Ouderen participatie Seniorenraad Enschede

Woensdag 7 april 2010

Maarten Witteveen, Directeur CMO SVWO / Arcon

Waar gaan we het over hebben?

1.Cijfers.

2.Ouder worden. Hoe regelen we dat?

3. Ouder worden een zegen of een bedreiging?

4. Beeldvorming over senioren.

5. Participatie van senioren aan onze samenleving

14,324.3

61,4

2006 2025

21,4 21,3

57,3

25,0

2040

21,7

53,2

23,6 21,6

2050

54,8

0 - 20 jaar

20 - 65 jaar

65+

Cijfers:

Opbouw Nederlandse bevolking per leeftijdsgroep in %

2. Ouder worden hoe regelen we dat?

Wat kunnen we doen tegen het ouder worden?Levensverwachting en kans op ziekten bepaald door:

1/3 genetisch paspoort (DNA)

2/3 leefwijze en omgeving + ‘mazzel’

Ervaringsdeskundige: Hendrikje van Andel-Schipper

• Zij werd te vroeg geboren en was een ziekelijk kind. Haar moeder voorspelde dat zij nog geen achttien jaar zou worden. Ze had het mis.• Tot 30 augustus 2005 was zij met 115 jaar en 2 maanden de oudste nog levende mens ter wereld.• Fanatiek Ajax-supporter

“Oud worden gaat vanzelf. Niet te veel eten niet te veel drinken, veel bewegen en de moed nooit opgeven”.Haar moeder werd bijna 100 jaar.

Minder eten en meer bewegen!Wanneer is het fout gegaan ?

Sinds de opkomst van junkfoodSinds de televisie thuis en de computer op kantoor zijn verbonden met de auto .

Gevolg: obesitas epidemie (In USA: 187 miljoen mensen te dik,1/4 ernstig)

Nodig: een half uur per dag intensief bewegen, vooral voor ‘couch potatoes’ (bankhangers)

3. Een zegen of bedreiging?

Vergrijzing is een zegen.

• Is het resultaat van de door iedereen gewenste stijging van levensverwachting en van keuzevrijheid in kinderaantal

• Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen neemt toe, meer kwaliteit van leven • Bevolkingssamenstelling komt in balans

• Beschaafde oplossing voor probleem van overbevolking

Vergrijzing is een bedreiging.

“ Als een zware ijsberg nadert de veroudering de rijkste economieën van deze aarde. Boven de waterlijn zien we de komende decennia een niet eerder vertoonde groei van het aantal ouderen en een slinkend aantal jongeren.

Onder het oppervlak drijven……..de wurgende economische en sociale kosten waarmee deze demografische veranderingen gepaard gaan”.

“ Peterson: ‘Grey Dawn’ (1999)

VER(G)RIJZEND NEDERLAND. • AOW onhoudbaar

• Pensioenen onbetaalbaar

• Zorg onbetaalbaar en on-bemensbaar

• Opkomend generatieconflict

4. Beeldvorming van senioren.

• Gebruinde golfende nietsnutten die baden in geld en vrije tijd

• Pensionado’s die in Belgie of in hun tweede huis in Frankrijk, Spanje etc. wonen

• Ziek, zwak en misselijk, hoge zorgkosten

• Genieten/zorgkosten dankzij hard werkende jongeren die AOW, sociale premies en pensioenen moeten opbrengen

http://humortv.vara.nl/p.342674.benidorm-bastards-draaien-door.html

5. Participatie van senioren aan samenleving.

Kenmerk: kosten tijd, worden niet betaald komen ten goede aan maatschappelijke doel of groepering:

• Belangenbehartiging en politieke participatie

• Vrijwilligerswerk

• Mantelzorg

• Zorg voor kleinkinderen

• p.m. financiële steun aan kinderen: 25% van ouders, versus <5% omgekeerd

Participatie vervolg 2

Vrijwilligerswerk.

• De economische waarde van vrijwilligerswerk: ruim 8 miljard (SCP voor 2001)

• In toekomst verdere concentratie van vrijwilligerswerk bij ouderen

• 55-74 jaar goed voor bijna de helft van het aantal uren vrijwilligerswerk

• 324 miljoen uren = circa 4 miljard euro

Mantelzorg door senioren (65+).

• Aandeel van senioren neemt toe:1991: 9,9% en in 2003 12,9%

• Aantal stijgt van ruim 300.000 naar circa 450.000 in 2020

• Zonder mantelzorg veel groter beroep op thuiszorg/verpleeghuiszorg

Participatie vervolg 3

Participatie vervolg 4

Knelpunten bij mantelzorg. • Als gevolg van vergrijzing neemt zorgvraag toe

• Aanbod professionele zorg (intramuraal, thuiszorg) neemt af door onvoldoende groei van zorgsector (nodig: 1 op 6 schoolverlaters in de zorg, instroom daalt)

• WMO vraagt expliciet om zorg in eigen kring

• Arbeidsparticipatie 55+vrouwen stijgt (belangrijkste mantelzorgters voor ouderen)

Participatie vervolg 5.

