Witteveen+Bos nieuws 97

Verlengde Waalbrug in gebruik

Nieuws97

In juni 2015 is een mijlpaal bereikt: de openstelling voor verkeer van de Verlengde Waalbrug in Lent. Eind 2015 wordt in het kader van Ruimte voor de Waal de nevengeul geopend, waarna het project bij zal dragen aan de water-standsverlaging in de rivieren.

Eind 2012 kreeg Witteveen+Bos opdracht om namens i-Lent (Dura Vermeer Divisie Infra BV en Ploegam BV) de engineering uit te voeren voor een groot deel van de kunstwerken voor het project Ruimte voor de Waal. Eén van de iconen is de Verlengde Waalbrug. De weggebruiker zal wellicht weinig notie hebben van de schoonheid en de complexiteit van de brug. In het architectonische ontwerp is door Zwarts & Jansma Architects getracht de aandacht niet af te leiden van de bestaande Waal-brug, door de constructie boven het rijdek eenvoudig te houden. Typerend is vooral de onderzijde. De brug is vormgegeven alsof deze door het water uit de rotsen is gesleten. Het brugdek is

aan de onderzijde over de gehele lengte dubbel gekromd en loopt vloeiend over in de pijlers. Dit beeld wordt geaccentueerd door cannelures (groeven) in het betonoppervlak. De Verlengde Waalbrug is een in het werk gestorte nagespannen betonnen brug met een totale lengte van circa 280 meter.

De Verlengde Waalbrug wordt ondersteund door twee landhoof-den en drie tussensteunpunten. De massieve pijlers gaan over in een hol brugdek. Het rijdek heeft een breedte van 34,2 meter met daarop ruimte voor twee keer twee rijstroken, twee stroken voor openbaar vervoer en aan beide zijden een voet- en fiets-pad. De dubbelgevormde vormgeving en de slankheid maken het ontwerp en de bouw van deze brug zeer complex. Dit vraagt om een nauwe samenwerking tussen aannemer en adviseur. Witteveen+Bos is nog steeds betrokken bij de site-engineering.

+ [email protected]

Witteveen+Bos onderzoekt samen met Saxion Hogescholen hoe een warmte-koudeinfrastructuur tussen beide gebouwen kan worden gerealiseerd. Een warmte-koudebatterij moet de warmte- en koudevoorziening leveren voor gebouwen in het gebied tussen het kantoor van Witteveen+Bos aan de Leeuwenbrug en het schoolgebouw van Saxion.

Cofely Energy Solutions, de gemeente Deventer en de provincie Overijssel verlenen hun ondersteuning bij deze zoektocht met GIS-data of expertise. In het onderzoek wordt gebruik gemaakt van alle mogelijkhe-den die het stedelijke gebied heeft voor warmte-koude-opwekking en -opslag, zoals benutting van oppervlak-tewater, ondiep grondwater en restwarmte en -koude van gebouwen. Ook onderzoeken we mogelijkheden voor opslag in innovatieve Ecovaten® onder parken

en parkeerplaatsen. In lijn met de Trias Energetica onderzoekt Witteveen+Bos mogelijkheden om het bestaande kantoorpand aan de Leeuwenbrug energie-zuinig te maken en te voorzien van installaties voor de opwekking van duurzame energie. Het schoolgebouw van Saxion is deels al zeer energiesparend uitgevoerd. In het onderzoek wordt gebruik gemaakt van een door Witteveen+Bos ontwikkelde GIS-tool die het moge-lijk maakt om interactief scenario’s door te rekenen. Gegevens over bodem, grond- en oppervlaktewater en onder- en bovengrondse infrastructuur zijn gekoppeld aan een database met investeringskosten en exploita-tielasten. De komende tijd benaderen wij gebouweige-naren in het projectgebied met de vraag deel te nemen aan het onderzoek en de te realiseren WK-batterij.

+ [email protected]

Energiezuinig netwerkZoektocht naar warmte-koudeinfrastructuur in Deventer

Witteveen+Bos Nieuws september 2015

Experts zijn het erover eens: in 2050 woont onge-veer 70 % van de wereldbevolking in steden. Deze verstelijking leidt tot vraagstukken over leefbaar-heid, veiligheid, gezondheid en bereikbaarheid. Een bijkomende uitdaging is dat veel steden in deltagebied liggen en daardoor kwetsbaar zijn voor bodemdaling, overstroming en klimaatveran-dering.

Voor deze integrale opgave hanteert Witteveen+Bos het concept van robuuste steden ofwel resilient cities. In onze visie kan de robuuste stad op basis van zeven principes worden ontwikkeld. Wij passen deze toe in verschillende projecten, waarvan op deze pagina een aantal voorbeelden te vinden is.

KlimaatadaptiefDe klimaatadaptieve stad is voorbereid op huidige klimaatextremen en toekomstige klimaatveranderin-gen. Witteveen+Bos adviseert over waterrobuuste, hittebestendige en droogtebestendige steden. Slimme instrumenten als de Climate Adaptation App en UCAM helpen bij klimaatadaptieve plannen.

GezondDe gezonde stad heeft een goede luchtkwaliteit, weinig geluidsoverlast en geen risico’s voor externe veiligheid. Ontwerpen voor de openbare ruimte met groen en wa-ter nodigen uit tot bewegen, spelen en fietsen. Stads-landbouw verbindt bebouwing met groen en kan zorgen voor voedselproductie en educatie.

AantrekkelijkDe aantrekkelijke stad nodigt mensen uit om er te wonen, werken en recreëren. De ontwerpen van

Witteveen+Bos voor gebouwen en openbare ruimte dragen bij aan de beeldkwaliteit van de stad en aan de vastgoedwaarde van gebouwen.

DuurzaamDuurzaamheid is geïntegreerd in alle onderdelen van het stedelijk gebied: bijvoorbeeld in materiaalgebruik en minimale milieu-impact. Witteveen+Bos adviseert op basis van haar duurzame ontwerpprincipes over bijvoorbeeld levenscycluskosten of CO2-impact.

