Samenwerking tussen speciale bibliotheken : is realisatie van

een Europese onderwerpsgerichte virtuele

bibliotheek mogelijk?

Scriptie Documentaire Informatiewetenschap

Leerstoelgroep Boek-, Archief-, en Informatiewetenschap

Universiteit van Amsterdam

Indeling

• Hoe is het zo gekomen

• Waar gaat de scriptie over

• Wat zijn virtuele bibliotheken

• Hoe kunnen bibliotheken samenwerken

• Wat is de rol van de EU

• Welke virtuele bibliotheken zijn gestart

• Hoe waren de bevindingen

Hoe is het zo gekomen

• Inleiding over 1978-1998 werk

• Herorientatie

• Studie ter verbreding fundament en herstructurering kennis

• verademing studeren zonder onmiddellijke toepassing

» voorwoord

Waar gaat de scriptie over

• Over samenwerken op Europees niveau

• Samenwerken tussen speciale bibliotheken

• Dat zijn bibliotheken over een specaal onderwerp zoals die over AOD, niet bestemd voor groot publiek maar voor specialisten zoals hulpverleners (therapeuten, artsen), journalisten, beleidsmedewerkers, juristen etc.

En verder..

• Veel informatie is tegenwoordig digitaal

• Door digitale karakter is samenwerken makkelijker geworden, geen fysieke aanwezigheid meer nodig, networkability

• op gebied van digitale bibliotheken, dus een bibliotheek met een digitale toegang en een digitale collectie, veel onderzoek zoals DLI in USA en DELOS in Europa (software)

Van digitaal naar virtueel

• Bijvoorbeeld alle Europese AOD bibliotheken doen alsof er maar een AOD bibliotheek is waar je alle info kan halen

• Virtueel is wat niet fysiek bestaat.

• Je hoeft dus alleen nog achter de computer te gaan zitten en dan haal je je informatie van het net en je ziet niet precies waar het vandaan komt

Wat zijn virtuele bibliotheken

– Def scriptie p. 17

• Digitale bibliotheek die gedistribueerd is over verschillende geografisch gescheiden bibiotheekorganisaties met als doelstelling een geintegreerd en zo volledig mogelijk pakket van informatiebronnen en -diensten aan te bieden aande gezamenlijke doelgroep

Hoe kunnen bibliotheken samenwerken

• Ook voor digitale tijdperk konden bibliotheken samenwerken

• Maar omdat het toen nog echt ging om boeken, moest er toch altijd iemand of iets verplaats worden

• Nu samenwerking op gebied van uitwisseling / gebruikersdiensten / bronnengebruik en werkprocessen

» p. 50

Waarom bibliotheken samenwerken

• Verbreding eigen collectie

• verruiming diensten aan de gebruiker

• reductie van kosten

• ontdubbeling van werkzaamheden

Wat is de rol van de EU

• Eu wil Europese samenwerking stimuleren en heeft daarvoor geld ter beschikking

• Vergelijking EU - USA

• In EU toch veel verschillen per land mn taalverschillen

Welke virtuele bibliotheken zijn gestart

• Inventarisatie van 13 samenwerkingspogingen om een virtuele bibliotheek te beginnen.

• Verschil in politiek, geografische beperkingen, handigheid om in financiele circuit te blijven, nadruk op software ontwikkeling

• Succes is matig.» P. 55

Hoe waren de bevindingen

• Politiek gestuurde (Baltic Sea Web)

• Universiteitsbiblitheken betrokken zoals Decomate II en ELVIL– beide interessant: Decomate II heeft spjn off

software product vercommercialiseerd in iPORT dat a.s. Maandag door Pica wordt geintroduceerd

– Elvil heeft virtuele bibliothecaris (zelf-lerende software op basis van profielen die aut. Wrdt aangepast)

Meer projecten

• Discipline gerichte bijv. Euler op gebied van wiskunde

• Of met afbeeldingen database Van Eyck, Vrouwenbibliotheek

• Voor weinig geld Miracle of voor veel geld Malvine

• EURiLIA over ruimtevaart bleek Europees niet haalbaar, info is wereldwijd

» overzicht p. 57

Succesfactoren

• Van te voren een theoretisch overzicht van succesfactoren aan de hand van het netwerkeffectiviteitsmodel van Damhuis, Elshout en Verschure