Senioren als oppasgrootouders.

• Een vijfde van alle 50-plussers (in 1980 2,6 uur/week, 5,6 uur in 2000). 28% van alle 60-69 jarigen. Aantal/uren stijgen sterk

• 60% van kinderen krijgt hulp van ouders bij opvang kleinkinderen (gem. 2 dagen per week/12 uur)

• Formele kinderopvang kost 2 miljard euro/jaar

• Belangrijk smeermiddel voor arbeids-participatie van kinderen

Participatie vervolg 6

Maatschappelijke Inzet . Senioren zijn grootleveranciers

• 1 op de 3 senioren (55-74 jaar) zes uur/week vrijwilligerswerk

• Groot deel van vrijwilligerswerk in kerken,besturen van sportverenigingen, fondsen, stichtingen, welzijnsorganisaties etc.

• Gemiddeld bijna 6 uur per week oppas op kleinkinderen.

Participatie vervolg 7

Senioren: “Big Spenders” en supporters

• “Big Spenders” mogelijk op basis van inkomen, woningbezit en vermogen

• Uitgaven/consumptie: macro-economisch zeer belangrijk (verdwijnt bij vertrek uit NL, nu al 50.000 NL senioren in België en 40.000 in Spanje, aantal stijgt)

• Veel schouwburg -, concert- en museumbezoek

• Big supporters van familie en maatschappij

Participatie vervolg 8

Participatie vervolg 9

Senioren en vrijwilligerswerk.

• Definitie: “onbetaald werk ten behoeve van/georganiseerd door een instelling of vereniging, minimaal 1 uur/week”

• Senioren vooral voor buren-, ouderen-, gehandicaptenhulp en voor godsdienstige/levensbeschouwelijke organisaties (SCP)

Participatie vervolg 10

Daling % vrijwilligers. • In 2002 ‘all time high’, daarna afname na gemiddeld niveau sinds 1990

• De daling van 2004-2006 heeft vooral plaatsgevonden onder ouderen die geen lid zijn van een kerkgenootschap

• Gemiddeld aantal uren per week besteed aan vrijwilligerswerk door ouderen(alle 65-plussers): schommelt rond 9 uur, neemt niet af

Participatie vervolg 11

Mantelzorgers zijn geen vrijwilligers.Uit liefde en vanzelfsprekendheid

• Jaarlijks helpen 3,7 miljoen Nederlanders familieleden /vrienden met gezondheidsproblemen

• Hiervan gaven in 2001 2,4 miljoen mensen langer dan 3 maanden of meer dan 8 uur/week hulp (19% van bevolking van 18+)

• Hiervan zijn 312.000 senioren=65+ (13%)

• Van de hulpbehoevenden is 65% ouder dan 65 jaar

Participatie vervolg 12

Ouderen zorgen voor jonger.

• 30% klusjes in huis

• 20% helpt in huishouden

• 22% steunt financieel

• 48% past op kleinkinderen

• 60/69 jr. → > 60% vrijwilligerswerk

Participatie vervolg 13

Inzet senioren: (communicerende vaten)

• Concurrentie tussen langer doorwerken, vrijwilligerswerk, mantelzorg, oppassen op kleinkinderen.

• Grote (in)directe positieve impact op maatschappij door inzet senioren (alleen al oppassen op kleinkinderen)

• Groeiend tekort aan vrijwilligers door vele oorzaken, o.a. door nieuwe generatie senioren (babyboomers) minder maatschappelijke inzet

Participatie vervolg 14

Maatschappelijke rol Senioren (60-75 jaar)

• Belangrijke politieke factor, cultureel actief

• Groot deel van vrijwilligerswerk in kerken, besturen van sportverenigingen, fondsen,stichtingen, welzijnsorganisaties etc

• En: Onmisbaar in mantelzorg

• En: Meest geliefde en gebruikte oppascentrale

• Vitale en actieve senioren zorgen voor onmisbaar draagvlak in de maatschappij

Participatie vervolg 15

De nieuwe ouderen : zeer interessante groeimarkt

• Aantal 50 plussers blijft stijgen “sociale revolutie “• Leven steeds langer, met minder lichamelijke beperkingen• Blijven langer werken• Zeer belangrijke maatschappelijke positie • Steeds hoger opleidingsniveau • Financiële positie blijft sterk (pensioenen, eigen huis, spaargeld, koopsompolissen)• Steeds meer ouderen met hoge eisen (butlers en gezelschapsdames)• Groeimarkten: o.a. huisvesting (serviceflats met zorg) en toerisme (Senioren & Toerisme)• Echter ook ouderen met alleen AOW

Participatie vervolg 16

Doe er wat aan ! Vertraag het verouderingsproces.

Drie groepen van factoren van invloed op veroudering en levensduur:

1.Genetische: pil tegen ophoping DNA-schade

2. Leefstijl: roken, bewegen, voeding

3. Omgeving: wonen, woonomgeving, maar ook vakantie uitgaan, voor activiteit uitnodigende omgeving.