Post on 12-Sep-2021
Voorlichtingsbrochure
Hogeschool van Amsterdam Haarfijn©
Risicofactoren binnen de kappersbranche
Risicofactoren binnen de kappersbranche
2
Risicofactoren binnen de kappersbranche
3
Deze brochure is een onderdeel van het voorlichtingsprogramma “geknipt voor jou” ontwikkeld door
de organisatie Haarfijn©.
Het kappersvak is een creatief vak waarin de kappers met hun handen en hulpmiddelen een mooi
kapsel creëren. Deze vorm van “handen arbeid” betekend tevens voor de kappers dat er een hoop
onderdelen zijn waarmee rekening moet worden gehouden. Niet alleen om een mooi kapsel te
creëren, maar ook om ervoor te zorgen dat het lichaam geen klachten ontwikkeld.
Dat het kappersvak een lichamelijk zwaar beroep is blijkt wel uit de cijfers van het ziekteverzuim en
de verschillende soorten klachten die voorkomen in de kappersbranche (in H2 wordt hier verder op
ingegaan). Dit betekend niet direct dat het kappersvak een “gevaarlijk” beroep is. Integendeel,
wanneer er zorgvuldig en verstandig gewerkt wordt is er geen aanleiding tot het ontwikkelen van
eventuele klachten. Deze brochure probeert zo nauwkeurig mogelijk informatie te geven aan de
kappers zodat deze hun werkzaamheden optimaal kunnen uitvoeren. Zowel voor nu als in de
toekomst.
Haarfijn©:
Johan de Bes, Tim Fechter, Robin van Leeuwen en Jarno Vriezekolk.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
4
Inhoud van deze brochure.
1. Feiten en cijfers
2. Veel voorkomende klachten:
2.1 KANS
2.2 Lage rugklachten
2.3 Eczeem
3. Tips & oefeningen
3.1 Tips
3.2 Oefeningen
4. Actief leren/opdrachten
Krantenartikel
Risicofactoren binnen de kappersbranche
5
H.1 Feiten en cijfers.
Zoals in de inleiding staat beschreven is de kappersbranche een risicogroep met betrekking tot
ziekteverzuim. In de kappersbranche ligt het ziekteverzuim rond de 4 % dit is gemiddeld hoger dan in
andere beroepsgroepen. Tijd voor verandering!
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 49% van de kappers KANS klachten heeft, 34 % heeft
rugklachten en 20 % heeft handeczeem.
Oftewel:
• van 2 collega’s heeft er minimaal 1 KANS klachten
• van 3 collega’s heeft er minimaal 1 rugklachten
• van 5 collega’s heeft er minimaal 1 handeczeem
Risicofactoren binnen de kappersbranche
6
H. 2 Veel voorkomende klachten.
In voorgaand hoofdstuk staat beschreven welke aandoeningen het meest voorkomen binnen de
kappersbranche. In volgorde van meest voorkomend zijn dat KANS, rugklachten en kapperseczeem.
Tijdens de kappersopleiding, in de salon en tijdens trainingen wordt er aan kappers geleerd welke
kniptechnieken er gebruikt moeten worden, welke hulpmiddelen er zijn en welk
beschermingsmateriaal wel of niet gedragen moet worden. Voor kappers is het belangrijk om te
weten waarom je iets wel of niet moet doen. Aangezien jullie als kappers al de kennis van het vak
hebben, worden jullie in dit hoofdstuk voorgelicht over de verschillende klachten die in de branche
voorkomen. Met deze informatie kunnen jullie bewust rekening houden tijdens en na het werk.
2.1 RSI ���� KANS
KANS betekend klachten aan armen, nek of schouders. De meeste mensen zijn bekend met de term
RSI. KANS is de nieuwe benaming van RSI, er is gekozen voor de naam KANS omdat deze een beter
beeld geeft van de klachten. In tegenstelling tot de naam RSI.
Oorzaken.
In het kappersvak komen 2 verschillende soorten belasting aan bod:
• Statische belasting
Statische belasting is een belasting waarbij de spieren lange tijd op 1 wijze belast worden. Denk
hierbij aan het lang staan met opgeheven armen.