RampenbestendigDe rampenbestendige stad is voorbereid op natuurram-pen als overstromingen en aardbevingen. Waterveilig-heid, waterrobuust bouwen en meerlaagse veiligheid zijn belangrijke pijlers in onze aanpak. Met Building with Nature en Nature Based Solutions vergroten we natuurwaarde en beperken we de impact van rampen, bijvoorbeeld door de aanleg van mangroves.

SociaalDe sociale stad heeft een goede sfeer, sociale veilig-heid en cohesie. Dit wordt mede bepaald door stede-lijke inrichting, maar ook de aanpak van planvorming en de bouwfase. Proactieve participatie en omgevingsma-nagement zijn belangrijke pijlers in onze projectaanpak.

EnergieneutraalEen stad is energieneutraal als er zo min mogelijk fos-siele brandstoffen worden gebruikt en zoveel mogelijk energie zelf opgewekt wordt. In een energievisie of business case kan Witteveen+Bos kansrijke maatrege-len in kaart brengen en kwantificeren.

+ [email protected]

DUURZAME PROJECTLOCATIE VALKENBURG

Projectlocatie Valkenburg in Katwijk wordt ontwikkeld tot energieneutraal en duurzaam woon-, werken recreatiegebied. Witteveen+Bos maakte een levenscyclusanalyse voor het watersysteem, die inzicht gaf in gevolgen van ontwerpkeuzen vanuit economisch, technisch en ecologisch perspectief. Op basis hiervan is de keuze gemaakt voor een watersysteem en maaiveldpeil op boezemniveau, waardoor de realisatie én het beheer van een gemaal en vele kilometers waterkering niet nodig is. De keuze wordt gedragen door de projectorganisatie, de gemeente en het hoogheemraadschap en door hen gezien als voorbeeld voor duurzame gebiedsontwikkeling.

AANTREKKELIJKE STADSWERVEN

Witteveen+Bos past Nature Based Solutions toe in Stadswer-ven Dordrecht, een voormalig scheepsbouwterrein. Dit gebied ligt buitendijks op het schiereiland tussen de Beneden Merwede en het Wantij. De gemeente wil Stadswerven veranderen in een aantrekkelijke woonlocatie. Wij ontwierpen hiervoor een groen park waar ruimte is voor de getijbeweging en hoogwatergolven. De benodigde waterveiligheid realiseren we door slim gebruik te maken van bestaande hellingbanen en toekomstige vegeta-tie. Het groen draagt bij aan het verminderen van hittestress en wateroverlast. Midden in de stad ontstaat zo een aantrekkelijk leefgebied en ecologische stapsteen voor dieren en planten.

RAMPENBESTENDIG BARISAL

Barisal, in het zuiden van Bangladesh, heeft 350.000 inwoners. Vanwege de vele kanalen wordt het ook het Venetië van het oosten genoemd. De stad wordt bedreigd door overstromingen door hoge rivierafvoer, hoogtij, cyclonen en extreme neerslag. Met klimaatverandering en een toenemend inwonersaantal blijft er minder relatief veilig hooggelegen gebied over. Witteveen+Bos adviseert over manieren om de waterveiligheid in de stad te vergroten: betere drainage, dijken bouwen, wegen verhogen en robuuster maken, bouwen op terpen en het plan-ten van overstromingsbestendige gewassen.

KLIMAATADAPTIEF HO CHI MINH CITY

Ho Chi Minh City kampt met overstromingen, bodemdaling, zeespiegelstijging en verzilting. Samen met de overheid ontwik-kelde het Vietnamese Climate Adaptation PartnerShip (VCAPS) consortium in opdracht van RVO.nl een klimaatadaptatiestrate-gie. Witteveen+Bos was verantwoordelijk voor de waterbouw en stedelijke ontwikkeling. Hoofddoelen van de maatregelen zijn bescherming op lange termijn en richting geven aan stedelijke ontwikkeling. Voorbeelden zijn een ringdijk door de stad en het gebruik van mangroves om golven en stormvloeden te beper-ken. Het tweede deel van de opdracht richt zich op de techni-sche, planologische en bestuurlijke implementatie.

De robuuste stadOntwikkeling van stedelijkgebied op basis van zeven principes


De aandelen van het Belgische milieuadviesbureau MAVA AES N.V. zijn dit jaar voor honderd procent in handen gekomen van Witteveen+Bos. Voor MAVA was dit een strategische keuze met als thema ‘MAVA+ towards the next level’. Witteveen+Bos week af van haar strategie van autonome groei. Ook dat had zijn redenen. Mark Van Straaten (rechts op de foto), afgevaar-digd bestuurder van MAVA en Stefan De Roos, gedelegeerd bestuurder van Witteveen+Bos Belgium N.V. en tevens lid van de Raad van Bestuur van MAVA, vertellen over het hoe en waarom.

Strategische keuze‘MAVA bestaat 25 jaar en heeft bijna vijftig medewerkers. We waren op het punt gekomen een strategische keuze te maken voor de ontwikkeling van ons bedrijf op lange termijn,’ aldus Mark Van Straaten. ‘Daarbij stel je je dan steeds de vraag of je verder gaat op eigen kracht dan wel aansluiting zoekt bij een partner. MAVA heeft steeds strategische partnerships nagestreefd met collega-bureaus wat een verdere ontwikkeling van ons bedrijf faciliteerde. Voor ons spelen concurrentie-positie, markt- en productvisie en internationale mogelijkheden een essentiële rol bij een succesvol partnership. Niet minder belangrijk was de voorwaarde dat er een culturele en organisatorische klik moet zijn. We zochten dus een bureau met vooral dezelfde mentaliteit en waarden.’