• Gaat over de juiste balans tussen autonomie van de eigen organisatie en die van het netwerk

Spanning en overspanning

• Is die balans niet goed dan kunnen overspanning c.q. onderspanning optreden

• In beide gevallen klapt het netwerk uit elkaar, door resp. te strakke regie of door te weinig commitment

• Spanning noodzakelijk op gebieden: doel/structuur /klimaat /systemen / communicatie

Case reports

• 6 Interviews met contactpersonen om de succesfactoren te toetsen

• Als illustratie 6 uitspraken van de geinteviewden– nadruk meer inhoudelijke kwaliteit dan op toegang en technische processen– maatschappelijke meerwaarde– nu zijn er meer standaarden, dat is beter dan zelf software ontwikkelen

» overzicht succesfactoren p. 71

Vervolg uitspraken

– Portalmaking is meer werk voor commerciele firma dan voor een bibliotheek

– Ook promotie maken voor je kalitatief goede product

– Europa is open gegaan– Inhoudelijke discussies ook goed voor kwaliteit

van eigen werk

Conclusie interviews

• Goede voorbereiding is belangrijk

• Gebruikersgerichte communicatie

• Projectleiding duidelijk aanwezig

• Techniek niet altijd toereikend

• Indexeerinstrument

• Meertaligheid

• legitimiteit» p. 77

Conclusie

• Conclusie is dat realisatie niet echt gelukt is

• Succesvol samenwerkingsproject als Decomate is succesvol vw het commerciele succes van een spinn-off product, de samenwerking ligt op zijn gat

• Hoe komt dat?

Waarom weinig succesvol

• TTL-factoren

• Tijd / Techniek / Legitimiteit» p. 79

• Tijd: investering, wennen aan elkaar, leren omgaan met elkaar, maar ook tijd beschikbaar om te werken, samenwerking kost energie, maar ook tijd is geld en waar blijft het geld. In EU projecten wordt maar 50% gefinancieerd

Techniek

• Meeste onderzochte samenwerkingsverbanden gestart halverwege de jaren negentig, parallel aan technologisch ontwikkeling

• Zelfde tijd als opkomst van netwerktechnologie (internet mag dan uit zestiger jaren stammen, de echte revolutionaire ontwikkelingen stammen uit eind jaren negentig)

Legitimiteit

• Balans tussen eigen organisatie en het netwerk

• Bij samenwerking moet je eigen autonomie inleveren, dat blijkt erg moeilijk, zeker als opbrengsten niet of nog niet calculeerbaar zijn

• organisatie moet erachter staan

• Ook maatschappelijk nut

En dus

• Virtuele bibliotheken zijn nog een belofte voor de toekomst

• In toekomst ontwikkeling van software scheiden van ontwikkeling van toepassingen

• Veel gewonnen op gebied van herkenning, ontwikkelen van een pan Europese visie op informatievoorziening

Scriptie in cijfers

• 112 pagina’s totaal 29.443 woorden• 57 literatuurverwijzingen • 70 bezochtte websites• 112 noten• gestart augustus 2000 eind mei 2001: 9

maanden• bezoeken aan ‘s-H, Utrecht, Tilburg, Lyon,

Stockholm, A’dam Oost

Wat nu

• 1e carriere in hierarchische lijn

• 2e carriere rond lesgeven en advisering

• Oprichting Adviesbureau Andromeda

• veel gevraagd voor internetcurssussen en nu ook met een opdracht voor onderzoek naar metadatatoepassingen

Bedankwoord

• Dank aan prof. John Mackenzie Owen voor begeleiding bij scriptie en uiteraard ook als voorzitter van deze leerstoelgroep

• Dank aan drs Henk Voorbij voor begeleiding kleine scriptie over citatie-onderzoek en aan alle andere docenten en medewerkers van de leerstoelgroep.