• Repeterende bewegingen
Repeterende bewegingen zijn bewegingen die veelvuldig achter elkaar gemaakt worden. Denk hierbij
aan het knippen met de schaar. Het knippen met de schaar kan niet worden voorkomen, maar kan
wel op een zo goed mogelijke wijze worden uitgevoerd.
Het kappersvak is een vak waarin fysiek zware handelingen van het lichaam worden gevraagd. Er
wordt in verschillende houdingen gewerkt waarin er vaak “boven de macht” gewerkt wordt. Boven
de macht betekend dat de ellebogen hoger dan schouders zijn. Wanneer dit langdurig gebeurt
kunnen er overbelastingsklachten ontstaan in de schouders.
Een ander risico is het repeterende werk dat de kapper verricht. Het langdurig op een verkeerde
manier knippen kan overbelastingsklachten veroorzaken aan handen en polsen.
Klachten.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
7
Zoals de naam al zegt vormen de klachten zich in armen, nek of schouders.
In de eerste fase bestaan de klachten uit kramp, vermoeidheid en een doof gevoel. Deze klachten
verdwijnen weer na rust. De klachten komen lokaal voor, bijvoorbeeld in de vingers of schouders. De
klachten beginnen mild, maar kunnen langzaam verergeren. Wanneer er geen maatregelen worden
genomen verergeren de klachten zich. De klachten bestaan in deze fase uit:
• Koude handen, tintelingen, krachtsverlies
• Ook bij rust pijn
• Lichte taken kosten veel moeite
Wanneer een persoon eenmaal KANS heeft is deze persoon er niet 123 vanaf. Wanneer er te lang
wordt doorgewerkt met klachten kunnen ze verergeren tot chronische klachten. Een glas optillen kan
dan al pijnlijk zijn. Neem daarom de klachten serieus! Om snel van eventuele klachten af te komen is
het belangrijk om in een vroeg stadium actie te ondernemen. Bijvoorbeeld door de huisarts te
raadplegen.
Voorkomen is beter dan genezen.
Door je aan de 5 W’s te houden wordt de kans op klachten vermindert.
• Werkplek
Het is belangrijk dat de werkplek goed is afgesteld op de lichaamslengte van de kapper.
• Werkhouding
Zorg voor een goede werkhouding en afwisseling.
• Werktijden
Zorg voor voldoende rust tijdens de pauzes. Probeer elke 2 uur minimaal 10 minuten pauze te
houden zodat je lichaam kan herstellen.
• Werktaken
Zorg voor afwisselend werk. Doe niet de hele dag 1 taak, maar probeer knippen verven en andere
werkzaamheden af te wisselen.
• Werkdruk
Probeer het werk goed te verdelen zodat er geen piekbelastingen zijn. Laat je niet opjagen en durf
NEE te zeggen. Stel niet te hoge eisen aan jezelf.
Denk jij na het lezen van deze informatie te voldoen aan risicofactoren om KANS te ontwikkelen?
Bekijk dan het profiel van een KANS patient!
Risicofactoren binnen de kappersbranche
8
� Profiel van een persoon met een verhoogde kans op KANS
• Jong en belast met forse werkdruk
• Niet goed ingerichte werkplek
• Perfectionistische instelling, ‘geen nee kunnen zeggen’
• Langdurig kapperswerk verrichtend, zonder pauzes of afwisseling in
werkzaamheden
• Slechte werkhouding
• Weinig of niets aan compenserende bewegingen doen (zoals sporten
of ontspanningsoefeningen)
Risicofactoren binnen de kappersbranche
9
2.2 Lage rugklachten.
Lage rugklachten bevinden zich in het gebied van het staartbeen, heiligbeen en ondersteel gedeelte
van de rug. Rondom deze gebieden kan er pijn gevoeld worden. De oorzaak is niet altijd bekend. Wel
is het erg vervelend om tijdens het werk afgeleid te worden door een zeurende pijn.
Mogelijke oorzaken.