Integrale oplossingenDat de kwaliteitskenmerken van Witteveen+Bos - deskundig, betrouwbaar, betrokken - goed aansluiten bij die laatste voorwaarde, bleek tijdens de gesprek-ken tussen beide bureaus. De klik was er, niet alleen op persoonlijk vlak, maar ook in de visie op de toekomst. Die is niet alleen gebaseerd op de milieumarkt, maar ook op de toenemende vraag naar integrale oplossingen. Stefan De Roos: ‘Wat dat betreft zijn we complementair. Witteveen+Bos werkt in België veel op de inframarkt en voor de overheid. MAVA werkt met haar milieuadvisering vooral voor de private markt. Opdrachtgevers vragen steeds meer om een integrale aanpak. Met de combinatie van onze expertises kunnen we beter inspelen op deze marktontwikkeling.’

Organisch procesBeide bureaus werkten al samen, bijvoorbeeld voor milieu- en geluidstudies voor klanten van MAVA. De samenwerking wordt nu geïntensiveerd. Daarbij zijn er ook mogelijkheden bij de door Witteveen+Bos en Grontmij verkregen opdracht voor de Oosterweelverbinding in Antwerpen. Ook is de integratie op organisato-risch gebied in gang gezet. Een organisch proces, waarvoor voldoende tijd wordt uitgetrokken. Mark Van Straaten: ‘Van groot belang is dat dit proces ook de indi-viduele medewerker voldoende mogelijkheden biedt voor groei en ontwikkeling.

It’s all about the people, of zoals ze bij Witteveen+Bos zeggen: ingenieurswerk is mensenwerk.’

Jong talentWitteveen+Bos hecht aan autonome groei. Op deze wijze is het aantal mede-werkers gegroeid naar meer dan duizend. Voor het eerst is er sprake van een proportionele overname. Stefan De Roos licht toe: ‘Samen met MAVA kunnen we meer impuls geven aan internationale milieuadvisering, nemen de kansen toe om jonge talenten aan te nemen en nieuwe producten te ontwikkelen. Het MAVA-kantoor in Steenokkerzeel is daarvoor een prima locatie. Het ligt dicht bij zenuwcentrum Brussel en is een goede uitvalsbasis voor de Waalse markt. Essentieel zijn de goede reputatie en positie van MAVA, dat met de gespeciali-seerde bodemonderzoektechniek EnISSA ook veel industriële opdrachtgevers bedient. Samen kunnen we milieuadvisering beter op de internationale kaart zetten en een stap maken naar de grote industrie.’ BruggenhoofdMark Van Straaten: ‘Er zijn al diverse aanbiedingen samen uitgewerkt, zoals recent een due diligence onderzoek voor een grote industriële klant in Vietnam. Een noemenswaardig succes is de gunning van het OVAM-raamcontract Aanpak verontreiniging gasfabrieken aan MAVA/Witteveen+Bos. Daarnaast is ook de Franstaligheid van een aantal van onze medewerkers een pluspunt. Zeker als je kijkt naar het bruggenhoofd dat we naar Wallonië en Frankrijk willen slaan. Er zijn inmiddels ook al veel goede contacten met mensen van de ondersteuning. Bij alle ontmoetingen met Witteveen+Bos’ers heb ik nog nooit gedacht: ‘de culturele klik is er niet’. Dat geeft vertrouwen in de toekomst.’

Wittebroodsweken‘Er zijn nu vijf werkgroepen bezig de integratie verder vorm te geven. Daarnaast is het belangrijk dat de medewerkers van de kantoren in België en Nederland elkaar zoveel mogelijk vinden. En dan niet alleen op projectengebied,’ aldus Stefan De Roos. ‘Dat dat al aardig in gang is gezet bleek door het bezoek van een aantal MAVA-mensen aan het Witteveen+Bos-terras in Deventer en omgekeerd door de deelname van Henk Nieboer (directeur Witteveen+Bos en voorzitter Raad van Bestuur MAVA, red.) aan de BBQ-sportdag van MAVA.’ Mark Van Straaten: ‘Eigenlijk zitten we nog in de wittebroodsweken, maar alles wijst erop dat we elkaar snel vinden, niet alleen met onze kennis en kunde, maar ook op sportief en cultureel gebied. En natuurlijk zijn we er nog lang niet. We gaan er allemaal veel effort in steken om deze samenwerking tot een succes te maken!’

+ [email protected]

Strategische keuze en culturele klikCombinatie van expertises Witteveen+Bos en MAVA bevordert integrale aanpak projecten


Specialisten op het gebied van omgevingsrecht, vergunningen en lucht voeren voor een energieleverancier diverse werkzaamheden uit met betrekking tot vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet (Nb-wet).

Voor verschillende energiecentrales in Nederland voerden wij stikstofdepositieberekeningen uit. Daarnaast stelden wij een natuurtoets op, waarin de effecten van de stikstofdepositie op omlig-gende natuurgebieden werden getoetst. Ook adviseerde Witteveen+Bos over het aanvragen van een Nb-wetvergunning. Voor deze centrales was sprake van een afname of een gelijkblijvende situatie van stikstofdepositie in de aangevraagde situatie ten opzichte van de referentiesituatie.

De vergunningen voor de Nb-wet zijn aangevraagd voor de inwerkingtreding van de Program-matische Aanpak Stikstof (PAS) op 1 juli 2015. Het idee hierachter is het vastleggen van de be-staande rechten onder het oude beleid van de Natuurbeschermingswet 1998. De PAS moet een oplossing bieden voor knelpunten omtrent stikstofdepositie voor bedrijven in de agrarische sector en industrie. Daarbij wordt gekeken naar de ontwikkelingsruimte binnen een provincie. De PAS hanteert als referentiejaar de feitelijke emissie die bedrijven hebben geëmitteerd tussen 2012 en 2014. Daarentegen houdt de Nb-wet voor de natuurgebieden de vergunde situatie van 7 de-cember 2004 (voor Habitatrichtlijngebieden) en 10 juni 1994 of de datum van aanwijzing van het gebied (voor Vogelrichtlijngebieden) als referentiejaar aan.

