoorziening De Koppeling (Nederland)

• Evi Verbeke, psychologe in het psychiatrisch

centrum Caritas, praktijkassistent Ugent

• Katrien Sel, orthopedagoge in het buitengewoon

onderwijs, vormingsmedewerker over omgaan met

agressie

Panelgesprek

‘Die ene kamer…’

Mieke Van Cauwenberg, jongerenvertegenwoordiger

en ervaringsdeskundige

Dagboekfragment

‘Die ene

kamer’

Panelgesprek

Een creatieve terugblik door

Naadia

Naadia Roeland

Programma

13.45u: De Kracht van Gevoelsplekken

• Lut Celie, coördinator therapiecentrum De Bleekweide

14.05u: Arno rapt ‘rustig blijven’

• Arno Weets, student, vzw Cachet

14.10u: Sleutels tot preventie. Panelgesprek onder leiding van Xavier Taveirne (VRT):

• Lut Celie, coördinator therapiecentrum De Bleekweide

• Kristof Das, Docent zorgverbreding en conflicthantering in het buitengewoon

onderwijs, onderzoeker

• Willem De Muer, zorgmanager opnameafdeling voor geestelijke gezondheidszorg

Multiversum

• Stef Lodewijckx, coördinator jeugdhulpvoorziening Oranjehuis

14.50u: Wat betekent de kracht van ervaringskennis? Hoe betrek je ervaringskennis van

jongeren in de praktijk?

• Tijs Van Steenberghe, wetenschappelijk medewerker expertisecentrum Quality-of-life,

HoGent

15.10u: een creatieve terugblik door Naadia

15.15u: Wat nemen jullie mee? Panelgesprek o.l.v. Xavier Taveirne (VRT)

• Dr. Daniel Neves Ramos, Kinder- en jeugdpsychiater, netwerkpsychiater

• Inge Van Trimpont, Permanente Ondersteuningscel voor Leerlingenbegeleiding, GO!

• Maya Van de Velde, Jongerenadviseur Vlaamse Jeugdraad

• Jole Louwagie

16u: Woord van dank en afsluiting