• Gedragsmatige oorzaken
Vaak is een verkeerde werkhouding de reden van klachten. De verkeerde houding zorgt voor een
verhoogde spierspanning op de spieren rondom de lage rug. Deze verhoogde spierspanning kan op
den duur lijden tot klachten. Ook kan het zijn dat de kapper op de verkeerde manier beweegt.
Bijvoorbeeld het verkeerd tillen van materialen wat zorgt voor overbelasting van de rug.
• Psychosociale oorzaken
Men ziet vaak dat de oorzaken van de lage rugklachten niet alleen op het lichamelijke vlak liggen
maar ook in het psychische vlak. Psychische factoren kunnen een klacht in stand houden, verergeren
en zelfs veroorzaken. Een te hoge werkdruk, geen plezier in het werk of als iemand niet lekker in zijn
vel zit kan dit van invloed zijn op de psychische gesteldheid. Hierdoor kan er een te hoge
spierspanning optreden in het lichaam waardoor er klachten ontstaan. Stress is het meest bekende
voorbeeld. Langdurige stress kan gevolgen hebben voor zowel de geestelijke als lichamelijke
gesteldheid van een persoon.
Klachten.
Pijn rondom het gebied van de lage rug, heiligbeen en staartbeen. Langdurige
klachten worden getypeerd als chronische klachten. Door de pijn is het voor een
kapper moeilijk om het werk goed uit te voeren.
Voorkomen van lage rugklachten.
De volgende onderdelen kunnen de kans op lage rugklachten doen voorkomen/verminderen.
• Ontspanningsoefeningen
Door na een lange dag werken ontspanningsoefeningen te doen treedt er ontspanning op in de
belastte spieren. Deze ontspanning zorgt dat de spieren “bijkomen” en voorkomt overbelasting.
Ontspanning heeft als gevolg dat de spier gedurende een korte dan wel langere tijd minder
aangespannen wordt. Dit heeft als effect dat de doorbloeding in de spier kan toenemen. Dit heeft op
zijn beurt weer het effect dat de afvalstoffen in de spier kunnen worden afgevoerd en de
voedingsstoffen kunnen worden aangevoerd. Daarnaast heeft ontspanning ook effect op het
geestelijke niveau. Ontspanning neemt vaak een soort gevoel van rust met zich mee. Ook dit kan een
positief effect op de patiënt hebben.
• Spierversterkende oefeningen
Risicofactoren binnen de kappersbranche
10
Spierversterkende oefeningen zorgen ervoor dat spieren sterker worden. Zodoende wordt de
belastbaarheid vergroot en kunnen tijdens het werk meer verdragen. Voor het voorkomen zijn vooral
de diepliggende buikspieren en onderrugspieren belangrijk. Deze spieren ondersteunen de rug.
• Stress reductie
Stress is een van de grootste oorzaken van het ontstaan van hogere spanningen in het lichaam. Stress
geeft een verhoogde spanning in de spieren. Een tijdelijk verhoogde spanning kan niet veel kwaad,
maar wanneer de spanning langdurig aanhoudt kan dit vervelende klachten veroorzaken. Stress kan
zowel lichamelijk als geestelijk zijn. Overspannen raken of zelfs een burn-out krijgen zijn
vergevorderde vormen van stress.
• Goede ergonomische (werk)houding
De inrichting van een werkplek is zeer belangrijk. Een goed ingerichte werkplek kan ervoor zorgen
dat het werk minder zwaar wordt. De ARBO heeft voor de kappersbranche specifieke regels
opgesteld met betrekking tot de werkplek. Raadpleeg de manager/bedrijfsleidster voor deze regels
wanneer jij denkt dat je werkplek niet voldoet aan de wettelijke normen.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
11
2.3 Kapperseczeem.
Kapperseczeem is de verzamelnaam voor verschillende huidafwijkingen, meestal handeczemen, die
kunnen optreden bij mensen werkzaam in de kappersbranche. Kapperseczeem heeft een groot
aandeel in het ziekteverzuim onder kappers en kan in sommige gevallen lijden tot het moeten
beëindigen van de werkzaamheden in de kappersbranche.