Daarbij hanteert de PAS voor bedrijven met een depositie hoger dan 1,00 mol N/ha/jaar op Natu-ra2000-gebieden een vergunningplicht. Hierbij kan elke provincie zijn eigen (aangescherpte) be-leid hanteren, specifiek voor de zeer stikstofgevoelige habitattypen in Natura2000-gebied. Onder het oude recht van de Nb-wet hanteren de meeste (maar niet alle) provincies een drempelwaarde vanaf 0,05 mol N/ha/jaar voor de vergunningplicht. Beschermde Natuurmonumenten vallen niet onder de PAS, hierbij wordt het oude beleid toegepast.

Bij de vergunningaanvragen voor deze energieleverancier kregen wij te maken met meerdere Na-tura 2000-gebieden binnen verschillende provincies. Ook moesten effecten inzichtelijk gemaakt worden op meerdere Beschermde Natuurmonumenten, welke niet onderdeel uitmaakten van een Natura2000-gebied. De afstemming met meerdere bevoegde gezagen met elk hun eigen beleids-lijn maken deze projecten een uitdaging, waarbij Witteveen+Bos haar ervaring en expertise als vergunningverlener bij verschillende provincies goed kon gebruiken.

+ [email protected]

Aanvraag vergunningenBerekenen stikstofdeposities energiecentrales

Witteveen+Bos en Grontmij voeren sinds juni in opdracht van de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM NV) aanvullende studies uit voor de Oosterweelverbinding. Eerder verwierven ze al de studieopdracht voor de werken op Rechteroever. Door de combinatie van opdrachten staan de ingenieurs nu in voor de volledige studie van de sluiting van de Antwerpse Ring.

De opdracht voor de Linkeroever en Scheldetunnel om-vat drie deelopdrachten die bijdragen aan het sluiten van de Antwerpse Ring (R1). Ten eerste de realisatie van de infrastructuurprojecten op Linkeroever. Deze omvatten onder meer de aanpassing van de noordelijke en zuidelijke knoop in de aansluiting tussen de E34 en E17. De tweede deelopdracht behelst het ontwerp van een nieuwe Scheldetunnel, die als afgezonken tunnel zal worden gebouwd. Deze wordt ongeveer 1,8 kilo-meter lang, met drie rijstroken in elke richting en een aparte koker voor fietsers. Het derde deelproject is de inrichting van een tijdelijk bouwdok in Zeebrugge, waar de tunnelelementen geprefabriceerd worden. Na bouw in Zeebrugge worden deze naar Antwerpen gesleept om op de bouwplaats te worden afgezonken. Volgens

planning moeten de voorontwerpen voor de werken op de Linkeroever en de Scheldetunnel in 2015 afgerond zijn. Witteveen+Bos en Grontmij koppelen in deze samenwerking lokale kennis en ervaring met complexe integrale infrastructuurprojecten aan wereldwijde ex-pertise in het ontwerpen en bouwen van afzinktunnels. Een breed scala aan expertises wordt ingezet, zoals ontwerp van weginfrastructuur, geotechniek en geohy-drologie, afzinktunnels, landschappelijke inpassing en ecologie, tunnelveiligheid, waterbouwkundige werken en verkeers- en tunnelinstallaties. Zwarts & Jansma Architects is verantwoordelijk voor de vormgeving in het project. In 2012 verwierven Witteveen+Bos en Grontmij al de studieopdracht voor het ontwerp van de Oosterweelverbinding op Rechteroever. De Ooster- weelverbinding is een belangrijk onderdeel van het Masterplan 2020 voor de Antwerpse Ring, dat onder meer voorziet in bijkomende weginfrastructuur, open-baar vervoerprojecten, extra fietspaden en waterge-bonden infrastructuurwerken. De totale Oosterweel- verbinding is één van de grootste Europese infrastruc-tuurprojecten.

+ [email protected]

Beeld: Zwarts & Jansm

a Architects

Linkeroever Oosterweel Studie naar volledige sluiting Ring Antwerpen

Drinkwaterbedrijf Brabant Water rolt het zogenaamde Delta-plan Ontharding uit. Het programma behelst de introductie van pelletontharding op zes belangrijke drinkwaterproductie-bedrijven in Noord-Brabant waar ontharding vereist en nog niet eerder gerealiseerd was. Witteveen+Bos mag een belangrijke bijdrage leveren.

In eerdere jaren stelde Witteveen+Bos voor Brabant Water een maatschappelijke kosten-batenanalyse op, waarmee inzichtelijk kon worden gemaakt dat centrale ontharding een prima investering is. Behalve het comfort voor gebrui-kers (minder kalkaanslag), levert het financieel voordeel op (bijvoorbeeld minder zeepverbruik) en komt ontharding het milieu ten goede (het water lost minder lood en koper uit lei-dingmaterialen op, dat anders in het milieu komt). Omdat het programma een serie projecten betreft, hanteert Brabant Wa-ter een blauwdruk voor het ontwerp van de ontharding. Deze wordt vervolgens qua capaciteit en specifieke waterkwaliteit bijgesteld voor individuele projecten. Wij stelden samen met Brabant Water het oorspronkelijk blauwdrukontwerp op.

Voor de uitrol van de omvangrijke engineering, bouwbegelei-ding en directievoering, commissioning en afhandeling van garantiepunten hanteert Brabant Water een hybride vorm tus-sen uitvoering in eigen beheer en uitbesteding. Er is een ge-integreerd programmabureau ingericht met medewerkers van Brabant Water en geselecteerde professionals van diverse ingenieursbureaus. Witteveen+Bos levert een aanzienlijke in-zet in het programmabureau, met collega’s voor bouwkunde, infra, werktuigbouw en elektrotechniek. Deze aanpak levert Brabant Water capaciteit op, maar faciliteert ook kruisbestui-ving tussen hen en de ingenieursbureaus. Doordat Brabant Water rekruteert uit diverse bureaus ontstaat een onderlinge zoektocht naar kwaliteit.