Oorzaken.
Kapperseczeem ontstaat meestal door een combinatie van factoren. De volgende factoren hebben
invloed op het ontwikkelen van kapperseczeem:
• Veelvuldig contact met water
Door veelvuldig contact met water wordt de huid week en vermindert de barrièrefunctie van de
opperhuid. Hierdoor kunnen irriterende en/of allergie veroorzakende stoffen (allergenen)
gemakkelijker de huid binnendringen en eczeem veroorzaken.
• Temperatuurwisselingen
Door het wassen en föhnen staat de huid bloot aan temperatuurwisselingen. De huid droogt
hierdoor uit en gaat vervellen. Uiteindelijk ontstaan er pijnlijke kloofjes.
• Contact met irriterende stoffen
Blootstelling aan bepaalde irriterende stoffen kan de huidbarrière beschadigen. Denk daarbij aan
contact met zeepbestanddelen in shampoos, thioglycolesters in permanentvloeistoffen en
stoffen als ammoniumpersulfaat en waterstofperoxide bij het blonderen. De huid wordt
vervolgens nog verder beschadigd door de druk van de schaar op de huid tijdens het knippen en
de schurende werking van geknipt en behandeld haar.
• Onjuist gebruik van handschoenen
Zorg dat je gebruik maakt van goed passende handschoenen. De handschoenen moeten lang
genoeg zijn zodat er geen vloeistof in kan lopen. Gebruik handschoenen van vinyl materiaal.
• Latex handschoenen
Het dragen van latex handschoenen is toegenomen om de handen te beschermen tijdens
permanenten en blonderen. Tegelijkertijd neemt echter het risico toe voor het ontwikkelen van
een allergie op latex. Een goed alternatief is het dragen van vinyl handschoenen.
• Aanlegfactoren
mensen met een atopische aanleg (met klachten als hooikoorts, astma en dauwworm als kind)
zijn vatbaarder voor het krijgen van kapperseczeem.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
12
• Ongelijke werkverdeling.
Bij een werkverdeling waarin één van de kappers veelvuldig op een dag haren moet uitspoelen of
wassen loopt deze een hoger risico op het krijgen van eczeem.
Klachten.
• De ernst van het eczeem kan wisselen van enkele kleine hinderlijk rode
bultjes aan de vingertoppen tot eczeem aan de handen, armen en het
gezicht.
• Ontsteking van de huid tussen de vingers met roodheid, schilfering en jeuk
is vaak het eerste signaal van beschadiging van de huid en treedt bij veel (leerling)kapsters
op in de eerste maanden na begin van het werk.
• In het beginstadium van deze huidirritatie kan ook “harding” van de huid optreden en neemt
de ontsteking af, waarna het eczeem dan zonder verdere behandeling geneest.
• Blootstelling aan sommige kappersproducten kan behalve eczeem ook ademhalingsklachten
(benauwdheid) geven. Een voorbeeld hiervan is het blondeermiddel
ammoniumpersulfaat.
Voorkomen.
• Niet langer dan 30 minuten per uur met natte handen werken.
• Draag geen ringen/sieraden aan handen tijdens het uitvoeren van het
kappersvak.
• Gebruik ten alle tijden handschoenen van de juiste materialen
• Het haar van een klant pas verven als het geknipt is. Op deze manier wordt voorkomen dat
kappers lang aan vochtig en net geverfd haar worden blootgesteld.
• Kappers die als kind eczeem hadden, lopen een veel groter risico om kapperseczeem te
krijgen. Belangrijk is om in deze gevallen extra alert te zijn op symptomen van eczeem.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
13
H. 3 Tips & oefeningen
Wanneer voorgaand hoofdstuk goed is doorgelezen weten jullie hoe je klachten kunt veroorzaken,
maar ook hoe deze te voorkomen zijn. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste tips op een rijtje
gezet. Ook worden er oefeningen gegeven die klachten kunnen doen voorkomen of verminderen
wanneer deze spijtig genoeg toch opgelopen zijn.
3.1 Tips.
Let op je houding:
• werk bij de wasbak met je handen op ellebooghoogte
• stel de pompstoel en kappersfiets zo in dat je met je handen tussen borst
en schouderhoogte kunt werken
• Werk staand of op de kappersfiets zoveel mogelijk:
o Met de voeten op schouderbreedte
o Met een gestrekte onderrug
o Met ontspannen schouders en ellebogen
Overbelasting:
• Pauzeer regelmatig
• Gebruik goed materiaal zoals:
o Schaar met pinksteun
o Kappersfiets
o Pompstoel
o Een lichte föhn
• Hou je handen en polsen recht en niet gebogen ten opzichte van je onderarm
• Werk zo min mogelijk boven je macht
• Houd ellebogen zoveel mogelijk onder schouderhoogte
Eczeem:
• Draag geen sieraden tijdens het werk
� Gebruik een verzorgende handcrème
� Gebruik handschoenen tijdens
het verven, maar ook tijdens wassen!
• Gebruik schone handdoeken
3.2 Oefeningen.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
14
De volgende oefeningen zijn goed uitvoerbaar na een werkdag. Rek en strek oefeningen hebben als
voordeel dat het een ontspannende werking op de spieren heeft. Ook verbeterd het de
bloedsomloop.
Nek:
Buig uw hoofd naar voren en laat het even hangen. Ontspan hierbij de schouders. Buig vervolgens
het hoofd naar achteren.
Draai uw hoofd van links naar rechts, houd uw nek hierbij recht.
Buig uw hoofd eerst naar links, en dan naar rechts. Breng uw oor hierbij naar uw schouder.
Begin in
een neutrale uitgangspositie en beweeg vervolgens uw kin naar voren. Ga weer terug in de neutrale
positie en beweeg dan uw kin naar achter.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
15
Handen:
Houdt beide handen recht voor je, stretch ze en houdt dit een
aantal seconden vast.
Met je armen recht voor je, hef je rechterhand op zodat de
handpalm van je af wijst en plaats de handpalm van je andere
hand tegen de vingers. Duw de vingers naar je toe (lichte druk)
tot je een lichte stretch voelt.
Laat met je armen recht voor je, je hand hangen (buigen bij de
pols). Plaats je andere hand op de knokkels van je hangende hand
en oefen lichte druk uit, tot je een lichte stretch voelt aan de top
van de pols. Wissel van hand en herhaal de oefening.
Houdt je rechterhand voor je, met de handpalm omhoog en
gebruik je linkerhand om de rechter te masseren. Masseer de
binnen- en buitenkant, plus tussen de vingers. Wissel van hand
en herhaal de massage.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
16
Rug:
Rekkingsoefening voor de diepe rugspieren.
Trek de knieën zo dicht mogelijk naar uw gezicht en beweeg uw
hoofd tegelijkertijd naar uw knieën.
Trek met uw tegengestelde hand uw gebogen been over het
gestrekte been heen tot uw knie de grond raakt. Strek uw andere
arm zijwaarts naar buiten en draai uw hoofd in dezelfde richting,
zodat u naar uw hand kunt kijken.
Schouders:
De volgende schouderoefeningen zorgen voor een verbeterde doorbloeding in de schouders. U kunt
de oefeningen uitvoeren volgens de pijlen die bij de afbeeldingen staan.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
17
H. 4 Actief leren/opdrachten.
Opdracht 1.
Ga het internet op en typ in de adresbalk de volgende website:
http://www.arbobondgenoten.nl/arbothem/lichblst/rsi/rsitest.htm
Je bent nu bij een KANS/RSI test, maak deze test en vul je score in (zie onderstaande regel).
Score:_______
Welk advies wordt er gegeven?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Vragen naar aanleiding van de test:
Hoe ga jij met risicofactoren op het werk om?
__________________________________________________________________________________
Wat vind je van de uitkomst van de test?
__________________________________________________________________________________
Wat vind je van jou werkwijze op dit moment?