Het Deltaplan Ontharding is inmiddels goed gevorderd. Waterproductiebedrijven Loosbroek, Oosterhout en Veghel le-veren al onthard water. De nieuwbouw en grote renovatie van waterproductiebedrijven Lieshout, Tilburg en Lith zijn in volle gang, met als resultaat dat in 2017 geen enkele klant van Bra-bant Water nog hard water heeft. Het Deltaplan Ontharding is voor Witteveen+Bos een mooi project voor in het portfolio. Enerzijds versterkt het onze positie op ontharding, omdat wij ook voor bijvoorbeeld Vitens en WML projecten mochten realiseren. Anderzijds biedt het een mooi vervolg op onze samenwerking met Brabant Water na de eerdere realisatie van productiebedrijf Vlierden en opjager Mill.

+ [email protected]

ZACHT WATER IN NOORD-BRABANT


Witteveen+Bos wil en kan als ingenieursbureau met haar expertise een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van uitdagingen op het gebied van leefbaarheid, veilig-heid, gezondheid en bereikbaarheid. Zowel in als buiten projecten willen wij maatschap-pelijk verantwoord ondernemen. Onderdeel daarvan is het transparant zijn over andere bedrijfsprestaties dan de financiële. We hebben daarom in 2014 twee doelen benoemd: het leveren van maatschappelijke waarde en het ontwikkelen van toptalent. Inmiddels zijn duidelijke stappen gezet om deze doelen te behalen.

Leveren van maatschappelijk waardeKlimaatveranderingen hebben een steeds grotere impact op onze samenleving. Op 24 juni won-nen Urgenda (de organisatie voor duurzaamheid en innovatie in Nederland) en negenhonderd mede-eisers de ‘klimaatzaak’ tegen de Nederlandse Staat met als inzet een stringenter klimaat-beleid. Hoewel er nog veel onwetendheid is over de precieze effecten van CO2 op het klimaat, is duidelijk dat de reductie van broeikasgassen steeds belangrijker wordt voor het in stand houden van onze welvaart.

Om maatschappelijk waarde te kunnen leveren zet Witteveen+Bos in op duurzame ontwerpen en een duurzame bedrijfsvoering. Een voorbeeld daarvan is het bereiken van niveau 5 op de CO2-prestatieladder en de introductie van onze CO2-boekhouding. De CO2-boekhouding is een systeem waarbij de kostenraming is gekoppeld aan CO2-kengetallen, waardoor bij het uitvoeren van een kostenraming automatisch een inschatting van de hoeveelheid CO2 wordt gegenereerd voor het project. ‘Hierdoor kunnen we opdrachtgevers proactief, zonder extra inspanning, advi-seren over de meest CO2-vriendelijke variant,’ vertelt Maarten Schäffner, MVO-manager. Doordat de huidige kosten voor uitgebreide CO2-calculaties erg hoog zijn en de markt de meerwaarde ervan niet altijd inziet, zijn CO2-inschattingen nog onvoldoende leidend voor ontwerpprocessen. Maarten Schäffner: ‘Door CO2-boekhouding te integreren in bestaande processen maken we de bewustwording, die nodig is voor de reductie van CO2, toegankelijk voor de markt.’

Voor het ontwerptracébesluit (OTB) van de verbreding van de A9 bij Amstelveen heeft Witteveen+Bos door middel van CO2-boekhouding bepaald in hoeverre CO2 gereduceerd kan worden door optimalisaties van de (betonnen) verdiepte constructie. Door een financiële inschat-ting van varianten is integraal bepaald dat een reductie van 9 % mogelijk is door de reductie van beton. Dat staat gelijk aan 3.600 ton CO2. Ook in het project Afsluitdijk is bijzondere aandacht voor CO2-reductie: Witteveen+Bos voerde een CO2-ketenanalyse uit voor de keuze van de dijkbekleding.

Maatschappelijke uitdagingen oplossenWitteveen+Bos zet stappen om MVO-doelen te behalen

Ontwikkelen van toptalentToptalent is altijd op zoek naar een inspirerende omgeving om een zinvolle bijdrage te kunnen leveren aan de wereld. Met boven ons hoofd een groeiend tekort aan technisch opgeleide professionals zet Witteveen+Bos zich op twee fronten in voor het ontwikkelen van toptalent: enerzijds door onze eigen col-lega’s verder op te leiden en ontwikkelen, anderzijds door de toestroom naar technische opleidingen te borgen.

Om dat laatste front een impuls te geven, bezoeken onze col-lega’s geregeld basis- en middelbare scholen. In samenwerking met VHTO (het landelijk expertisebureau voor meisjes/vrouwen en bèta/techniek) verzorgde Witteveen+Bos in juni een les op een basisschool in Deventer. Emma Sirks, projectingenieur in de waterbouwkunde, legde stapsgewijs aan de leerlingen uit wat een ingenieur is, wat waterbouwkunde is en aan welke pro-jecten zij zoal werkt. ‘Ook heb ik de leerlingen gevraagd welke talenten zij dachten nodig te hebben om dit werk te doen. Ik was verrast door de creatieve antwoorden. Ik hoop dat ik op deze middag een aantal leerlingen enthousiast heb gemaakt voor een baan in de techniek!’

Om kennis te maken met hoogopgeleid toptalent van uni-versiteiten, organiseert Witteveen+Bos regelmatig business courses. Studenten van de TU Delft, Universiteit Twente en TU Eindhoven namen in juni deel aan een business course over het masterplan voor hoogwaterbescherming van Jakarta. De studenten mochten een dag werken aan dit project en ken-nismaken met alle technische aspecten die bij een dergelijk veelzijdig internationaal project komen kijken, waaronder wa-terbouwkunde, geotechniek en verkeerskunde. Witteveen+Bos organiseert vaker business courses: in de editie van november staan de waterzuivering en gebiedsontwikkeling van het project in Jakarta centraal.