__________________________________________________________________________________
Denk jij in de toekomst veranderingen in je werkwijze toe te passen? Zo ja, welke?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Risicofactoren binnen de kappersbranche
18
Opdracht 2.
Lees het kranten artikel ( zie bijlage 1) en beantwoord de volgende vragen.
Wat valt je op aan het krantenartikel?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Was je bekend met het hoge aantal lichamelijke klachten binnen de branche?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Wat denk jij dat de aanleiding hiervan is?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Formuleer een oplossing voor het probleem?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Hoe denk jij over voorlichtingscampagnes voor kappers?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
Risicofactoren binnen de kappersbranche
19
Bijlage 1.
Krantenartikel.
Derde van de kappers kampt met rsi- en rugklachten
Den Haag - Bij driekwart van de kappersopleidingen en ruim tweederde
van de kapsalons is onvoldoende bescherming tegen lichamelijke
overbelasting en schadelijke stoffen. Dat blijkt uit controles van de
Arbeidsinspectie bij 436 salons en opleidingen.
Ruim een derde van de kappers kampt met rsi- en rugklachten. Ongeveer een op
de vijf heeft last van handeczeem door de schadelijke ingrediënten in producten
als permanentvloeistoffen en blondeermiddelen. Deze klachten zijn belangrijke
oorzaken van ziekteverzuim. Kapperseczeem is bovendien een van de meest
voorkomende beroepsziekten. Deze aandoening kan niet altijd worden genezen,
waardoor kappers hun werk niet meer kunnen doen.
Dat vooral opleidingen onder de maat scoren, vindt de Arbeidsinspectie
zorgwekkend. Zij trof onder meer verouderd meubilair aan en de wasbakken
voldeden bijna nooit. Om de arbeidsomstandigheden in de branche te verbeteren
is het juist zaak dat leerlingen het goede voorbeeld krijgen.
In veel salons zijn de werkplekken niet goed ingericht. Stoelen, wasbakken en
kappersfietsen (een zadel op wieltjes) voldoen vaak niet aan de eisen om gezond
te kunnen werken. Of de kapper heeft onvoldoende bewegingsruimte rondom de
klant, zodat die zich in bochten moet wringen of ver moet reiken om zijn werk te
doen. Ook draaien veel kappers de pinksteun van hun schaar, omdat ze niet
gewend zijn hiermee te werken. Deze steun vermindert de spierspanning in
handen en polsen en helpt daardoor rsi te voorkomen.
Haarverf en blondeermiddelen worden vaak klaargemaakt op de plek waar
kappers ook hun boterham eten en koffie drinken. Dit zou moeten gebeuren in
een aparte chemiehoek. Veel kappers dragen ringen, terwijl is bewezen dat dit
eczeem in de hand werkt. Ook worden vaak geen of de verkeerde handschoenen
gebruikt. Werkgevers zouden veel strenger moeten zijn als het op maatregelen
aankomt; nu laten ze te veel aan hun medewerkers zelf over.
De Arbeidsinspectie overlegt binnenkort met de branche over de uitkomsten. Zij
verwacht dat de kappersbranche, die in het verleden voortvarend aandacht vroeg
voor arbeidsomstandigheden, de handschoen zal oppakken om de situatie te
verbeteren. De opleidingsinstituten en kapsalons krijgen de komende jaren
opnieuw bezoek van de Arbeidsinspectie. Dan wordt onder meer gekeken of
kappers hun werknemers en leerlingen beter instrueren hoe ze veilig en gezond
moeten werken.
Risicofactoren binnen de kappersbranche
20
Deze brochure is ontwikkeld door de organisatie Haarfijn© en blijft eigendom van de organisatie
Haarfijn©. Informatie vermeld in deze brochure mag niet zonder toestemming van Haarfijn© door
derden worden gebruikt.
Voor verdere vragen of informatie kunt u contact opnemen met Haarfijn©:
Johan de Bes, Tim Fechter, Robin van Leeuwen en Jarno Vriezekolk
Adresgegevens:
Hoevelakenseweg 178
3784 WL Terschuur
Tel: 0629530011
Mail: info@haarfijn.com