+ [email protected]


De noodzaak voor grootschalige elektriciteitsopslag in de transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening is evident. Maar de nu bekende opslagtechnologie is te duur om economisch rendabel te kunnen worden toegepast. Alleen met zeer goedkope elektriciteitsopslag kan een stroom-voorziening worden gerealiseerd die echt duurzaam en echt ‘smart’ is.

De oplossing ligt in energieopslag met een hoge energiedichtheid tegen een lage prijs. Dé energieopslagbelofte hier is de waterstofbromide flowbatterij, een concept van Elestor Electricity Storage. Het grote concurrentievoordeel van de technologie van Elestor is het feit dat de kosten zeer laag zijn: EUR 0,05/kWh.cycle is haalbaar met het door Elestor geoctrooieerde concept. Volgens de meeste experts is grootschalige elektriciteitsopslag aantrekkelijk bij een kosten-niveau van EUR 0,07/kWh.cycle of minder, een niveau dat niet haalbaar is met gangbare technieken voor energieopslag. De ontwikkeling van de batterij bevindt zich in de experimentele fase. Om klaar te zijn voor inpassing in de praktijk is het van belang nu al praktijkervaring op te doen onder realistische omstandigheden.

De goede resultaten tot dusver en het positieve onderzoeksrapport van het Eu-ropees Octrooibureau sterken Elestor in de overtuiging dat een kostendoorbraak voor elektriciteitsopslag mogelijk is. Witteveen+Bos gaat vanaf november 2015 samen met Elestor, Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) en de Hoge-school van Arnhem en Nijmegen (HAN) de waterstofbromide flowbatterij gedu-rende een jaar in de praktijk testen. Hiervoor krijgt het samenwerkingsverband

van RVO.nl een zogenaamde iDEEGO-subsidie voor innovatieve projecten voor Duurzame Energie en Energiebesparing in de Gebouwde Omgeving. Daarvoor stelt Witteveen+Bos haar kantoor aan de Leeuwenbrug in Deventer beschikbaar. Dit kantoor is een ideale locatie, omdat het wordt verbouwd tot flexibel kantoor. Daarbij wordt het een showcase van duurzaamheid en een ‘Living Lab’ waar Witteveen+Bos met partners werkt aan duurzame technologische innovaties.

ECN stelt naast haar expertise ook innovatieve zonnepanelen ter beschikking, die duurzame energie opwekken en die door de batterijen wordt opgeslagen als er onvoldoende vraag is naar energie. Studenten, docenten en onderzoekers van de HAN assisteren specialisten van Elestor en Witteveen+Bos in het uitvoe-ren van dit project. Elektrotechnici, veiligheidskundigen, vergunningspecialisten en IT-specialisten van Witteveen+Bos denken mee bij het opzetten van een veilige en representatieve opstelling en aansluiting op de gebouwinstallaties en laadvoorziening voor elektrische auto’s.

Daarnaast onderzoeken deze specialisten samen met financiële experts hoe de batterij op grotere schaal in de gebouwde omgeving en industrie is in te zetten. Via een te ontwerpen slimme regeling kan de batterij bijdragen aan de behoefte aan energieopslag in de gebouwde omgeving. Dit kan een stap vooruit beteke-nen voor de energieopslagbehoefte van zowel gebouweigenaar als netbeheerder.

+ [email protected]

Kostendoorbraak voor elektriciteitsopslagWaterstofbromide flowbatterij als energieopslagbelofte

Met de onthulling van een natuurstenen trap met daarin gegraveerd de dichtregels ‘Kijk, bij elke trede daalt het land en stijgt het licht’, openden gedeputeerde Bert Boerman van de provincie Overijssel en regiodirecteur Jos Bisschops van Natuur-monumenten op 4 september 2015 de herinrichting van de N331 als veilige gebiedsontsluitingsweg tussen Zwartsluis en Vollenhove. De trap vormt letterlijk de opstap tot een monument en uitkijkpunt over het Zwarte Water.

De onthulling markeert het einde van de werk-zaamheden aan de voorheen meest onveilige weg in de Kop van Overijssel. Met de aanleg van onder andere een verbrede hoofdrijbaan met nieuwe parallelwegen en reconstructie van kruispunten verbeterde de provincie Overijs-sel de verkeersveiligheid, doorstroming en leefbaarheid op deze belangrijke dijkweg.

Witteveen+Bos verzorgde sinds augustus 2012 de complete engineering van ontwerp tot bestemmingsplannen, vergunningen en landschappelijke inpassing. In de zomer van 2013 is gestart met het opstellen van het bestekscontract voor de aannemer, inclusief plannen voor openbare verlichting, bebording en bewegwijzering, uitvoerings- en verkeers-fasering, beplantingen, natuurcompensatie en zettingen en stabiliteit.

Niet alleen het gegeven dat een provinciaal wegontwerper deel uitmaakte van het multi-disciplinaire projectteam van Witteveen+Bos maakte dit project uniek, ook het feit dat een deel van de weg tussen natuurgebieden loopt, is bijzonder te noemen. Het door Natuurmonu- menten zo gewenste beschermings- en uitbrei-dingsproject voor kievitsbloemhooiland kon daardoor geïntegreerd worden, wat ten goede komt aan beschermde purperreigers, bitter-voorns en modderkruipers.

Dat een groot gedeelte van de weg op een primaire waterkering ligt met, zo bleek later, sporen van historische dijkdoorbraken, maakte de opgave er niet makkelijker op. Door goede samenwerking tussen Witteveen+Bos, de provincie en aannemer Schagen kon medio juli het laatste zettingsgevoelige deel, de rotonde Veerweg, worden afgerond.Tijdens de opening waren de vertegenwoordigers van de provincie Overijssel, de gemeenten, het waterschap en Natuurmonumenten unaniem van oordeel dat dit project uitstekend verlopen is, vooral omdat op een zeer positieve en proactieve manier is samengewerkt. Door deze eensgezindheid werden niet alleen alle geplande opleverdata gehaald, maar is ook veel draagvlak en good-will gecreëerd bij omwonenden en weggebrui-kers.

+ [email protected]

Opening N331 Zwartsluis-VollenhoveVeel draagvlak en goodwill door eensgezindheid projectteam


EERSTE PLAATS EO WIJERS-PRIJSVRAAG

Het samenwerkingsverband tussen Witteveen+Bos, H+N+S Landschaps- architecten, Fabric, advies- en ontwerpbureau WING, CE Delft en bureau marco.broekman won onlangs een gedeelde eerste plaats bij de Eo Wijers-prijsvraag. Experts op het gebied van duurzame ruimtelijke ontwikkeling verko-zen het idee om financiële prikkels vanuit de overheid te gebruiken als motor voor het verminderen van CO2-uitstoot in de regio tot winnaar. Het initiatief gaat ervan uit dat deze prikkels aanjager kunnen zijn voor het bereiken van ener-gieneutraliteit en een circulaire economie. Binnenkort wordt een vervolgatelier georganiseerd in samenwerking met de Eo Wijers-stichting. Hierin worden dit initiatief en andere inzendingen verder uitgewerkt met als doel het bereiken van een energieneutrale Stedendriehoek (Apeldoorn, Deventer, Zutphen) in 2030.

+ [email protected]

BETERE BEVAARBAARHEID EN LEEFOMSTANDIGHEDEN Deltaland Myanmar heeft jaarlijks te kampen met watergerelateerde problemen. Om deze aan te pakken, werken de overheden van Myanmar en Nederland samen op het gebied van integraal waterbeheer. In het kader van deze overeenkomst kreeg Witteveen+Bos samen met Grontmij en het lokale bedrijf Environment (Wunkyin) Myanmar Cooperative onlangs opdracht om een milieustudie uit te voeren. M.e.r.-deskundigen, rivierkundigen en hydrologen onderzoeken de gevolgen voor milieu en bevolking van het Bagan River Multipurpose Project, gericht op een betere bevaarbaarheid van de Bagan River, erosie-bestrijding, toerisme en verbeterde leefom-standigheden. + [email protected]

POSITIEF TOETSINGS- ADVIES M.E.R. AFSLUITDIJK

De onafhankelijke Commissie voor de milieuef-fectrapportage (Cm.e.r.) beloonde in augustus 2015 het plan-/projectmilieueffectrapport voor de verbetering van de Afsluitdijk met een positief toetsingsadvies: ‘De Commissie is van oordeel dat het milieueffectrapport (MER) de essentiële informatie bevat om het milieube-lang volwaardig te kunnen meewegen in de besluitvorming over het Rijksinpassingsplan. Het MER is zeer volledig, systematisch van opbouw en ruim voorzien van verhelderende illustraties.’ Dit is een mooi resultaat voor Rijkswaterstaat als opdrachtgever en Witteveen+Bos als uitvoerder. Aan dit icoon-project is aan beide zijden immers met veel energie en synergie lange tijd gewerkt: het Startdocument voor de milieueffectrapportage en het bijbehorende Rijksinpassingsplan lagen bijvoorbeeld al in september 2013 ter inzage. De commissie geeft hiermee goedkeuring aan de toepassing van een nieuw concept in de wereld van milieueffectrapportages en ruimte-lijke plannen: afgebakende oplossingsruimte in plaats van een gedetailleerd uit te werken voorkeursalternatief of -variant. Hiermee wordt zoveel mogelijk vrijheid voor de aannemer gelaten binnen een DBFM-contract, terwijl er wel voldoende (juridische) zekerheid is voor de omgeving. Op dit moment stelt Witteveen+Bos samen met Rijkswaterstaat de Nota van Ant-woord voor de 27 ingediende zienswijzen op. Daarna wordt het definitieve Rijksinpassings-plan in procedure gebracht.

+ [email protected]

De veertiende winnaar van de Witteveen+Bos-prijs voor Kunst+Techniek is Renzo Martens. Martens (1973) is een Nederlandse kunstenaar en documentairemaker die door de jury werd voorgedragen omdat in zijn kunst de sociale, politieke en economische impact van technologie op de samenleving centraal staat. De prijsuitreiking vindt plaats op 5 november 2015 in de Bergkerk in Deventer.

Renzo Martens woont en werkt in Brussel, Amsterdam en Congo. Hij studeerde politicologie in Nijmegen, volgde kunstop-leidingen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent en de Rietveld Academie in Amsterdam en werkt aan een PhD aan de Academie in Gent. In 2013 werd hij benoemd als World Fellow aan Yale. Martens verwierf internationale bekend-heid met zijn controversiële documentaire Episode III: Enjoy Poverty (2009), over hoe Congo zijn armoede te gelde kan maken. Hij leerde bijvoorbeeld lokale fotografen hun armoede in beeld te brengen.

In 2012 richtte Martens het Institute for Human Activities (IHA) op, een onderzoekscentrum gericht op de vraag hoe creativiteit een drager kan zijn voor wereldwijde economische gelijkheid. De locatie is een voormalige Unilever-plantage in de jungle van Congo. Lokale plantagearbeiders maken zelfportretten van rivierklei, die te broos zijn om te vervoeren. Via moderne tech-nieken worden de beelden gescand. In Nederland worden de

scans met een 3D-printer geprint waarna er een mal van wordt gemaakt. Een chocolatier giet het beeld vervolgens in chocola-de. Grote cacaobeelden worden tentoongesteld in kunststeden als Berlijn, Londen en Amsterdam. Met de verkoop van kleine chocolade zelfportretten organiseert het IHA met succes een inkomstenbron voor de plantagearbeiders. Zo worden voor het eerst in de geschiedenis de gevoelens van de plantagearbei-ders geld waard, niet enkel hun arbeidskracht.

Karin Sluis, algemeen directeur van Witteveen+Bos, is trots dat zij dit jaar de Kunst+Techniek-prijs aan Renzo Martens mag overhandigen. ‘Hij is een kritische kunstenaar die moderne digitale technieken zoals film en 3D-printen inzet om belang-rijke maatschappelijke vraagstukken aan de orde te stellen. Hij weet zo letterlijk en figuurlijk afstanden te overbruggen. Wij zijn onder de indruk van zijn onderzoek naar de rol van kunst in het oplossen van globale economische ongelijkheid. Als ingeni-eursbureau herkennen we zijn maatschappelijke ambities. Het mooie van de kleine chocoladebeelden is dat de gegenereerde opbrengsten naar de plantagearbeiders zelf gaan. Vervolgens gaat Renzo een stap verder en wil hij een creatieve economie creëren op een plek waar dat onmogelijk lijkt. We hopen dat het winnen van onze prijs hem helpt en dichterbij dat doel zal brengen’.

+ [email protected]

Kunst+Techniek-prijs 2015Renzo Martens doet artistiek onderzoek naar economische ongelijkheid

Beeld: Ernst van Deursen

Beeld: The Institute for Hum

an Activities

Redactieadres Witteveen+Bos NieuwsPostbus 233, 7400 AE Deventer, telefoon 0570 69 79 [email protected], www.witteveenbos.com

Het Witteveen+Bos Nieuws verschijnt vier keer per jaar.Jaargang 23, september 2015

NIEUW KANTOOR IN VERENIGD KONINKRIJK

Op 1 juli opende Witteveen+Bos een nieuw kantoor in Lon-den. Op dit nieuwe kantoor zullen Britse en Nederlandse spe-cialisten zich in eerste instantie richten op het ontwikkelen van hoogwaardige fietsinfrastructuur: resilient infrastructures. Fervent fietser en urbanist Richard Lewis leidt het kantoor.

FRED DE BRUIJN LID VAN DUTCH RISK REDUCTION TEAM

DRR-Teams zijn door de Nederlandse watersector samen-gestelde groepen waterexperts, die op verzoek van buiten-landse overheden kunnen adviseren over het voorkomen of beperken van watergerelateerde rampen. Witteveen+Bos’er Fred de Bruijn maakte deel uit van het team dat in juni 2015 de eilanden Vanuatu en Kiribati in de Stille Oceaan bezocht. Witteveen+Bos onderzoekt samen met WaterPartner en Del-tares hoe de eilandengroepen zich kunnen herstellen van cy-cloon Pam en zich kunnen wapenen tegen klimaatverandering.

HENK NIEBOER DIRECTEUR ECOSHAPE

Witteveen+Bos-directeur Henk Nieboer is sinds eind juni directeur van stichting EcoShape, die het innovatieprogramma Building with Nature beheert. Building with Nature is een consorti-um van publieke en private partijen dat de natuur als uitgangspunt neemt bij waterbouwkunde. In deze nevenfunctie zal Henk Nieboer zicht met name richten op de praktische toepassing en verspreiding van kennis met betrekking tot Building with Nature.

De laatste jaren zijn we getuige geweest van een aantal grote beursgenoteerde technische bedrijven in grote moeilijkheden. Ballast Nedam, Grontmij, Fugro en Imtech zijn bekende voorbeelden. In de bespiegelingen in de pers kom je stee-vast ergens tegen dat een deel van het probleem de ‘ingenieurscultuur’ is. In een stuk over Imtech las ik dat de ingenieurs daar niet altijd ieder stukje meerwerk steevast in extra budget omzetten; ze waren te lief voor de klant en te zeer met de inhoud bezig.

Ja, dat komt mij bekend voor. Ook bij ons werken veel mensen met passie voor hun vak en hart voor de klant. Ook bij ons wordt niet altijd op het scherpst van de snede gewerkt. Maar gaat daar je bedrijf aan ten onder? Als ik kijk wat er werke-lijk aan de hand was bij bovengenoemde bedrijven is dat zeker niet het geval.

Te snelle groei, grote risico’s nemen, creatief boekhouden en gebrek aan sturing en consolidatie lijken in ieder geval bij Imtech veel grotere schade veroorzaakt te hebben dan de ‘ingenieurscultuur’. Welke cultuur is dat dan wel? Tja, zeg het maar.

In ieder geval ben ik trots op de ‘ingenieurscultuur’ bij Witteveen+Bos. Enigszins behoudend, trots op ons vak, geen grote risico’s nemend, een duidelijk product, autonome groei en een herkenbare bedrijfscultuur. Het heeft ons aan de top gebracht van de Nederlandse ingenieursbureaus en we houden deze waarden hoog in het vaandel bij onze internationalisatie!

+ [email protected]

Column

Ingenieurscultuur

Personalia

DIGITALE NIEUWSBRIEF ONTVANGEN?

Het Witteveen+Bos Nieuws is ook digitaal beschikbaar. U kunt zich hiervoor aanmelden via onze website: www.witteveenbos.nl/nieuwsbrief.

Wilt u voortaan alleen de digitale nieuwsbrief ontvangen en uw abonnement op deze papieren editie stopzetten? Stuur dan een e-mail met uw naam en adres naar [email protected].

BREEAM-NL ‘Very Good’ APM Terminals heeft innovatief en duurzaam kantoor

Het kantoorgebouw van APM Terminals op de Tweede Maasvlakte kreeg onlangs een uitvoeringscertificaat van BREEAM-NL met de classificatie ‘Very Good’. Witteveen+Bos leverde het architectonische, constructieve en installatietechnische ontwerp, dat ook BREEAM-NL-gecertificeerd is. BREEAM-NL is een onafhankelijk instrument dat duurzaam-heidsprestaties van gebouwen meet. De certificering voor zowel ontwerp als oplevering

geeft aan dat APM Terminals hiermee voldoet aan haar eigen ambities voor een efficiënt, veilig, innovatief en duurzaam kantoorgebouw. Het kantoor kreeg het oplevercertificaat onder andere door het in kaart brengen van vervoers-bewegingen van leveranties, het werken met een ecologisch protocol en het gebruik van duurzaam hout.

+ [email protected]

Witteveen+Bos nieuws 97

Documents

Transcript of Witteveen+Bos nieuws 97